De Paterbrug: Een doorn in het oog van raadslid Sijtsma
er
ALLER
LEIIDS)
:iDEN OMGEVING
;ense rrootste
Pleidooi voor tandarts in Alkemade-west
Fietscrossbaan bij Ringhoeve
35 PAGII
Cetdae Qowuvnt
WOENSDAG 30 JANUARI 1965 PAGINA 13
Bruggen, we maken er allemaal
gebruik van. Zeker in een water
rijke stad als Leiden zijn het on
misbare schakels in het wegen
net. Veel aandacht is er nooit aan
de Leidse bruggen besteed. De
stilte rond de Leidse bruggen is
met de presentatie van het Brug-
genboek al gedeeltelijk „ver
stoord". Het Gemeentearchief
aan de Boisotkade hoopt van 9
tot en met 29 augustus 1985 in De
Waag de tentoonstelling „De
Leidse bruggen" te houden. Als
inleiding op deze expositie ver
schijnt in deze krant een serie ar
tikelen over Leidse bruggen. Het
zijn geen technische verhandelin
gen, maar historische verhalen
waarin een brug als leidraad
dient. De gegevens zijn verza
meld door een werkgroep van
historisch geïnteresseerden, die
veel van de geschiedenis van de
Leidse bruggen heeft uitgezocht.
Samensteller is de begeleider van
deze werkgroep, de heer P.J.M. de
Baar van het Gemeentearchief.
Kees van Herpen tekent voor de
eindredactie. De reprodukties
zijn van fotograaf Wim van
Noort. Vandaag verschijnt het ne
genenzestigste artikel in deze se
rie.
eds geruimen tijd doet
de behoefte gevoelen
eene verbinding tus-
en den Witte Singel
hoogte van het Diaeo-
jsenhuis en de binnen-
schreven B W op
april 1913 aan de Ge-
enteraad. Zij wezen
|p dat daar langzamer-
hd een dichtbevolkte
|tenwijk ontstaan was.
pral voor de bewoners
het middengedeelte
5 het altijd een behoor-
le omweg om via de
jttepoortsbrug of de
ewijkbrug naar de
|nenstad te gaan. Het
ken van een verbin-
fcgsweg voor ook rijver-
Ter bleek niet mogelijk,
ang het Doelenterrein
br militaire doeleinden
pruikt werd. Zelfs al
I het geen militaire be-
?mming gehad, dan nog
uden de kosten onver-
jtwoord hoog geweest
Hier hadden B W uiteraard
begrip voor, zoals ze ook in-'
stemden met de wens van de
beheerders van de Hortus om
de scheidsmuur een meter ho
ger te maken opdat onge
wenst bezoek zoveel mogelijk
belemmerd werd. De kosten
van de afscheiding raamden B
W op ƒ2000,- voor de kant
van de kazerne en op 900.-
voor de kant van de Hortus;
de brug over de Witte Singel
kwam op ƒ3500,-. het kleine
bruggetje over de Doelen
gracht op 750,- en de aanleg
van het straatje tussen de
bruggen op 1000,-. In totaal
werd dit dus 8150,- en B
W meenden dat die uitgave
voor een verbinding waaraan
een werkelijk dringende be
hoefte bestond alleszins ge
rechtvaardigd was. Dit voor
stel kwam op 10 april 1913 in
de Gemeenteraad aan de
orde. Het welbespraakte
raadslid Sijtsma, die er een
haast boosaardig genoegen in
schepte over van alles en nog
wat de degen met burgemees
ter De Gijselaar te kruisen,
vond het maar niets.
