Di,gf Vaccin
als zwarte
piet
ZATERDAG 5 JANUARI 1965
In welke la is het Rode Boekje, dat hier nog parmantig wordt getoond, plotsklaps verdwenen?
;J LEIDEN Hoge ogen heeft
de AVRO-televisie gegooid
h<?h?3' met z^n Prachtserie over Mar-
co Polo, de koopman-avontu-
"°n9en rier uit Venetië die in de 13e
eeuw als eerste westerling
kennis maakte met de verbijs-
S terende wereld van China.
Ogen op steeltjes voor de buis.
.Maar mag de verbazing ook
Üeens een keertje worden om
gedraaid? Waarom luidt
dan de vraag ploeterde
Marco Polo zich een weg naar
het Hemelse Rijk en kwam er
helemaal nooit een Chinese
evenknie van hem Venetië
binnenstrompelen?
Het antwoord is uiterst actueel.
Naar de moderne historie vertaald
immers: waarom voelden hele
scharen westerse progressieven
zich als lemmingen gedreven tot de
lange mars in de armen van Mao
n> en staan ze nu met lege handen?
IR „Het is onzin te denken dat je soci-
al isme kunt bereiken door mensen
te verhinderen rijk te worden",
ringeloort de nieuwe grote roer
ganger Deng Xiaoping het legioen
der maoïsten. In welke la is het
Rode Boekje plotsklaps verdwe
nen? „Marx stierf 101 jaar geleden;
wij kunnen geen marxistische wer
ken gebruiken bij de oplossing van
onze eigentijdse vraagstukken",
kettert het Volksdagblad uit Pe
king. Was de Grote Sprong Voor
waarts dan een sprong in het duis
ter, de Culturele Revolutie een
doodstuip?
Bij Hongkong, Shandou en Xiamen
aanlokkelijke economische zones
voor buitenlandse ondernemingen,
liefst Amerikaanse, die gepaaid
worden met belastingvoordelen. De
legendarische muurkranten afge
plakt met reclame vol aanprijzin
gen van westerse, liefst Ameri
kaanse, consumptiegoederen en ge
notmiddelen. Modeshows van wes
terse kleding in de parken. De
kuststrook die uitziet op het afvalli
ge Taiwan, van militaire bases ge
zuiverd en gerenoveerd tot villa
park met tennisbanen en golflinks.
Vandaa
lim naa
legen q
len, dal
rpjes be
lartenjf
[gen
e vlecl
len,
van all
Westerse bril
toevoi
de treij
netropo
kaar ge
ing. H4
n om t!
ïent d;
antisch
:je Zei
Glaci
Westerse diplomaten in Peking
moeten hun ministers van buiten
landse zaken bedremmeld melden
dat ze de witte tornado van veran
deringen amper bij kunnen hou
den. Hoe is zo'n reuzenzwaai van
honderdtachtig graden mogelijk ge
weest? Maar ook: waarom is hij in
Rood-China wel mogelijk en in de
Sovjet-Unie niet?
Dergelijke vragen spruiten voort
uit onze slechte gewoonte om door
een westerse bril naar China te kij
ken, denkt dr. Eduard B. Vermeer.
De Chinezen zouden verbaasd zijn
over onze verbazing. Wij verkijken
ons op het Chinese zelfbewustzijn.
„Laat ik alleen al de communisti
sche top nemen. De huidige leiders
in de Sovjet-Unie zijn groot gewor
den door niet op de tenen van een
nicht van Stalin te gaan staan.
Maar de Chinese voormannen kun
nen met recht en reden zeggen: wij
hebben de revolutie gemaakt, dus
wij kunnen hem ook veranderen;
wij zijn niet de kinderen van de re
volutie, maar de vaders. De Chine
se leiders zijn zelfstandig aan de
macht gekomen, via de jeugdbewe
ging, met het geweer in de hand,
vechtend tegen de corrupte heer
sende orde van de Kwomintang en
tegen het Japanse imperialisme. Ze
vormen om een christelijk be
grip te gebruiken een Gideons
bende. Ze hebben een geest van
saamhorigheid en zelfverzekerd
heid die je bij de zetbazen van Mos
kou niet aantreft. Logisch, want die
zetbazen hebben de revolutie door
het Rode Leger opgedrongen ge
kregen." Dat maakt een enorm ver
schil".
