Status aparte
desnoods „per
post bezorgd"
n
Kabinet zou
wat meer naar
de oppositie
moeten luisteren
WALES
^SIJTHOFE^ERS
BINNENLAND/BUITENLAND
Eeid&iQöwtarit
VRIJDAG 8 MAART 1985 PAG1
DEN HAAG Wie van
de schoolbanken de her
innering heeft overgehou
den dat koloniën een
brandend verlangen heb
ben naar onafhankelijk
heid, krijgt als het gaat
om de Nederlandse Antil
len een koude douche. Uit
bijna elk krantebericht
dat tegenwoordig over de
zes eilanden in de Caraï-
bische zee verschijnt,
wordt duidelijk dat zij
zich een stukje Holland
Voelen, zij het in tropische
verpakking, en dat zij dat
graag zo willen houden.
Drs. Jan de Koning (59), die
bgkend is als minister van So
ciale Zaken en Werkgelegen
heid maar die parttime de Ne-
derlands-Antilliaanse aangele
genheden behartigt, kan zich
goed vinden in bovenstaande
typering. „Een paar jaar gele
den is er eens gezegd, bij wijze
van scherts, dat de onafhanke
lijkheid desnoods per post zou
worden opgestuurd. Sindsdien
is men op de Antillen aller
gisch voor dat woord. Wan
neer ik daar ben, heb ik het
dus maar over „verzelfstandi
ging" of zoiets".
Uit dit simpele zinnetje moge
óók duidelijk worden dat Ne
derland van de Antillen af wil.
De minister beaamt ook dit
zonder moeite. „Wij willen
geen koloniën meer. Vanaf
1954, toen de eilanden via het
Koninkrijksstatuut zelfbestuur
kregen, is het ons streven dat
de eilanden uiteindelijk toe
groeien naar onafhankelijk
heid".
Maar ja, hoe dit te verwezen
lijken? Want het volkenrecht
biedt geen oplossing. Dat zegt
alleen dat koloniën het recht
hebben op zelfbeschikking.
Het recht, niét de plicht. De
Koning komt dan ook niet
;veel verder dan wat hij noemt
een .jij-bak", wanneer wij
hem met dit probleem con
fronteren. „Kijk, het is na
tuurlijk wel zo dat ook Neder
land recht heeft op zelfbe
schikking. Als een voormalige
kolonie niet veroordeeld is tot
hét moederland, dan moet ook
■het omgekeerde gelden"
kii
De reden van deze kille hou
ding jegens de warme eilanden
is niet van financiële aard,
boewei 260 miljoen gulden per
jaar aan ontwikkelingshulp
natuurlijk niet niks is. Nee,
Nederland streeft naar zelf
standigheid voor de Antillen,
femdat het niet het risico wil
lopen dat het vroeg of laat
weer eens „op enigerlei wijze
bestuurlijk of militair moet in
grijpen". Volgens De Koning
zou dit zeer schadelijk zijn
voor ons land. „De hele we
reld zou ons met de vinger na
wijzen als neokoloniale heer
sers".
Daar zit dus de kneep. Want
volgens het Koninkrijksstatuut
is Nederland nog steeds ver
plicht tussenbeide te komen in
het geval van bijvoorbeeld een
staatsgreep, zoals in Suriname
in 1980 werd gepleegd. Van
daar de nauwelijks verborgen
vreugde in het kabinet-Lub-
bers, toen tenminste één van
de eilanden twee jaar geleden
voor onafhankelijkheid op
teerde: Aruba.
De Arubanen hadden zo
schoon genoeg van een ver
meende „koeionering" door
het hoofdeiland Curasao, dat
zij een aparte status opeisten
binnen het Koninkrijk. Dat
leidde uiteindelijk tot een
Ronde Tafel Conferentie in
1983 te Den Haag, waar Aruba
zijn zin kreeg maar tevens een
prijs moest betalen. Los van
Curasao? Akkoord, maar dan
ook los van Nederland, zij het
pas op 1 januari 1996, na een
overgangsperiode van tien jaar
dus. De proclamatie van dit
besluit werd op Aruba gevierd
als een grote overwinning en
luide klonk het „hosanna"
voor politiek leider Bettico
Croes.
