Jj
weekpuzzel door dr. Pluizer
postzegels
SCHAKENI
sterrenhemel
oplossing vorige puzzel
NR. 9 CRYPTOGRAM
rr
P
ZATERDAG 2 MAART
;T j_
De prijswinnaars van puzzel nr. 8 zijn:
M. Lubbe, Palviljoenhof 32, 2312 AX Leiden.
Conny v.d. Zwet, De Baan 5, 2377 CA Oude Wetering.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
HORIZONTAAL:
1. Zeemansgroet? (7).
4. Betreft dit onderhoud de veerkracht van
dat bevestigingsmiddel? (7).
7. Een mars naar dit land is vanuit Neder
land een heel stuk lopen (5).
8. Het lied over deze plant staat op de be
langrijkste zijde van een grammofoon
plaat (5).
10. Mogen in deze rivier uitsluitend moeders
zwemmen? (4).
11. 't Zal anderen beslist niet ontgaan als u
hierin een stuk hebt! (5).
12. Met deze dans komen kinderen reeds op
jonge leeftijd in aanraking (4).
15. Het is gek zo'n meubelstuk in bed! (7).
16. Houdt hij zich fit met haar te knippen?
(7).
17. Voor jagers is dit een beschermd dier (7).
20. Het is vrij van gevaar 'n redelijk bod te
doen op dat object bij die verkoping (7).
23. Die vaartuigen vindt u in Duitsland (4).
24. Zo'n vrouw ziet men liever niet in steen!
(5).
25. Slaagde hij in het drama 'r niet in het pu
bliek te boeien, Eva? (4).
28. Daarmede doet u uzelf de das om! (5).
29. Dat u maar niets ruikt van de fijne lucht
is niet te geloven (5).
30. Kom, plaats dat apparaat even voor me,
wil je? (7).
31. Ook zo'n gesprek achteraf geeft veelal
voldoende stof! (7).
VERTICAAL:
1. Door de Duitsers gelanceerde voorloper
van de Russische ruimtehond (7).
2. Zo'n zware rol wordt door velen met ple
zier uitgevoerd! (4).
3. Geen wals waarop een zeeman gek is! (7).
4. Explosieve edelsteen (7).
5. Dat is het dierenverblijf dat men wegnam
(4).
6. Hij ratelt heel wat af! (7).
7. Spreek niet zulke vreemde en dwaze taal,
wil je? (5).
9. Dat symbool moet 't primitieve volk niet
ontnomen worden (5).
13. Kan het eten van de beschadigde vruch
ten er oorzaak van zijn, dat ik in gewicht
afneem? (5).
14. Van die mening kijk ik op (5).
17. Ik hoor zojuist dat Erna niet komt (7).
18. Dergelijke praatjes vullen geen gaatjes (5).
19. Dat deel van een plant is van doorslagge
vende betekenis (7).
20. Bent u tevreden nu het betaald is? (7).
21. 't Is verkeerd te denken dat er in dit land
Indianen wonen (5).
22. Bent u gewaar geworden dat er een ken
teken was aangebracht? (7).
26. Het trok de aandacht dat hij zo lang in
een ellendig verblijf woonde (4).
27. Die menigte is stapel (4).
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 9 moeten uiterlijk woensdagmiddag in bezit
zijn van:
Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Vorige week heb ik u een aan
tal problemen voorgelegd uit
het NK gemengde paren 1985.
Het eerste was eentegenspel
probleem:
Z/OW, ♦9862
paren O H 10
O 96 4
B 1092
VB 10 75 N A 3
°76 WO °92
O B 3 2 7U OAH87
H 8 3 L A V 7 6 4
H 4
V AVB8543
O V 10 5
5
ZUID WEST NOORD OOST
4 Ha pas pas dbl.
pas 4 Sch a.p.
Noord start met hartenheer,
door zuid met het aas overge
nomen en op hartenvrouw be
kend de hele tafel nog. Wat
moet zuid naspelen?
De dubbele renonce zorgt er
nu voor dat er bij partner
noord een troef promoveert.
