na
£eidóc@outant
Sint Bekkema
weer ontdooid
De verschrikking van Bartlehiem
JRING
een moedig^
een
H-'i7.i.irii aan op d»
i rn! hij tegen de
n, aan elke hand
^bog om het wak
»n de wacht hou
|nlijk%lTi het don^j
rT worden ze hier"
jpeens
-jjs, het itex
EqgR^Echlerr «ditoan
"eh ook het vuu^pEi
frvdï^PQning opdewa
gt r^n getikt. Een
Elfstedentocht ontrukt he
aan de vergetelheid. Hier
camera's zoemen voor het
deel van de tocht, de af\
volle hevigheid zal
pen, zo
ZATERDAG 19 JANUARI 198S
ook zeker kansen zou
den moeten liggen.
„Ik stel mij voorzich
tig op. Ik ben er wel
heel veel mee bezig,
maar er kan zoveel ge
beuren!"
Angst voor start
Angst heeft Bekkema
vooral voor de start.
„Ik ben dinsdag op de
Zwette geweest. Zelfs
op klaarlichte dag ben
ik toen nog een paar
keer onderuit ge
smakt. Het wordt wat
mij betreft een zaak
van angst en beven als
dat in de duisternis
moet. Ik moet er niet
aan denken daar vijf.
tien rijders over me
heen te krijgen". De
startplaats is overigens
het enige elfsteden-ijs,
dat de Boornbergumer
onderzocht heeft. Wat
dat betreft krijgt hij
het nog druk. „Dit
weekend laat ik er wel
wedstrijden voor lo
pen om op verkenning
te gaan. Ik moet ver
der ook nog oefenen
om in de duisternis te
remmen en de schaat
sen onder te binden".
Hoe zwaar de Elfste
dentocht ook mag
worden, „met twee tot
drie trainingen per
dag moet het kunnen",
aldus houdt Bekkema
zichzelf voor. „Ik moet
alleen nog een paar
wedstrijden rijden,
dan weet ik helemaal
waar ik sta".
De test woensdag in
Lemmer viel hem
trouwens niet tegen.
„Tegen de wind in heb
ik de anderen zelfs
nog een paar keer
kunnen plagen. Ik zal
in de Elfstedentocht
alleen wel veel aan
vallender moeten rij
den als ik bij Lemmer
heb gedaan".
Probeert hij de laatste
tijd 70 of 80 kilometer
per dag „in de benen"
te krijgen en stapt hij
dan 's avonds voor de
souplesse ook nog
even op de home-trai-
ner, Bekkema hoeft
zich niet te forceren
om in conditie te kun
nen zijn. „Ik mag ook
graag hardlopen. Mijn
conditie is daardoor ei
genlijk altijd wel op
peil. Ik voel dat als ik
na een training onder
de douche vandaan
kom. Dan voel ik mij
vaak nog beter dan
voor de training. Dat
is voor mij toch een te
ken, dat ik goed bezig
ben".
Het kunstijs van Hee
renveen heeft hij
daarvoor niet nodig.
„Met al dat gras waar
wel een kudde koeien
op kan lopen, kan ik
mijn kop niet bij het
rijden houden. Ik
moet sfeer hebben;
sneeuw en ijs". Gewel
dig ijs hoeft hij niet in
een Elfstedentocht.
„De snelheid van die
A-rijders heb ik niet.
Maar als ik het alle
maal zo hoor, dan
wordt het nog zwaar
der dan in '63. En dan
zullen die kunstijsrij-
ders zich wel aan moe
ten passen. De slag.
het zetten, het is heel
anders op natuurijs".
„Sint is een beuker",
zegt echtgenote Annie
veelbetekenend.
