Steeds meer
mannen
maken de blitz
- in de keuken
nummers
Kerstmis
in VS
ZATERDAG 15 DECEMBER 1984
Kerstmis is niet alleen een
godsdienstig feest. In de
loop der jaren heeft het
zich ontwikkeld tot een
moment in het jaar
waarop de familie in zo
volledig mogelijke
samenstelling bijeen is.
Met de bij die
gelegenheden passende
maaltijden. Kerst is
immers ook in Nederland
een eetfeest. Koken wordt
voor steeds meer mensen,
onder wie een groeiend
aantal mannelijke
gelegenheidskoks, een
hobby die zijn
hoogtepunten beleeft op
hoogtijdagen. Het
kerstmenu is uitgebreider
dan op een normale dag.
Er wordt meer tijd voor
uitgetrokken dan voor de
alledaagse hap. Maar ook
op die gewone dagen
groeit de belangstelling
voor het keukenwerk. Op
deze pagina een aantal
deskundigen op dit gebied
aan het woord.
HAAG Het is niet
lijk de kookkunst van
nen en vrouwen met el-
iar te vergelijken. Kijk,
feder kookt de hele week
moet daarbij op het huis-
Judgeld letten. Als vader
Jn zaterdags eens de pollepel
r hand neemt, doet hij daar-
jor vaak eerst zelf de inko-
Jn. Daarbij let hij minder
berp op de prijzen dan zijn
louw in de week. Hij kan
is met duurdere ingrediën-
%ook lekkerder koken. Dan
kt hij de blitz in het gezin,
ir helemaal eerlijk is dat
rel lid|een hjd dat steeds meer mannen
hiinF1 als niet onverdienstelijke gele-
'leidskoks ontpoppen, voelt
Belterman, schrijver van
;ig kookboeken en samenstel-
n een succesvolle kookcursus
ook internationaal de aandacht
zich geroepen de kokkerel-
huisvrouw in bescherming te
"ifcen.
man kreeg zo'n vier jaar ge-
het idee voor een schriftelij-
ikcursus die de cursisten elke
id met behulp van uit 64 pagi-
bestaande lessen wegwijs in de
iken moest maken. De voorbe-
uol Jingen namen twee jaar in be-
letdlfs- De cursus' die 24 maanden
iurt, begon in 1982 en tot nu toe
bijna 50.000 mensen hem
ipen. Een doorslaggevend
menen redactie en uitgever
.Lekker koken, zo doe je dat",
rsus geeft niet alleen recepten
fr ook uitgebreide produktinfor-
geeft voedingsleer en ver
niet ook de gezelligheid van
eten te benadrukken, door les-
tafelschikking en verzorging
i de schotels,
leel is, dat de cursist alle in-
atie maandelijks mondjesmaat
toegediend; 64 pagina's per
id zijn te lezen en te verwer-
i. Het komt maar zelden voor
een kok een kookboek van A
x jjj i Z leest.
cursus is ondertussen verkocht
Engeland. Binnenkort ver
fijnt hij ook in Spanje, Duitsland
razilië. Over enige tijd volgen
'aven in Zweden en de Verenig-
ik del Staten.
rsisten die hun hele lespakket
>ben afgewerkt, kunnen begin
jend jaar weer verder; de uitge-
begint dan aan een soortgelijke
over Aziatisch koken. „Voor
frlanders bestaan eigenlijk al
maar de Chinese en Indonesi-
keuken. Wij willen daar wat
jjj"fer aan doen, er is tenslotte een
belangrijke keuken in Japan
dri°°k die van Korea is niet te ver-
zuinigen op voeding
ns Belterman meent dat de ge
lige markt voor cursussen en
)kboeken mede ontstaan is door-
op steeds minder scholen goede
iklessen worden gegeven. „In de
l^rwetse huishoudschool leerde
meisje de eerste principes van
Isel bereiden. Daarmee hadden
een basiskennis die voor uitbrei-
ig vatbaar was. Nu is dat niet
er zo: de tijd op school wordt nu
ir een groot deel besteed aan al-
i sociale wetenschappen". Bel-
ian vindt dat jammer. Hij zou
ig zien, dat het goede kookon-
richt terug kwam, in de scholen,
ok voor jongens, we zien de laat-
Hans Belterman: geen al te hoge
pet op van onze voedingsgewoon
ten.
ste jaren dat mannen uitstekend
kunnen koken".
