8
k
Hollywood-trend van ontmenselijking overheerst
Natassja Kinski opvallendste actrice
Sigarettel'abrikant redt
Filmfestival Rotterdam
z
HET FILMJAAR 1984:
DE BESTEN VAN '84:
fa
FILM
CcidócSomxvnt
VRIJDAG 28 DECEMBER 1984 PAGINA 14
IPC
Foto links: Beeld uit
„Schatjes",
Nederlandse film die
aansloot bij
Amerikaanse trends.
Rechts: Danny de
Munk en Peter Faber
in „Ciskede rat", best
bezochte film van '84.
DEN HAAG Terugkij
ken aan het eind van een
jaar is tenslotte een tradi
tie, dus waarom niet: Was
1984 een goed filmjaar?
Voor zover een eenletter
grepig antwoord al moge
lijk is, ik zal het schuldig
moeten blijven.
Internationaal liep 1984 niet
over van de goede films, dat is
zeker. In het begin leek het er
even op dat vanuit Hollywood,
na de Oscar-triomf van
..Terms of Endearment" de
trends in het filmmaken wat
bijgestuurd zouden worden,
naar films waarin de nadruk
weer op herkenbare, dus ge
nuanceerd getekende, mensen
zou belanden, maar dat is er
tot nu toe nog niet van geko
men. De meest besproken en
meest bezochte films - interna
tionaal - zijn nog altijd de de
„escape"-films uit de Lucas-
/Spielberg-hoek. Dus het na
geslacht - de naweeën kan je
ook zeggen - van „E.T.". Met
veel verve gebrachte fanta-
lijks meer tegenover een me
demens wordt geportretteerd,
maar tegenover meestal met
veel verve gebrachte miracu
leuze verschijningen. Of het
nu de verschrikkingen zijn die
een Indiana Jones mag be
vechten, of de monstertjes uit
de huid van een Gremlin, in
feite is het één pot nat. Prima,
leuk, als er daarnaast nog
maar iets anders is. En wat dat
andere betreft is Hollywood in
elk geval wankelmoediger dan
ooit. Acteurs-alleen hebben
hun trekkracht voor de bio
scoop grotendeels verloren -
alleen Sylvester Stallone lijkt
die in Amerika nog te hebben,
terwijl hij hier in een slechte
film als „Rhinestone" toch
nauwelijks volk op de been
brengt. Originaliteit, gim
micks, overtreffende trappen
en vooral de „jump on the
bandwagon" van het succes,
het doorborduren op wat zich
als een mogelijke succesformu
le aandient, dat lijkt Holly
wood als de redding te zien.
Jammerlijke zaak
Wat Nederland betreft is het
een nog merkwaardiger jaar.
Het jaar van de kleine produk-
ties, de „betere" films voor
minder geld gemaakt. „Bastil
le", „De grens", „Gebroken
spiegels", „De schorpioen",
„De stille oceaan", „De witte
waan". Gezien de resultaten
over het algemeen kan je zeg
gen dat het gevaar bestaat dat
die „kunstzinnige" speelfilm
in '85 weer in de marge van
het Nederlandse filmmaken
terechtkomt. En dat is een
jammerlijke zaak. want juist
dat soort films begon het film
klimaat op eigen bodem com
pleter en veelzijdiger te ma
ken. Er staan voor '85 nog een
aantal van die kleinere films
op stapel, maar of die het red
den is nu al de vraag. De Eer
ste Amsterdamse Filmassocia
tie ging er zo goed als aan ten
gronde, onafhankelijke ver
huurder Max van Praag, die'
voor de films ervan tekende,
bijna met de Amsterdammers.
Toch stonden tot en met okto
ber van dit jaar (verdere cij
fers liggen er nog niet) twee
Nederlandse films boven aan
de top twintig van de meest
bezochte films in ons land.
„Ciske de rat" en „Schatjes".
De onbekommerde originali
teit en „overstatements" van
Ruud van Hemerts „Schatjes"
passen helemaal in de Holly
wood-trend van filmmaken.
Van Hemert zou wat dat be
treft best eens in de toekomst
onze hitgevoeligste regisseur
kunnen worden. Bij zijn naam
denk je trouwens meteen aan
Dick („De lift") Maas, maar
van zijn front is niets nieuws
bekend. Ben Verbongs „De
schorpioen", kwam van de
zelfde producenten als „Scha
tjes": Chris Brouwer en Haig
Balian. Weliswaar veel minder
succesvol dan „Schatjes", maar
zeker geen flop.