BOORNBERGUM
„Hij heeft vanmiddag
om half drie dienst,
maar misschien komt
hij ook wel niet. Het is
winter, nou?" In de
pogingen om Sint
Bekkema te pakken te
krijgen, laat deze spe
cifieke natuurijsrijder
zich gemakkelijk in
troduceren door een
collega. Het is dik
winter, en dus is de 41-
jarige Boornbergumer
weer helemaal ont
dooid. Na tussen 1979
en 1982 danig geplaagd
te zijn door een inmid
dels verholpen hernia,
stond dit ijsseizoen bij
hem toch al in het te
ken van het grotere
(Poolse) werk, en daar
is nu (natuurlijk) ook
het toewerken naar de
echte Elfstedentocht
bijgekomen.
Bekkema is geen man
die veel naar buiten
treedt. Hij heeft er als
groepsleider bij Philips
in Drachten de tijd
niet voor om drie tot
vier keer per week
naar het Heerenveen-
se Thialf te trekken en
traint in hoofdzaak in
zijn „uppie". Is er geen
natuurijs, dan loopt hij
wel. Afgelopen woens
dag reed hij pas zijn
eerste wedstrijd in
Lemmer. Toch acht
een andere doordou
wer, de Stienser Jan
van der Meulen, Sint
Bekkema, als enige
nog wel. in staat de
gevestigde maratho
norde in de Friese
monstertoeht te ver
rassen. Bekkema
kaatst het balletje ech
ter terug naar Van der
Meulen, voor wie er
medailles, een diepge-
lauwerkrans, een beker,
bord en een oranje-
Ol, tel. 1 van koningin Juliana: dat al-
ntbijt. 'wachtte op vrijdag 18 januari
de tengere outsider Reinier
'ng na tweehonderd moordende
bmeters door een bar en boos
sland. Tijdens deze krachtproef
b twaalfde Elfstedentocht pro
beerde hij zichzelf in iets min-
*dan elf uur tot voorpagina-
Brit- ivs. Voor hem applaudisseerde
4* de Friese favoriet Jeen van
tijdens de huldiging in de
van „De Groene Weide"
tevoren had de naam Pa-
oor Jeen nog geen vrees wek-
klank gehad. Maar toen de
manufacturier-sportle-
buiten Bolsward struike-
as weggelopen en tussen
en de favorieten een wit
van zo'n twintig meter had
ontbrak Friese Jeen
om zich op de weg-
schim te werpen.
Je vierkant gemodelleerde
Verhoeven uit het Brabantse
kon zijn draai niet meer
en leek met bison kit aan de
te zijn vastgekleefd. De
tevoren had hij nog geroe-
Dit wordt mijn Elfsteden-
zulk ijs moet ik wel win-
in conditie te komen had
cele slopende oefentochten
En de laatste maanden
koeien gemolken zon-
een kruk te gebruiken,
dijen legde hij uit.
zou die 18e januari voor
10.500 andere deelnemers
van de lange messen wor-
hels, onmenselijk spekta-
het in een Friese ijskast
temperatuur van ze ven-
raden onder nul. Bevroren
en oren, sneeuwblindheid,
en twee dijbeenfracturen,
hersenschuddingen en ver-
enkels waren al bij het op-
van de waterige winterzon
Om half negen die
morgen arriveerde in Leeuwarden
al een trein uit Sneek met de eerste
honderden uitvallers. Zij vormden
de kopgroep van een vluchtend le
ger van meer dan vijfduizend
naamloze helden, die er vóór Sta
voren al de brui aan gaven. Om
half twee kregen schaatsers, die
toen de geopende brug in Woud
send passeerden de raad van het ijs
te stappen.
In Bolsward werd om vier uur de
controlepost gesloten. In Harlingen
om vijf uur. Kort daarna gingen
patrouilles"van de rijkspolitie met
honden de witte woestijn in om de
nog ronddolende, van top tot teen
berijpte schaatsers van de sloot op
de wal te tillen. Zij waren roemloos
ten onder gegaan in de massale
slachtpartij.