Ondanks de groeiende belangstel
ling voor het keukenwerk heeft
Hans Belterman een niet al te hoge
pet op van onze voedingsgewoon
ten. „Uit onderzoek is gebleken dat
het Nederlandse gezin het enige in
heel Europa is dat weet te bezuini
gen op het voedingspakket. We
eten niet minder, maar wel van
mindere kwaliteit. Maar ja, wij zijn
nu eenmaal een volk dat veel din
gen belangrijker vindt dan lekker
eten en drinken. Bij veel Nederlan
ders komt eerst de vakantie naar
Spanje, kamerbrede vloerbedek
king en -het autootje. En daarna pas
een gezellige maaltijd".
Graantje meepikken
De toenemende belangstelling voor
koken wordt ook duidelijk uit de
hoeveelheid kookboeken en -cur
sussen die in de handel zijn. In de
voedingsmiddelenindustrie pikt
men daarvan een graantje mee en
er zijn dan ook met zegeltjes, plus
bijbetaling van een meestal gering
bedrag, een keur aan kookboekjes
op velerlei gebied te verkrijgen. Bij
het margarinemerk Blue Band is
het Basiskookboek verschenen,
Knorr heeft het complete sausen-
boek voor liefhebbers, de mannen
van Zwan brengen naast hun wor
sten en hammen het receptenboek
„Doe meer met vleeswaren" op de
markt en Unox heeft samen met
uitgeverij Het Spectrum een Hand
boek Huishouden uitgegeven met
veel aandacht voor onze voeding.
Ook andere instellingen doen mee
aan deze rage: de damesbladen
stoppen meer pagina's met recepten
in hun uitgaven. Margriet heeft
voor het nieuwe jaar een agenda
vol „Héél bijzondere' recepten",
Viva is begonnen met een serie
handzame kookboekjes in de Viva-
receptenreeks. Het Nederlands Zui-
velbureau verkoopt „Doe meer met
kaas", een boekje met meer dan
honderd recepten waarin kaas van
eigen bodem is verwerkt. En dit al
les is nog maar een losse greep uit
wat er óp dit gebied op het ogen
blik voorhanden is.
Daarnaast zijn er dus nog de kook
boeken van de gewone uitgevers.
Standaardkookboeken met alle be
kende recepten maar ook boeken
die gewijd zijn aan slechts één on
derdeel van de voedselbereiding:
over vis, de koude schotels, groen
ten, wild en gevogelte. Of boeken
Kinderen zouden
op jonge leeftijd
al goed
kookonderricht
moeten krijgen,
vindt Hans
Belterman.
Hoewel deze
jongeman nog
wel erg jong is;
hij heeft zo'n
veertig
kookboeken
nodig om in de
gamel te kunnen
roeren.
die speciaal bestemd zijn voor ge
bruik van bepaalde bereidingswij
zen: kookboeken voor ovengerech
ten, Römertopf, snelkookpannen of
keukenmachines. Op dat gebied
verscheen onlangs bijvoorbeeld het
„Kookboek voor de Magimix". De
Magimix is een Franse keukenma
chine die gebruikt wordt door vrij
wel alle belangrijke koks in het
land met zijn beroemde keuken.
Veelzeggend is, dat die kostbare
machine sinds kort bij een groot
winkelbedrijf in ons land uit voor
raad leverbaar is.