Zowel wanneer noord schop
penaas eruit dwingt, als wan
neer hij een ruiten wegdoet.
Zuid komt met schoppenheer
we^r aan slag en dan zorgt
weer harten na ervoor dat
noord nog een troefslag krijgt.
In plaats van harten na lijkt
het alsof klaver na ook voor
één down zorgt, maar dat
hoeft niet. West kan dan als
volgt spelen:
3. Klaver voor de vrouw.
4. Een kleine schoppen na.
Die moet zuid wel nemen en
wat moet hij dan naspelen?
Dan harten na geeft west (rui
ten weg) direct tien slagen rui
ten na ook. Dus troef na, voor
het aas en dan is dit over:
♦98
O
0 96 4
B 10 2
O
O AH87
4 A 7 64
Oost (de dummy) is aan slag.
Het is eenvoudig te zien dat
west nu tot tien slagen komt:
6. Klaver naar de heer
7. Schoppenvrouw (oost rui
ten).
8. Schoppenboer (oost rui
ten).
9. Klaver naar het aas.
10. Klaver getroefd.
En op tafel liggen de drie res
terende slagen.
Alleen harten na in slag drie
zorgt ervoor dat het contract
om zeep wordt geholpen.
Nog één opmerking over het
Mixed
bieden: het doublet van oost in
de vierde hand wordt meestal
als „optional" gespeeld, d.w.z.
dat de partner maar moet zien
wat hij doet. Vandaar dat je
van het optioneel doublet wel
eens de volgende definitie
hoort: een optioneel doublet is
een doublet waarbij je de part
ner de schuld kan geven als
het gedoubleerde contract ge
maakt wordt....
Troefbehandeling
dig hebt, superieur. Als het
een viertallenwedstrijd betreft,
moet hartenaas geslagen wor
den in klein slem, om de even
tuele kale heer te laten tuime
len. In een parenwedstrijd ligt
zoiets anders.
De kaas en het brood
scoorden en dat is duidelijk te
weinig op dit spel.
Startproblemen
Z/NZ
AH63
10 7 3
O B 10 7 2
*H4
V9875
N B42
<?B9
WO 2
054
OV9863
*10872
L *B65
10
A V 86 5 4
O AH
AV93
N/
953
OH 10
O H B 7 5
4 A V 103,
V 10 8
N AB7
A8
W O *-B76532
O V 109 4
*9864
H 7
H642
O V94
0862
*B52
Z/NZ 10 7 4
OB
O A V 1063 2
A B4
A 8 N ♦HV32
<?853 w o °AH94
OH84 7, °975
H V 1062 *83
ZUID WEST NOORD OOST
1 KI 1 Ha
ISA S? 1SA(?) 2Ha
Van west wordt nu enige actie
gevergd, want OW moeten
zich niet de kaas 110) van
het brood laten eten. En dou
blet is een opgelegde actie,
want er klopt iets niet. Noord
Op dit spel trof een van de
zuidspelers het dat hij tegen 7
harten een start kreeg van
harten 9: via de 10 en de heer
voor het aas. Als oost HBx
heeft, legt hij natuurlijk ook
de heer, vandaar dat zuid naar
tafel ging om vervolgens har
tenboer eruit te snijden: één
down.
In een parenwedstrijd is op dit
spel een contract van 6 SA
of zeven als je echt punten no-
biedt sterk (geeft eigenlijk 18 a
19 punten aan) en ook oost
geeft aan niet onbemiddeld te
zijn, waar zuid nog eens een
schepje bovenop doet (2 SA).
Als er iemand vertrouwd moet
worden, is het natuurlijk de
partner, vandaar dat doublet,
dat tevens aangeeft dat een
hartenstart vermoedelijk naar
het beoogde doel leidt.
ZUID WEST NOORD OOST
pas 1 SA 1) 2 Ru 3 Ru 2)
pas 3 SA a.p. 1). 12-14.
2). Lebensohl: belangstelling
voor de hoge kleuren en
géén ruitenstop.