Maar sindsdien is er het een
en ander gebeurd, waardoor
de sfeer op het „island in the
sun" niet zo zonnig meer is.
Het belangrijkste was de aan
kondiging van Exxon dat de
Lago-raffinaderij dicht zou
gaan. Het gevolg daarvan is
NEDERLAND WIL VAN ARUBA AF, ZO SNEL MOGELIJK
„Natuurlijk, St. Kitts, lorpl
dos en St. Vincent reddtb
toch ook? Die zijn n0Lo(ri
wat kleiner. Aruba heeiag*
aanzienlijk hoger wef
speil. De uitdaging vq
Arubanen is dat zij daDEN
moeten zien te handfaagm
zonder Lago-raffinaderijfcter v
stel bi
Bent u niet bang dat j^d. I
nieuw Suriname-van-Bc^i mc
aan het creëren bent, mi
gevolgen van dien vo„j a„
Arubanen?
„Ja, ik weet het:
waren maar negen
in Sur^
ïn serf0
;de i
en een vakbondsconflictf^
om de zaak te doen ontsj'best'
Dat kan natuurlijk. MaaPcaPl
geen structurele reden i soort
om dat zou gebeuren. Heien", i
leen zo dat incidenten
kleine samenleving mar
ker uit het evenwicht br|
dan een grote samenltT^l
'i-Jli
Maar ja, dat is nu ook al* I
Minister De Koning: „Het is niet zo dat Nederland er beter van
zou worden als de status aparte niet doorgaat".
„Anders
komt er van
autonomie
geen bal
terecht"
dat een groot aantal mensen
werkloos wordt en dat de
overheid een groot bedrag aan
(winst)belasting gaat derven.
De begroting voor 1986 moet
met tientallen procenten wor
den ingekrompen. Nederland
is bereid bij te springen, maar
eist dat Aruba zelf ook „alles
uit de kast haalt", aldus De
Koning. Dat laatste houdt on
der meer in dat de talrijke
ambtenaren op het eiland, die
door de status aparte toch al
een aantal arbeidsplaatsen
moeten inleveren, een grote
salariskorting is aangezegd.
Het een en ander heeft geleid
tot sociale onrust. Een paar
weken geleden trokken de
vakbonden massaal de straat
op voor een demonstratie en
nu hebben de ambtenaren be
sloten tot actie. Al met al lij
ken de Arubanen niet zoveel
meer op te hebben met de eens
zo fel begeerde status aparte.
Het is inmiddels al zover met
Bettico Croes gekomen dat hij
het af en toe veiliger vindt el
ders te verblijven. Tijdens het
laatste carnaval, wanneer er
op Aruba zeer veel gedronken
wordt, zat de MEP-leider in
Den Haag. Het „hosanna" lijkt
om te slaan in „kruisigt hem"
Niets mee te maken
Maar de flegmatieke Jan de
Koning heeft daar allemaal
niets mee te maken. Hij bliift
alles op alles zetten om Aruoa
op de afgesproken datum van
1 januari 1986 uit het Antil
liaanse staatsverband te krij
gen.
Waarom duwt Nederland zo
door? Is dit nu de tijd voor een
status aparte?
De Koning: „Om te beginnen
duwt Nederland niet alléén
door. We duwen met z'n
drieën door, de overige vijf
Antillen, Nederland en Aruba
zelf. Ik weet het, er zijn ook
Arubanen, die de status aparte
nu liever zouden uitstellen.
Mijn onveranderlijk advies
aan die mensen is: dat moet u
dan hardop zeggen. Nee, nee,
zegt men dan, miin positie laat
dat niet toe. Dus blijft het 1 ja
nuari 1986, zeg ik dan. Boven
dien is het niet zo dat Aruba
er beter van zou worden, als
de status aparte niet doorgaat.
Dat hebben het eilandsbestuur
en de meerderheidspartij
(MEP) zich ook gerealiseerd.
