Langs
Een onvergetelijke verschijning reed
tachtig jaar van Haarlem naar Den Haag
ALLER
LEI(DS)
HIDEN/REGIO
leidse spaarbante
fceidAcOowumt
DINSDAG 12 FEBRUARI 198S PAGINA 11
baai
juks of interessants ge-
teurt. Zo'n dag was het gis-
tren bij de Leidse kanton-
tchter. Een handjevol
nensen was maar op ko
en dagen en daarbij had
ik niemand iets aardigs te
elden. De ochtendzitting
enmerkte zich door gela-
tnheid. Niemand protes-
lom^erde er tegen de eisen van
bij t officier en de kanton-
Ar. vechter bleef ook al vrien-
vcélijk tegen iedereen. De
rroe^rdachten, meestal ver
nel jeersovertreders, gedroegen
?h djch keurig en gelaten en
/erg<£rlieten de zaal met een
at tevreden gezicht. Misschien
lalen^3"1 bet door het koude
kom[eer buiten en de behaag-
jeiiifke warmte in de zittings-
(et jUal, dat iedereen zo lank-
Uekroec^ was' ver'
noet
r wel of men van het
loorkomen bij de kanton-
echter een dagje uit had
emaakt. De meeste mensen
^jamen, nadat zij hun zegje
adden gedaan en door de
m |echter waren veroordeeld
|)t het betalen van een
jeldboete, weer plaats op de
jublieke tribune. Met lome
gen en een beetje onderuit
«ezakt op de banken sloe-
|en zij daarna het weinig
loeiende schouwspel nog
J Geruime tijd gade. De zon
/erqeed alle moeite om met
Iste-jaar nog niet zo felle stra-
pre-pn de gemoederen ietwat te
Iragerhitten, maar het enige
j^jat gebeurde was dat men
Ie ogen nog wat verder
"licht kneep. Hier en daar
be-|:-i
1 I'M e
-Irukt.
,U reed over de Churchill-
£eujaan en heeft de pijlen niet
iaa»evo^- U stond op het
j/eggedeelte voor links af
„pjn bent toch rechtdoor ge-
"reden. Klopt dat vroeg
ver*kantonrechter Rigters aan
?veifcen keurig geklede heer uit
1 enDen Haag. Zelfs zijn schoe-
'"erhen leken voor de gelegen-
1 eijieid extra gepoetst. „Dat
rst«lopt inderdaad meneer de
entkantonrechter. Ik had te
he aat door dat die strook was
steibestemd voor links afslaand
Vrkeer. U moet weten dat
fkniet bekend ben in Lei-
cfen en pas op het allerlaat-
n ste moment werd op het
gte wegdek aangegeven dat je
Taar links af moest. Ik ben
niet linksaf gegaan maar
■echtdoor gereden", aldus
le verdachte. Alsof het hier
iet netste jongetje uit de
is betrof, zei de man ver-
„Toen de politie mij
lande hield, heb ik direct
ingeboden de bekeuring te
ïtalen, maar dat kon niet.
ambtenaar verzekerde
ij dat ik een accept-giro-
;aart thuis zou ontvangen,
"aar.... edelachtbare, ik
;reeg deze giro nooit. Pas
laanden later rolde er een
iccept-girokaart in de bus,
naar toen was het bedrag
ineens veel hoger en daar
was ik het niet mee eens. Ik
uw-dacht dat ik mij keurig aan
dasde spelregels had gehouden
>vei*n vond dus niet dat ik
bejr\eer moest betalen". De of-
lUb-*icier was bet met de man
5erjeens en eiste het transactie-
9/ijbedrag van 35 gulden. Toen
bijSle rechter aan de verdachte
/arProeg bij het met die eis
ir-dfiens was of dat hij in hoger
,oeJberoep zou gaan, stelde de
'en jnan „Natuurlijk ben ik het
met de eis eens, meneer de
kantonrechter. Nee, ik ga
niet in hoger beroep. Uit
eindelijk is de kool het sop
niet waard". De rechter
l/u-Vonniste conform de eis van
Hefde officier: 35 gulden. Met
jncen minzame glimlach op
ren.jbet goed geschoren gelaat,
ieniverliet de man uit 'sGra-
,e/.lvenhage de zittingszaal.
aafEen andere verdachte, had
j/s-ide indruk dat een typfoutje
35jiin het proces verbaal wel
tot vrijspraak zou leiden.
