^Belgen twisten over
Sorzaken gasexplosies
"Star Wars komt tot leven
bp de Marshall-eilanden
Nederland wapent de
kleine boerin Bangladesh
tegen het water
BERLIJN
DOORBRAAK IN
ONDERZOEK AIDS
Martens geeft
duidelijkheid
r^SIITHOFE.PERS
«s paJITENLAND
CekUeGouocuit
VRIJDAG 18 JANUARI 1985 PAGINA 5
DUP IN
lderiDLIVIA MISLUKT
Ord pAZ Boliviaanse
ligheidsdienst maakt jacht
twee voormalige legeroffi-
maande" die afgelopen woensdag
in Sh mislukte poging tot staats-
vermoep hebben gedaan. Het was
in, tweede maal in korte tijd
ort ovei Bolivia aan een militaire
in ptsgreep ontsnapte. Presi-
n>t Siles Zuazo ontsloeg on-
an slac'f>s de chef-staf van het le
men bai Arias nadat bekend was
;everslafrorden dat deze een C0UP
cenning^hereidde. Olvis Arias wei-
anka". de aanvankelijk terug te
de NedPen- ^0 werd daartoe ge-
let gevp"gen nadat regeringsge-
/an Tanuwe troepen zijn hoofd
zijn eiart'er hadden omsingeld,
WASHINGTON Geleerden hebben de genetische
blauwdrukken ontdekt van het virus dat AIDS ver
oorzaakt. zo meldt de Washington Post. De geleerden
geloven dat de ontdekking het onderzoek inzake de
dodelijke ziekte zal bevorderen en een belangrijke
bijdrage zal leveren aan het vaststellen, voorkomen
en behandelen van AIDS. Een medewerker van de
Harvard-universiteit verklaarde dat „thans het ge
zicht van de vijand" is gezien. De ontdekking vond
plaats tijdens afzonderlijke onderzoeksprojecten van
Amerikaanse en Franse geleerden. Volgens hen kan
de blauwdruk onmiddellijk worden gebruikt bij het
ontwerpen van betere proeven om besmetting vast te
stellen. Het onderzoek zou tevens nieuwe geneesmid
delen tegen de verspreiding van het virus kunnen
opleveren en mogelijk een vaccin om de ziekte te
voorkomen.
Ontsnapte
tijger
gedood
^n onze correspondent Aad
Jongbloed)
tUSSEL De opeen-
lgende serie gasontplof-
Igen, die al aan min
stens zes mensen het le
ven hebben gekost en
grote schade aan wonin
gen veroorzaakte, heeft in
België tot de nodige on
rust geleid.
Die onrust is er niet kleiner op
geworden sinds directeur-ge
neraal Peyskens van de Brus
selse gasmaatschappij beweert
dat de lekken niet het gevolg
kunnen zijn van de koude, ter
wijl de Brusselse brandweer
commandant Van Gompel
meent dat de extreem lage
temperaturen wel degelijk de
oorzaak kunnen zijn van de
gaslekken.
Het is opmerkelijk dat de ex
plosies zich alleen hebben
voorgedaan in de al wat oude
re buurten van de Brusselse
5emeenten Evere, Vorst en
ette. Volgens een expert van
de Brusselse brandweer is dat
te wijten aan het feit dat in
veel oudere buurten het aard
gas nog door gietijzeren buizen
gepompt wordt met een kop
pelingssysteem, dat bij enige
verzakking kan gaan 'kieren',
in tegenstelling tot het moder
ne stalen buizennet, waarin de
aansluitingen gelast zijn. Toen
in 1963 België op aardgas over
ging, deed zich tengevolge van
breuken in het gietijzeren net
ook een aantal ontploffingen
voor met meerdere dodelijke
slachtoffers en grote schade.
„Het huidige weer heeft geen
effect op het gasdistributieap
paraat", zegt de directeur van
de gasmaatschappij. „Er zijn
volop veiligheidsmaatregelen
voorzien. De golf explosies
moet dan ook als een ongeluk
kig toeval worden gezien en er
is geen enkele reden te veron
derstellen dat we op een gas
bel leven." Brandweercom
mandant Van Gompel zegt
echter: „Ten gevolge van de
kou doen zich grondverschui-
var
itenlarieeld van de ravage naar in de Brussel waar zich voor de tweede maal deze week een zware
eer deasexplosie voordeed,
in
beken(
rkeerslj
0 was
-ti
Cu A
wordt aan de gasleidingen hun
steun ontnomen met als gevolg
lekkage."