U ziet wat er kan gebeuren als
u met een kleine ruiten of met
ruiten 10 uitkomt. Dan komt
bij de partner de boer, die de
leider kan duiken, waarna het
contract, als de leider goed af
speelt, in ieder geval geen
twee down gaat.
Gezien het feit dat in de dum
my ook best ruitenboer kan
verschijnen is de start met rui
tenvrouw het beste verre
familie van het journalist-com
plex. Als de leider HBx heeft,
maakt dat toch niet uit. In dit
geval zorgt ruitenvrouw er
voor dat 3 SA in ieder geval
twee down gaat en in de prak
tijk scoorde dat precies het ge
middelde.
•Correspondentie: p/a Léhar-
straat 10, 2162 AC Lisse.
De halve finales om het per
soonlijk kampioenschap heb
ben twee verrassingen opgele
verd. De grootste verrassing
was het falen van Internatio
naal Grootmeester Hans Jan
sen die na een matig toernooi
net naast één van de vier pro
motieplaatsen greep. Een
tweede „surprise" was het spel
van een andere Internationale
Grootmeester, nl. de Amster
dammer Johan Bastiaannet,
die in de B-groep met 6 pun
ten niet verder reikte dan een
roemloze tiende en laatste
plaats.
De halve finales zijn een prooi
geworden voor de aanstor
mende jeugd. Alleen de gerou
tineerde Ruud Palmer kon
zich tussen al dit geweld hand
haven. Van de acht finalisten
hebben zich zeven inmiddels
geplaatst, de achtste wordt be
kend uit de herkamp tussen
Johan Krajenbrink, Hein
Meijer en Bauke Bies.
De eindstanden luiden: groep
A: Gérard Jansen 13, Gert van
Aalten '12, Hans Vermin en Je
roen Goudt 10, Toine Brou
wers en Hans Jansen 9, Evert
Dollekamp 8, Herman van
Westerloo en Rob Geurtsen 7,
Frits Luteyn 5.
Groep B: Auke Scholma 13,
Ruud Palmer en Wim van der
Kooij 10, Johan Krajenbrink,
Hein Meijer en Bauke Bies 9,
Evert Bronstring, Ron Heus-
dens en Cees Bakker 8, Johan
Bastiaannet 6 punten.
Een meer dan verwachte pres
tatie leverde in de B-groep
Wim van der Kooij, die zich
keurig plaatste voor de finale.
En dan te bedenken dat hij,
samen met Cees Bakker, die
maar twee punten minder
scoorde, in de B-groep door
zijn mede-halvefinalisten en
zonder deskundigen was aan
gewezen als een speler tegen
wie er lustig op los kon wor
den gescoord. Dat viel voor de
meesten flink tegen.
De uitschakeling van Hans
Jansen werd nagenoeg zeker
toen hij in de zevende ronde
door een blunder van Gert
van Aalten verloor. In de
stand van het eerste diagram
zag het er nog zonnig uit voor
Jansen, die met zwart speelt.
Jansen heeft zijn grillige spel
in dit toernooi met veel ver-
liespunten moeten betalen.
47. 27-22 16-21 48. 22x11 21-27
49. 32x21 23x41 50. 11-6 41-46
51. 21-17 12x21 52. 26x17 29-33
53. 6-1 33-38 54. 17-12 38-42 55.
Halve finales
12-8 42-27 56. 8-2. Met deze po
sitie op het bord is een andere
uitslag dan remise onmogelijk.
Toch maakt Jansen met ziin
volgende zet, 56. 46-23???,
het onmogelijke waar. De zet
is gebaseerd op het slot 1x3 10-
14 en de zwarte dam houdt
vervolgens de vier witte schij
ven tegen. Maar na 46-23 kan
natuurlijk ook 57. 1x4 en de
zwarte stelling is een puin
hoop. Jansen stribbelde nog
een paar zetten tegen: 57.47-
15 58. 2x24 15x42 59. 4-15 42-28
60. 30-24 48-31 61.15-4 31-37 62.
24-20 14-19 63. 20-15 19-24 64. 4-
27 (dreigt 27-38) 37-42 65. 15-10
en zwart geeft het op.
