r. Manusama
val
an Suharto
feiï
«m
VanNobbelman
jen alle kinderen va
Nederland voer niks in
Ponypark Slagharen,
neletekstantwoord op examenopgaven kan onrust geven
Nederland in hongerwinter
lang niet leeggeplunderd
Ex-manager
Dolly Dots
veroordeeld
KK eist
reclame
verbod
alcohol
NNENLAND/BUITENLAND
CcicbeGouiant
DONDERDAG 25 APRIL 1985 PAGINA 7
HAAG Examen -
didaten van het voort-
;t en beroepsonderwijs
inen dit jaar voor het
it al gauw een indruk
gen van hun prestaties,
itekst brengt namelijk
antwoorden van de
tiple-choicetoetsen de
na het examen vanaf
0 uur 's avonds op het
;rm. Voor exacte vak
met berekeningen en
r tekstverklaring is dit
niet mogelijk. Het zou
het teletekstsysteem kun
nen overbelasten.
Al met al een aardige service
van de Teletekstredactie. maar
toch is niet iedereen in hoera-
stemming. Want is het ontdek
ken van een misschien wat
slecht resultaat, terwijl nog an
dere examenvakken wachten,
wel bevordelijk voor de con
centratie. zo vragen sommige
leerkrachten zich af. „Scholie
ren worden door tussentijdse
uitslagen onzeker", meent een
rector. „Dan kijken ze maar
niet", zegt een ander.
Ondanks deze reserves is het
vrijwel zeker dat de Teletekst-
proef de komende jaren wordt
voortgezet. Het aanbod van
Teletekst beslaat acht pagina's.
Wie pagina 518 opvraagt krijgt
een keurig overzicht van de
antwoorden op de aangeboden
examenopgaven. De proef be
perkt zich niet alleen tot de
examens van mavo, havo en
vwo. Ook de toetsen van lager,
middelbaar en hoger beroeps
onderwijs komen aan bod.
„De computer van het CITO,
de maker van de toetsen,
wordt direct gekoppeld aan de
computer van Teletekst. Er
kan niets of niemand tussen
komen. Wel moeten we goed
in de gaten houden dat er geen
fouten in de uitslagen staan",
zegt de waarnemend hoofdre
dacteur van Teletekst, Mar-
melstein.
F raude
In het overleg dat Teletekst
voerde met toezichthouders
van het Rijk is ook het voor
komen van fraude aan de orde
geweest. Niet alleen verval
sing of fraude door scholieren,
maar ook aldus Marmel-
stein door goedwillende do
centen die uitslagen ten gunste
van de scholier zouden kun
nen wijzigen. „Bij het ontwik
kelen van plannen werd met
het CITO afgesproken dat
geen extra mogelijkheid tot
fraude mocht ontstaan. Er
moet ook een beetje om de re
putatie van het CITO worden
gedacht. Daarom moeten eerst
alle examenformulieren naar
het CITO zijn gestuurd, pas de
volgende dag is de uitzending
van de antwoorden op Tele
tekst".
De examenuitslagen die een
maal in het Teletekstprogram-
ma zijn opgenomen, blijven de
dagen erna nog beschikbaar.
Pas na 24 mei, als de cijferbe-
palingen van het CITO be
kend zijn, worden zij uit het
bestand verwijderd. Wie in
een CITO-toets bijvoorbeeld 15
fouten heeft gemaakt, weet
pas op die datum welk cijfer
daarbij hoort, eerder niet.
Uit de reacties op scholen
blijkt dat men soms nog wat
onwennig of kritisch op de
proef reageert. „Op zich een
toede service", zegt de heer
anders van de Daltonscholen
gemeenschap in Den Haag.
„Maar of die antwoorden al
snel na het examen bekend
moeten worden, is maar de
vraag. Dat vind ik niet zo
noodzakelijk. Maar ik ben po
sitief. Dat scholieren zich door
tegenvallende uitslagen laat
ontmoedigen gebeurt nu ook.
Ze vragen na het examen toch
aan elkaar wat de antwoorden
zijn".