Dat laatste geldt ook voor
„Gebroken spiegels" van pro
ducent Matlhijs van Heijnin-
gen, die eveneens verantwoor
delijk was voor de tophit „Cis
ke de rat". Zijn succes lijkt te
kenend voor welke richting
het Nederlandse filmen in de
toekomst zal kiezen: „Bedrijfs-
zekere" projecten, bekende
boeken, grote namen, genre
films, vooral verstandig gepro
duceerd voor een breed pu
bliek. Rob Houwer zat al op
dat spoor en komt er straks
met „Het bittere kruid" waar
schijnlijk weer op terug, Van
Heijningen is uitgebreid aan
het praten geweest met de
Cannon-neven Golan en Glo
bus en aangezien die in de
loop van het volgend jaar zon-
Foto links: Natassja
Kinski (in „Paris,
Texas"): opvallendste
actrice van het jaar.
Rechts: Tom Hulce als
de jonge en Roy
Dotrice als de oude
Mozart in
„Amadeus":
opvallend succes.
der de zekerheid van het dan
weer zelfstandig verhuurde
Amerikaanse product van Pa
ramount, Universal en MGM
komen te zitten, zou hun parti
cipatie in Van Heijningens
Sigma-films wel eens zeer be
langrijke factor in het Neder
landse filmmaken kunnen
worden. Tenslotte heeft Can
non het leeuwendeel van de
theaters in de randstad (Tu-
schinski en City) in handen en
dus te bevoorraden.
Bioscopen: te weinig
hits
Al en met al is '84 voor de bio
scopen een uitgesproken slecht
jaar geweest. Te weinig „hits"
die de tijden van slapte goed
maakten. „Police Academy"
was zo'n hit, „Ghostbusters"
lijkt het ook te worden. Voor
de grote bioscopen te weinig.
De kleinere, al dan niet onaf
hankelijke theaters hebben het
nog moeilijker. Er zijn afgelo
pen jaar stemmen opgegaan
(Jos Stelling, Max van Praag)
dat er daar tot
kingsvorm gekomen
ten worden tussen 1
merciële circuit" en „het alter
natieve circuit" (de filmhui
zen), omdat daar de concur
rentie met een toch al niet per
se commercieel produkt fnui
kend kan worden. Stelling
ontvouwde een plan aan waar
in subsidiëring van de exploi
tatie van moeilijker films
vooregsteld wordt, zodat die
de tijd krijgen hun publiek te
vinden. Hij stelt dat het ma
ken van zulke films dan wel
gesubsidieerd wordt, maar dat
het effect daarvan teniet ge
daan wordt als theaters niet
het risico kunnen nemen ze de
kans te geven.
Het lijkt me moeilijk te verwe
zenlijken, maar het zou goed
nieuws voor '85 kunnen zijn.
BERT JANSMA
Toch heeft 1984 een aan
tal mooie dingen opgele
verd. Stuk voor stuk een
lingen op hun gebied,
maar zo zal het eigenlijk
altijd wel zijn. Het noe
men van „beste films"
van een jaar is een hache
lijke zaak en ik waag me
er niet graag aan. Maar
we kunnen het goede wel
op een rijtje zetten. Meest
opvallend succes: Dat van
„Paris Texas", dat zo'n
beetje de „Ghostbusters"
van de kunstzinnige film
geworden is.
Wat zeer blij stemde: Het suc
ces van Milos Formans „Ama
deus", misschien niets zijn al
lerbeste, maar wel een film die
het waard is. Opvallendste ac
trice: Natassja Kinski, eerst in
de John Irving-verfilming
„Hotel New Hampshire", toen
in „Paris Texas" en daarna in
„Maria's lovers" van de Rus
Kontsjalovsky. Ze heeft alles
om een complete actrice van
het niveau van Ingrid Berg
man te worden. En over
Kontsjalovsky geproken: zijn
film en Casavetes' „Love stre
ams" reken ik tot de meest on
derschatte films van het jaar.
Films die een subtiliteit in de
schildering van gevoelsrelaties
aandurfden - zonder pe/fect
geslaagd te zijn - die je niet
vaak tekenkomt. Die subtili
teit was ook compleet terug bij
Woody Allen die met het
heerlijke „Broadway Danny
Rose" bijna in Capra-stijl de
redder van de vermechani-
seerde Amerikaanse komedie
bleek.
Het lijkt me voor de hand lig
gen om Albert Finney („Un
der the vuleano") het predi
kaat beste acteur van '84 om te
hangen, terwijl de mooist en
meest genuanceerd gespeelde
film David Jones' Pinter-ver-
beelding „Betrayal" was (Ben
Kingsley en Jeremy Irons).