Triomf
Alleen Reinier Paping wachtte die
avond een nationale triomf op het
gevaarlijk krakende ijs van De
Grote Wielen in Leeuwarden.
Uren tevoren had ik hem in een
sneeuwstorm langs zien glijden:
eenzaam dook hij rond half drie op
onder de zwarte brug in we bocht
van Bartlehiem. Als een mug kroop
hij over het melkbleke perkament,
tergend langzaam, met loom ma
lende benen, waarbovep'gzijn rug
als een luifel naar voren stak. Ie
mand probeerde nog zijn aandacht
te trekken, schreeuwde zijn naam,
maar zijn hoofd bleef diep gebogen.
Even later loste hij weer op. Een
tastende slaapwandelaar m een
verblindende wereld van witte bo
men, witte huizen en eindeloos wit
land, dat als een stijf gesteven la
ken tot aan de horizon was uitge
legd.
Op het moment, dat hij afzwenkte
in de richting van Oudkerk keek
hij even omhoog naar een televisie
camera, die onder een grijze deken
op een bizar paard van Picasso
leek. Hij probeerde te glimlachen.
Maar zijn stijf bevroren kaken
kwamen niet verder dan een door
merg en been gaande grimas. Op
zijn handen waren vingerdoppen
van sneeuw geplakt; zijn bevroren
wenkbrauwen gaven zijn gezicht
het uiterlijk van een slordig aange
klede sinterklaas. Ontluisterd defi
leerde de zekere winnaar zo langs
een handjevol getrouwen, die de
stormwind trotseerden. Een uitge
bluste danser was hij op dat mo
ment. Met het hoofd van een dood
vermoeide clown.
Souvenirs
\Het zijn gezichten, die achteraf als
boosaardige souvenirs in de herin
nering blijven rondspoken. Het
yverkrampte gezicht van midden-
tander Paping, het wasbleke mas-
I van schoolmeester Van den
fg, de getatoeëerde kop van vee
lde r Anton Verhoeven. Hoof
den, tientallen gezichten, die op
een angstaanjagend schilderij van
Bruegel niet uit. de toon zouden
vallen. Zij betaalden de. tolvoor
tweehonderd verbijsterende kilo
meters vol scheuren, stuifsneeuw
en een snijdende oostenwind. PAa
Nu, na tweeëntwintig jaar zie ik
nog steeds die Barbarossa-baard
van bevroren bloed, die toen aan
de kin van Uitham hing. Weer
duikt in mijn geest het gezicht op
van een schaatser. die vóór Sneek
al veertien keer was gevallen en er
Sén" rode Winnetou-beschildering
'aan over had gehouden. Onder dui
zenden ijsmutsen zwollen bij het
klimmen der uren de ogen en wer
den wangen opgeblazen tot uitpui
lende ballonnen.
Nooit tevoren heb ik zoveel ver
wrongen gezichten gezien als op
die dag tussen Leeuwarden en De
iGrote Wielen. Zij vormden samen
de andere kant van het janushoofd.
De voorkant was gereserveerd voor
de glimlach van de overwinnaar,
de beker, het applaus van de dui
zenden toeschouwers. Aan de ande
re zijde hoopten de tranen van ka
pot geslagen illusies zich op.
Waar zijn ze gebleven, de 10.500
helden die Leeuwarden op die vrij
dagmorgen in het duister uitspuw
de? Een handjevol slechts kwam
struikelend over de finish: vier
toerrijders strompelden als laatsten
tegen kwart voor twaalf meer dood
dan levend de controlepost op De
Grote Wielen binnen. Daarmee
kwam het totaal aantal rijders, die
in deze categorie de wedstrijd had
den uitgereden op 72. Met de 57 ge
klasseerde wedstrijd-cracks mee
betekende dit, dat 129 deelnemers
het Elfstedenkruis 1963 kregen uit
gereikt.