Een andere rector: „Het resul
taat is pas zeker als het CITO
de eijferbepalingen heeft be
kend gemaakt. Op deze ma
nier vergroot je alleen de on
rust". Een derde reactie: „Het
kan leerlingen een aardige in-
druk geven hoe ze het examea
gemaakt hebben. Er zijn leer
lingen die graag willen weten
hoe ze het er hebben afge
bracht en er zijn er die het lie
ver niet weten. Die kijken dan
ook niet".
IDMOLUKKERS VIEREN 35-JARIG BESTAAN REPUBLIEK
rolg van de voorpagina)
HAAG Ir. Manu-
die de RMS van-
opriep tot steun aan
[tante groeperingen in
ndonesische archipel,
acht binnen afzien-
tijd de val van Su-
i. Hoe het daarna zal
is volgens Manusama
te voorspellen, omdat
irse groeperingen actie
en, zoals communis-
Soekarno-aanhangers,
ihtoffers van het regi-
en bewoners van naar
handelijkheid stre
mde gebieden als Suma-
**-):en Timor.
zal afhangen van de
Hing van westerse regerin-
i', aldus Manusama. De At-
e en Zuidmolukse leiders
pen in petities die vandaag
premier Lubbers en de
iassadeur van de Verenig-
Staten werden overhan-
opgeroepen om afstand
nen van de Suharto-re-
^MS-regering heeft van-
ónder de titel „Confron-
tevens een boekwerk
bliceerd" waarin de ge
lenissen in Indonesië
1945 en de Ronde Tafel
ërentie (RTC) van 1950
den geschetst. Daarin con-
eert de RMS-regering dat
.eenheidsstaat" Indonesië
wapens en bedrog tot
d is gekomen en zich daar-
Dok met geweld en leugens
ide moet houden".
met de in Zweden
lachtige Atiehse leider
Abdullah Husaini
ksgezondheid) en in aan-
gheid van Papoealeiders
Vest-Papoea die de viering
het 7e lustrum bijwonen,
huligde ir. Manusama de
nesische regering ervan
moorddadig en corrupt be
te voeren. Dat bewind
hem al aan ruim 2
v\oen mensen het leven heb-
i jgekost. Ir. Manusama, die
verzet tegen het in zijn
corrupte militair bewind
Indonesië begrijpelijk
ide, merkte op dat de on-
met het „Suharto-regi-
sterk toeneemt. Het heeft
|1 al geuit in gewelddadige
ill s, zoals brandstichtingen
Jakarta, Bandoeng, Solo en
enfja.
hekelde Manusama de
ling van de westerse rege-
:n die de Indonesische re-
g min of meer steunen,
zegt dat men een halt
toegeroepen aan een mo-
communistisch regime
donesië, maar
d dat er thans wordt ge-
sluit men de ogen".
Ir. Manusama
Sinds 1978 is er volgens Manu
sama geen dialoog meer tussen
de Zuidmolukse leiders en de
Nederlandse regering. Het
laatste contact was met oud
minister Wiegel van binnen-
lanse zaken op diens verzoek
na de geruchtmakende gijze
lingsacties in Wijster, De Punt
en Bovensmilde. Aan dat ge
sprek verbond Manusama des
tijds de voorwaarde dat men
niet alleen zou praten over
datgene wat de regering op het
hart had. maar vooral ook
over de zaken die de Zuidmo-
lukkers bezig houden. Daar
kwam niet veel van terecht en
bij Zuidmolukse leiders be
stond er daarna geen enkele
behoefte aan een voorzetting
van het gesprek. Volgens Ma
nusama wegens het volkomen
negatieve standpunt dat de
Nederlandse regering innam
ten opzichte van de Zuid-
moulkse idealen. „We hebben
echter duidelijk gezegd, dat we
weer bereid zijn om ,te praten
als de Nederlanse regering zijn
standpunt wijzigt". Manusama
stelde vast dat de situatie op
dat punt bijzonder slecht is.
„Ik hoop dat de ontwikkeling
in Indonesië de ogen opent
van de regeringsleiders".
De Stichting Door De Eeuwen
Trouw is bereid het verzet in
de Indonesische Archipel
daadwerkelijk te ondersteu
nen. Volgens secretaris G
Knot uit Groningen denkt
men daarbij in de eerste plaats
aan een financiële bijdrage.