Hij kwam bedrogen uit. „Op
de accept-girokaart stond
.mijn naam verkeerd. Daar
ik niet die naam heb, heb ik
/n^dus ook niet betaald", zei de
man slim, terwijl hij zo on-
[Pschuldig mogelijk probeerde
te kijken. „Er stond inder
daad één letter verkeerd"
zei de rechter. „Maar de ge
boortedatum klopte wel en
nj. ook het adres was correct
rY) vroeg de rechter op vader-
a]f lijke toon, terwijl hij een po-
|a Jging waagde om boven zijn
jg_ bril uit te kijken. De ver-
dachte moest dat allemaal
ey.|erkennen. Toen de man
de daarna ook nog toegaf, dat
lo/lhij met 89 kilometer per uur
over de Leidseweg in Voor
schoten had gereden, was
het spel verloren. De offi
cier eiste 185 gulden boete
in plaats van de gebruikelij
ke 155 gulden „omdat de
man zo kinderachtig over
de typfout had gedaan". De
rechter vonniste echter ge
woon 155 gulden. De vol
gende verdachte slofte al
weer naar voren.
SYLVIA VAN LEEUWEN
J.C.DE WILDE SCHREEF NIEUWE ALINEA'S IN BLAUWE TRAMHISTORIE
Een beslist goede kant aan het
in 1961 alom betreurde ver
scheiden van de Blauwe Tram
is het feit, dat we tegenwoor
dig veel meer, ja zelfs bijna
alles, weten over die tram
binnen het bedrijf van de
NZH(VM). Toen het geval
nog reed had men er achting
voor, men hield zelfs van die
Blauwe Tram, en men schrei
de hete tranen toen deze stoe
re lieveling van ons openbaar
vervoer voor de laatste maal
knarsend en piepend door de
bocht ging. Maar echt iets van
het tramwezen weten deden
er maar heel weinigen. Ik ge
loof dat we niet eens beseften
waar, bijvoorbeeld, die Boeda-
pester vandaan kwam. Waar
men in Leiden en omgeving
nauwelijks notie van had was
ook de „Kikker", de slanke,
rammalende compositie die,
met vertoon en een groen
vierkant bordje voorop, wag
gelend van de Amsterdamse
Spuistraat, via de Krommert
en de Admiraal de Ruijter-
weg, naar Sloterdijk reed. En
daar waren heel wat haltes
tussen. Van de Leidse Hoge
Rijndijk tingelde een druk
motorwagentje naar Oegst-
geest v.v. onder het duidelijke
opschrift OEGstGEEst. Je las
ook weieens STOPT NIET.
Het was goed en zo had het
moeten blijven, vonden we,
anno 1961, maar de voor
naamste tramkennis betrof
slechts de tijden van vertrek
en aankomst. Pas toen het te
laat was brak de emotie los:
men ging zich toeleggen op de
studie van de tramhistorie,
tramliefhebbers kookten de
pan uit en gingen zich een
kennig in fanclubs organise-
V
ren, werkgroepen legden zich
toe op het restaureren en con
serveren en exposeren van
oude amper gebalsemde tram-
stellen. En er werden ettelijke
boeken over die ouwe Blauwe
Tram geschreven.
Trammelant
Een nieuwe, uitvoerige ja uit
puttende bijdrage tot ge
schiedschrijving komt nu van
de hand van Leidenaar Jan C.
de Wilde die beter dan wie
ook op de hoogte is van alle
tot zo veel nostalgie aanlei
ding gevende trammelant. In
een aantrekkelijke uitgave
van Kluwer, Deventer, zijn
onder de titel „Het trambe
drijf van de NZH Tussen
Spaarnestad en Residentie" (f
49,50) op 176 bladzijden niet
alleen een paar honderd
(zwart-wit) foto's en tekenin
gen verzameld, voorzien van
een intensieve documentatie,
de auteur wist zijn tram-epos
zelfs aan te vullen met maat-
schetsen, plattegronden en
materieeloverzichten van alle
afzonderlijke tramtypes.