In dezelfde ronde liep de
plaatsing van Hans Vermin
even gevaar. Hij blunderde te
gen Herman van Westerloo,
die al op de 27e zet de Winst
greep. Vermin heeft wit.
1. 32-28 19-23 2. 28x19 14x23 3.
37-32 10-14 4. 41-37 5-10 5. 46-41
17-21 6. 31-26 21-27 7. 32x21
16x27 8. 35-30 20-25 9. 40-35 14-
19 10. 33-29 10-14 11. 37-32 11-
16 12. 32x21 16x27 13. 41-37 6-
11 14. 37-32 11-16 15. 32x21
16x27 16. 42-37 7-11 17. 48-42 2-
7 18. 37-32 11-16 19. 32x21
16x27 20. 42-37 7-11 21. 30-24
19x30 22. 35x24 14-20 23. 44-40
HANS JANSEN
RON HEUSDENS
0
11
li if
«I
i
GERT VAN AALTEN
1-7 24. 47-41??? Een ernstige
misgreep door het voorafgaan
de 1-7. Zwart wint nu afgete
kend door 24. 18-22! 25.
29x18 20x29 26. 34x23 27-31 en
Vermin geeft zich gewonnen.
Van der Kooij handhaafde
zich o.a. tegen Rons Heusdens
die in de stand van het tweede
diagram de keuze heeft tussen
een hekstelling en een korte-
vleugelopsluiting. De „hek" is
niet van lange duur, vandaar
de KVO.
33. 20-24 34. 29x20 15x24 35.
38-32 6-11 36. 42-38 11-17 37. 50-
44 9-14 38. 37-31 26x37 39.
32x41 21-26 40. 41-37. Heusdens
kon zich niet „beheersen" en
nam de combinatie 40. 17-22
41. 28x17 24-29 42. 34x12 25x34
43. 39x30 13-18 44. 12x23
WIM VAN DER KOOIJ
19x50. Een simpele combina
tie, die Van der Kooij natuur
lijk ook had gezien. Heusdens
had kennelijk geen rekening
gehouden met de witte tegen
zet, dan wel de gevolgen daar
van onderschat.
45. 43-39 50x31 46. 36x27. Van
der Kooij heeft een schijfje
moeten inleveren, maar zijn
stelling bevat voldoende com
pensatie. Ruilt Heusdens de
witte voorpost (8-12x12) dan
speelt wit 30-24 gevolgd door
35-30-25 en 24-20 met remise.
46. 14-20 47. 27-21 16x27 48.
17-11 27-31 49. 11-6 31-37 50. 6-1
37-41 51. 1-40 41-46 52. 30-24
20x29 53. 40x18 46-11 54. 35-30
41-36 55. 18-23 36-4 56. 30-25 8-
13 57. 25-20 en Heusdens moet
in remise berusten.
Op 1 april a.s. zal de PTT een
nieuw postzegelboekje in om
loop brengen. Dit boekje krijgt
nummer PB 27B en zal dienen
als aanvulling op het boekje
PB 27A.
Het nieuwe boekje heeft de
zelfde inhoud aan postzegels
als boekje PB 27A, namelijk
vier pegels van 70 ct. (Konin-
?in Beatrix) en vier zegel van
ct. (cijfertype Crouwel). De
tekst in het boekje is echter
nieuw en luidt als volgt: „Post
zegels verzamelen? Neem een
abonnefnent op de nieuwste
Nederlandse postzegels. Inlich
tingen: Filatelistische Dienst
PTT, Antwoordnummer 108,
9700 RN Groningen".
De omslag van het boekje is
bedrukt met een nieuw motief,
aangepast aan de bedrijfsstijl
van PTT Post. De kleur van
de druk op het kaftje is grijs.
Dit kaftje draagt als tekst:
„PTT Postzegelboekje automa
ten". Het boekje zal voor onbe-
aaide tijd verkrijgbaar zijn.
»e postzegelboekjes PB 27A en
PB 28A blijven verkrijgbaar
zolang de voorraad strekt.