Maar ook wapenleveranties
worden niet uitgesloten. „We
zullen daarbij binnen de gren
zen blijven die de Nederlandse
wet ons stelt", aldus Knot. De
stichting zal vermoedelijk
stoppen met zijn steun als in
Nederland geweld gebruikt
gaat worden.
Verschillende jonge Moluk-
kers zijn evenwel niet onder
de indruk van de plannen van
Manusama. Tot hen behoort
behoort Joop Ririmasse, de lei
der van de bezetting van het
Indonesisch consulaat in Am
sterdam in 1975 en broer van
Junus, die in 1977 de bevrij
ding van de trein vol gijzelaars
in De Punt overleefde. Riri
masse heeft zes jaar gevangen
gezeten voor zijn aandeel in de
strijd om erkenning van de
RMS. Sinds enkele jaren heeft
hij een boetiek in Assen en
Amsterdam. „Wij hebben de
overtuiging dat je niet naar de
Houtrusthallen in Den Haag
gaat om Manusama te horen,
maar meer om als één volk bij
elkaar te zijn. De jongeren la
ten zien wat ze kunnen. Grote
uitspraken en actie voeren op
Java is gemakkelijk. Onderne
men in Nederland is veel
moeilijker".
Voedsel in de
oorlogsjaren:
Rotterdammers
die rond de
Laurenskerk
graan verbouwen
P
u ïfW
h«3l#9
HISTORICUS WIL MYTHES ONTZENUWEN:
WAGENINGEN De
voedselsituatie in de
Tweede Wereldoorlog was
lang niet zo slecht als
vaak wordt aangenomen.
Zeker van het begin van
de oorlog tot september
1944 had Nederland op
uitzonderingen na redelijk
te eten. De hongerwinter
van 1944-1945 is voorts
niet veroorzaakt door te
korten als gevolg van
zware voedselvorderingen
van de Duitsers, maar
vooral door problemen bij
de distributie en het
transport.
Deze conclusies trekt de
Utrechtse historicus G. Trie
nekens in zijn gisteren open
baar gemaakte proefschrift
„Tussen ons volk en de hon
ger", waarop hij eind mei aan
de Landbouwhogeschool in
Wageningen promoveert tot
doctor in de agrarische ge
schiedenis.
Volgens Trienekens had de
voedselvoorziening in de hon
gerwinter het meest te lijden
van de door de regering in
Londen uitgeroepen spoorweg
staking en de reactie van de
bezetters daarop. „Ook door
toenemende militaire hande
lingen, onkunde en strenge
vorst werd de winter van
1944-1945 voor velen erg
zwaar, voor sommigen te
zwaar", schrijft Trienekens.
De historicus zegt zich ervan
bewust te ziin dat zijn, onder
zoek onder nen die de oorlog
hebben meegemaakt het één
en ander los zal maken. De nu
43-jarige Trienekens: „Begrijp
me goed, ik ontken niet dat er
veel ellende is geweest. Bij
mijn onderzoek is echter wel
als een paal boven water ko
men te staan, dat er geen grote
groepen zijn geweest die lang
durig honger hebben geleden.
Wat dat betreft denk ik met
mijn onderzoek een deel van
de mythe op dit gebied te heb
ben ontzenuwd", aldus Triene
kens.
Tabellen
Het ontzenuwen van mythes is
iets dat de onderzoeker het
hele boek door beoogt, meestal
met behulp van ingewikkelde
berekeningen en tabellen.
„Doordat betrouwbare gege
vens over voedselsituatie in de
Tweede Wereldoorlog veertig
jaar lang hebben ontbroken,
nebben emoties de feiten wat
overspoeld. Ik denk dat met
dit onderzoek zeker voor de
periode tot september 1944,
dus voordat de hongerwinter
begon, duidelijk is geworden
dat „zielige" beeldvorming
voor wat het voedsel betreft
niet helemaal terecht is. Agra
risch Nederland is geenszins
leeggeplunderd. Vergeleken
met de eerste wereldoorlog
was het in Nederland tussen
het begin van de oorlog en
september 1944 nog wel uit te
houden", aldus Trienekens,
die deze niet ongunstige om
standigheden onder meer toe
schrijft aan het bonnensys
teem en de goede organisatie
bij het directoraat-generaal
voor de voedselvoorziening.
