'e Poelbrug: Oude schakel in de wegnaar de geestgronden
indeli jk voorzieningen
j Gat van Lagendijk
'4;
.C-SASSENHEIM VREEST VOOR EIGEN BESTAAN
Golf bij Dekker
Subsidie voor Harmonie
^DEN OMGEVING
CeidaeSotwmtt
WOENSDAG 20 MAART 198S PAGINA 17
Bruggen, we maken er allemaal gebruik van. Zeker in een waterrij
ke stad als Leiden zijn het onmisbare schakels in het wegennet Veel
aandacht is er nooit aan de Leidse bruggen besteed. De stilte rond de
Leidse bruggen is met de presentatie van het Bruggenboek al gedeel
telijk „verstoord". Het Gemeentearchief aan de Boisotkade hoopt
van 9 tot en met 29 augustus 1985 in De Waag de tentoonstelling „De
Leidse bruggen" te houden. Als inleiding op deze expositie ver
schijnt in deze krant een serie artikelen over Leidse bruggen. Het
zijn geen technische verhandelingen, maar historische verhalen
waarin een brug als leidraad dient. De gegevens zijn verzameld door
een werkgroep van historisch geïnteresseerden, die veel van de ge
schiedenis van de Leidse bruggen heeft uitgezocht. Samensteller is
de begeleider van deze werkgroep, de heer P.J.M. de Baar van het
Gemeentearchief. Kees van Herpen tekent voor de eindredactie. De
reprodukties zijn van fotograaf Wim van Noort. Vandaag verschijnt
het zesenzeventigste artikel in deze serie.
jaar geleden, om
te zijn op 24 maart
vond de aanbeste-
plaats die van de
jburgerweg de brede
teersader zou maken
wij die nu nog ken-
■■4 zij het dat de inde
van het wegdek wel
veranderd is door de
Itering en de aanleg
busbanen. De brug
138 de Poel wetering be-
mm, nog steeds, ook al is
Iteeds minder opval-
geworden. Over
in de buurt van het
tnde koffiehuis De
hof gelegen Poelbrug
(het verhaal.
«lwetering dankt zijn
aan het op slechts korte
lid ervan gelegen kasteel
■enpoel of Paddenpoel.
^le streek ten zuiden van
[einde van de hogere
■onden bij Endegeest tot
i lage dijk langs de Rijr.
wee-Haarlemmerstraat)
dijk vormde een soort
waar het de eeuwen
vrij vochtig ge-
benaming Poel is
K>k volkomen terecht en
istelen Paddenpoel en
fceest werden niet voor
|wat aan de rand ervan
kwd. Dat deze poel bij-
lcr aantrekkelijk was
[padden, kan men zich
Itellen. Het daarnaar ge
lde Podikenpoel was ei-
fom van de ambachtsheer
Degstgeest, die toen burg-
Ivan Leiden was.
'ikkteel
'ft gasteel Podikenpoel zou,
I Poelgeest en Endegeest,
ichien ook nu nog wel be-
fljgp hebben (zij het meerde-
.eren vernieuwd), als niet
06ltgraaf Philips van Wasse-
f zich ingelaten had met
aoord op het gunstelinge-
\hpfan Aelbrecht van Beye-
graaf van Holland. Deze
3kt|Te Aleid van Poelgeest
1 met haar begeleider
OrCtm Cuser van Boshuizen
ipolitieke redenen ver-
i en graaf Aelbrecht liet
et op zich zitten. In 1394
bevel de kastelen van
langrijkste vertegen-
De spaarzaam bebouwde Rijnsburgerweg met de Poelbrug over de Poelwetering, gezien
naar het zuiden; in het midden Bellevue (ongeveer op deze plaats ligt nu koffiehuis De
Posthof). Foto wellicht J. Goedeljee, rond 1890?
^jdigers van de groep ach-
teiL
samenzwering te ver
woesten. Daarbij was ook Po
dikenpoel.