Hij was er tegen om daarvoor
een bedrag uit te geven van
ongeveer 10.000,-. Hij zou
daar nog wel overheen kun
nen stappen als er een keuri
ge verbindingsweg zou ont
staan, „maar ik heb het eerst
eens op de kaart nagezien en
ben toen eens gaan kijken
langs de gebouwen van de ka
zerne, en ik vind dat het abso
luut geen verbinding is waar
op wij trotsch zullen kunnen
wezen. De boodschappenjon
gens met de fiets zullen vlug
ger hun boodschappen kun
nen doen en voor de meisjes,
die daar werkzaam zijn aan
de bleekerijen (de oudere le
zers zullen zich „Pronk met
de was van Spronk" nog wel
herinneren!), lijkt het mij wel
aardig. Het is er een beetje
nauw. het lijkt een slop of een
steeg. Zij zullen het wel aar
dig vinden, vooral omdat de
kazerne er dicht bij is - meer
zal ik er niet van zeggen. Dan
komen wij aan de Doelen
gracht, ook een smalle onoog
lijke gracht, en eindelijk aan
de Doelensteeg, al evenmii^
een flinke straat. Wij krijgen
dus een straat, waarvan men
niet zal zeggen tot een vreem
deling: kom. wij gaan eens
naar den Witten Singel en wij
gaan daar doorheen; men zal
er vreemdelingen liefst buiten
houden".
De latere wethouder en
staatsrechtsgeleerde Van der
Pot was het niet met Sijtsma
eens en wees op het belang
van de verbinding voor het
Diaconessenhuis. Hij bepleitte
tevens in de toekomst ook een
brug te leggen tussen de
Groenhovenstraat en de Rijn
en Schiekade. Hiertoe was al
op 12 oktober 1911 een ver
zoek van 72 bewoners van de
Rijn- en Schiekade ingeko
men. die ernstig klaagden
over het voortdurend geopend
zijn van de Haagbrug door het
geweldig toegenomen scheep
vaartverkeer vooral met mo
torschuiten en zandschuiten,
soms in heel lange slepen.
B W hadden op 6 maart
1912 voorgesteld, gezien het
beperkte nut van een onge
veer ƒ6500,- kostend kippen-
brugje, dat met stijle trapjes
aan de kant van de Rijn- en
Schiekade beklommen zou
moeten worden, dit verzoek
af te wijzen en de Raad was
daarin meegegaan. Wanneer
er nu een brug over de Witte
Singel kwam. zou zo'n brug
getje toch nog wel zijn nut
kunnen bewijzen en mogelijk
om de oppositie de mond te
snoeren zegde De Gijselaar in
een gloedvol betoog toe zo
spoedig mogelijk met de Pro-
•gen een verbindingsweg al-
»n voor voetgangers en de
»n steeds in aantal toene-
ende wielrijdersbestonden
iel wat minder bezwaren:
k al was de verbinding niet
eaal, hij zou met beperkte
irig zejgten gerealiseerd kunnen
Porden. De oplossing was dan
de buur,^ om ecn iJChte brug te leg-
r toch L over ,je Witte Singel ter
van fcgte van het toenmalige
f'nC*pi^f^nr' Vervolgens moest
ier Plait strook grond van de Doe
lende nkazeme (die indertijd door
;s zijn affc gemeente aan het Rijk ten
schadehjoeve van de ArtiLlerieka-
n kan jn gebruik afgestaan
1 °,e Sfc) teruggenomen worden
n voor d een klein bruggetje over
re door Doelengracht geslagen
ingedragrden. Langs Doelengracht
enk dart Doelensteeg was men dan
sche prm jn het centrum van de
tstaan ry Natuurlijk was voor dit
age aanir, de medewerking van de
geplandnjster Van Oorlog nodig,
r de uit| 6 mei 1912 werd de zaak
l van de; hem aangekaart en op 12
gelijke ^art 1913 kwam het bericht
:a-geleg% de minister de in gebruik
;els. Oolkregen grond wel terug
van hejde geven, mits voor de no-
1 afscheidingen werd ge-
is bezw
De Paterbrug gezien van de Witte Singel naar het zuidoosten. Foto: ca. 1930.
De Paterbrug
tijdens de
vernieuwing
in 1926. Foto:
W. Bongenaar.
vincie te gaan praten over dat
tweede bruggetje, al waar
schuwde hij dat de toestem
ming geheel van de Provincie
afhing. Voor de grote meer
derheid was dit genoeg.
Pater
Aldus werden de plannen om
gezet in bestek en tekening en
volgde op 25 augustus 1913 de
aanbesteding. Aannemer voor
7573.- werd J. Segaar te Lei
den. die tien weken de tijd
kreeg om de bruggen en ver
bindingsweg te realiseren.