Beste misdaadfilm was dan
toch Sergio Leone's visie op
Harry Grey's gangsterroman
„The hoods" ("Once upon a
time in America"), meest ver
rassende Nederlandse acteur
was Joop Doderer als inspec
teur De Cock in de Baantjer-
verfilming „Moord in extaze".
En om in eigen land te blijven:
Opvallendste Nederlandse
speelfilmdebuut was dat van
Rudolf van den Berg met
"Bastille".
Ingmar Bergmans postscrip
tum achter zijn beëindigde
filmcarrière „Na de repetitie"
was voor mij het meest intelli
gente spel met mensen (ac
teurs) en hun emoties en ik
was verschrikkelijk blij - in te
genstelling tot heel waf colle
ga's - dat je weer eens een
traan kon laten om het per se
niet-vals-sentimentele „Terms
of endearment". Maar de film
die m'n hart volkómen stal
was de prachtige verfilming
door de Rus Nikita Michalkov
- een broer van de eerder ge
noemde Kontsjalovsky trou
wens - van Gontsjarovs boek
„Oblomow".
Ach, en als je alles op een rijtje
zet heeft 1984 toch nog best
wat opgeleverd. Vervelend al
leen dat je - om tot die entdek
king te komen - ook zoveel
filmrommel moet zien. Wat
dat betreft zal '85 helaas niet
anders zijn. BERT JANSMA
ROTTERDAM Het
jaarlijkse Filmfestival
Rotterdam 1985 zal
definitief plaats vinden
van 25 januari tot en met
3 februari a.s. Dankzij een
sponsorcontract met siga-
rettefabrikant R.J.Rey
nolds Tobacco is er inmid
dels financiële zekerheid
gekregen, meldt festival
directeur Huub Bals. Het
festival wordt georgani
seerd door de gemeente
Rotterdam, de VVV al
daar en de Rotterdamse
Kunststichting. Het vindt
plaats in de bioscopen van
het Lantaren/Venster
complex, het Luxor thea
ter, het Hilton hotel en de
bioscoop Arena en er wor
den bijna honderd films
uit circa dertig landen ge
draaid.
Het festival brengt een aantal
van do beste films van andere
festivals bijelkaar, introdu
ceert enkele nieuwe gezichten
en laat werk zien van vroege
re „ontdekkingen". Zo is er
van Chantal Akerman
„L'homme et la valise", een
nieuwe film over de ongemak
ken van iemand die op een
klein Parijs appartement lo
geert. "II bacio di Tosca" van
regisseur Daniel Schmid - een
bekende van enkele jaren her
in Rotterdam - de succcsfilm
van het festival van Locarno
dit jaar en handelend over het
Giuseppe Verdi-huis, waar be
jaarde opera-zangers hun laat
ste dagen slijten. Uitschieter
op het New Yorkse American
Independent Feature project
was - volgens Huub Bals - Eric
Mitchels „The way it is", een
experimentele versie van het
Euridice-verhaal Uit Cannes
komt Skolimowski's „Succes is
the best revenge", over een
Poolse kunstenaar die in Parijs
een hoge onderscheiding krijgt
en probeert in Londen een
Pools politiek theater van de
grond te krijgen. Uit het Joe
goslavische Pula komt „Un
seen wonder" van Zivko Niko-
lic, er zijn retrospectieven
(o.m. van het werk van de
Braziliaan Nelson Pereira dos
Santos) en „films van het
jaar", waaronder Jim Jar-
musch' „Stranger than paradi
se" (Cannes '84), Eric Rohmers
„La nuit de la pleine lune"
(Venetië '84) en „Les favoris
de la lune" van Otar Iosseliani
(Venetië '84). Opvallend is
verder dat het vilmfestival
Rotterdam de integrale versie
van Andrej Tarkowski's „An
drei Roubljev" brengt. De film
is hier ooit vertoond in een
versie van 140 minuten, de
originele duurt 180 minuten.
Huub Bals merkt op dat het
belachelijk is dat men in Mos
kou geen bestellingen accep
teert van Tarkowski's film en
dot hij het met een Frans/Ne
derlandse ondertitelde kopie
uit Brussel moet doen. Gezien
het feit dat de nu in het wes
ten werkende Tarkovsky zijn
Russisch staatsburgerschap is
ontnomen, was dat echter te
verwachten.
Een passepartout voor alle
films straks in Rotterdam gaat
honderd gulden kosten, er zijn
losse kaarten te koop, die ova-
Hilton hotel, en er is een CJP
strippenkaart voor dertig gul
den die recht geeft op tien
iDOvMeine
klusje*.
