„Een heleboel mensen
zijn gewoon een beetje
jaloers op die figuren
boorden
criminaliteit
op
satirische
korrel
NOTARISSLIS
MODEL VOOR
MUSICAL
MIMICRIMI
verwacMen:
MB<|
|H|1
vol
deri MSTERDAM „Ik
net If ben een van de eer-
ant, slachtoffers geweest.
,nen I 1973 al. Beroofd. Zo
trek] aar een klap op mijn
era a jofd voor de vijfen-
nféi ''nt'g gulden die ik op
had. En toen al dacht
wtai i. jit ;s een teken aan
,ro/ wand. Ik bezit nu een-
nub taal een heel scherp
ij? endgevoel. Hoe vaak
dit t ïh ik niet gemerkt dat
M 'a ijn werk lang goed
or"o leef omdat ik kennelijk
«én tevoren wist dat de
„p"'' iken die ik aan de orde
ent lelde, iets zouden gaan
"l^etekenen? Nu dus weer
r. Atie berovingen. Het is
"eb oodgewoon geworden.
'kejnl i ziet het voortdurend
kudi m je heen gebeuren.
"v'"; laar ik wist tien jaar ge-
me «leden al dat dit zou ko-
loni mn".
rokl i'
^■fielijk gaat de brand in de siga-
t lanêe onaangeroerd tus-
mÉiijn druk gesticulerende han-
>p tafel heeft gelegen. Na een
;temde dooltocht over de
jlanden van het schrijverschap
iHCuus Vleugel terug in terra cog-
i, op vertrouwde grond. Terug
de nieuwe musical die hij aan
schrijven is. „Mimi Crimi" zal
naam zijn. Zo heet ook de vrou
we hoofdpersoon en dat laat
ig te raden over. Notaris Slis-
im heeft ervoor model gestaan,
nationale hinkstapspringster
sport van het frauderen. De
boordencriminaliteit wordt
'de satirische korrel genomen,
ir ook de kleine criminaliteit
een klap op het hoofd voor
intwintig gulden. En de samen-
l tussen beide. De algehele ver-
enoi 8'në van de moraal.
njes
«fai ikant detail
npïa ^ant detail is dat Nelleke Burg in
ziin 'Imi Crimi" een niet onaanzien-
leze ie ro' za' sPe'en- Men kent haar
oral van haar optredens in VA-
Rooie Haan en Haagse Bluf
ikaat** ze met ven'jn'8e trillers uit-
aan alt in de richting van al wat naar
Jrhts riekt. De nieuwe musical
ns ter gaat haar tonen in een totaal
P luwe rol. Die van patriciërsdoch-
en typische VVD-mevrouw.
ets heel anders dan je van haar
i verwachten", grijnst Guus
eugel. „Dat vind ik prikkelend.
van omkering van het gangbare. De
radox". Begrippen die nog vaker
len vallen tijdens het interview.
Oe trendgevoelige
neus van Guus
Vleugel snoof het
tien jaar geleden al
op: het fenomeen van
de berovingen. „Ik
was een van de
eerste slachtoffers"
VLEUGEL
En geen te dik woord, dit laatste.
Ooit, voordat hij zichzelf tot tijdelij
ke vergetelheid verbande, werd
hem door de Maatschappij der Ne
derlandse Letterkunde de Van der
Hoogtprijs toegekend. Een zeld
zaamheid, want die onderscheiding
was altijd exclusief voorbehouden
geweest aan beoefenaren van de
Grote Literatuur, maar Vleugel
kreeg hem voor de teksten waar
mee hij het vermaarde Lurelei-ca-
baret op de wenken van Jasperina
de Jong had bediend. „Arme ouwe"
was een van die teksten en Vleugel
kreeg er nog iets anders voor: een
proces-verbaal wegens opzettelijke
belediging van Hare Majesteit de
Koningin. Althans bij gezagshand-
havers bleek de tijd nog niet rijp
voor zijn omkering van het gang
bare.
Vedette
Notaris Slis-Stroom als model voor
Mimi Crimi. Guus Vleugel ontving
de inval toen hij deze ooit achtbare
dame na haar vrijlating uit het ge
vang zag optreden in de babbel
show RUR van Veronica's Jan
Lenferink. De crimineel als vedet
te. En ze vormt geen geïsoleerd ge
val. Pistolen Paultje. De gentle-
man-boef Heer-Olivier. Rienk Ka
mer met zijn trucendoos vol onroe
rend goed. De halve penose op de
afscheidsreceptie van de Amster
dams politiecommissaris Toorenaar.