Amper was het werk klaar of
B W kwamen met een wat
merkwaardig voorstel bij de
Raad. Zij konden het niet
eens worden over de naam
van de verbinding. Op de
kaart van Leiden van 1850
staat de weg aangeduid als
Paterstraat. Dit steegje, een
overblijfsel van de armoedige
achterbuurt van kleine arbei
derswoninkjes op het vroege
re kloosterterrein van het St.
Catharinaconvent. was ooit
genoemd naar het er aan ge
legen huis van de pater van
dat nonnenklooster - overi
gens werd het ook wel eens
de Driehoepelsteeg genoemd.
De meerderheid van B W
wilde aansluiten bij de histori
sche naam en er Paterstraatje
van maken, terwijl de min
derheid meer voor Patersteeg
voelde uit afkeer van het
woord „straatje". De Gemeen
teraad beet zich op 27 novem
ber 1913 goed vast in het pro
bleem en vooral in de vraag
of ook bruggen officieel vast
gestelde namen moesten heb
ben. Sijtsma vond de discussie
slechts tijdverspilling, maar
weer Van der Pot benadrukte
het grote belang van vaste na
men ter vermijding van
spraakverwarring. De Gijse
laar was bereid om er eens in
B W over te praten als er
ooit een heel korte vergade
ring was en wat tijd over. De
naam van het straatje werd
zonder veel problemen vast
gesteld als Paterstraatje. De
naam van de brug over de
Witte Singel werd in 1916
tenslotte Paterbrug en het
bruggetje over de Doelen
gracht Kleine Paterbrug.
Sedertdien heeft de Paterbrug
nog de nodige ingrepen on
dergaan. Op 4 mei 1926 nam
Th.L.J. Zitman voor ƒ3800,-
aan de hele brug boven de
waterspiegel af te breken en
weer op te bouwen. De reden
daarvan is niet bekend, maar
uit het bestek krijgt men de
indruk dat er mogelijk con
structieve gebreken geconsta
teerd waren. Hoe dan ook.
ook het werk van Zitman
heeft het niet lang uitgehou
den. zij het om een andere re
den. In 1944 werd de brug ge
heel gesloopt. Het gemis aan
de brug heeft niet lang ge
duurd, want al in 1945 kwam
een nieuwe uitgave tot stand
en deze bewijst thans nog
steeds zijn nut.
Wat veranderd is in de loop
der jaren, is het publiek dat
van de brug gebruik maakt
In de eerste jaren waren het
immers vooral de bewoners
van de Witte Singel die hem
gebruikten, tegenwoorig zijn
studenten de „hoofdgebrui
kers" Die singel was tot ver
na 1850 geheel onbebouwd
met slechts hier en daar een
houten tuinhuisje. Eén uitzon
dering was er: de buitenplaats
Groenhoven. Deze was in de
loop van de achttiende eeuw
ontstaan door samenvoeging
van een groot aantal „speel
tuinen", die voor het vermaak
van de uit de stinkende stad
gevluchte eigenaar dienden
Op de samengevoegde groene
hoven was een buitenplaats
gebouwd door mr Simon
Drolenvaux en de naam
Groenhoven komt voor het
eerst voor bij de verkoop
daarvan op 12 juni 1798 door
zijn weduwe aan Aegidius
Willekens Gillissen.
Deze verkocht het buiten op
22 juli 1801 aan de rijke
goudsmid Willem van de
Goorberg, die in die omge
ving al zes speeltuinen bezat
Het vergrote Groenhoven lag
in de stadsheerlijkheid Zoe-
térwoude. tussen de singel
van de stad en de maliebaan
langs de Trekvliet, en kwam
door de annexatie van 1896
binnen de gemeente Leiden te
liggen. Het buiten werd toen
verkocht en verkaveld, waar
na de Gemeenteraad in 1897
het stratenplan vaststelde en
in 1899 de naam „Groenho
venstraat" aan de aldaar aan
te leggen straat gaf. In 1909
werd de straat werkelijk aan
gelegd en de huizen gebouwd,
die na juli 1910 successievelijk
betrokken werden.