Encyclopedie
Klapstuk van de culinaire uitgaven
van dit jaar is ongetwijfeld de „Cu
linaire encyclopedie" van Winkler
Prins die vorige maand uitkwam.
Bijna 800 bladzijden dik met meer
dan 5.000 trefwoorden en recepten
van Aal tot Zwijn. Volgens de sa
menstellers heeft de „Culinaire en
cyclopedie" een geheel eigen plaats
in de ontzagwekkende hoeveelheid
boeken op culinair gebied. De
kracht van de encyclopedie is dat
ze alle informatie over receptuur,
bereidingswijzen, menusamenstel
ling, produktie-informatie en wat
dies meer zij in één band verza
meld heeft. Daarnaast is het ook
nog een praktisch, recht-toe-recht-
aan kookboek.
Rechel Buitenrust-Hettema is culi
nair redactrice van Elsevier. Daar
verscheen onlangs ook Elseviers
groot drankenboek, waarin vrijwel
alle gedistilleerde dranken vanuit
de hele wereld worden beschreven.
Rechel Buitenrust ziet ook een dui
delijk toenemende belangstelling
voor voeding: „Een doelgerichte
belangstelling. Mensen willen waar
voor hun geld. Ze hebben behoefte
aan goede en betaalbare voorlich
ting over goede en betaalbare voe
ding. Het besteedbaar inkomen
loopt terug. Natuurlijk blijf je een
kleine groep houden die nog wel
heel extravagant kookt en eet.
Maar het grote publiek is verstan
diger. Dat let meer op de gezond
heid en heeft daarvoor meer voe
dingsinformatie nodig. Wij probe
ren daar met onze uitgaven op in te
haken. Goede en betaalbare voe
ding die een steentje bijdraagt aan
de gezondheid kan net zo gezellig
opgediend worden als buitenissige
liflafjes".
Over de grenzen
De toenemende belangstelling voor
eten en drinken wordt ook duide
lijk uit de oplagecijfers van het
maandblad Tip dat uitsluitend aan
deze zaken is gewijd. Het blad or
ganiseert regelmatig kooklessen in
Verschillende delen van het land.
Dat gebeurt dan in de keukens van
gerenommeerde horeca-bedrijven
zoals dat van Le Quatre Saisons in
Zuidlaren. Jos Boomgaardt zwaait
daar de pollepel. Van hem ver
scheen overigens dit jaar ook het
kookboek „Jos Boomgaardt kookt
in vier seizoenen". De oplevende
belangstelling voor eten en koken
schrijft hij onder andere toe aan de
omstandigheid dat de mensen vroe
ger met vakantie gingen naar Ter
schelling waar ze hetzelfde te eten
kregen als thuis en dat ze nu de
grens overgaan en in aanraking
komen met andere produkten en
andere eetgewoonten. Dat willen ze
thuis ook proberen. Daarnaast is er
natuurlijk de nieuwe verdeling van
de werkzaamheden in het gezin.
Veel vrouwen hebben een baan en
dat betekent dat meer mannen de
keuken in gaan. Die vatten dat
nieuwe werk op als een uitdaging
en maken er iets creatiefs van".
Volgens de kok van het Zuidlaar-
der restaurant heeft ook de komst
van de nouvelle cuisine in het be
gin van de jaren zeventig bijgedra
gen aan een ander kookgedrag.
„Die nieuwe Franse keuken bracht
de kok naar de mensen. Bezoekers
zagen eindelijk eens wat die kok in
zijn heiligdom deed. Ze vragen
steeds vaker: hoe doe je dit. wat
gaat er in dat gerecht en zo. Dat
versterkt de belangstelling voor het
zelf koken. Vroeger ging een kok
met zijn recepten het graf in. dat
was het „geheim van de kok". Nu
schrijft hij zijn recepten in een
boek en geeft dat uit".