„Onmogelijk", zegt de Natio
nale Maatschappij voor WQa-
terleidingen. „Volgens het Ko
ninklijk Besluit inzake de vei
ligheidsvoorschriften moeten
de normale gasleidingen min
stens 60 centimeter diep liggen
en kruisingen zelfs op 90 cen
timeter diepte. Het is in de
winter van 1955-56 de laatste
keer geweest dat de vorst een
meter diepte bereikte en toen
vroor het langer en intenser
dan nu."
Tot de mogelijke oorzaken kan
ook het feit behoren dat de in
pandige leidingen in België
niet per se door de gasmaat
schappij hoeven te worden
aangelegd. Die leidingen kun
nen aangebracht worden door
loodgieters of klussers zonder
dat de gasmaatschappij de be
hoefte voelt te controleren.
Het mag ook als hoogstmerk-
waardig beschouwd worden
dat men in de recente gevallen
niet in staat is gebleken de
gastoevoer onmiddellijk te
stoppen. In Evere duurde het
ruim drie uur voor de gast
oevoer kon worden stopgezet
en in Vorst had men gisteren
bijna 5 uur daarvoor nodig.
Brandweercommandant Van
Gompel daarover: „Tien jaar
geleden stelde ik al voor spe
ciale kokers aan te leggen in
de buurt van de hoofdkranen
vingen voor en mogelijk is er om brandweeringrijpen direct
ook een verband te leggen met mogelijk te maken. De maat-
beschadigde waterleidingbui- schappij weigerde daarop in te
zen. Het wegstromende water gaan omdat zich dan lekken
sleept aarde mee en daardoor zouden kunnen voordoen..."
iet extr
et bedri
gebj
attracl
n. Het
er
dtaldiWAJALEIN Star
'ars komt tot leven op de
larshall-eilanden in het
{gelegen gebied in de
tille Oceaan, waar Ame-
"Ikaanse geleerden onder
3Citerste geheimhouding
erken aan de ontwikke-
ng van anti-raket-wa-
I ens in de ruimte. Star
fars is de populaire ver-
ïmelnaam geworden van
dat hifat Washington officieel
Strategic Defense Ini-
dat!ative (SDI) noemt.
ian Frir p^an is bedoeld om te ko"
hadderfen tot een nucleair schild in
ju doerf ruimte. Uiterst geavanceer-
issie XP waPePs moeten in dit plan
e wapens moeten m dit plan radarpost
j acjp de VS afgevuurde raketten bevolkinj
m de jiiten de dampkring onder- uit exper
'in ee»hePPen en vernietigen. In radar, od
ten beiP' slaa8de de wetenschappe-
an de Jke ekte' die op ^et ato1 Kwa*
In de Jein is ondergebracht, er
bondPor het eerst in een raket in
edkopeÉ ruimle m£,t een afweerra-
awer sf1 te vernietigen. De militai-
oor ev!n die de scePter zwaaien
over de projecten op het atol
kondigen aan dat binnen de
komende twee jaar nog meer
tests op dit terrein zullen wor
den gedaan.
De eilandjes liggen in een cir
kel van ongeveer 100 kilome
ter rond een lagune en zijn ge
noemd naar het grootste
eiland, waar de ongeveer 3.000
Amerikanen leven. Het me
rendeel van hen bestaat uit
burgers, er zijn slechts 30 mili
tairen.
Tijdens de Tweede Wereldoor
log veroverden de Amerika
nen het atol in bloedige ge
vechten op de Japanners. Nu
staan tussen de vervallen Ja
panse bunkers en de wuivende
kokospalmen supermoderne
radarposten. De Amerikaanse
bevolking van het atol bestaat
uit experts op het gebied van
radar, optische techniek en ra
ketgeleiding.
Het complex bestaat uit negen
belangrijke radarposten, meer
dan twaalf geavanceerde tele-
seopische en fotografische in
stallaties en twee lanceerplat-
forms voor raketten. De waar
de van de installaties wordt
geschat op meer dan één mil
jard dollar. De geheimhouding
is zeer groot.