De problemen veranderen er
niet door. Goed, men zou een
paar miljoen besparen, maar
dat valt in het niet bij de om
vang van de economische pro
blemen.
Maar hoe kijkt u dan aan te
gen het verzet van de vakbon
den en de ambtenaren?
„De ambtenaren staakten te
gen de vorm van het overleg
met het eilandsbestuur. Hun
actie beperkte zich overigens
tot drie uur te laat komen op
kantoor. Ik weet niet of zien
dat onderscheidt van normale
werkdagen... Die demonstratie
van de vakbonden was even
min gericht tegen de status
aparte, maar tegen het eilands
bestuur en met name de finan
ciële verantwoording die dat
bestuur aflegde c.q. niet afleg
de voor de inkomsten uit de
Lago-raffinaderij in de afgelo
pen tijd".
Kan niet
Op Aruba wordt gezegd dat
men de status aparte wel wil,
maar de echte onafhankelijk
heid niet. Men zou van plan
zijn in 1995 op de knieën te
gaan liggen om toch binnen
het Koninkrijk te mogen blij
ven.
Waarom bent u op dat punt zo
onverzettelijk? Het lijkt wel ot
Nederland er belang bij heeft
dat Aruba verdwijnt.
„Dat is ook zo. We hebben ons
Sociale
voor andere
koers"
I
I
heel goed gerealiseerd dat als
we één eiland een aparte sta
tus zouden geven, de andere
vijf dat ook zouden willen.
Dus hebben we gezegd: Neder
land heeft een band met de
Nederlandse Antillen. Wie
zich buiten dat verband
plaatst, plaatst zich buiten het
koninkrijk. Er kan dan best
een relatie blijven, er kan ge-
firaat worden over ontwikke-
ingssamenwerking, over be
hartiging van buitenlandse be
langen... maar zo'n eiland
plaatst zich niettemin buiten
het koninkrijk".
„Wij willen geen zes eilanden
met zes statussen aparte. Dat is
bestuurlijk hoogst onaantrek
kelijk. Al die eilanden wenden
zich dan afzonderlijk tot ons
en zeggen: wij willen door u
geholpen en bestuurd worden.
Dan draai ie de klok terug
naar vóór 1954. Van enige be
stuurlijke en financiële auto
nomie komt dan natuurlijk
geen klap terecht. Dus ontstaat
er weer een koloniale verhou
ding".
Maar als men dat nu zelf graag
wil? Als men zegt: wat is er
voor verschil tussen Aruba en
Terschelling?
„Tienduizend kilometer uit
onze kust is toch iets anders
dan twintig kilometer. En op
Aruba woont een eigen volk
met een eigen grondgebied.
Het zijn geen echte Nederlan
ders, al denken velen van hen
dat graag. Dus volgen wij de
ongeschreven regel, die sinds
het einde van de Tweede We
reldoorlog opgeld doet: dekolo
nisatie. Wii zijn daar heel
vroeg mee begonnen, in 1954,
via de toen moderne tussen
stap van het statuut. Met het
idee dat de zes eilanden teza
men, in het Antilliaanse
staatsverband, de grens naar
de onafhankelijkheid zouden
overschrijden. Dat was wat
naïef, blijkt nu, en daarom
hebben we enige differentiatie
aangebracht. Aruba mag z'n
eigen weg gaan, maar dan leg-
Straf
Aruba wordt dus gestraft voor
het nastreven van de status
aparte?
„Als men dat zo ervaart, had
men er niet aan moeten begin
nen. Ik ervaar de onafhanke
lijkheid als een simpele conse
quentie van de status aparte,
waarbij we een forse over
gangstermijn van tien jaar
hebben afgesproken. Overi-
fens is het wel zo dat als Aru-
a na het ingaan van de status
aparte weigert samen te wer
ken met de andere eilanden,
dat wij dan helemóél geen be
lang meer hebben bij een lan
ge overgangstijd. Dan gaat al
over drie jaar (1 januari 1989)
de onafhankelijkheid in. Als
zij denken: na de status aparte
hebben wij geen bal meer te
maken met de Antillen, dan
nemen wij binnen het Ko
ninkrijk geen enkele verant
woordelijkheid meer voor
Aruba. Dat is nooit zo opge
schreven, maar wel duidelijk
gezegd".