„Muziek" is het thema voor de
Europa-CEPT-zegels 1985. Dit
naar aanleiding van het feit
dat 1985 werd uitgeroepen tot
het „Europees jaar der mu
ziek". Gedurende dit jaar zal
eer worden bewezen aan grote
Europese componisten als
Bach, Handel, Scarlattie en
Berg.
De eerste zegels met dit thema
die hier aan de orde komen
zijn die van het Vorstendom
Liechtenstein het gaat hier om
twee zegels in de waarde van
50 rappen en 80 rappen. De
door Cornelia Eberle uit Rug-
gell ontworpen zegels tonen
Nieuw postzegelboekje
fWpUANfW<,UN€A
een aantal muzikanten. Het
randschrift van de velletjes
van 20 zegels draagt de tekst:
„Fürstentum Liechtenstein"
en de emblemen van zowel de
CEPT als van het Europees
jaar der muziek. Het drukken,
in meerdere kleuren, werd
verzorgd door Hélio Courvoi-
sier S.A. te La Chaux-de-
Fortds in Zwitersland.
Gelijk mét de Europa-CEPT-
zegels verschijnt op 11 maart
a.s. een serie van drie bijzon
dere zegels. Deze serie, met ze
gels in de waarde van 50 rap
pen, L.fr. 1,00 en L.fr. 1,70
kreeg als thema „Kloosters en
kloosterorden".
Op de zegel van 50 rappen ziet
men het St. Elisabethsklooster
te Schaan. Vervolgens op de
zegel van L.fr. 1,00 een beeld
van het Vrouwenklooster te
Schellenberg. Het Missiehuis
te Gutenberg is te zien op de
zegel van L.fr. 1,70. Voor het
ontwerp tekende Otto Zeiller
uit Sockerau. Ook deze zegels
werden in velletjes van 20
stuks gedrukt, ditmaal door de
Oostenrijkse Staatsdrukkerijk
te Wenen.
„Landschappen in Nieuw Gui
nea" is het thema voor een se
rie van vier bijzondere postze
gels die door de PTT van Pa
poea Nieuw Guinea werd uit
gebracht. Op een zegel in de
waarde van 50 t. ziet men het
eiland Ferguson.
Een deel van de loop van de
rivier Sopik werd afgebeeld op
een zegel van 40 t. Chimbu
Gorge behoort tot de berg
streek van Nieuw Guinea en is
te zien op de zegel van 40 t.
Tot slot een zegel van 60 t. met
als afbeelding het strand van
Dali Vanimo, gelegen op 37
km. van de grens met West
Irian. Deze zegels werden ont
worpen door R.J. Bates. Het
drukken werd verzorgd door
Helio Courvoisier S.A. in
Zwitserland.
De onverkwikkelijke zaken in
de (inter)nationale schaakwe
reld van de laatste tijd hebben
mij doen besluiten mijn aan
dacht vol afgrijzen af te wen
den van de actuele gebeurte
nissen. Van de vele oude toer
nooien is Groningen 1946 één
van de interessantste. Niet al-,
leen omdat het het sterkst be
zette internationale toernooi
van vlak na de oorlog was,
maar ook omdat de uitslag van
belang was voor de uitnodigin
gen voor het nieuw te houden
wereldkampioenschap. Men
zou kunnen zeggen het laatste
onofficiële kandidatentoer
nooi.
Het toernooi werd één van de
hoogtepunten uit de carriere
van Euwe, die op dat moment
wereldkampioen genoemd
mocht worden omdat Aljechin
kort daarvoor was overleden.
Hij leverde een schitterend ge
vecht met zijn opvolger Bot-
winnik, die hij pas in de laat
ste (19de) ronde voor moest la
ten gaan door de volgende
trieste blunder:
Zie diagram.
KotovEuwe na de 25ste zet
van wit.