Het belang van het atol wordt
nog onderstreept door de Sov
jet-Unie, die een met elektro
nische afluisterapparatuur vol
gestouwd schip voor de kust
heeft gestationeerd. Het schip
registreert alle gecodeerde be
richten die naar de VS worden
overgeseind.
In het begin van de jaren zes
tig zag het Pentagon dat Kwa
jalein, het grootste atol ter We
reld, een ideale plaats was
voor proeven met interconti
nentale raketten. De Ameri
kaanse luchtmacht blijft daar
om de beste klant van het atol.
Minstens twintig keer per jaar
worden op de luchtmachtbasis
Vandenberg in Californië Mi-
nuteman- of MX-raketten zon
der kernlading afgeschoten,
die na een tocht van 8.000 ki
lometer in de lagune of de wa
teren rond. het atol plonzen.
De uiterst gevoelige appara
tuur volgt nauwgezet hoe de
testraketten functioneren. Het
MIDJE VERHOLEN HETGEHEIM VAN DE UYLENBORGH
5) Met kennersblik bekeek smidje Verholen de
euwenoude constructie van balken en dwars
balken, waaruit zijn zoldertje was opgebouwd,
ld ;Daar is in de loop der eeuwen blijkbaar niet
eel aan veranderd mompelde hij. „Ik zal
•ens een aannemer laten komen. Misschien is
iet leuk dit huis in zijn oude vorm te laten her-
■tellen. Het trapgeveltje er weer op, en zo
aunst, jongens, stel je eens voor. Ik, smidje
nairs terholen, woon in een eeuwenoud huis. dat ei-
jenijk de Uylenborgh heet. Maarhee pop-
>elepee! Wat hebben we dóór!?" Met enige ver-
>azing ontwaardde hij een ruw blok zandsteen,
lat zomaar tegen de wand geleund stond. „Wat
tou dat zijn?" vervolgde hij zijn alleenspraak.
^.Ik heb er nog nooit naar gekeken. Laten we
het maar eens tevoorschijn sjorren Nu
was het grote brok zandsteen weerbarstiger
dan hij dacht, maar tegen de spierkracht van
smidje Verholen was het toch niet opgewassen.
Enkele ogenblikken later stond het dus al In het
volle daglicht, dat door een dakraampje over
vloedig naar binnen stroomde. „Goeie gru
tjes dat is de oude GEVELSTEEN!" juichte
de smid. toen hij de voorstelling wat nauwkeuri
ger had bestudeerd. „Kijk eens er staat een
mooi gebouw op uitgehakteen soort kas
teel lijkt het wel. Het is een steen uit 1631. En
eronder staat met duidelijke letters UYLEN
BORGH Ja hoor, dit is de oude gevelsteen,
zo vast als een huis! Die laat ik weer in de trap
gevel metselen, als de restauratie doorgaat
wetenschappelijke succes van
de onderschepping is het re
sultaat van een tienjarig on
derzoek, dat zo'n 300 miljoen
dollar heeft gekost. Het is voor
zover bekend de eerste keer
dat een kernraket in de ruimte
is vernietigd. Op 10 juni werd
een intercontintale raket op
Vandenbergh afgevuurd. En
kele minuten later steeg een
antiballistische raket op vanaf
Kwajalein, die de afgevuurde
raket vernietigde.
Uitgerust met een speciaal in
frarood geleidingssysteem trof
de hittezoekende raket de aan
valler op 160 kilometer hoogte
boven de Stille Oceaan. Het
was ongeveer zoiets als probe
ren een kogel met een kogel te
raken, maar dan twee keer zo
moeilijk, aldus een militaire
woordvoerder.