LONDEN Ze vallen weer in
groten getale in onze bus. Uitnodi
gingen om Kerst- en Nieuwjaars-
party's bij te wonen: de ene gloei
ende fuif na de andere. Gezellig!
Jazeker, als we maar niet telkens
opnieuw van die kinderachtige
spelletjes moesten doen. De Britten
kunnen dat niet laten. Gezelschaps
spelen vormen een onverwoestbaar
onderdeel van hun levenswijze.
Telkens wanneer de animo begint
te zakken, is de Britse gastheer of
gastvrouw er als de kippen bij om
een spelletje aan te kondigen. De
noodzakelijke bestanddelen liggen
meestal vantevoren gereed. Lang
niet iedereen vindt het lollig. Som
mige gasten geven luide hun onte
vredenheid te kennen, maar dit
zijn meestal buitenlanders, zoals
wijzij worden dan ook door de in
landers met gefronst voorhoofd be
keken.
Voor een zeer geliefd gezelschaps
spel moet je de titel raden van een
boek, film, toneelstuk of tv-serie.
Alle gasten worden in kleine
groepjes verdeeld. De spelleider
(gewoonlijk de gastheer) heeft een
lange serie titels op een papiertje
gezet. Hij neemt plaats op de gang.
Van elk groepje snelt iemand naar
hem toe om zich een titel in het oor
te laten fluisteren. Gewapend met
deze vitale informatie hollen ze te-'
rug naar hun eigen groepje, be
staande uit volwassen dames en he
ren die op de knieën rond lage sa
lontafeltjes zitten. Potlood en pa
pier liggen klaar. Het slachtoffer
dat de titel kent, mag hem alleen
door middel van fraaie tekeningen
onthullen. Dit is doorgaans geen
gemakkelijke opgave, tenzij je een
fuifnummer bent met veel tekenta
lent. De meeste titels zijn verba
zend moeilijk in beeld te brengen.
Wie het kunstwerk apprecieert en
meteen raadt wat je ermee bedoelt,
veert recht en snelt naar de spellei
der. Vertel je hem welke de titel is,
dan knikt hij goedkeurend en geeft
als beloning een nieuwe titel. Daar
mee. loopt het verse slachtoffer
naar zijn plaats om daar, op zijn
beurt, zijn tekentalent ten toon te
spreiden. En zo gaat het door, tot
de hele lijst van titels afgewerkt is.
De groep die ze het eerste raadt,
wint een prijsje.
Een ander Engels gezelschapsspel
draagt de Franse naam charade, die
uiteraard door de Britten gerad
braakt wordt. In het charadespel,
op de Nederlandse televisie bekend
als Hints, moet je titels duidelijk
maken met de ogen, handen en
voeten, zonder ook maar een
woord uit te brengen. Sommige ge
boren comediespelers zijn daar bij
zonder sterk in. Hun toeschouwers
hebben echter heel wat verbeel
dingskracht nodig. Breng maar
eens iemand aan het verstand, dat
de film „Sneeuwwitje en de zeven
dwergen" heet. Voor mensen met
weinig of geen acteertalent is een
dergelijke opgave een tamelijk ver
nederende belevenis. Maar de Brit
ten winden zich over dat soort din
gen op alsof hun lieve leven er
vanaf hangt. Echtelijke twisten,
veroorzaakt door communicatie
stoornissen, vrolijken de avond op.
Als buitenlander zit je er hoofd
schuddend bij te kijken.