Kotov heeft zojuist op e6 gesla
gen en na 25...fxe6 zou de par
tij vermoedelijk in remise zijn
geëindigd, waarna Euwe de
eerste plaats met Botwinnik
gedeeld had. Vermoedelijk be
vangen door de zenuwen
dacht Euwe te kunnen winnen
en speelde 25...Txb2??. Hij
overzag daarbij zowel 26.Dc8
als 26.Dd8; Kotov koos voor
het laatste, won een stuk en de
partij. Desalniettemin behaal
de Euwe de fraaie score 14 uit
19, waarmee hij kanjers als
Smyslov, Najdorf en Szabo
ruim voorbleef.
Hoewel het toernooi in alle op
zichten geslaagd kon worden
genoemd valt er ook daar ge-
door
L. Hofland
i
n
k
m
Al
m
A
m
mm
m
m
SË
m
0
m
m
M.
A
6
rommel te melden. Bij aan
vang bleek namelijk dat de
Russen met een man extra ge
komen waren. Om onduidelij
ke redenen was het niet moge
lijk om met 21 man te spelen
of nog een Nederlander te in
viteren. De organisatie kwam
toen op het onvoorstelbare
idee om Lodewijk Prins, die
zich voorbereid en verheugd
had op dit fantastische toer
nooi, te vragen zich terug te
trekken. Onder zware druk
van alle kanten deed Prins, te
recht mokkend, een stapje op
zij. Woorden schieten hier te
kort. Het blijkt dus geen zin te
hebben om vanwege dubieus
gedrag naar het verleden te
kijken om het heden te verge
ten.
M. Botwinnik—M. Euwe.
10e ronde.
Aangenomen damegambiet.
I.d4 d5 2.Pf3 Pf6 3.c4 dxc4
4.e3 e6 5.Lxc4 c5 6.0-0 a6 7.a4
Pc6 8.De2 Le7.
Tegenwoordig wordt hier
vaak 8. ...cxd4 of 8...Dc7 ge
speeld. De tekstzet wordt in de
theorieboeken als minder aan
gegeven, met deze partij als
voorbeeld.
9.Tdl Dc7 10.Pc3 0-0 ll.b3.
Na ll.h3 Td8 12.d5 exd5
13.Lxd5 Pb4 heeft zwart nau-
Tac8 13.d5
welijks problemen.
ll...Ld7 12.Lb2 1
Groningen 1946 fan
exd5 14.Pxd5 Pxd5 15. lF"
Lg4 16.Dc4 Lh5 17.Lxc6!
Slechts op deze manier kl
wit voordeel. Na bijvoorb^
17.g4 Lg6 18.h4 krijgt zm
middels 18...h5 voldoende!
Ïenspel.
7....&XC6 18.Pc5 De8 19.|
Td8?
Beter was 19..b5 20.Dc31
21.Pd7 Df7.
20.Pd7?
Berust op een misrekening!
het sterkere 20.g4 Lg6 21. r
zwart in moeilijkheden.
20...Txd7 21.Txh5 Dd8!
Botwinnik meende een bel
sende aanval in handenl
hebben, mede vanwege f
dreiging 22.Lxg7 F
23.Dg4+ en 24. Df5. De i
dreiging op dl verstoort all
moois, daarbij komt nog
alle witte stukken nu t
keerd staan; de bordjes
verhangen!
22.Tfl g6 Th3 Tdl
Txfl+ 25.Kxfl b5 2(
axb5 27.Df4 f6 28.e4 Dj
29.Kg2 Ld6 30.Df3 Dxi
31.Txf3 Lc5 32.Lxe5 fxe5.ï
Zwart heeft een zeer voordp
eindspel bereikt, Botwin
kan zich echter nog net sU
de houden.
33.Tc3 Tc8 34.Kf3 Kf7 35.1
Ke6 36.f4 exf4+ 37.Kxf4
38.bxc4 bxc4 39.h4! h6 41 j
h5 41.Ke3 Ke5 42.Tc2
43.Kd3 Td8+.
De tempozet 43...Tc7 w<
niet, omdat het pionnenei
spel na 44.Txc3 Txc3+ 45.K f
Kxe4 46.Kc4 Kf4 47.Kd4 1
48.Ke5 Kxh4 49.Kf6 net rej
se is.