Dr. Vermeer is wetenschappelijk
hoofdmedewerker aan het Sinolo
gisch Instituut van de Rijksuniver
siteit te Leiden. Hij heeft zich ge
specialiseerd in de economische en
sociale ontwikkeling van China.
Hij is er verschillende keren ge
weest. Vanuit die ervaring komt hij
bijvoorbeeld tot de opmerkelijke
uitspraak: „Het zoeken naar het
ware geldt bepaald niet als een
deugd in China". Zo'n vaststelling
moet de zwaaiers met het Rode
Boekje die er nog steeds zijn. als
een gruwel in de oren klinken.
Had Mao soms de waarheid niet in
pacht? Dr. Vermeer echter onder
bouwt zijn these die tevens in
zicht verschaft in het. gemak van
de ideologische reuzenzwaai be
daard als volgt: „China kent' van
oudsher wat antropologen noemen
een schaamtecultuur. In zo'n cul
tuur gaat het er niet om wie ie
mand is of wat iemand denkt, maar
om wat iemand doel, om de manier
waarop hij zich presenteert. Iets
verkeerd doen is het ergste wat er
bestaat. In China speelt iedereen
een rol. Laat ik een voorbeeld ge
ven. Tijdens dit gesprek bent u ge
woon een journalist die iets wil we
ten en ik een wetenschapper die
bepaalde vragen denkt te kunnen
beantwoorden. Zo treden we elkaar
tegemoet. In China zou dat on
denkbaar zijn. Daar zou u de jour
nalist moeten spelen die alles al
weet, maar zich verwaardigt nog
even een wetenschappertje te con
sulteren. Ik daarentegen zou de
grote geleerde moeten spelen die
eigenlijk neerkijkt op zo'n inktkoe
lie, maar alia. Pas dan zou ons ge
sprek in China mogelijk zijn. Het
rollenspel behoedt je voor uitglij
ders".
Sociaal gedrag
Chinezen en dat zijn er in de
Volksrepubliek China bijna een
miljard worden vooral opgevoed
in sociaal gedrag. Dr. Vermeer: „Ze
zijn niet gewend een zaak op zijn
merites te beoordelen; ze kijken
meer naar de persoon die het zegt
en naar zijn plaats in de sociale
rangorde. Er bestaan in China een
heleboel lagen van beleefdheden,
een soort luchtkussens die ervoor
zorgen dat men niet tegen elkaar
opbotst. De verhoudingen op elk
niveau zijn, hoe zal ik zeggen, terug
te brengen tot de relatie tussen goe
roe en gezel. En als je dan maar
lang genoeg wacht, word je mis
schien zelf ook nog eens goeroe.
Daarom wekte de Bende van Vier
in 1980 zo'n verontwaardiging. Die
vier waren gewoon te jong; er was
er nota bene één bij van onder de
vijftig. Ze gingen voor hun beurt.
Ook in de enorme waarde die ge
hecht wordt aan het sociale rollen
spel waarbij niet de boodschap telt,
maar de boodschapper, onder
scheidt Rood-China zich dus we
zenlijk van de Sovjet-Unie. De
Russen zijn in wezen toch westers".
En het Westen is, misschien onder
invloed van het christendom, Mes
siaans. Nog zo'n verschil. Moskou
wil de heilsleer van het marxis-
tisch-leninisme uitdragen over heel
de wereld. „China daarentegen
heeft absoluut geen boodschap aan
de wereld", zegt dr. Vermeer.
„Nooit gehad". Alweer zullen de
rode vendelzwaaiers van Mao on
der ons opveren. Hét Boekje geen
boodschap? Vermeer echter, koel
tjes: „Welnee. China is altijd een
zeer gesloten, homogene, op zich
zelf gerichte cultuur geweest. Een
eigenheid. Sinds tweehonderd jaar
vóór Christus al toen de keizerlijke
Han-dynastie China omsmeedde tot
een politieke en culturele eenheid.
Tot op de dag van vandaag noemen
de Chinezen zich trots het Volk
van Han, terwijl in Europa het ver
gelijkbare Romeinse Rijk weer
jammerlijk uiteenviel, bloeide de
Chinese beschaving vrijwel onafge
broken voort. Ik wil maar zeggen:
China is een verschrikkelijk groot
land. Het beschikt over alle hulp
bronnen en meer dan genoeg men
sen. Het kan bogen op een hoog
cultureel peil. China heeft, kortom,
voldoende aan zichzelf".