Trienekens deed veertien jaar
over het analyseren van de
voedselsituatie en het beleid
van de Nederlandse en Duitse
autoriteiten op dit gebied. Hij
maakte bij zijn onderzoek
nieuwe ramingen van de pro-
duktie en consumptie in de
oorlogsjaren. De officiële cij
fers werden indertijd namelijk
door ambtenaren van het di
rectoraat-generaal voor de
Voedselvoorziening gemanipu
leerd, zodat de Duitsers geen
goed zicht kregen op de wer
kelijke situatie. Men voor
kwam zo dat al te veel agrari
sche produkten naar Duitsland
afvloeiden.
Trienekens begon helemaal
van voren af aan en recon
strueerde produktie en con
sumptie in de bezettingsjaren
op grond van cijfers over fac
toren als het weer en rijpings-
data van gewassen. Ook be
trok hij op grond van een
groot aantal veronderstellin
gen de invloed van de zwarte
uitkomsten tot op vijf procent
nauwkeurig zijn'zegt Triene
kens.
In het proefschrift wordt veel
aandacht besteed aan de per
soon van ir. S. L. Louwes, die
in de oorlogsjaren de leiding
had over het directoraat-gene
raal voor de voedselvoorzie
ning. „Deze man creëerde tij
dens de oorlog bijna een staat
in de staat. Louwes zorgde
voor een tijdige omschakeling
van de produktie ten behoeve
van een sterke voorraadvor-
ming, voldoende medewerking
van boeren en tuinders en een
strak op centraal niveau geor
ganiseerde distributie. Zijn
ambtenaren hadden de be
voegdheid de naleving van de
regels op het gebied van de
voedselvoorziening te contro
leren en tevens overtreders op
te sporen en te vervolgen".
Volgens de historicus is het
vooral aan deze persoon te
danken dat tijdens de eerste
oorlogsjaren de voedselvoor
ziening redelijk normaal kon
verlopen. „Louwes had jaren
voordat de oorlog uitbrak er al
voor gezorgd dat de noodzaak
van overheidsingrijpen ten
gunste van de voedselvoorzie
ning tijdens oorlogstijd in Ne
derland werd ingezien. Van
daar dat Nederland in mei
1940 fabelachtige voedselvoor
raden had. Uit mijn onderzoek
is gebleken dat Louwes extre
me voedseleisen uit Berlijn
wist te bestrijden door de ex
portcijfers van landbouwpro-
dukten naar Duitsland op te
kloppen. Zo kon men daar
denken dat Nederland tien
procent voedsel inleverde, ter
wijl dat achteraf maar drie
procent blijkt te zijn". De amb
tenaren op het directoraat-ge
neraal kregen niet al te veel
tegenwerking van Seiss Inqua-
rt, omdat die besefte dat een
(zelfs ogenschijnlijk) hoge ex
port zijn meerderen over hem
tevreden stelde. De voedsel-
stromen die in werkelijkheid
naar Duitsland gingen, moeten
volgens Trienekens niet wor
den overdreven. De historicus
wijst er op dat Nederland voor
de oorlog niet alleen impor
teerde, maar ook in belangrij
ke mate exporteerde. Door de
bezetting kwam de import ge
heel stil te liggen en werd
voortaan alleen nog naar
Duitsland geëxporteerd.
Spijt
„Men neemt het me soms
kwalijk dat ik een wat positie
ver beeld schep van de oor
logsjaren dan we gewend zijn",
zegt Trienekens met spijt. „Ik
wil het gedrag van de Duitsers
echter geenszins goedpraten,
integendeel. Zij waren uitein
delijk verantwoordelijk voor
de belabberde situatie waarin
veel Nederlanders de jaren
'40-'45 hebben meegemaakt".
Trienekens bewondering voor
de figuur van Louwes komt
ook in de titel van het gisteren
gepubliceerde boek tot uiting.
Met de woorden „Tussen ons
volk en de honger" placht de
in 1954 overleden Louwes de
positie van „zijn" directoraat-
generaal voor de voedselvoor
ziening te typeren.