Diat onessenh uis
Op 28 februari 1897 was in
het pand Plantsoen 101 het
Diaconessenhuis van start ge
gaan De Christelijke Veree-
niging voor Ziekenverpleging
„Het Diaconessenhuis" te Lei
den kreeg al in 1898 een ter
rein aan de Witte Singel ten
geschenke en bouwde daar
een nieuw Huis Koningin
Emma was bereid hiervan be
schermvrouwe te zijn en na
dat het voor veertig patiënten
en tien zusters ingerichte zie
kenhuis op 19 november 1901
in gebruik genomen was.
bracht zij er op 4 mei 1903
zelfs een bezoek (en later nog
eens op 8 april 1927). Het Huis
werd kort voor de eerste we
reldoorlog uitgebreid met de
aangrenzende villa Buiten
zorg. waarin prof. Van der
Hoeven een kraamkliniek
vestigde. Het aantal patiënten,
uitgevoerde operaties, dokto
ren en verpleegsters groeide
snel. mede door de sluiting op
1 december 1924 van het ver
ouderde Hópilal Wallon (Ra
penburg 12. Langebrug. Pa
pengracht).
Daarom werd in februari 1927
een grote uitbreiding in ge
bruik genomen, zodat de tota
le capaciteit 120 bedden werd
Vanaf 1935 werd er echter
weer geklaagd dat het Huis te
klein was. Vooral de oorlog,
ten gevolge waarvan het als
Ortslazarett gevorderd was
tussen 1942 en 1945, gooide
roet in het eten. Eerst na het
overwinnen van veel proble
men kon op 17 januari 1964
verhuisd worden naar het
nieuwe Diaconessenhuis aan
de Houtlaan. Daarna ging de
beuk in het oude complex,
een grote open vlakte achter
latend. Na jarenlange strijd
om een kleine wolkenkrab
bertje voor de Universiteitsbi
bliotheek werd gekozen voor
laagbouw en iedereen kan het
resultaat daarvan thans aan
de Witte Singel bewonderen
of verafschuwen.
anpa)an SOep
ries
VEEN ATWIJK ..Men
leemt totne 5000 liter water.
.begint het recept dat
rdag 23 februari ge
teerd wordt bij de be
ting van wat de groot
pan soep ter wereld
't worden. Niet min-
dan twaalf koks zul-
betrokken zijn bij
recordpoging die
\rdt geregistreerd door
TROS-televisie en
irbij de hele Katwijk
bevolking wordt ge-
igd de ingrediënten
te dragen. Behalve
vraag iiten. zuren en vispro-
een tolkten is op dat
aten tefes toegestaan, mits de
e kerk. hgeleverde waar de
iu twaakbaarheid van het
regisseimdresultaat niet nadelig
ïlmeestAj vloedt.
nodig, r
it men^ pogjng om een pan
van 5000 liter te
ardigen moet het
)gtepunt worden van
deerd^el cul'naire dagen die 22
larnaast! 23 februari in het
s. BehJffdekte winkelcen-
rlijkse Hoornesplein wor-
treedt P gehouden. Tal van
en petbrikanten en impor-
De stukkrs van voedingsmid-
sn, zijn ven zullen tijdens dit
en. Detenemem acte de pre-
ik af inbceg'even met produk-
ibilair ^demonstraties en voor-
f. en Ah tings- en reclame-ac-
voor >iteiten waardoor het
'erkent1%liek in de gelegen-
luidsapic/ zal zijn „te eten. te
F"Sken, te tasten, te proe-
ken is en te knijpen", zoals
zijn óelan!stor D Jagerman
>k heel"PIasr'sch uitdrukt. De
ne groe'naire dagen zijn een
ere daaltia'ie^ van de winke-
et soort fsvereniging die op
n the Pe manier uit de sleur
ze gewd** de traditionele bra-
e ons étie wil breken.
ij de gi
:e laten!
ALKEMADE De vesti
ging van een tandarts in
Alkemade-west staat hoog
op het verlanglijstje van
het Rijpweteringse CDA-
raadslid Jac. G. van den
Bosch. Het door de zie
kenfondsen gehanteerde
getalscriterium bij vesti
ging 'van een tandarts
komt neer op ongeveer
3250 inwoners. Volgens
Van den Bosch komt Rijp-
wetering in combinatie
met Oud Ade en Hoogma-
de daar ver boven.