Graaf Aelbrecht schonk de
ruïne aan een hem zeer toege
wijde edelman, wiens ster nog
maar kort geleden was gaan
rijzen onder meer door zijn
huwelijk in 1393 met een bas
taard-kleindochter van graaf
Willem III. Deze heer Floris
Ysbrantsz. van Alcmade of
Alkemade heeft de afbraak
misschien wel gebruikt voor
de opbouw van een ander
kasteel: Cronesteyn. Van Alc
made heeft het overblijfsel
van Podikenpoel niet tot zijn
dood (hij werd als kapitein-
generaal' van Friesland door
Friezen uit Doniawerstal in
1421 of 1422 vermoord) beze
ten. De politiek had roet in
net eten ,gegooid. Burggraaf
Philips van Wassenaar was op
?en moment dat de graaf van
Holland wel enige steun kon
gebruiken onschuldig ver
klaard. De graaf van Holland
siste Podikenpoel terug en gaf
het weer aan Philips, zij het
dat er op 18 augustus 1403 een
financiële regeling werd ge
troffen.
Burggraaf Philips van Wasse
naar moet de ruïne al snel
weer van de hand gedaan
hebben; Boudewijn van Swie-
ten, een van de opkomende
machthebbers, werd de nieu
we eigenaar. Hij was onder
andere tresorier van de gra
ven Jan van Beyeren en Phi
lips de Goede en kreeg de ruï
ne Podikenpoel in bezit. Deze
schonk hij met de omliggende
landerijen, enige huizen en
3000 Philippusschilden (een
oude munt) aan een groep
zusters Augustinessen in Ou
dewater, die naar deze streek
wensten te verhuizen. Op de
plaats van Podikenpoel stond
een boerderij, die tot klooster
ingericht werd onder de naam
Mariënpoel; de officiële stich
ting vond plaats op 2 februari
1431. Dat de boerderij later
vervangen werd door indruk
wekkende kloostergebouwen,
spreekt vanzelf. Mariënpoel
werd een van de rijkste en
aanzienlijkste kloosters uit de
omgeving.
Graaf Aelbrecht heeft ook po
sitieve invloeden op deze om
geving gehad. Zo gebood hij
de aanleg van een fatsoenlijke
weg van Leiden naar de
geestgronden, die ook in win
terdag met paard en wagen
bereden kon worden. Om in
Rijnsburg te komen gebruikte
men voordien de Morsweg en
naar Oegstgeest was de Mare-
dijk de aangewezen route,
maar beide wegen waren in
het slechte seizoen een grote
modderpoel. In 1395 was het
tracé van de „nieuwe" weg
klaar, maar nog niet met zana
verhard, waarover de graaf
zich op 12 juli 1395 bij het
hoogheemraadschap van Rijn
land beklaagde. Vooral omdat
de stad Leiden zich ermee
ging bemoeien, werd daar een
aantal jaren later alsnog vaart
achter gezet.
In 1400 werd Hughe Lieve
opgedragen de weg te meten
en volgde de aankoop van
enige percelen land van Da
niel Petteman, de abdij van
Egmond, Ysbrant Strevelant
en Pieter Josefsz., speciaal om
een brede sloot te kunnen
graven langs de weg, vooral
gemakkeliik om er met zand
schuiten door te varen. Het
graven van een deel van de
sloot werd pas op 24 oktober
aanbesteed. Voordien was de
brug over de Poelwetering in
de „Nuwen wech" tot stand
gekomen. Eerst groef Hughe
Lieve een grote kuil, waarin
meester Boudijn de brug met
28.000 stenen ging metselen.
Leiden kreeg voor bijna 50
pond (geldeenheid) een mooie
stenen brug, een van de oud
ste in de hele streek. Met het
door Aernt van Alcmaed ge
leverde zand werd in het
voorjaar de nieuwe weg ver
hoogd en ontstond een voor
die tijd eersteklas weg.