Trambanen en rollend mate
rieel worden weer aanschou
welijk gemaakt. We mogen er
van watertanden, juist in een
tijd dat in West-Europa de
(interlokale) tram de ver-
voersdraad weer gaat opne
men.
Ruim 100 jaar geleden, op 16
mei 1881, reed door de poort
in de gevel van het admini
stratiegebouw van de Noord-
Zuid-Hollandsche Stoomtram
weg-Maatschappij in Hille-
gom, een stoomtram die koers
zou zetten naar Leiden. Een
maand later was het traject
Tweede Pinksterdag 1925: op de Blauwpoortsbrug liep de zaak uit de rails.
Hillegom-Haarlem een feit.
De „NZH" was haar bestaan
al rijdende begonnen. Er wa
ren kinderziekten: de juiste
spoorwijdte bleek moeilijk te
handhaven, zodat ontsporin
gen aan de orde van de dag
Het Leidse Stationsplein in 1916: een continu komen en gaan
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
waren. Het was een beetje
aanmodderen met die eerste
stoomtram in het westen. Het
aantal reizigers kon niet pre
cies aan de Statistiek worden
opgegeven, want dat werd
niet exact bijgehouden. Van
het goederenvervoer werd
ook geen aantekening gehou
den. Na drie jaar dreigden al
een faillissement en staking
van de dienst, maar de ban
kiers Broekman en Honders
in Amsterdam deden als won
derdoeners een gooi en na
men voor twee ton de 28 km.
trambaan, de gebouwen in
Leiden en Hillegom, 9 loco
motieven, 20 rijtuigen en 8
wagens over. De zaak was ge
red en de nieuwe maatschap
pij begon zelfs dividend uit te
keren aan de aandeelhouders.
De twee lijnen werden aan
het einde, zowel in Leiden als
in Haarlem, opgevangen door
de al bestaande riekende
paardetrams. In Leiden was
in 1881 ook de stoomtram van
de Rijnlandsche Stoomtram
weg Maatschappij gaan rijden:
van het Stationsplein (daar
mocht de NZHSM nog niet
komen) naar Oegstgeest
notabene over de baan van de
NZH... en vervolgens over
de eigen lijn naar Rijnsburg
en de boulevard in Katwijk
aan Zee. Dynamiek genoeg,
reeds, met al dat stomend
openbaar vervoer. En de regio
begon aan te dringen op aan
sluitingen: Katwijk had z'n
tram, maar Noordwijk wilde
niet achterblijven. Het sta
tionnetje Piet Gijsenbrug
(Noordwijkerhout) wilde ook
wel een tramverbinding,
maar dat was niet haalbaar.
Niettemin was het begin
hoopgevend; de Noord-Zuid-
Hollandsche ging rollend over
de rails. Het zou precies 80
jaar duren.
„Onder de draad"
De stoom begon het in 1908 al
af te laten weten: de electri-
sche tram kwam, beetje bij
beetje, opzetten en de paarden
trokken zich als afdankertjes
terug. Tussen Spaarnestad en
Residentie stond de burger
verstomd bij zo veel vooruit
gang en de eerste elektrische
tram veroorzaakte misschien
even grote emoties als de eer
ste mens op de maan, 60 jaar
later. Onder de elektrische
tractie, geheel „onder de
draad" sinds 1932, is de Blau
we Tram groot geworden en
bijna onmisbaar. J.C.de Wilde
volgde haar levensloop minu
tieus, en als geschiedschrijver
heeft hij, behalve voor staat
jes, cijfers, statistieken en rou
tines, ook veel aandacht voor
het wel en wee van deze eens
zo beminnelijke reus die (met
een „normale dienstsnelheid
van ca. 60 km. per uur") een
paar generaties van reizigers
ten dienste stond. Een heerlij
ke tram, soms met bijna
„Chesterfield-banken" en
aangename verlichting.