ARJEN VAN DER SAR
„Tussen ons volk en de hon
ger"; „De voedselvoorzie
ning. 1940-1945", G.M.T. Trie
nekens, Uitgeverij Matrijs
te Utrecht, tot 1 mei 36,-,
daarna 45,-
ADVERTENTIE
Op elke 2 kg verpakking van Dobbelman vindt u ti|deli|k een actiezegel. Tegen
inlevering daarvan kan een kind, geheel gratis, een dag lang genieten in Ponypark
Slagharen. Er moet wel een betalende volwassene mee. Het toegangsbewgs is tot
15 oktober geldig. Dus volop de gelegenheid om een dag te genieten in die
wereld van plezier. Kijk op de verpakking
WEL ZO SCHOON NIET ZO DUUR
AMSTERDAM De ex-ma
nager van de zanggroep de
Dolly Dols. de 34-jarige Dave
K. uit Amstelveen is vanmor
gen door de rechtbank in Am
sterdam veroordeeld tot vier
maanden gevangenisstraf (drie
voorwaardelijk) en een boete
van 5000 gulden (de helft
voorwaardelijk) wegens ver
duistering in dienstbetrekking.
Tegen de man was acht maan
den cel (drie voorwaardelijk)
geëist.
Dave K was in 1981 en 1982
directeur van Ladv Bird Music
BV en in die functie behartig
de hij onder meer de zaken
van de Dolly Dots Hij ontving
hiervoor geen salaris, maar
kon wel onkosten declareren
Het begrip „onkosten' inter
preteerde K ruim hij nam'
geld van de rekening van de
BV en de zanggroep en betaal
de daarmee onder meer zijn
tuinaanleg, achterstallige huur
van zijn woning, de huur van
een dure auto met telefoon,
dure etentjes, een gezichtssola
rium, video-apparatuur en
kleding In totaal lichtte hij
daarmee de BV en de Dolly
Dots op voor 120.000 gulden
DEN HAAG Konsumenten
Kontakt (KK) vindt dat alle
alcoholreclames verboden
moeten worden Vanaf vol
gende maand gaan KK en de
VARA anti-alcohol spotjes uit
zenden op de televisie, zo staa'
in Koopkracht, het maandblad
van deze consumentenorgani
satie. Volgens KK drinken
tien miljoen Nederlanders sa
men voor acht miliard gulden
alcoholische dranken. „Een
enkel glas zal niet veel kwaad
aanrichten, maar de miljoenen
liters die we drinken hebben
al veel ellende veroorzaakt. Je
wordt er ziek van, loopt kans
op hersenbeschadigingen, kunt
problemen krijgen met familie
vrienden en kenissen, je wordt
impotent of je rijdt jezelf te
pletter met een zatte kop", al
dus KK.
Hartstichting:
revalidatie
patiënten
schiet tekort
DELFT Er zijn in ons
land nog te weinig moge
lijkheden voor de revali
datie van hartpatiënten
Er is vooral te weinig aan
dacht voor de psychische
kant van de zaak en daar
door worden in het alge
meen hartpatiënten na li
chamelijk herstel verder
aan hun lot overgelaten.
Dat zei voorzitter H W H
Weeda van de Revalidatie-
commissic van de Nederlandse
Hartstichting gisteravond m
Delft ter gelegenheid van de
start van een behandelpro
gramma in het Dclftse Revali
datiecentrum Volgens Weeda.
die als cardioloog verbonden is
aan het Academisch Zieken
huis in Leiden, stelt niet alleen
de overheid te weinig geld be
schikbaar voor een integrale
aanpak van de revalidatie van
hartpatiënten, maar hebben
ook veel artsen te weinig oog
voor de psychische gevolgen
van een hartinfarct.
Uit onderzoek is gebleken dat
slechts 38 procent van de hart
patiënten na een jaar het werk
weer volledig heeft hervat.
Volgens Weeda zou dat per
centage aanzienlijk hoger kun
nen uitvallen als men meer
oog krijgt voor de psychische
aspecten. Hii meent dat vooral
psvcho-sociaJe invloeden een
belangrijke rol spelen bij het al
of niet hervatten van de dage
lijkse lichamelijke activiteiten
Een infarct betekent voor ae
meeste patiënten een plotsehn-
S' confrontatie met de dood
at maakt het verklaarbaar
dat patiënten daarop met angst
en depressie kunnen reageren