Verandering
Zo was de situatie in het
grootste deel van de zestiende
eeuw. Er kwam echter grote
verandering in zodra de op
stand tegen Philips II in Hol
land doorbrak. Door de Re
formatie moesten alle kloos
ters opgeheven worden, waar
door ook Mariënpoel getrof
fen werd. Bovendien hield
landvoogd Alva een strafex
peditie tegen de opstandige
steden en na de val van Haar
lem lag een beleg van Leiden
ook voor de hand. Nadat de
belegering van Alkmaar mis
lukt was, wierpen de Span
jaarden zich met verbetenheid
op Leiden. Daar had men de
aanval aan zien komen en
alle bebouwing rond de stad
was al grotendeels gesloopt
Wat nog overeind stond, werd
krachtens een afkondiging
van 12 november 1573 volle
dig kaalgeslagen.
Ook het klooster Mariënpoel
moest daaraan geloven; de
nonnen verbleven toen al in
de stad. Bij de Poelbrug werd
een schans opgeworpen,
waardoor de Spanjaarden op
enige afstand van de stadsmu
ren gehouden konden wor
den. Tijdens het tweede beleg
(mei-oktober 1574) verover
den de Spanjaarden de schans
op 8 juni en versterkten deze
meteen tégen Leiden. In juli
bouwden ze zelfs een schans
nog verder in de nabijheid
van de stad, maar dat vonden
de Leidenaren wel èl te dicht
bij en bij een uitval werd deze
scnans aan de Rijnsburgerweg
op 17 juli 1574 veroverd.
Belangrijker
Uit de daarna volgende eeu
wen is over de Poelbrug niet
veel bekend. Eerst in deze
eeuw, toen op de Rijsburger-
weg al jaren een trambaan
lag, zijn weer activiteiten
rond de brug bekend. De weg
werd steeds belangrijker, on
der meer door de aanleg van
zijstraten, zoals in 1907 de
Poelgeesterlaan (thans Boer-
haavelaan) en de Mariënpoel-
straat aan de oostkant van de
weg (het klooster heeft aan de
westkant gestaan!). Toch was
het nog een landelijk wegge
tje, met aan weerszijden brede
sloten en hoge bomen, een tol
bij „Posthof' en kinderkopjes.
Op 1 augustus 1910 werd aan
besteed het ophogen en be
straten van de weg tussen
„Posthof" en de Poelbrug
over een lengte van ongeveer
350 meter, en het vernieuwen
van de Poelbrug zelf. Dit was
een brug met een stenen ge
welf, dat vrij hoog was om
een redelijke doorvaarthoogte
te krijgen. Het gewelf werd
nu vervangen door een dek
van gietijzeren liggers op
hardstenen draagstukken en
betonnen gewelfjes, waarop
de straatstenen kwamen. Dit
resulteerde in een brug met
een doorvaartwijdte van 2.59
meter en een hoogte van 1.38
meter. Aannemer van de brug
werd A. Lodder te Leiden
voor 1240,-.
Nadat op 1 januari 1920 een
deel van het gebied van de
gemeente Oegstgeest bij Lei
den was gevoegd, begon het
gemeentebestuur van Leiden
al snel plannen te maken
voor de verbetering van de
Rijnsburgerweg. Deze was
tussen de Poelbrug en de
Warmonderweg slechts zes
meter breed en moest ook nog
plaats bieden aan (steeds fre-
auenter) tramverkeer. Gezien
e geweldige kosten werd de
provincie, de ANWB, de
KNAC en de NZHTM om fi
nanciële steun gevraagd,
waardoor de onderhandelin
gen erg .lang duurden. De
zaak werd nog gecompliceer
der door de plannen van de
HTM om een trambaan Den
Haag - Wassenaar - Haagse
Schouw Leiden te gaan ex
ploiteren. De trambaan ging
met een wijde boog door de
Leeuwenhoek lopen, voor het
laatste deel ongeveer over de
huidige Wassenaarseweg, en
kwam iuist voor de Poelbrug
uit op de Rijnsburgerweg, on
geveer op de plaats waar
voordien de horeca-gelegen-
heid Bellevue gestaan had.