„Waarom vier tandartsen
in Alkemade-Oost (Roe-
lofarendsveen en Oude en
Nieuwe Wetering) met
hooguit tienduizend inwo
ners en geen in Alkema-
de-west?", zo vroeg hij
zich tijdens de deze week
gehouden raadsvergade
ring af.
Van den Bosch trok Hoogma-
de, dat eigenlijk tot de ge
meente Woubrugge hoort,
voor het gemak bij Alkemade-
West. omdat dit dorp aanmer
kelijk dichter bij Rijpwetering
dan bij Woubrugge ligt Vol
gens Van den Bosch behoort
het tandartsenvak tot de vrije
beroepen, die best wat meer
concurrentie mogen hebben.
Wethouder N. Verhaar deelde
desgevraagd mee sympathiek
te staan-tegenover de suggestie
van zijn partijgenoot betref
fende de vestiging van een
tandarts in Alkemade-West.
„Met een parttime-praktijk,
bijvoorbeeld in het gebouw
van de Kruisvereniging, zou
den we al tevreden zijn", aldus
Verhaar.
Navraag bij de Leidse tandarts
M. J van Dam, voorzitter van
de Regionale Vestigingscom
missie (R.V.C.) van de Neder
landse Maatschappij toe bevor
dering der Tandheelkunde
(N.M.T.) leert dat het de zie
kenfondsen zijn die de over
schrijding van het getalscrite
rium van 3250 inwoners niet
toestaan. Ook kennen de zie
kenfondsen niet het systeem
van een parttime praktijk.
De vestiging van een tandarts
is volgens Van Dam niet te
vergelijken met die van een
huisarts. Elke inwoner is een
potentiële patiënt voor de
huisarts, maar dat gaat niet op
voor de tandarts. De meeste
patiënten hebben al een ver
trouwensband met hun eigen
tandarts; ze stappen echter
niet zomaar over op een tand
arts die dichter in de buurt
woont. Huisartsen hebben ook
een andere betalingsstructuur
dan tandartsen De laatsten
kennen namelijk een vergoe
dingensysteem op basis van
verrichtingen, terwijl husiart-
sen van het ziekenfonds een
vast bedrag per patiënt krij
gen. „Vrijheid van vestigen
bestaat alleen maar theore
tisch". meent Van Dam. wij
zend op het gegeven dat een
tandarts niet uitsluitend van
een praktijk met particuliere
patiënten kan leven.
De Leidse tandarts wijst er bo
vendien op dat onderzocht
moet worden hoe „dental-min-
ded" Akemade-West is. Met
andere woorden: komen nieu
we patiënten nadat ze eenmaal
gesaneerd zijn, nog terug voor
regelmatige contróle. Van
Dam vreest bovendien dat
„nog heel wat water door de
Rijn moet vloeien eer het zie
kenfonds akkoord gaat met
parttime vestiging van tand-
Als het aan Van Dam persoon
lijk ligt, vestigt zich met in
gang van vandaag nog een
tandarts in Alkemade-west.
Hij zegt dit met het oog op de
huidige werkloosheid (300) on
der tandartsen in Nederland
Hij vreest voor een toenemend
aantal faillissementen van ge
vestigde tandartsen
Van Dam vertelt dat de pre
ventie tegenwoordig zó goed is
dat er aan de gebitten van met
name kinderen veel minder
hoeft te worden gedaan dan
vroeger. Op zich juicht hij
deze ontwikkeling toe. „Maar
de praktijk bewijst dat de ves
tiging van tandartsen de laat
ste tijd. met name sinds 1979,
haast niet meer lukt. De toe
stroming van gemotiveerde
patiënten naar een nieuw-ge-
vestigde praktijk is het groot
ste probleem.
Belastingbiljet
Degenen die moeite hebben
met het invullen van het
belastingbiljet en niet meer
verdienen dan 35.000 gul
den per jaar. kunnen de
hulp van de Leidse Rechts
winkel inroepen. Belang
stellenden moeten een af- Expositie
spraak maken bij de de
rechtswinkel aan de Ketel-
boetersteeg 10. tussen tien
FNV
De FNV houdt iedere eer
ste maandagavond van de
maand van zeven tot acht
uur een spreekuur in het
ABVA/KABO-gebouw aan
de Driftstraat 49A m Lei
den. Het spreekuur is ook
den Inlichtingen bij J. van
Ierse 1 (tel. 310989) en J
Bakker (tel 143586
De kunstenares Connie van
der Spek exposeert van 31
januari tot en met 27 febru
ari in Holiday Inn met gra
fisch werk gemaakt volgens
de zogenaamde 'scraper-
board' techniek. Van der
Spek beeldt in haar werk
vooral natuurlijke voorstel
lingen uit.