Nederland laat het allemaal met
een geamuseerd glimlachje over
zijn kant gaan. Hoe dat kan? „Die
figuren zijn daarom zo populair",
bespiegelt Vleugel, „omdat de men
sen in hun hart denken: ze zijn een
van ons; wij zouden dat ook willen,
als we durfden of slim genoeg wa
ren. Een heleboel mensen zijn ge
woon een beetje jaloers op die figu-
Maar er bestaat ook een samen
hang met de verschuiving van het
morele klimaat hier ten lande. Arc
tische rechtzinnigheid, aangeblazen
door de ijzige adem van Calvijn,
heeft het veld moeten ruimen voor
een schier subtropische lankmoe
digheid. Dat proces is al lang aan
de gang, denkt Vleugel, en hij heeft
er met zijn trendgevoelige neus het
eerste vleugje al van opgesnoven
toen het reukorgaan van de natie
nog weggedoken zat in de wollen
das van Vadertje Cats. „Ik denk
dat de morele vervaging begonnen
is met de Lockheed-affaire", for
muleert hij, terwijl zijn glaasje ap
pelsap behoedzame kringen be
schrijft over het tafelkleed. „Luis
ter, het zij verre van mij hier nog
eens tegen prins Bernhard aan te
gaan zitten schoppen. Wie zonder
zonde is, werpe de eerste steen en
zovoort. Maar de manier waarop hij
toen is vrijgepleit, heeft mij nogal
verontwaardigd. Ik herinner me
reacties uit die tijd in de trant van:
als hij zoiets mag, waarom zou ik
dan dit en dat niet mogén?".
Witwasserij
Nu priemt zijn vinger. „Het is een
staaltje van witwasserij geweest.
Door een socialistische minister
president nog wel. Een politieke
daad. Absoluut niet integer. Maar
ik stond vrij alleen met die mening.
Iedereen riep: zo is het toch prach
tig? Nee. zeg ik nu, je zult zien dat
daar alles mee begonnen is. We
zouden nu een veel meer heldere
toestand hebben, als dat toen niet
was gebeurd. Als Den Uyl toen een
flinke kerel was geweest, zou hij de
geschiedenis in zijn gaan. Maar hij
is dat niet geweest en daarmee
heeft hij een sluipend proces van
morele vervaging in werking gezet.
Ik vind het niet leuk om dit te zeg
gen, hoor. Je bent dan al gauw een
ouwe zwartkijker. En laat ik eerlijk
zijn: er zitten ook een paar andere
kanten aan. Ik vind het op een
boosaardige manier vrij amusant
om het proces te observeren. Want
je hebt toch te maken met een bij-
produkt van de vrijheid die we
sinds de jaren zestig met z'n allen
hebben gekregen. En die vrijheid
wil niemand kwijt".
Sardonisch gefonkel van brillegla-
zen. „Wat die CDA-politicus roept
hoe heet ook weer, Gualteri van
Weezei, juist dat de criminaliteit
een bijprodukt is van de permissive
society, van een samenleving die
veel door de vingers ziet, dat acht
ik een juiste analyse. Maar het punt
is, dat we met z'n allen die toegeef
lijke maatschappij willen hou
den De permissive society blijft,
daar ben ik van overtuigd. De
mensen hebben het nu toch veel
meer naar de zin dan ooit tevoren?
Een stap terug, zoals Gualteri van
Weezei wil, dat kan helemaal niet.
En het nadeel van zo'n vrije sa
menleving, de criminaliteit, de on
veiligheid, die nemen de mensen
op de koop toe".
Mammie Crimi
De ironie van het aldus gegroeide
klimaat zal het hoofdthema vor
men van Mimi Crimi. De vreemde
verscheurdheid van de moderne
mens die iets wil en tegelijk niet
wil. „Het publiek gaat mee met
zo'n notaris Slis", mompelt Vleugel
ingehouden, „en laat haar door
Lenferink op de televisie inhalen
als een soort vedette van de crimi
naliteit. Maar diezelfde burgerij
komt enorm in het geweer tegen de
heersende onveiligheid. Terwijl het
toch allebei een beetje hetzelfde is.