Waarom toch die spelletjes op Brit
se fuivenWel, deze eilanders zijn
praktisch allemaal geneigd teveel
te drinken. Als de gastheer en gast
vrouw hun genodigden te diep in
het glas laten kijken, kan het een
vreselijk dure party worden. Hoe
meer gasten boven hun theewater
komen, hoe gevaarlijker ook, want
dan krijg je van die toestanden
waarin sommigen hun handen niet
meer kunnen thuis houden. Om
dergelijke problemen te voorko
men. houden de Britse gastheer en
gastvrouw hun genodigden met ge
zelschapsspelletjes zoet en van de
drank. Omgekeerd kun je het met
spelletjes camoufleren dat er niet
veel te drinken valt. Wijlen Ri
chard Crossman, een gewezen La-
bourminister, die zoals vele Britse
politici de mensheid zijn memoires
nagelaten heeft, vertelt in het laat
ste deel daarvan, dat gezelschaps
spelen zelfs op Buckingham Palace
in de mode zijn. De Britse konink
lijke familie zet geregeld fuif partij
en op touw voor leden van de rege
ring en andere prominente dames
en heren. Crossman schrijft dat ko
ning George VI en koningin Blitê-
betn, ouders van de huidige Eliza
beth II en prinses Margaret, des
tijds hun ceremoniemeesters wel
eens opdracht gaven alle mannelij
ke gasten uit te rusten met koperen
poken, kolenschoppen en andere
dingen van bij de open haard. Met
die voorwerpen over de schouders
moesten zij in de koninklijke salons
voorbij de vorst, de vorstin en hun
kinderen marcheren. Die vonden
dat telkens een bijzonder jolige ver
toning. Of de leden van de huidige
Britse regering op Buckingham Pa
lace ook soortgelijke vernederingen
moeten ondergaan, is nog niet be
kend. Misschien onthult premier
Margaret Thatcher het wel in de
tmmoitta dté zij later ongetwijfeld
zal schrijven.
ROGER SIMONS
NEW YORK Kerstmis, tsjonge
jonge, dat is me wat hier m Ameri
ka. Als je aan een Amerikaan aan
het eind van het jaar waarin hij ge
trouwd is. vraagt wat dat jaar het
fijnste was. dan antwoordt hij:
Kerstmis. Kerstmis is „big" in
Amerika. Eigenlijk is het in de VS
het hele jaar door een beetje kerst
mis. Er zijn kerst-speciaalzaken die
niets anders verkopen dan kerstat
tributen en die het alle twaalf
maanden druk hebben. Rond Pink
steren wordt al menig cadeautje
voor onder de boom gekocht. En in
augustus beginnen veel Yankees,
puffend aan de rand van hun
zwembad, definitief te beslissen in
welk familie-arrangement het
kerstdiner zal worden gebruikt.
Het diner is altijd kalkoen. „Tur
key" dus. Van de kerstkalkoen
hangt zoveel af, dat de Amerika
nen eind november tijdens het
Thanksgiving-feest bij wijze van
generale repetitie ook alvast kal
koen eten. Zelf was ik dit jaar op
Thanksgiving uitgenodigd bij Ame
rikaanse vrienden, die bij wijze van
voorproefje een goudbruine vogel
van 20 pond op tafel brachten. „Dit
is Amerika. Wij houden van grote
dingen", lichtte de gastheer trots
toe.
Het aantal kalkoen-recepten is on
eindig Vooral aangaande de vul
ling, de stuffing, leven de Ameri
kanen zich uit in variaties. Er be
staat daarover uitvoerige literatuur,
die zich veelal niet beperkt tot de
grenzen van de kookkunst. Zo zag
ik bij de boekhandel een werkje
met de titel: „Hoe stuff ik een tur
key zonder er emotioneel bij be
trokken te raken".
Er lag ook een „kookboek" over
een professor die aan de hand van
de kalkoen-traditie een onderzoek
heeft gedaan naar de relatie tussen
gewelddadige tv-series en agressi
viteit bij jonge kinderen. Hij liet
scholieren van tien jaar naar een
film vol moord- en doodslag kijken
en vroeg onmiddellijk daarna of ze
een lekker recept voor kalkoen
wilden opschrijven Een van de
kinderen prefereerde letterlijk de
volgende bereidingswijze: „Eerst
grijp je de kalkoen. Dan wurg je
hem. Dan hak je zijn kop eraf, dan
trek ie de veren uit zijn vel. dan sla
je zijn ingewanden uit zijn buik.
dan stomp je de stuffing erin, dan
rooster je het en dan eet je hem
op".