Er was inderdaad sprake van
„uitstekende tramverbindin
gen", maar een enkele keer
liep het vervoer uit de hand
en zelfs uit de rails. Zoals op
perste Pinksterdag 1925, toen
een tramtrein als gevolg van
een losse wielband op de
Blauwpoortsbrug in Leiden
ontspoorde en voor een
prachtige chaos zorgde. De
heren Leienaars zetten hun
strooien hoed op en gingen en
masse staan genieten van dit
aardige verzetje „op den zon
dag". In 1927 was het weer
een feestdag, toen op tweede
Paasdag in Leidschendam bij
Schakenbosch twee trams op
elkaar inreden: vele gewon
den, waarvan vijf vrij ernstig.
De Blauwe Tram was een fe
nomeen van hoog gehalte: de
mooiste en modernste tram
van Nederland, comfort op
wielen en door de maatvaste
cadans op de rails voor de
passagiers zo bijzonder ge
schikt om op elk gewenst tra
ject onbekommerd in slaap te
sukkelen hoevelen zijn er
niet geweest die minstens één
halte te ver reden? Waar zijn
de conducteurs gebleven die
met ware doodsverachting bij
het voortdenderen van zo'n
tramtreinstel van wagon op
wagon overstapten: deur open
(met een eigen speciale sleu
tel) en deur van de volgende
wagen ook open, dan over
stappen terwijl je heen en
weer geschud werd, en de
deur achter je weer sluiten.
Kabaal en een fluitende wind.
Boeiende opvoering, telkens
opnieuw. Kermis per abonne
ment. En dan die mooi gesi
tueerde trambanen door Hol
landse dorpskernen, dwars
dopr polders en bosschages.
Een vorstelijk bedrijf, geregu
leerd door een zo waterdicht
mogelijke dienstregeling.
Geen wonder, dat het publiek
wegliep met die Blauwe
Tram.
„Ze vonkten teveel
Crisisjaren werden overleefd,
en ook de oorlog. Een „aardi
ge" bijkomstigheid was. dat
op last van de Duitse bezetter
de tramdiensten in de late
avonduren na de capitulatie
in mei '40 gestaakt moesten
worden: die trams „vonkten"
zo vaak en dan werd de hele
omgeving voor een ogenblik
in een zee van licht gezet.
„Hierdoor zouden orientatie-
bakens kunnen worden ge
vormd voor geallieerde vlieg
tuigen..." In oktober '44 werd
geen stroom meer ter beschik
king voor het vervoer van
reizigers gesteld. Het bedrijf
kwam stil te liggen. Toch
werden in dat, op de honger
winter uitlopende, jaar meer
dan 50 miljoen reizigers door
de Blauwe Tram vervoerd!
Die waren overigens wel ge
waarschuwd om „slechts in
uiterst noodzakelijke gevallen
te reizen" vanwege het grote
gevaar, ontstaan door het her
haaldelijk beschieten van
tramtreinen vanuit de lucht.
De Blauwe Tram heeft veel
beleefd en veel misère over
leefd. Maar deze „blauwbloe-
dige prinses" onder de vader
landse trams was tenslotte ten
dode opgeschreven. Slachtof
fer van crisis, „wilde bussen",
oorlogseconomie en politieke
besluiteloosheid. In '58 begon
de vaart eruit te raken, ter
wijl de „eigen auto" steeds
meer vrije baan kreeg Tegen
'61 was de Blauwe Tram op
dood spoor geraakt. Als slot
van een „passie", na de laatste
snik, klinkt het in de notulen
van een roemrijk tijdperk als
een verre van blijde bood
schap: „En direct na de ophef
fing van de Blauwe Tram
werd met het slopen van de
bovenleiding en het opbreken
van de trambaan een aanvang
gemaakt". Noodlot. Men leze
J.C.de Wilde, die na het
„overlijden" overgaat op „Ma
terieeloverzichten rijtuigen",
er op na. Het is de moeite
waard. Sterker nog: het is
voor een tramgevoelige ziel
een ware lust om die unieke
Blauwe Tram tussen Spaarne
stad en residentie, met Leiden
als gevoelsmatige „hoofdstad"
er midden in. nog eens uit de
oude doos te halen en er lief
devolle aandacht aan te beste
den. Met een glimlach en een
traan.