De witte boordenmisdaad en de
kleine criminaliteit zijn twee kan
ten van dezelfde munt. In mijn
musical zal Sylvia de Leur de moe
der van Mimi Crimi spelen. Mam
mie Crimi heet die. Een zeer ge
zagsgetrouwe vrouw. De stem van
de kleine burgerij. Het gedrag van
Mimi vindt ze walgelijk, maar ze
komt met zichzelf in de knel, om
dat ze zichzelf voortdurend schaak
mat zal praten wanneer die oude
moraal van haar ook een aantal
zeer immorele kanten blijkt te heb
ben. Tenminste: dat denk ik. Mam
mie Crimi moet nog groeien. Mimi
trouwens ook. Ik sta pas in de
startblokken. Mimi is nu in een
groeistadium dat ik denk: ze komt
in de eerste scène uit de Bijlmerba
jes met iets van: ik wil ermee op
houden, ik wil verder keurig door
het leven gaan. Maar dan zal ze
door de omstandigheden in ons cor
rupte landje toch weer gedwongen
worden om op het slechte pad te
gaan".
In beweging
Het kan echter ook anders lopen.
Vleugel zal het pas weten wanneer
hij komende zomer is uitgeschre
ven. „Misschien gebeurt er voor die
tijd nog van alles. Het onderwerp
criminaliteit is zo verschrikkelijk
in beweging. Ik moet voortdurend
bijstellen. „Een worsteling met di
lemma's is het. De morele invals
hoek vormt voor mij nog steeds een
punt. Want wat zie je in de moraal?
Uiteindelijk hebben we hier in Ne
derland toch de moraal van de zelf
verwerkelijking gekregen. Er be
staan weliswaar een christelijke en
een sociale moraal, maar dat is iets
koels geworden, iets wat bewaakt
en betaald wordt door de gemeen
schap. Individueel zitten we niet
meer zo op die christelijke of socia
le moraal. We doen iets niet meer
uit liefde voor de naaste, maar om
dat we het leuk en creatief werk
vinden. In wezen is dat natuurlijk
een zeer egoïstische filosofie".
Daar stuit Vleugel op zo'n dilem
ma. „Want een junk wil zichzelf
natuurlijk ook verwezenlijken. Hoe
doet hij dat? Door driehonderd au
toradio's te stelen. En wat moet no
taris Slis doen om zichzelf te ver
wezenlijken? Ze hoeft er niet per se
een keurige notabel voor te blijven.
Nee, als ze zichzelf op een andere
manier kan verwezenlijken en
ziet er een mogelijkheid toe door
consequent te frauderen dan
valt daar vanuit de heersende mo
raal van de zelfverwerkelijking
niet zoveel op aan te merken. Ik
denk dat een heleboel mensen
graag hetzelfde zouden doen en dat
ze het zielig voor notaris Slis vin
den dat ze zich er door die meneer
Olivier in heeft laten luizen. Maar
ja, die Olivier is een leuke, vlotte
man die zich ook verwezenlijkt
door middel van zijn streken. Dat
verklaart dan weer de populariteit
van Olivier".
Het thema is niet nieuw voor Vleu
gel. „Ik heb er samen met Ton
Vorstenbosch al eens een toneel
stuk over geschreven. De miracu
leuze come-back van Mea L. Lo-
man heette het. Dat gaat over een
mevrouw die zichzelf verwerke
lijkt en daar letterlijk alles voor
over heeft. Ze verliest haar man,
haar zoon pleegt zelfmoord, ze
raakt helemaal in een afgrond,
maar ze verwerkelijkt zichzelf wel.
Want wat gebeurt? Ze was ama
teur-zangeres en het eindigt ermee
dat ze in een tehuis voor bejaarden
Franse chansons zingt. Zie je de sa
tire? Ik heb het geschreven in 1978.
Toen hield ik me dus al lang met
deze thematiek bezig, maar nie
mand met uitzondering van
Globe uiteindelijk wilde het
stuk opvoeren. De mensen hadden
het proces dat ik aan de orde stel
de, niet in de gaten. Ze vonden het
een onaangenaam thema. Vervol
sleutels tot zijn schrijverschap
int m
Ierse U
at m
brui m
heel ander»
dan le van
Mimi Crimi wordt gespeeld door Karin
Bloemen, dè Jeugdige cabare tière die
opviel in haar rolletje in De zoon van Louis
Davids.
gens heb ik Verwende Krengen ge
schreven, mijn eerste cabaretpro
gramma na een inzinking van ja
ren. Dat zat ook op die lijn. Ik was
de eerste die durfde zeggen: ver
wende krengen, dat zijn we. Maar
zo is het toch? In de jaren dertig
gingen de mensen naar het theater,
naar Louis Davids, om hun misère
te vergeten. Nu gaan ze naar Aga-
dir".