Dat de 9.25 meter brede Poel
brug niet erg geschikt was
voor ook nog eens deze elec
trise he tram, spreekt vanzelf
en dus verbreedde de HTM de
brug in het voorjaar van 1924.
Eind 1924 kwamen eindelijk
de machtigingen tot uitvoe
ring van de verbreding van
de Rijnsburgerweg af. Zoals
reeds vermeld volgde op 24
maart 1925 de aanbesteding in
twee percelen van de gedeel
ten Poelbrug - Warmonder
weg (ca. 800 meter) en War-
monderweg-Deutzstraat (ca.
600 meter lengte). A. Verha
gen te Made was voor
f 132.700,- respectievelijk
f 62.000,- de laagste inschrij
ver. In de totale kosten (zo
werd bijvoorbeeld ook de gas
verlichting veranderd in elec-
trische) van ongeveer
f 227.000,- droeg de provincie
f 66.600,- bij, de NZHTM
f 22.000,-, de ANWB 1500,-
en de KNAC 1000,-. De weg
was nu 22'A meter breed ge-,
worden, met in het midden de
tramsporen ter breedte van
5'/i meter. Nu het noordelijk
deel zo verbeterd was. volgde
in 1926 ook het zuidelijk deel
tussen de spoorwegovergang
en de Poelbrug. Op 9 maart
1926 nam H. de Weers te
Haarlem voor 33.338,- aan
de brede sloot naast de weg te
dempen en bij de straat te
trekken, waardoor deze onge
veer 25 meter breed werd.
De tot 1 meter doorvaarthoog
te verlaagde Poelbrug bestond
tot 1946. In de oorlog waren
hier versperringswerken door
de Duitsers gebouwd, die toen
gesloopt werden en vernieu
wing van de brug noodzake
lijk maakten.
deir—
jectS'
TE MAATREGELEN KOSTEN EEN MILJOEN
>nrn
ENBURG Toiletten,
0-|j|hcellen, toezicht en een
bewegwijzering. Dat zijn
ste voorzieningen die
i jaar getroffen zullen
eran bij het Gat van Lagen-
de Ommedijksepolder.
iet resultaat van onder
den die de provincie
leeft met de eigenaar
ërwaarden. De provin-
met het positieve on-
lelingsresultaat naar de
erheid want die moet
Inen met de recreatieve
van het gebied en
beschikbaar stellen
et treffen van de voor-
Jen. In eerste instantie
It daarbij om een bedrag
it miljoen gulden. Over
I toezicht bij de toiletten
lefoons geregeld gaat
J, moeten de provincie
lijkspolitie nog overleg-
bekend verlangen de
enden van de zandwin-
as al jaren voozienin-
i te voorkomen dat de
en andere recreanten
soort openbare vuilnis-
ji maken en ook aanbel
len om van toilet en telefoon
gebruik te mogen maken. De
omwonenden willen daarom
toiletten, telefooncellen en een
goede toegangsweg naar de
plas.
De VVD-fractie in de gemeen
teraad heeft in december bij
de begrotingsbehandeling nog
voorgesteld een werkloze
schoolverlater of een seizoen
sarbeider in te zetten om in de
zomer op het parkeerterrein
parkeerkaartjes te verkopen.
Deze zou dan gelijk toezicht
kunnen houden op een tele
fooncel en wat toiletten. Auto
bezitters zouden voor het par
keren een gulden moeten be
talen en van die opbrengst
kunnen alle voorzieningen be
taald worden. De gemeente
Valkenburg wil de problemen
ook wel oplossen, maar die is
geen eigenaar.