Hetgeen en passant de vraag beant
woordt waarom er nooit een Chi-
Marco Polo in Venetië is ko-
aanstrompelen. De vraag ook
om Deng Xiaoping zich bij
zonder weinig gelegen zal laten lig
gen aan mogelijk gesputter in be
paalde Mao-minnende kringen
over het feit, dat hij het Rode
Boekje verwijst naar de diepste la.
„Armoede is geen doelstelling van
het socialisme", leest Deng Xiao
ping af op zijn eigengereide kom
pas. „Quasi-religieuze systemen als
het marxisme of het maoïsme met
hun pasklare antwoorden werken
niet. De waarheid moet je zoeken
op basis van feiten. Dit feit bijvoor
beeld: hoe opener onze markt, des
te groter het nuttig effect dat de
buitenlandse handel op de moder
nisering van China's economie zal
hebben. En daarmee uit". Deng
Xiaoping, de nieuwe roerganger,
wil gewoon dat China in het jaar
2000 een economische wereldgigant
is. Dat zal ook wel moeten, want
rond dat tijdstip zal de Volksrepu
bliek met zijn voorlopig onstuitbare
bevolkingsaanwas nog eens een
half miljard Chinese buiken méér
te vullen hebben dan nu al het ge
val is. Verviervoudiging van de
agrarische en industriële produk-
tie dat wordt de nieuwe grote
sprong voorwaarts en aangezien de
armlastige Sovjet-Unie weinig te
bieden heeft, moet Amerika de
polsstok leveren.
Dr. Vermeer:
„Het zoeken
naar het ware
geldt in China
bepaald niet als
een deugd".
„Door allerlei internationale ver
wikkelingen is China in de jaren
zestig even volkomen geïsoleerd
geraakt, ook van Rusland", recapi
tuleert dr. Vermeer. „Op een gege
ven moment had het land maar
één ambassadeur meer; in het on
betekenende Kairo. De Chinese lei
ders hebben toen ingezien dat zo
iets geen normaal gedrag was voor
een staat. Ze beseften dat de een
heid en eigenheid van het Volk
van Han gevaar liep door een
groeiende militaire, economische
en culturele achterstand. Ze begre
pen dat China opengegooid moest
worden om verder mee te kunnen
in de wereld. En wat zagen ze, toen
het venster eenmaal open was? De
Verenigde Staten. Voor het gevoel
van de Chinezen is er maar één
mooi land op aarde en dat is Ame
rika. Het machtigste land, met de
grootste technologie, de sterkste
economie en de onuitputtelijkste
rijkdom ter wereld. Allemaal zaken
die in China zeer bewonderd wor
den. Vergeleken daarbij, vinden de
Chinezen, is Rusland maar behept
met een verouderde economie en
een sleetse technologie. Waarbij
komt dat het Westen nu eenmaal
erg gemakkelijk economische hulp
afscheidt zonder er meteen politie
ke verplichtingen tegenover te stel
len. De Sovjets zouden met politie
ke eisen komen en daar voelt Chi
na niets voor. Wij hebben onze ei
gen vrijheid bevochten, zeggen de
Chinezen en wij zijn mans genoeg
om onze eigen boontjes te doppen".
Maar toch. Het gemak van de reu
zenzwaai. De flexibiliteit van zo'n
aardrijkskundige, demografische
en culturele kolos. Dr. Vermeer
probeert nog een andere verkla
ring. „Kijk. de Russen vinden dat
hun samenleving, hun economie,
hun staatsapparaat een weten
schappelijke basis hebben. Alles
wordt er gepland en op een weten
schappelijk verantwoorde wijze ge
stuurd, denken ze. Het is een beetje
alsof je hier tegen een of andere
vakgroep van een universiteit zou
zeggen: jullie gaan voortaan de eco
nomie van Nederland leiden. Het
komt mede, geloof ik, omdat de
Sovjet-Unie en trouwens heel
West-Europa altijd een heel sterke
plan-economie hebben gekend van
wege de vele grote oorlogen die er
zijn uitgevochten. Om dergelijke
oorlogen te kunnen voeren, moest
de economie worden uitgeperst.
Die traditie is zeer sterk in Euro
pa".