Geïnterviewd over zijn come-back
met Verwende Krengen juichte
Vleugel indertijd: „Hoera, ik ben
weer gaan doen wat ik het liefste
wil en dat is cabaret; ik voel me als
herboren". Waarom koud twee jaar
later dan opeens een musical? Hij
kaatst terug met een wedervraag
„Wat is het verschil? Er zat voor
mij aan Verwende Krengen een as
pect van onvrede. Ik had het ge
voel dat de vorm achterhaald was.
Het leek wel Lurelei uit de jaren
zestig. Ik moest uit een impasse en
ik dacht: als ik een musical maak,
heb ik het probleem in een klap
opgeheven. Dan kan ik iets doen
wat qua vorm veel meer in de tijd
zit. En zo'n groot verschil is het
niet, want ik blijf een satiricus. Ik
ben inmiddels heerlijk op dreef ge
raakt. Eigenlijk vind ik dit leuker".
Nog een citaat uit een vroeger
vraaggesprek. „Tegenover ander
kleinkunstvormen stel ik de ele
gantie van mijn cabaret. Het ele
gante cabaret, zoals Wim Sonne-
veld. Maar dan harder en scher
per". Zullen dat ook de trekjes van
Mimi Crimi zijn? Het is hier dat het
onbestemde terrein van het schrij
verschap betreden wordt. Een tas
tend woordgebruik dus. afgewis
seld met frequente denkpauzes en
de bezorgde vraag of duidelijk is
wat hij bedoelt. „Elegantie vat ik,
behalve als een term die je voor
een vrouw gebruikt, ook op als iets
van vorm. Een zekere verfijning en
scherpte. Ik heb dat altijd gehad,
maar verder zie je het in Neder
land niet vaak. Veel in de vader
landse amusementssector wordt ge
kenmerkt door medemenselijkheid
of grofheid, maar niet door sierlijk
heid in de vorm, de omkering van
het gangbare, de paradox. In dat
opzicht zal Mimi Crimi zeker ele
gant zijn. Het verhaal eindigt met
een totale omkering. Ik durf me ui
teraard op geen enkele manier met
een zo illuster iemand als de Fran
se schrijver Marcel Proust te verge
lijken. Kom zeg Maar ik bewonder
hem enorm. Hij weet fantastisch de
tegenstellingen met elkaar te ver
zoenen van zijn behoefte om mooi
te schrijven en zijn waarheidslief
de. En dat op een ironische manier
die zowel in elke zin zit als in de
hele structuur van zijn werk Daar
streef ik ook naar, dat is altijd al zo
geweest. Heel mijn werk caba
retteksten, toneelstukken, boeken,
mijn vorige musical De Stunt en nu
Mimi Crimi komt voort uit de
zelfde invalshoek: de behoefte aan
de paradox, aan het blootleggen
van betrekkelijkheden".
Nieuw gezicht
Nog enkele zakelijke mededelin
gen. Wanneer Guus Vleugel klaar
is met schrijven en Ruud Bos zijn
composities heeft voltooid, wan
neer actrices en acteurs hun rollen
beheersen en het ballet znn passen
kent. volgen enkele proefvoorstel-
lingen in het land. waarna het Am
sterdamse Carré eind volgend jaar
de première beleeft. Mimi Crimi
dat bleef nog onvermeld wordt
gespeeld door Karin Bloemen. De
vragende blik dezerzijds ontmoet
bij Vleugel begrip „Het is een jon
ge cabaretière, maar we vonden
net leuk om iemand met een nieuw
gezicht te hebben Ze had een klei
ne rol in de musical De Zoon van
Louis Davids, en daarmee heeft ze
grote indruk gemaakt Ze stak er
met kop en schouders bovenuit
Een geboren toneelpersoonlijk
heid". Onvermeld bleef ook Luc
Lutz die Hermes speelt „Dat was
bij de Grieken de god van de die
ven. Het leek me leuk hem terug te
laten keren in een weer heidens
f;eworden wereld waar hij bijacho-
ing moet krijgen in allerlei nieuwe
slinksigheden. Daar kan ik mee
dollen. Het is natuurlijk mijn be
doeling hem tot symbool van een
zekere waarheid te maken, maar
vooral moet er met Mimi Crimi
veel en hard gelachen kunnen
worden".
PIET SNOEREN
ZATERDAG 15 DECEMBER 1984