Het totale plan voor de inrich
ting van net recreatiegebied
zal pas kunnen worden uitge
voerd wanneer de zandwin
ning in de plas is gestopt en
dat is naar schatting over vijf
tot zes jaar. De uitvoering van
het plan kost ongeveer vier
miljoen gulden. De plas wordt
nu nog gehuurd, maar na be
ëindiging van de zandwinning
overgedragen. Voor de oost-
oever is een plan opgesteld
door de Provinciaal Planologi
sche Dienst. Dat voorziet in de
aanleg van twee gescheiden
recreatiegebieden. Het ene is
voor de surfers, die blijven
waar ze nu ook al zitten en ten
zuiden daarvan komt een ge
deelte voor de overige recre
anten. Die krijgen een aparte
ontsluiting via de Ommedijk-
seweg en dat deel wil de pro
vincie aankleden met groen
voorzieningen, ligweides en
een kleinschalige horeca-voor-
ziening. Het huidige parkeer
terrein bij het surfstrand
wordt tot 200 parkeerplaatsen
uitgebreid en aangepast en ten
noord-oosten van de plas komt
een evengroot parkeerterrein.
Ook op het water worden op
den duur de mogelijkheden
uitgebreid, want het is de be
doeling dat de bestaande plas
van Rijkswaterstaat en het Gat
van Lagendijk met elkaar in
verbinding komen te staan.
Elfsteden-kleed van Sassenheimse
De nasleep van de Elfstedentocht Is nog niet voorbij. Dat ondervond de voorzitter van de „Vereni
ging de Friesche Elfsteden", ir. J. Slpkema. Uit handen van Thea Gouverneur (43) uit Sassenhelm
ontving hij dinsdagochtend in Leeuwarden een Ingelijst, geborduurd wandkleed. Daarop: De Elfste-
denroute, de wateren van de Elfsteden en het wapen van Friesland. De maakster ontwerpt weke
lijks borduurpatronen voor het familieblad Margriet. Overigens verschijnt het „Elfstedenpatroon"
niet in dat tijdschrift maar wordt het normaal In de handel gebracht. Een vriendelijke Sipkema
bedankte de ontwerpster van het wandkleed en vroeg zich af waar hij het In het gebouw van Pro
vinciale Waterstaat kan ophangen. „U ziet daar een „Jople Hulsman" hangen maar die kan Ik er
uiteraard niet voor weghalen", aldus de heer Slpkema, wijzend naar de muur van zijn werkkamer.
„Maar we zullen er wel ergens een plaatsje voor vinden".
SEIM De Vrou-
Ivies Commissie (VAC)
i woningbouw in Sas-
n voelt zich in haar be
dreigd. Reden daarvan
verdergaande subsidie-
ig die de gemeente
torgevoerd. Een en an-
it te lezen in het jaar-
4 van de commissie over
In 1985 krijgt de VAC nog
maar 800 gulden, hetgeen er
op neer komt dat de afgelopen
twee jaar al 250 gulden is inge
leverd. De commissie heeft de
korting op de subsidie nu nog
op kunnen vangen door abon
nementen op de stukken van
de gemeenteraad en vaktijd
schriften op te zeggen. Het
werk van de commissie zal
echter volgens de voorzitter in
gevaar komen als er nog ver
der gekort wordt op de subsi
die.
De VAC-Sassenheim heeft vo
rig jaar overigens een beschei
den succesje geboekt. Na be
studering van de bouwplannen
voor de derde fase van Post-
wiik adviseerde de VAC de
balkons van de zogenaamde
stapelwoningen niet te laten
grenzen aan de slaapkamer,
maar aan de keuken. De reden
voor die goede raad: op een
balkon van een flat- of boven
woning wil je een vuilnisbak
of -zak plaatsen en een wasrek
of een kattenbak bijvoorbeeld.