Militaire functionarissen, met
in hun achterhoofd de delicate
onderhandelingen tussen de
supermachten, laten zo min
mogelijk los over de rol die
Kwajalein speelt in het totale
Star Wars-programma. Ze wij
zen erop dat het onderzoeks
centrum geen enkele rol speelt
bij de ontwikkeling van wa
pens die permanent in de
ruimte zouden moeten worden
geplaatst, zoals met laserstra
len uitgeruste satellieten. Maar
Lockheed, dat de onderschep
pingsraket heeft ontwikkeld,
heeft al laten doorschemeren
dat het in principe voor defen
sieve taken ontwikkelde wa
pen ook kan worden gebruikt
om vijandelijke satellieten uit
te schakelen. Dit vormt een
hoeksteen van de gehele Star
Wars-strategie. Het radarsys
teem in Kwajalein is niet al
leen in staat aanvallende ra
ketten te signaleren, maar ook
nauwkeurig de positie van vij
andelijke satellieten vast te
stellen.
De positie van Kwajalein heeft
ook de aandacht getrokken
van vredes- en milieubewegin
gen. Greenpeace is van plan
medio maart één van de actie
schepen naar het atol te stu
ren. Hun protest sluit aan bij
dat van de plaatselijke bewo
ners die willen dat de tests tij
delijk worden gestaakt.
CHARLES HANLEY
BRUSSEL Terug uit de
Verenigde Staten heeft de Bel
gische premier gisteren in
Brussel duidelijkheid ver
schaft over de plaatsing van de
48 kruisraketten in België.
Voor eind maart valt de beslis
sing over plaatsing van de eer
ste 16 kruisraketten op de ba
sis in Florennes. Er zal verder
niet langer sprake zijn van een
evaluatie van de internationa
le situatie, zoals eind 1983 met
het parlement werd overeen
gekomen. De beslissing over
de eerste 16 kruisraketten zal
genomen worden in overleg
met en na goedkeuring van de
NAVO-bondgenoten. Als de
besprekingen in Genève niets
opleveren zullen eind 1987 alle
48 kruisraketten in Florennes
opgesteld staan. Indien even
wel de gesprekken in Genève
een gedeeltelijk succes opleve
ren, zal België een kleiner deel
van de raketten plaatsen.
TIENDUIZEND BENGALEN SJOUWEN MILJOEN ZAKKEN KLEI
Duizenden Bengalen zijn in
geschakeld bij grote projec
ten, zoals de afsluiting van
de Feni. In de mandjes op
hun hoofd sjouwen zij miljoe
nen kilo's klei.
DEN HAAG Weinig
Derde-Wereldlanden zul
len zo afhankelijk zijn van
een goede waterbeheer
sing als Bangladesh, de
kleine, dichtbevolkte en
straatarme oosterbuur van
India. Regelmatige over
stromingen van de beide
grote rivieren zijn er van
levensbelang voor de
landbouw. Zodra de rivie
ren echter even te ver
buiten hun oevers treden,
wordt een groot deel van
de oogst verwoest.
Maar het zijn niet alleen de ri
vieren die dit voor het grootste
deel beneden de zeespiegel ge
legen land teisteren. Twee
keer per jaar, in april en in
oktober wanneer cyclonen het
water in de trechtervormige
Golf van Bengalen hoog opja
gen, wordt Bangladesh ook
vanuit zee belaagd.
Zelfs met de modernste tech
nische middelen zou Bangla
desh niet in staat zijn om iets
aan de oorzaken van de ver
woestende waterstromen te
doen. Hevige regenval en tro
pische stormen laten zich nu
eenmaal niet door de mens
(be)dwingen. Een ander deel
van de wateroverlast is een
„cadeautje" van India. Door de
ongebreidelde kaalsag op de
hellingen van de Himalaya
krijgen de rivieren meer re
gen- en smeltwater te verwer
ken dan zij aankunnen. In het
laaggelegen Bangladesh zoekt
dat water zijn weg tot ver bui
ten de oorspronkelijke rivier
beddingen.
Voor Bangladesh, dat eigenlijk
een zeer vruchtbare bodem
heeft, is het onder controle
brengen en beheersen van al
dat water zodoende een zaak
van het hoogste belang. Het
ligt voor de hand dat waar
Bangladesh voor de Neder
landse ontwikkelingshulp een
zogenoemd programmaland is
(het krijgt extra hulp), volop
gebruik wordt gemaakt van de
ij ons aanwezige kennis op
dit gebied.