Dit handige miniatuur
bankschroef je krijgt u
toegestuurd als dank voor
het opgeven van een
nieuwe abonnee.
r3
noteeralsnieuweabonneem.lv.
I NAAM:
POSTCODE/PLAATS:
TELEFOON:
Deze ontvangt de eerste twee weken de krant gratis.
Daarna wordt het abonnement betaald per:
O kwartaal
O automatisch per maand
STUUR EEN MINIATUUR BANKSCHROEFJE NAAR:
NAAM
POSTCODE/PLAATS
iS^EeicLeSowtont
raat
iiond. i
ien
Dino de Laurentiis
dus o
Filmmakers in Amerika zitten
al lang niet meer op een kluit
je in de buurt van Los Ange
les. De grote distributeurs wel.
Maar sinds New York
enige tijd prat gaan op
veelvuldig gebruik van
dio's en locaties, sinds George
Lucas z'n eigen studio'
kantoren richting San Francis
co heeft verplaatst, krijgen
steeds meer staten trek in de
lucratieve aanwezigheid van j
filmmakers. Dino de Laurenti-
is. een van de grootste onaf- r
hankelijke producenten, ver- ,e'dv<
huisde met zijn handel naar !aalv0
Wilmington in North Carolina.
Daar zet hij nu een twintigtal
gebouwen neer, waaronder elf
zogenaamde „sound stages"
(studio's voor binnenopnames)
voor een bedrag van tien mil
joen dollar. „Firestarter" -
naar het boek van Stephen
King - was de eerste film die
hij in North Carolina liet ma
ken. Tot groot genoegen van
gouverneur Jimmy Hunt, al
scheelde het niet veel of De
Laurentiis was in South Caro
lina terecht gekomen. Daar
werden de Italiaanse producer,
als hij maar wilde afzakken
met zijn hele gezelschap, belas
tingfaciliteiten en staatsgebou
wen aangeboden. North Caro
lina moest een tegenzet doen
en bood De Laurentiis allerlei
andere faciliteiten als electri-
sche aansluitingen, eigen toe
gangswegen. een vliegveld,
plus hulp bij de financiering
van zijn projecten. Hunt
het pleit en De Laurentiis zal
zeker zes films in zijn staat
maken waaronder Cat's Eye"
(weer naar een verhaal van
King), Michael Cimino's „Year
of the Dragon" en een vervolg f
op „Dune" (de eerste „Dune" ±J(_
naar het boek van Frank Her-
bert is inmiddels klaar). Goe- J\/
verneur Hunt ziet behalve ba
nen voor zijn burgers nóg een
voordeel: Hij hoopt op steun
van belangrijke filmmonsen in
zijn strijd tegen zijn politieke
opponent Jesse Helms: „Als er
sterren zijn die hier terug wil
len komen en mij politiek van
dienst willen zijn. graag".
f
oule
trijde
)ordr
)e dr
eker
aden
radisc
uurlij
recht
Johan
die bi
Michael Baryshnikov
BUSSEN
De twee gevluchte Russische
balletsterren in Amerika doen
het goed in de filmwereld. En
dan hebben we het over Mi
chael Baryshnikov en Alexan
der Gudonov. Zowel op het
persoonlijke vlak als zakelijk.
Baryshnikov is niet alleen de
vader van het kind van Jessi
ca Lange, hij danst nu in de
film „White Knight". Gudo
nov - de langgelokte vriend
van Jacqueline Bisset - speelt
een rol naast Harrison Ford in
„Called Home".
2010
Regisseur Peter Hyams zoekt
het al jaren in hogere sferen.
Hij maakte de ruimte-films
..Capricorn One" en Out-
lands" en is nu net klaar met
een vervolg op Stanley Ku
bricks „2001". Een film, al
weer gebaseerd op een werk
van science fiction-grootheid
Arthur C.Clarke, die „2010"
gaat heten. Hyams gaat ver
geijkingen met Kubricks
meesterwerk fluks uit de weg:
„Geen filmmaker zal zich met
Kubrick willen vergelijken.
Diens films ga je nederig met
potlood en papier zitten bekij
ken in de hoop dat je er iets
van mee kan pikken". Schrij
ver Arthur C. Clarke had de
aardigste opmerking over Hy
ams' nieuwe film: „Het is heel
zeggen, maar de film is net zo
goed als het boek".
BERT JANSMA
Artnur C.Clarke
ENS'
(21)
doelr
zekei
geen
voor
Kork
bijna
zorgi
Spor
troui
Joha
,H>j'
gend
dit n
Zoi
Toet
tijde
wacl