Als de MEP van Betico Croes
in het najaar de verkiezingen
op Aruba verliest, gaat de sta
tus aparte dan toch door?
„Ja, ik denk van wel. Er is
geen partij en geen politiek
leider op Aruba, die de status
aparte afwijst. Het zou trou
wens een heel gekke situatie
zijn, als Aruba zo'n status zou
afwijzen, nadat die in de Sta
ten (parlement Antillen) is
aanvaard. Wat er dan gebeurt?
Ik denk dat de status aparte
dan inderdaad per post wordt
bezorgd".
Is Aruba economisch nu nog
sterk genoeg om op eigen be
nen te staan?
Maar nu zouden de H
landse mariniers, die op A I
qao gelegerd zijn, kunnel\j
grijpen.
„In 1969 zijn voor het laa*^^
mariniers ingezet, bij onl
op Curagao zelf. Toen
onze Tweede Kamer una^m
gezegd: dat is de laatste
Dus is het nu al zo dat \T
terst voorzichtig zijn
nakomen van onze bijst.
verplichtingen aan de An:
len. In Nederland, maar z^
daarbuiten zou geen enP e
waardering bestaan voor ®en,'
Met uw krant naar
Llandrindod Wells:
6 DAAGSE LUXE
TOURINGCARREIS NAAR
Vertrek maandag 1 april a.s.
Llandrindod Wells Is gelegen In het hart van het liefeli|ke land van Wales en staat sedert mensenheugenis bekend als
bron- en vakantieplaats Naar deze mooie 6tad In een prachtige, onbedorven streek voert onze 6-daagse luxe touringcar-
reis van MAANOAG 1 APRIL tot en met ZATERDAG 6 APRIL A.S. Ons verblijfshotel Is The Metropole. bekend om de steer
van warme gastvrl|held, de traditie van holfelijkheld en een voortreffelijke persoonlijke service. Alle kamers zijn voorzien
van douche en tollet.
Ons reisprogramma ziet er In het kort als volgt uit: maandag vertrek uit DEN HAAG/ROTTERDAM vla Antwerpen en
Gent naar Zeebrugge voor overtocht naar Dover. Vervolgens voor overnachting naar het Queens Hotel In LONDEN. Dins
dag naar OXFORD voor stadsbezlchtlging en STRATTFORD UPON AVON, met gelegenheid tot een bezoek aan het
geboortehuis van Shakespeare. In de middag vla WORCHESTER naar onze standplaats LLANDRINDOD WELLS. Woens
dagmiddag na de lunch een tocht vla NEWBRIDGE ON WYE, GARTH en UPPERCHAPEL naar HAY ON WYE waar een be
zoek kan worden gebracht aan een van de vele bookshops van Richard Booth. Donderdag wordt een volle dagtocht door
het prachtige heuvellandschap van Wales gemaakt, via het mooie dal van de Elan langs diverse stuwmeren gaan we naar
de watervallen van Devil's Bridge. Na de koffiepauze verder naar ABERYSTWYTH met zi|n mooie boulevard en prachtige
pier. Na de lunch bezoeken we. hel leuke stadje „SHREWSBURRY. Terug in het hotel wacht ons 's avonds een ..special
taste of Wales dinner'' met daarbij muziek van een „Welsh Harpist" Vrijdag na de lunch vertrekken we via BRISTOL naar
het bekende stadje BATH, waar we onder leiding van een deskundige gids een bezoek brengen aan de Romeinse baden
en vervolgens doorrijden naar Londen voor overnachting Zaterdag terugreis vla Dover-Zeebrugge of Dover-Calals en
Antwerpen. We zi|n na een afscheidsdiner om plm. 19.30 uur In Rotterdam en een half uur later in Den Haag terug.