Een aanzienlijk deel van de
Nederlandse hulp aan Bangla
desh is bestemd voor grond-
verbeterings- en drainagepro
jecten, het zogenoemde Early
Implementation Project. Met
behulp van dijkjes en irrigatie
wordt geprobeerd de veel te
lage landbouwopbrengt per
hectare te vergroten. Dat is
hoog nodig, want de stijging
van de voedselproductie blijft
achter bij de bevolkingsgroei.
Op zo'n manier zal het land
nooit in zijn eigen voedselbe-
hoeften kunnen voorzien.
Aan de kust wordt een groot
aantal van de ontelbare kre
ken en inhammen afgesloten.
Het effect hiervan is vierledig:
de verzilting wordt tegenge
gaan: er komen zoet-waterre-
servoirs voor drinkwater en
irrigatie; de afgesloten wate
ren worden drooggelegd (lan-
daanwinnig) en de dijken vor
men een betere bescherming
tegen de voortdurende drei
ging uit de Golf van Bengalen.
Obstakels
In Nederland draaien we onze
hand niet om voor het afslui
ten van een zeegat of het
droogleggen van een polder.
De kosten lopen misschien een
beetje uit de hand, maar tech
nisch zijn er nauwelijks obsta
kels. In een land als Bangla
desh ligt dat wel even anders.
Voorbeelden van de moeilijk
heden die men daar moet
overwinninen, zijn onder meer
te zien bij de afsluiting van de
Feni-rivier. Het Nederlandse
ingenieursbureau Haskoning
uit Nijmegen is betrokken bij
dit enorme project, dat de aan
leg van een ruim 1.300 meter
lange dam behelst. In Bangla
desh heeft men niet de be
schikking over een werkei-
land, peilers en een hefschi]
Er komen bij de aanleg van c
dam nauwelijks technische
hulpmiddelen aan te pas. Het
belangrijkste werktuig zijn
duizenden goedkope arbeids
krachten.
Het is de bedoeling de rivier in
één keer tijdens laag water af
te sluiten. In ongeveer acht
uur moeten een miljoen zak
ken van vijftig kilo klei in de
rivier worden gelegd om de
stroom af te sluiten. Haalt men
het niet binnen die tijd, dan
zal het opkomend tij een groot
deel van de zakken weer weg
spoelen.
Het is de bedoeling dat de ope
ratie eind februari wordt uit
gevoerd, omdat de waterstand
dan het laagste is. Het werk
kan uiterlijk tot half maart
worden uitgesteld. Is de Feni
dan nog niet afgedamd, dan
zal men een jaar moeten
wachten. Aan het eind van het
voorjaar stuwen smeltwater
uit de Himalaya en de moes
son-regens de waterstand in de
rivieren ver omhoog.
De voorbereidingen voor dit
project van Oosterschelde-for-
maat zijn al maanden aan de
gang. Op loopafstand van de
rivier zijn depots van kleizak-
ken aangelegd. Zodra het be-
ginsignaal voor het afdichten
wordt gegeven, zullen onge
veer tienduizend Bengalen er
hard aan moeten trekken om
alle zakken op tijd de rivier in
te dragen.
Na acht uur sjouwen moet de
dam een hoogte hebben be
reikt van ruim twee meter, net
voldoende om het eerste hoog
water te kunnen weerstaan.
De daaropvolgende week moet
de dijk in razend tempo verder
worden opgehoogd, om ook
het ruim drie meter hoge
springtij te kunnen overleven.
Zo'n tienduizend mensen zul
len daarvoor dag en nacht
mandjes klei aandragen. Uit
eindelijk zal de dam in de
Feni-rivier ruim tien meter
hoog moeten worden.
|fe Kleine boeren
(ADVERTENTIE)
Met uw krant naar
uitgebreide 5-daagse
luxe touringcarreis
Vertrok maandag 11 fabruari a.a.
Een bezoek aan Berlijn is een unieke belevenis. Op o
Is deze kennismaking beslist een belevenis. In West-Ber-
lljn verbll|ven wij In het bl|zonder Iraal gelegen en comfor
tabele hotel Igel. Alle kamers hebben douche en tollet
Het programma biedt de eerste dag In West-Bedijn een
algemene sightseeingtour onder leiding van een gids,
waarbij oa. worden bezocht de PotsdammerpiaU. het
monument Piotzen see. de Kurturstendamm en de Bran
denburger Tor De middag is men vrij voor museum be
zoek of winkelen, 's Avonds desgewensi bezoek een het
uitgaanscentrum „Kurturstendamm" De tweede dag
gaan we via ..Checkpoint Charlie" door de muur naar
Oost-Bertijn en bezoeken o.a. de Brandenburger Tor. AN
exanderplatz en hel Treptow Monument.