Nadat twee uur na het binnenko
men van winnaar Paping de con
troleposten voor de wedstrijdrijders
waren gesloten, kwamen er nog
enkele tientallen over de finish in
de hoop. dat het Elfstedenbestuur
hun ongehoorde prestatie alsnog
zou honoreren. Maar de helse om
standigheden, waaronder de 12e
Elfstedentocht was verreden, kon-
den c(e scherprechters niet vermur-
~Wpn.-De.tot op het bot verkleumde
dapperen, die vanaf Dokkum met
de schaatsen onder de arm door de
stuifsneeuw whadden geploeterd,
kregen na a Énkomst slechts het
heilige kruis fia.
ck nog die Amsterdammer
£rp voor me. Om—half
Werd hij hulpeloos
binnenbedragen. Daar
'hij het verhaal van zijn
voor één diepgevroren
Ik zie
haarscl
twaalf
EH1
vertt
nachtmeri
..Ik dacht eerst nog, dat het zwaar
was gaan misten", zei hij, „ik kon
de schaatsqs om me heen nauwe
lijks meer onderscheiden. Op het
laatst waren het schimmen gewor
den. Daarom riep ik: „Jongens,
mist het nou zo?". „Geen mist te
zien", hoorde ik iemand roepen.
Daar begreep ik niks van. Ik dacht:
dan zie ik zeker spoken
Bij Stavoren voelde ik opeens, dat
het ijs ontzettend slecht werd. Dat
was ook geen wonder, want ik had
niet eens in de gaten dat er een
bocht in de vaart zat en dat ik
recht een weiland was ingeschoten.
In Hindeloopen hebben ze toen wat
druppels in mijn ogen gedaan.
Daarna ging het weer een tijdje re
delijk goed. Maar na tien kilometer
bevroren ze opnieuw. En dat is
daarna niet meer veranderd.
„Voorlopig zul je alles grijs zien",
heeft de dokter me net gezegd.
Leuk vooruitzicht".
Als een zeis
Voor hem was de schaatsdroom pas
na 80 kilometer kapot. Voor dui
zenden anderen lag dat momejfö£U
kort na de spookachtige st^ggfa
een loods, waar magnesium
grote wolken uitbraakten.
zeis ging het mes van de uitputting
door de rijen. Afgestampte Jteinen
en bussen brachten de
gen elk uur als ontrt
goed terug naar Leeuv
Alleen de allersterksten, de
nen van gewapend beton, met spie
ren als kabeltouw h(
feest van Beëlzebw
wrakken gingen ze
Als helden stonden
ter op het podium vi
Weide".
Wie toen in 1963 dt
stedentocht van nabi\
maakt, kan alleen m,
stellen, dat deze blik:
tamorfose het result
een onnaspeurlijk woij
Een wonder, dat na
prise dreigt te gaan.
LEO
en op dit
door
ijskast mat
BARTLEHIEM „Als ik in Am
sterdam kom dan zeggen ze, oh
Bartlehiem, van de Elfstedentocht.
Dat is me nu al zo vaak overko
men. Maar ja, wat Wil je, het is de
enige plaats in de route waar ze
tweè( keer langs mpeten". Beeld
houwer David Kampen leunt be
haaglijk achterover, de handen
achter het hoofd. Voor hem, op de
plankhouten tafel staat een kom
dampende koffie. Kampen woont
met zijn gezin pal aan de Dokku
mer Ee, Jn de buurtschap Bartle
hiem Het riviertje dat 's zomers
een vriendelijke route is voor de
watersport, ziet er dichtgevroren
grimmig uit. En dat is het ook.