Maar gelukkig is dierenleed niet
het enige wat de Amerikaanse
kerstklok slaat. Heel vreedzaam en
stemmig gaat het toe bij het zingen
van kerstliedjes (carols). In elk wa
renhuis staat wel een levend enge
lenkoor te kwelen. Ook als gewone
sterveling kun je je aansluiten bij
massale kerstzang-evenementen,
op het grasveld achter het Witte
Huis bijv. of in een openlucht thea
ter. Iedereen moet dan een kaars
en en een belletje (jingle bell) mee
nemen en de massa wordt binnen
lijnen gehouden die tesamen de
vorm van een enorme den neboom
aannemen. Ja. Kerstmis is „big".
Hier in Washington wordt op zon
dag voor de grote dag een tien km.
jogging gehouden, waarbij aan alle.
naar verwachting duizend deelne
mers kleine jingle belletjes worden
uitgereikt, die ze aan hun sport
schoenen moeten binden.
En u moest al die Amerikanen in
hun kerst kledij eens zien Sommige
heren dragen al wekenlang panta
lons met hulsttakjes daarin gebor
duurd. Er lopen ook dames rond
met oorbellen die een kribje voor
stellen waarin het kindje Jezus een
lampje is dat steeds aan en uit gaat
Die mensen zitten straks op 25 de
cember bij de boom te eten van
hun speciale kerstservies, dat maar
een dag per jaar wordt gebruikt.
Over de boom gesproken, die is
hier ook heel anders dan bij ons.
Geen ballen. En geen piek. Ik heb
nog nooit een bal in een Ameri
kaanse kerstboom zien hangen. Ze
hangen er hier allerlei poppetjes in.
zoals Santa Clausjes. Pinokkiootjes
en dit jaar natuurlijk ook weer mi-
ni-Cabbage Patch-dolletjes.
Onder de boom liggen de cadeaus
die Santa heeft gebracht. Ik ben er
inmiddels achter dat de kerstman
er de schuld van is dat de Ameri
kanen over het algemeen zo abomi
nabel gekleed gaan. Santa legt na
melijk een merkwaardige voorkeur
aan de dag voor het schenken van
kleding. Meneer krijgt een al dan
niet geruite broek die hij nooit
heeft gepast en mevrouw een jurk
waarvan meneer zo op het oog
dacht dat haar lijf er wel in zou
gaan Ik hoef u de taferelen niet te
beschrijven die zich dezer dagen
voordoen op de afdelingen dames
kleding. waar de kerstmannen hun
inkopen doen.
Tenslotte zijn er de lichtjes aan de
gevels en in de tuinen Amerika is
nu een sprookjeswereld. Iedereen
hangt lampjes buiten. Soms zijn het
hele kleine lichtpuntjes, als drup
pels zilver in een struik Soms zijn
het wel viiftig grote felgekleurde
peren die door een lx>om slingeren.
Niet zelden is er ook een levensgro
te beeldengroep op het gazon ge
plaatst. Bij de Mitchels, de overbu
ren, lijkt het wel of ze een hele
verdieping hebben bijgebouwd, zo
groot is de kerststal die ze op het
dak hebben gezet. Bovendien hangt
met alleen de tuin vol bonte lam
pen. maar is er verlichting langs
alle dakgoten, deurposten en raam
kozijnen getrokken Het geheel
Inkt 's avonds op het spectaculaire
sluitstuk van een reusachtig vuur
werk Soms betrap ik me op de hei
melijke wens dat het ineens met
geweldige knallen en vuurpijlen uit
elkaar begint te spatten S/aar die
gedachte onderdruk ik gauw, want
daar\'oor mag ik de Mitchels te
graag
MARC DE KONISqK