Een „plaatje" van een foto van rond 1938: chronisch probleem van de gesloten spoorwego
vergang in de Rijnsburgerweg, Leiden. De spoorbomen waren ruim 6 uur per etmaal gealo-
Sint Josephschool
De basisschool St. Joseph in
de Oppenheimstraat houdt
morgen een open dag van
negen tot twaalf uur. Te
vens is er dan gelegenheid
de tentoonstelling Energie
te bezichtigen. Deze exposi
tie is samengesteld door alle
leerlingen van de school.
Fietspaden
De provincie Zuid-Holland
heeft een aantal informatie
bijeenkomsten op het pro
gramma staan over het pro
vinciaal fietspadenplan. Dat
plan voorziet in de aanleg
van vrijliggende fietspaden.
Jaarlijks komt er in Zuid-
Holland zo'n tien kilometer
fietspad bij. Van vier uur
tot negen uur wordt woens
dag een dergelijke informa
tiebijeenkomst gehouden
over het plan in de Vredes-
kerk aan de Van Vollenho-
venkade 21.
Gespreksgroep
Dienstencentrum Binnen
stad is van plan een ge
spreksgroep voor ouderen
op te richten. In deze groep
kan met elkaar spreken
over aspecten van het ou
der worden. De eerste bij
eenkomst is morgenmiddag
om twee uur in diensten
centrum De Linde aan de
Herenstraat 64. In totaal
worden acht tweewekelijk
se gesprekken gevoerd. In
lichtingen en opgave bij het
dienstencentrum aan de
Filmochtend
De film „Blijf van mijn lijf"
wordt morgenochtend om
tien uur in het Leids Volks
huis gedraaid tijdens de
filmochtend voor vrouwen.
De film bestaat uit drie on
derdelen: het begint met
een film over een huwelijk
waarin de vrouw wordt
mishandeld, daarna wordt
een historisch overzicht ge
geven van vrouwenmishan
deling en daarna gaat het
over de Blijf-van-mijn-lijf-
huizen.
Pianoduo
Het vermaarde Cromme-
lynck pianoduo is morgen
avond te zien in de Kapel
zaal van K&O aan de Oude
Vest. Om kwat over acht
treden Patrick Cromme-
lynck en Taeko Kuwata op
met een concert uit de In
ternationale Pianistenserie.
Er is gekozen voor een
Hongaars programma met
composities van Liszt,
Schubert en Brahms.
Filmhuis LVC
De film „The treasure of
the Sierra Madre" uit 1948
van John Huston (USA)
draait morgen en donder
dag in het Filmhuis van het
LVC aan de Breestraat 66.
Aanvang kwart over negen.
De film is gebaseerd op het
gelijknamige boek van Ben
Traven en kreeg destijds
vele Oscars. De film gaat
over hebzucht.
Eigen bedrijf
De Stichting Werkgelegen
heid Leiden houdt morgen
een oriëntatieochtend voor
mensen die overwegen een
bedrijf te starten. Tijdens de
bijeenkomst wordt verteld
welke hindernissen men
moet nemen voordat het zo
ver is. Er wordt informatie
verschaft over diploma 's,
vergunningen, rechtsvor
men en dergelijke. De ori
ëntatieochtend wordt ge
houden in het Olga-be-
drijfsverzamelgebouw aan
de Evertsenstraat 99 en be
gint morgenochtend om
tien uur.
Mondriaan
Leerlingen van de Mondri
aan Scholengemeenschap
voor lager beroepsonderwijs
uit Leiden hebben afgelo
pen vrijdag deelgenomen
aan de Nederlandse Onder
wijs Tentoonstelling. De
Leidse groep toonde de be
zoekers hoe het vak na
tuurwetenschappen bij hen
op school wordt onderwe
zen.
(ADVERTENTIE)
De rente wordt maandelijks op uw
bankgirorekening gestort Looptijd
5 of lOjaar. Min storting f15000,-
Rente."f APO/
1^3/0 EfTektief7,50%
DE DICHT BU HUIS BANK