De reissom voor deze tt-itZ
bijzonder mooie reis bedraagt T OIO."
per persoon op basis van een z-persoonskamer met douche en tollet en half-pension, met inbegrip van het afscheidsdi
ner De toeslag voor een 1-persoonskamer bedraagt 90.- per persoon. Reisverzekering 15.- per persoon 5.- kosten.
Annuleringsverzekering 3 1/2% van de reissom f 6.- kosten.
Inlichtingen en boekingen: telefo
nisch onder nr 070-190882 (van
maandag t/m vrijdag van 9 tot 16
uur) of persoonli|k in onze vestiging
Spuistraat 71. Den Haag
„,rani/cW
POSTBUS 16050
2500 AA 's-GRAVENHAGE
TEL. 070-190882
SUSKE EN WISKE HET DREIGENDE DINGES
PROF.MR. DE GAAY FORTMAN OP CNV-BIJEENKOMST:
De Gaay Fortman
PUTTEN Dat de vak
beweging niet veel op
heeft met het huidige ka
binet en de regeringspar
tijen CDA en VVD is zo
langzamerhand genoeg
zaam bekend. De kritiek
bereikte onlangs zijn
hoogtepunt toen de chris
telijke vakcentrale CNV
in niet mis te verstaanba
re bewoordingen de ka
chel aanmaakte met het
CDA. „De politiek luistert
niet meer naar de vakbe
weging en vooral het
CDA zou zich moeten
schamen", viel in vele ge
ledingen van het CNV te
beluisteren.
Het CNV heeft het niet alleen
bij het uiten van kritiek gela
ten. Het stak de hand in eigen
boezem en organiseerde een
tweedaagse conferentie waar
bestuurders en bondsvoorzit
ters gisteren en vandaag
brainstormen over hoe het zo
ver heeft kunnen komen en
wat er aan de verstoorde rela
tie kan worden gedaan. Giste
ren werd met een aantal des
kundigen hierover in Putten
gediscussieerd.
Onder leiding van prof.dr. B.
Goudzwaard, hoogleraar eco
nomie en als rector aan dé
CNV-kaderschool verbonden,
gaven respectievelijk prof.mr.
W. de Gaay Fortman (oud-
CDA-minister van Binnenr
landse Zaken), de PvdA-bur-
gemeester van Almere J.
Lammers en de commissaris
van de Koningin in de provin
cie Groningen H. Vonhoff
(VVD), hun visie op de relatie
politiek en vakbeweging.
Gevaar
CNV-voorzitter Harm van der
Meulen zei in zijn inleiding dat
het niet-luisteren van het ka
binet en de regeringspartijen
een gevaar betekent voor de
democratie. „Veel mensen
hebben nog maar weinig ge
loof in de politiek", zei de
CNV-voorzitter. Hij haalde fel
uit naar de parlementariërs
die zich volgens hem bij voort
during op het terrein van de
sociale partners begeven. „Het
is maar goed dat de Tweede
Kamer de laatste tijd zo druk
is met het RSV-debacle, an
ders had er vast wel weer een
of ander kamerlid aan de mi
nister van sociale zaken ge
vraagd of het niet tijd wordt
dat de minister ingrijpt nu de
meeste cao-onderhandelingen
in een impasse terecht zijn ge
komen".
Prof. Goudzwaard wees erop
dat de vakbeweging door de
politiek wel om medewerking
(in de Vorm van advisering)
wordt gevraagd, maar dat zij
geen wezenlijke invloed heeft.
Is het afdwingen van die in
vloed mogelijk via burgerlijke
ongehoorzaamheid of andere
vormen van buitenparlemen
taire actie? Die vraag werd
door prof. De Gaay Fortman
ontkennend beantwoord. Vol
gens de CDA'er is het welis
waar een stilzwijgend aan
vaard recht om in verzet te
komen tegen democratisch ge
nomen beslissingen, maar zijn
deze slechts bij hoge uitzonde
ring toelaatbaar en bovendien
alleen wanneer het gaat om
geweldloze actie.