Zingen
Liedjes van vroeger zijn
toonaangevend. Onder dit
motto worden morgenoch
tend in het clubhuis Ons
Eiland aan de Kortenaer-
straat liedjes uit de oude tijd
gezongen. Begonnen wordt
om tien uur.
Lezing
De heer W.J. Ouweneel uit
de Bilt spreekt vrijdaga
vond m de Lokhorstkerk
aan de Pieterskerkstraat 1
over de woorden van de
profeet Joel: ..Zoekt Mij en
leeft", die daarmee zijn tijd
genoten opriep tot de Here
te komen. De lezing begint
om acht uur. Toegang vrij.
Piggelmee
De Voorburger Henk
Trouwborst verzorgt een
sch 11derijen ten toons lelli ng
in het eethuis Piggelmee
aan de Jan Vossensteeg De
expositie wordt 1 februari
geopend en duurt tot en
met het einde van de
maand.
Boerderij „De Ringhoeve" en de boomgaard, waar de fietscrossbaan wordt aangelegd
TER AAR Bij het jongeren
centrum van de stichting
„Open Huis Ter Aar", geves
tigd in de boerderij de Ring
hoeve aan de Ringdijk, zal
binnenkort een fietscrossbaan
worden aangelegd Dit deelde
wethouder H.B.LA Ruygrok
gisteravond mee in de raads
commissie onderwijs en wel
zijn Met de fietscrossbaan wil
len burgemeester en wethou
ders de jeugd ter wille zijn De
baan wordt aangelegd in de
boomgaard bij De Ringhoeve.
De bomen worden zoveel mo
gelijk gehandhaafd om het ge
heel een speels aanzien te ge
ven Door allerlei niveauver
schillen in de baan aan te
brengen wordt het terrein
aantrekkelijk gemaakt voor de
jeugdige fietscrossers. De kos
ten zullen circa 2000,- bed ra-
f,"
raadscommissie stond gis
teravond uitgebreid stil bij de
elziinsplanning voor de jaren
1985-1988 in Ter Aar Aan de
orde was het Welzijnsplan. dat
door de Welznnsraad is samen
gesteld Enkele beleidsvoorne
mens uit het plan werden gis
teravond aan de raadscommis
sie voorgelegd. Het voorstel
om een gemeentelijke woning-
bouwprenueregeling voor in
woners die zelf een eigen huis
gaan bouen en daardoor een
goedkope huurwoning vrijma
ken. te maken was er een van
B en W vinden dat een derge
lijke regeling weinig zin heeft
gezien de zeer beperkte bouw
mogelijkheden die er in Ter
Aar nog zijn
De raadscommissie dacht daar
echter anders over Raadslid
van der Meulen (PAK) meen
de. dat het hier om een princi
pe-uitspraak ging Hij vond.
dat een dergelijke regeling er
toch zou moeten komen om de
doorstroming te stimuleren
Verder ontraadde het college
van B en W een voorstel tot
uittreden uit de regionale
streekmuziekschool. Hier was
de raadscommissie het mee
Voor wat betreft het voorne
men om een sporthal in Lan-
geraar te bouwen vinden B en
W dat do bouw van een der
gelijke accommodatie dient de
geschieden door het particulier
initiatief, eventueel op com
merciële basis In dat geval
zou de gemeente bereid moe
ten zijn om daar dan een één
malige financiële bijdrage in te
geven Ook deze opstelling
van burgemeester en wethou
ders sprak de commissie aan.
zodat deze werd overgenomen
Op 6 februari zal de Welxijns-
raad zich beraden op de door
B en W en de raadscommissie
aangebrachte wijzigingen,
waarna het welzijnsplan 1985-
1988 ter vaststelling aan de ge
meenteraad wordt aangeboden
in de vergadering van (ebrua-