44.Ke3! Td4 45.Txc3 Txf
46.Kf3 Txh4 47.Tc6 Tl
48.Ke3 Te4+ 49.Kf3
50.Tf6+ Kxg5 51.Txg6+.
Remise.
Correspondentieadres:
Hofland, C. Fockstraat
2613 DE Delft.
Mercurius is een planeet die
we niet vaak goed te zien krij
gen. Niet omdat hij te licht
zwak zou zijn en al evenmin
omdat hij niet boven de Ne
derlandse horizon zou ver
schijnen. Mercurius is vrij hel
der en is even vaak boven
onze horizon als de zon. Maar
het is een binnenplaneet,
d.w.z. de baan van Mercurius
rond de zon ligt binnen de
baan van de aarde. Gemiddeld
is de afstand Mercuriuszon
0,4 maal de afstand aarde
zon. Daarom zien we Mercuri
us altijd in de buurt van de
zon en dat beperkt natuurlijk
de zichtbaarheid.
Op 17 maart staat de planeet
echter zover van de zon, ge
zien vanaf de aarde, dat we
haar 's avonds kort na zonson
dergang in het westen kunnen
zien als kleine stip boven de
horizon. Het beste lukt dit te
gen het andere van de burger
lijke schemering (als de zon 6°
onder de horizon staat). Op 17
maart is dat om 19.21 uur. Ook
een half uur later wil het
waarschijnlijk nog wel lukken,
als het tenminste helder weer
is.
Mercurius gaat om 20.38 uur
onder. Op 17 maart is de zicht
baarheid van de planeet opti
maal, omdat zij dan haar
grootste elongatie (hoekafs-
tand) ten opzichte van de zon
bereikt. Maar in de hele perio
de tussen 7 en 23 maart is
Mercurius redelijk goed te
zien.
We kunnen ons daarbij oriën
teren aan de zeer heldere pla
neet Venus, die nu al enkele
maanden de westelijke avond
hemel siert. Mercurius staat
recht onder Venus. Ook de
Elaneet Mars is 's avonds in
et westen waarneembaar,
links van Venus. De planeet
staat nog wat hoger aan de he
mel dan Venus, maar is iets
zwakker dan Mercurius. Op 23
maart bevindt zich de smalle
maansikkel bij dit drietal.
Mercurius aan I
de avondhemel
"m
Saturnus
Saturnus is in maart na 2 uur
's nachts te vinden in het ster
renbeeld Weegschaal. Dit is te
gen de ochtend in het zuiden
te zien en komt niet al te hoog
boven de horizon Dus ook Sa
turnus blijft laag. Rond vijf
uur 's chtends staat hij op het
hoogste punt, 11° boven de
kim. In ae nacht van 11 op 12
maart zien we de maan nabij
Saturnus. Hij staat onder de
planeet.
Jupiter wordt in maart ook
weer zichtbaar. In december
verdween de planeet als
avondster, nu verschijnt ze als
ochtendobject aan de andere
kant van de zon. Zoek Jupiter
laag in het zuidoosten. Jupiter
staat in het sterrenbeeld
Steenbok. Begin maart komt
de planeet om 6.15 op, eind
maart al om 4.30 uur (zomer-
c*on*o»o
tijd 5.30). Jupiter is op de vr
ge ochtend van de 17e ma j
in gezelschap van de sm«q
afnemende maansikkel.
Begin lente
Op 20 maart om 17.14 uur s
de zon pal boven de evena®?:;
Na dat tiidstip staat de
vertikaal ooven plaatsen
iets ten noorden van de elf
naar liggen. Als de zon
vlak van de evenaar pass
begint per definitie de astn
mische lente. Weerkundig)
beginnen al op 1 maart met
lente (ongeacht het feiteli;
weer).
Op 31 maart om 2
's nachts moeten we de kfcl
een uur vooruit zetten, waij
dan begint de zomertijd,
duurt tot 29 september. V<)<j
nadere informatie: Stichtij
De Koepel, Utrecht.