China kent zo'n traditie niet. Daar
geen eeuwige botsing tussen groot
machten, want er bestonden geen
grootmachten binnen het keizer
rijk. Dr. Vermeer: „Er waren hoog
stens oorlogen tussen de zogenaam
de warlords, een soort krijgsheren,
satrapen. Die planden hun econo
mie niet. maar buitten de economie
uit om zichzelf een zo sterk moge
lijke positie te verwerven. Het was
eigenlijk plunder. Toen de commu
nisten dus in China aan de macht
kwamen, bestond er lang niet die
traditie van planning waardoor Eu
ropa altijd gekenmerkt was ge
weest. Men was veel meer gewend
aan een zelfvoorzienende econo
mie. Tegenover de regelzucht van
de Sovjets stelden de Chinese com
munistische leiders het zogenaam
de voluntarisme, dat wil zeggen:
groep die zich hierdoor laat leiden,
is tot alles in staat; om iets te berei
ken, moet je de groep mobiliseren
Zo'n systeem is natuurlijk veel
flexibeler dan een stelsel waarin
alle specialistische functies en met
name de politieke macht zijn voor
behouden aan de staat".
Hoeksteen
De toekomst? Want zonder slag of
stoot gaat het niet helemaal, getui
ge het feit, dat het Volksdagblad al
de volgende dag zijn verwerping
van het marxisme moest matigen,
duidelijk op last van hogerhand
Het topkader staat vierkant achter
Deng Xiaoping, heeft immers zijn
positie aan de nieuwe roerganger te
danken. Het middenkader echter
wordt in zijn bureaucratische be
staan bedreigd, wanneer de huidige
ontwikkeling doorzet. Daar zetelen
nog de functionarissen uit de tijd
van Mao, geselecteerd op hun zui
verheid in de marxistische leer.
eerder dan op hun bekwaamheid
meer de voorspelling aan: „Ik denk
dat openingen naar het buitenland
toe de hoeksteen zullen gaan vor
men van de Chinese politiek. Ope
ningen naar Amerika toe met
name, want China heeft de Ameri
kanen nodig voor de vervulling
van zijn ene grote verlangen: here
niging met Taiwan, alle Chinezen
onverdeeld terug onder het eigen
dak. Dat ze Hongkong herkregen
nese leiders al een pluim op de
hoed. Maar Taiwan zou een nog
veel grotere pluim zijn. En Taiwan
is iets wat Rusland de Chinezen
nooit kan geven. Voorts lijkt het
kustsector, verbonden met de poli
tieke top van Peking in het noor
delijke binnenland, gebruikt zal
worden om het land niet alleen
economisch, maar ook psycholo
gisch om te vormen
PIET SNOEREN
tie doof. T" T
houdi
Het
serlan
boekeéi
/instcijf.
kt. H4
mogei
De goede oude tijd is een pro-
dukt van ons slecht geheugen.
Wie is er nog bang voor difterie,
kinkhoest, tetanus of polio? Nie
mand. Toch stierven nog geen
veertig jaar geleden 13.000 kin
deren aan difterie, liet de polio-
epidemie van 1956 een kleine
duizend rolstoelen rollen en
weten oma's nu nog te vertellen
wat voor ellende kinkhoest of
tetanus teweeg kan brengen.
We zijn het, dank zij de
DKTP-prik, bijna helemaal ver
geten.
J. Paalman
We kennen die ernstige infectie
ziekten niet meer. Sterker nog:
komt zo'n ziekte voor dan stelt
doorgaans oma de diagnose, want
de gemiddelde jonge dokter weet
niet wat hij ziet. Waarom zou je je
laten inenten tegen ziekten die
praktisch niet meer voorkomen?
Goede vraag. In het buitenland
daalt de vaccinatiegraad orfrustba-
rend. Niet in Nederland. Wij laten
ons in overgrote meerderheid ge-
hoor7aam. met de oink on de naad
van de broek, 1
cinatiegraad ligt hier boven de ne
gentig procent.
De Nederlandse gezondheidsgene-
raals zijn daar heel blij mee. En te
recht. Geen wonder dat men de
laatste ambitieuze vaccinatieplan-
ncn zeer behoedzaam wil invoeren.
Wat is men per 1 januari 1986 van
plan? Drie dingen. Alle kinderen
zullen dan tegen bof worden inge
ënt. Twee: ook jongetjes krijgen
dan een prik tegen rubella of rode
hond. En drie: samen met het ma-
zeleu-vaccin wordt de nieuwe
BMR-prik (bof, mazelen, rode
hond) twee keer gegeven: als het
kind één en negen jaar is. De nieu
we prik wordt zo ingepast in het
vaccinatie-schema dat het totale
aantal prikken niet wordt uitge
breid. Men wil van het kinder
armpje vooral geen speldenkussen
maken.