Een balkon naast de keuken is
daarvoor geschikt, terwijl een
balkon aan de slaapkamer
weinig nuttig gebruikt zal
worden, de privacy beperkt en
het binnenlopen met vuile
voeten in de nand werkt De
bouwer heeft het plan over
eenkomstig het VAC-advies
aangepast
De commissie wil zich de ko
mende tijd meer gaan bezig
houden met bestudering van
paar aandachtspunten ziin bij
voorbeeld de veiligheid van
een buurt met onder meer ziin
trottoirs en waterpartijen, ae
geringe aantrekkingskracht
van speelplaatsen in de wijk
na verloop van tijd, de proble
men van het ontbreken van
winkels in nieuwbouwwijken.
WARMOND Dekker Tennis Warmond zal binnen een half
jaar de eerste paal slaan voor een golf-accommodatie. De golf-
sport blijkt steeds meer in de belangstelling te komen en de ac
commodaties voor deze sport, die veel ruimte vragen, blijken
onvoldoende. Bij verschillende golfclubs zijn lange wachtlijsten
en er worden wachttijden van enkele jaren vermeld.
Dekker ziet in de Veerpolder goede mogelijkheden voor golf. Er
is voldoende gelegenheid om een golfbaan aan te leggen, een zo
genaamde „driving range". Verlichting en overkapping maken
net mogelijk om ook bij minder goede weersomstandigheden
prettig te kunnen spelen. De golfbaan zal niet in clubverband
worden bespeeld. Iedereen kan er terecht. Naast golf denkt men
bij Dekker Tennis ook nog aan uitbreiding van het bestaande
squash-centrum. Afgelopen vrijdag werd overigens de eerste
paal voor de bouw van een bedrijfshal geslagen. Bij deze hal
worden de maten van een sporthal aangehouden zodat, als er in
de toekomst behoefte aan mocht zijn, het gebouw met geringe
aanpassingen geschikt kan worden gemaakt voor sportbeoefe
ning.
VALKENBURG De raadscommissie financiën sprak zich
welwillend uit over het voorstel van het college van B en W om
Valkenburg's Harmonie voor 1985 een subsidie te verlenen van
8767,50. Een subsidie-aanvraag van het Zuid-Hollands verzets
museum in Gouda om tien cent per inwoner beschikbaar te stel
len voor het inrichten van een bevrijdingstentoonstelling, kon
geen meerderheid halen in de raadscommissie
[et WD-raadslid A. Oosterlee en het PvdA/PPR-raadslid A.
van den Broek-Westerink (PvdA), zagen het belang van deze
expositie wel in. Mevrouw Van der Broek pleitte voor het be
schikbaar stellen van 300.terwiü Oosterlee voorstelde om
150,toe te kennen. Het CDA en GPV vonden dat een derge
lijke tentoonstelling een zaak van de provincie is.
De volkstuindersvereniging had verzocht om een startsubsidie.
Wethouder MJ. Vos liet weten dat het college daar geen be
zwaar tec en heeft Het gaat om een bedrag van 500,Het col
lege vindt dat het gezien het algemeen belang van de vereniging
geen probleem moet maken van subsidieverlening Deze mening
werd na enige discussie door de raadscommissie gedeeld.
era het bij de beoordeling van een startsubaidieaan-
vraag van de Belancen Vereniging Botenpad. Wethouder Vos
hield zich nu op de vlakte ook toen Dijkhuizen hem uit zhn tent
wilde lokken en een uitspraak verlangde van de wethouder. De
fracties van VVD en GPV waren van mening dat deze kleine
vereniging niet het algemeen belang van de gemeente dient en
dus niet voor 500 gulden start subsidie in aanmerking komt
De oranje vereniging Wilhelmina vroeg om subsidie voor de
viering van het bevrijdingsfeest Alle fracties wilden hun mede
werking verlenen maar vonden unaniem dat de Oranjevereni
ging ook deze keer inschrijfgeld voor de geplande activiteiten
moet vaststellen. De opbrengst kan dan in mindering gebracht
worden op de subsidieverlening vamlOOO