Hoevele „elfstedenaren" strandden
hier niet in 1963? Voor wie sloeg
het noodlot in die barre winter juist
hier niet ongenadig toe? Zo vlak
voor het laatste keerpunt in Dok
kum, na een lange dag op de ijzers,
de voeten als klompen ijs. Bartle
hiem Het begin van de laatst^
loodjes, die als het gaat donkeren
zo vreselijk zwaar wegen. Geoefen
de schaatsers zochten er huilend de
kant op. De stayers, volhouders, zij
die het haalden, trotseerden de pijn
en op de terugweg, kwam voor hen
door bevroren tranen in Bartle
hiem de victorie in zicht.Xi.
heeft öok reserves,
t het niet. Al die
komen. Je privacy
zerspoeld. En dan
p ze in ons atelier
ten. Ja hoor, het
hiernaast.Best
eins genhikL 1
flPh tobbeken
En weer 1
tje. Pale;
de wind.
gaan UZ 'hier*jbejoen met lanaperr.
s .Stel"je vt>or dat ze^r nog een vin-
i éderi". -
5 Echtgenoot David Kalnnen is vpor^
zichtig. „Ik i-weet het niét. *He(
De snijden
voorspelt wein
zijden van de j
dik onder de
landschap op i
maar een ijzig
land. Het brugwachtt
Sijbrandahuis, even ond
kum, is leeg maar biedt
schutting tegen de
sneeuw. Onder
plaatselijke i WÊÊ
bijeen Muts*
Ien handsch,
leunen
Vent de kou u
Toch is er de afgelopen d w
het gele sneeuwijs van de smalle
Dokkumer Ee nog weinig van op
winding te merken. *T---SÈ J—
doemt onder
L-dgg het samen
ze. ...Voor ons
;ht niet .beslist
:ht niet op te
lere_kanf-zou
nu. We ver-
tocnla'en koek als éT
tt' wordt JJee, hodr, ook
met de Elfstedentocht, houden- we
is vpor-t— wen.
jTK^4e^ \vaai
wordt dfttk, hé. Kijk, teftén
gers eraf.-^dat hoort-
Want doorgaan ze.-HotHs vflOr jPa
gevoel één van de g^eest merk;
waardige sportgebei
wereld. Er^ njjv»ut
twfntig^jaar voor ffftmeh
toch waanzhn
Toch kijkt Kampen er niet-ttEhêtfa^"
tief tegenaah'als heVlijki. ..Tj^lft»
Eifcte**wöciuviJ,'t
toet; een véSÏ I>e$er6 pf©möti»-d.iu
een Fries paspoorwJtoreiiTTurg-bon-
huiu» <4 Mam HarLT^»- afcdvi
Inschrijving in Delft
en Leidschendam
Indien morgen wordt besloten dat
de dertiende Elfstedentocht aan
staande woensdag wordt verreden
dan kan men zich maandag onder
meer bij het Nederlands Bureau
voor Toerisme in Leidschendam
(Vlietweg 15) en de VVV-kantoren
in Delft (Markt 85A) en Amster-
dam^jbij het CS-stationinschre
ven. Het tijdstip waarop de in
schrijving begint wordt morgen be
kend gemaakt.
■In totaal kunnen 300 wedstrijdre
ders cn^Iö 000 toerrüdên aan de
tocht deelnemen. In de Haagse re-
giodnxidt men rekening met ongv-
deelnemers Bij te veel
bcnKftKlbng geldt wie het eerst
koml^t&i eerst maalt.
Voor deelrfamcmoet ter plaatse
een. formulier ingevuld worden.
"Waarna men een benuis van m-
*chrtfvmg ontvangt Telefonische
llW"l IJ i^hiin i i fufi De zesdui-
'zwTflQnrra AU oe Vereniging de
Friescfce TÏlf Stedcn, van wie er een
indstad woont,
kuTinen oirliep&At mede-leden en
Twee rnet tÈlcntnschrijven Voor-
M'aarde is daleCTT geldige lidmaat-
schapskmgl^kaii Korden getoond.
Niet-toJên kunnen bij de inschrij
ving'maximaal nog twee dee Ine-
opgaven. De hoogte van het
mschrjky%l (waarschijnlijk rond
de 75 guldenwordt morgen he-
'<CHèi gfyuaakt. f