Uit de circulatie
BMR is een laatste loodje. Neem nu
het rode-hondvaccin. Rode hond is
een onschuldige kinderziekte, be
halve als je het de eerste drie
maanden in de baarmoeder op
loopt. Je loopt dan de kans met een
verkeerd aangelegd hart of oog ge
boren te worden. Vaak gebeurt dat
niet; ongeveer tien tot honderd
keer per jaar, maar niemand die
het zeker weet. Om dat te voorko
men ent men sinds 1974 alle meis
jes op elfjarige leeftijd tegen rode
hond in. Nu wil men niet alleen
meisjes twee keer inenten tegen
rode hond maar jongetjes ook.
Waarom?
Inenting op elfjarige leeftijd maakt
alleen die meisjes
rode hond die het nog niet zijn. Het
merendeel van de kinderen heeft
die ziekte dan al doorgemaakt en is
al immuun. Kinderen onder de elf
zijn dus een broedplaats voor het
rode-hondvirus. Om aan die circu
latie een halt toe te roepen, wil
ook op eenjarige leeftijd
want die vaccinatie mislukt in vijf
procent van de gevallen wordt
die inenting op negenjarige leeftijd
herhaald. Aldus hoopt men het
rode-hondvirus binnen vijf tot tien
jaar helemaal uit de circulatie te
nalen.
Voor bof en mazelen geldt onge
veer dezelfde redenering. Vroegtij
dig inenten en dat na een paar jaar
herhalen kan die virussen uit de
circulatie halen. Voor mensen die
zich willen laten inenten is dat een
goed bericht. En voor diegenen die
dit weigeren? Naar mijn smaak is
het te weinig bekend dat niet-in-
geënten door de vaccinatie-pro
gramma's extra gevaar lopen. Hoe
Bescherming
die ziektekiem niet meer goed cir
culeren. Als iemand, pak-weg, po
lio krijgt dan kan hij zijn buurman
niet aansteken, want die is door de
vaccinatie immuun. Omgekeerd
wordt iemand die niet is ingeënt
beschermd door zijn buren die wel
ingeënt zijn. De ziektekiem kan
nieLcirculeren, dus de kans dat een
niet-ingeënt iemand tegen een
ziektekiem aanloopt, is heel erg
klein.
Dit geldt zeker voor de „alternatie
ven" die her en der verspreid le
ven. Voor kleine gemeenschappen
die principieel elke inenting weige
ren, gaat dat niet op. De kans dat
zo'n ziektekiem een dergelijke
hechte gemeenschap binnendringt
is klein. Maar gebeurt dat, dan kan
die zich als een strovuurtje ver
spreiden.
Omdat de kiem in die gemeenschap
zelden op bezoek komt, hebben ook
ouderen er geen natuurlijke weer
stand tegen opgebouwd Kinder
ziekten als rode hond, polio en ma
zelen zijn daar niet langer kinder
ziekten. ook ouderen kunnen het
krijgen. Polio en mazelen eisen bij
ouderen meer slachtoffers: de kans
dat zwangere vrouwen en dus hun
ongeboren kinderen in die gemeen
schappen rode hond krijgen wordt
door het nieuwe vaccinatiepro
gramma vergroot. Met andere
woorden, de prijs voor de vaccina
tie-programma's wordt in die ge
meenschappen betaald.
Kwetsbaarder
Microbioloog prof. J. van der Veen.
lid van de Gezondheidsraad, zegt
dat in een artikel in het Neder
lands Tijdschrift voor Geneeskun
de met evenzovele woorden. Als
die BMR-prik doorgaat, schrijft
Van der Veen. dan moet je er reke
ning mee houden dat het aantal ge
vallen van aangeboren rode hond
in die gemeenschappen aanmerke
lijk zal stijgen. „De commissie vindt
dat geen reden om van de voorge
stelde strategie af te zien" Waarom
niet7 Omdat dan het totale aantal
gevallen van aangeboren rode
hond in Nederland niet zal toene
men. Met andere woorden: doordat
de ingeënten zich beschermen wor
den de niet-ingeënten in besloten
gemeenschappen des te kwetsbaar
der.
Mag dat zomaar7 Ik denk eerlijk
gezegd van wel. Toch moet het mij
van net hart dat ik het verbazing
wekkend vind dat er over deze
ethische kanten van het vaccinatie
beleid tot nu toe nauwelijks een
discussie is gevoerd