„Maar geweldloosheid lokt in
veel gevallen toch geweld uit.
Dat betekent dat alleen de
monstraties en het aanbieden
van petities geweldloze vor
men van burgerlijke onge
hoorzaamheid zijn, „wapens"
die echter de laatste jaren aan
kracht hebben ingeboet".
Meerderheid
De Gaay Fortman verweet de
regering te weinig te luisteren
naar de geluiden van bijvoor
beeld minderheden in de sa
menleving. „Het is niet vol
doende om in het parlement
een meerderheid van slechts
de helft plus één te behalen, er
moet worden gestreefd een
zo'n groot mogelijke meerder
heid. Dat betekent ook luiste
ren naar hetgeen de oppositie
inbrengt. Ik erger me eraan
dat, wanneer de oppositie met
een voorstel komt, de minister
onmiddellijk roept dat het on
mogelijk kan", aldus De Gaay
Fortman. Het kabinet zou er
volgens hem goed aan doen
eerst eens na te denken over
de waarde van de alternatie
ven van de oppositie, aleer
men er een oordeel over velt".
Het feit dat dit gebeurt is vol
gens de oud-staatsman met
name te wijten aan het regeer-
akoord waar VVD en CDA
zich met handen en voeten
aan hebben gebonden. „Het is
een gevaarlijke politiek om
van te voren afspraken te ma
ken en zaken vast te leggen.
Daardoor worden vaak bruik
bare voorstellen van de oppo-
tie geen goede zaak", aldus de
Gaay Fortman. Het volgende
regeerakkoord zal volgens
hem veel beperkter moeten
zijn. Hetzelfde geldt voor ver
kiezingsprogramma's: kort en
helder, luidde zijn motto.
100 Kamerleden
Ook de inleiders van socialisti
sche en liberale huize, Lam
mers en Vonhoff uitten forse
kritiek op het regeerakkoord.
Lammers noemde een tot in
details uitgewerkt regeerak
koord hinderlijk in het ver
keer tussen politiek bestuur en
maatschappij, de vakbeweging
en het bedrijfsleven. Vonhoff
verweet de parlementariërs
dat zij nauwelijks nog toezicht
en controle uitoefenen op de
wetgeving. Vonhoff: „Ik denk
dat we beter het aantal kamer
leden kunnen terugbrengen
naar honderd. Dan krijgen ze
het zo druk dat ze wel moeten
overstappen naar een genera-
lere aanpak en het stellen van
prioriteiten en het laten liggen
van incidenten".
Lammers en Vonhoff wei
verder op de noodzaaak
vereenvoudiging en kwj ge
teitsverbetering van wetj vel
ving. Maar ook de vakbev, g0l
ging doet volgens Lam ml
lustig mee aan nieuwe regel) jja
ving, waardoor het zichz he(
voor de voeten begint te lopt
Verdere deregulering zou
gens de burgemeester ver)"—
ven moeten worden tot
van de speerpunten van !M
vakbeweging.
Kleiner apparaat
Vonhoff noemde als voorbi
van de verstikkende regel|
ving de belastingtariev
„Die zijn zo ingewikkeld
worden dat zelfs het minista
Financiën een belasting
lefoon heeft moeten inschar
len om het de burgers duia
lijk te maken". Volgens F
commissaris van de Koninfl
zou het overheidsapparaat fc
moeten worden verkleind r™
de ambtenaren die overblijvfr) D
beter moeten worden betaaltesp'
De inleiders beaamden dat Iers
vakbeweging en de werktfirae
versorganisaties een eigen vteide
antwoordelijkheid op het gnde
bied van het arbeidsvoorwazi de
denbeleid en de werknemeingr
verzekeringen moeten krijgèrer
„Maar", voegde de PvdAlrinr
Lammers, voorstander-vapatr
het-eerste-uur van geleuet. I
loonpolitiek, er aan toe, „ter v
verschil van inzicht over delan
volgen koers moet het laatleed
woord aan regering en partwar
ment worden gelaten". ing.
L