Er wordt weer teruggereden naar West-Berlijn, waar de
avond kan worden doorgebracht met eventueel theater
bezoek o.l d. De volgende dag bezoeken we In West-Ber-
Bij boeking dienen van elke deelnemer de gegevens van het geldige paspoort te worden verstrekt.
lijn het Rljksdeggebouw met een interessante exf
over de geschiedenis van Duitsland van 1800 tot t
alsmede het fraaie slot Chartottenburg. De rest v
dag heeft men weer ter vrije besteding.
Op de laatste dag wordt de li
aanvaard Deze interessante
per persoon op basis v
ƒ365.-
Met Inbegrip echter van de lunch m Ooet-BerUjn. Er zijn
Inlichtingen en boekingen telefo
nisch onder nummer 070-190882
(maandag t/m vri|dag van 9-16 uur),
oi persoonlijk in onze véstigmg
aan de Spuistraat 71 /hoek Spui te
Den Haag
Dncrnt re i fiAon /Üêl
POSTBUS 160S0
2500 AA DEN HAAG
TEL 070-190882
De Nederlandse hulp aan Ban
gladesh beperkt zich echter
niet tot waterbouwkundige
meesterwerken. Bij alle hul
pinspanningen is het oog met
name gericht op de kleine,
landloze boeren. In het dicht
bevolkte Bangladesh heeft on
geveer de helft van de boeren
geen eigen grond. De beste
landbouwpercelen zijn in han
den van grootgrondbezitters,
die de landlozen op alle moge
lijke manieren uitbuiten. Deze
situatie dateert al van jaren
geleden en niets wijst er op.
dat er spoedig verandering in
zal komen.
De Nederlandse waterhulp
komt daarom zoveel mogelijk
aan die straatarme groepen ten
goede. Dijken en irrigatievoor
zieningen worden vooral daar
aangelegd, waar meerdere
kleine boeren er van kunnen
profiteren. Vanuit dit oogpunt
is ook de landaanwinning goed
verklaarbaar: de nieuwe gron
den zijn bestemd voor de Tand
loze boeren.
Een ander deel van het Neder
landse ontwikkelingsgeld be
reikt Bangladesh via ae parti
culiere hulporganisaties. Zij
zijn vooral actief in de dorpen
en proberen door de oprich
ting van plattelandsorganisa
ties de allerarmsten te mobili
seren.
Een belangrijk wapen daarbij
zijn bijvoorbeeld de „spaar-
groepen". Iedere dorpsbewo
ner die zich bij zo'n groep aan
sluit, moet wekelijks een (ge
ring) bedrag in de spaarkas
storten. Al die kleine beetjes
vormen op den duur een kapi
taal waarmee zonder dat
men tegen woekerrenten geld
hoeft te lenen gezamenlijk
grond kan worden gekocht of
waarmee een dorp een project
kan beginnen. Dat is een eer-
Wat zo op plaatselijke schaal
wel lukt, lijkt voor het land
Bangladesh zelf vooralsnog
onhaalbaar. Het land is voor
ongeveer 80 procent van zijn
inkomsten afhankelijk van
buitenlandse hulp en zal dat
waarschijnlijk voor lange tijd
blijven. Van Nederland kreeg
Bangladesh vorig jaar een slor
dige 84 miljoen gulden. Behal
ve aan waterbeheersing en
steun voor kleine boeren,
wordt het geld ook besteed
aan medische projecten (ge
zondheidscentra en familie
planning) en de Bengaalse
jute- en katoenindustrie.
JOS T1MMERS
(Dit is het tweede en laatste
verhaal over Bangladesh. Het
vorige verhaal is gepubliceerd
op zaterdag 12 januari)
GRATIS HXE WOENSDAG Dl
BITLAGE KI UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS MUEEX
THEATER. RECREAT1EEX POSITIES
EN EXN COMPLET! AGENDA
