hart van
e i
finale
Hongersnood
in Ethiopië
„populaire
catastrofe"
danj
Actie voor Polen. „Zelden zal zulke uitgebreide
(BER1
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1964
Niet de omvang van de nood, maar de
gruwelijke beelden van honger, dood,
verwoesting dicteren de grootte van de
geldstroom bij een hulpactie. Belangrijkste
voorwaarde is dan ook, dat de ramp op de
televisie komt. Dat geeft meestal zo'n
fchokef fect dat het geld snel binnenstroomt op
Rampengiro 777. Wat dat betreft, staat
Nederland internationaal aan de top.
Dolf Anema, voorlichter van het Rode Kruis, is
uiterst tevreden over het gulle hart van het
Nederlandse volk. „Ik denk dat het komt,
omdat wij over de hele wereld gezwermd
hebben. Wij denken internationaal. We heffen
dan wel vaak het bezwerende vingertje, maar
dat gaat vervolgens snel richting
portemonnee".
iet de omvang van de nood, maar de afschuwelijke beelden dicteren
de grootte van de hulpstroom"
IN HAAG - De hulpverlening
i het Nederlandse Rode Kruis
internationale rampen wordt
dirigeerd vanuit het Haagse kan-
pr, dat uitzicht geeft op het Ma-
feld. Sinds jaar en dag wordt
ff aan symptoombestrijding ge
in, zoals D. van Kleef, hoofd in-
nationale zaken van het Neder-
tersnood van 1953, de Vietnamese
bootvluchtelingen of de slachtof
fers van een aardbeving in Algerije
betreft.
Spectaculair
nbes< 10 Kode Kruis, het uitdrukt
ver oorzaken praten we hier
;t, daar hebben de slachtoffers
EcTJp" «jd voor"
'an Kleef is een veteraan in het
strijden van rampen. Bij de wa-
rsnoodramp van 1953 probeerde
i scheepsladingen gedragen kle
iig en schoeisel te verwerken tot
n twi's u'kbare pakketten voor de hulp-
irleners ter plekke. Tevergeefs:
Ve zaten met 600.000 schoenen
géén paren", zo herinnert hij
ziekte
egeten
ïoest
stan
a ment
d zal,
igenwoordig kan het Rode Kruis
leen geld gebruiken en daarbij
St het om miljoenen. Een groot-
ieepse, door veel publiciteit be-
1 ovet ^e'^e catastrofe tikt in dit opzicht
Inden ;e' wat beter aan dan een reeks
hrijfta eine> minder opvallende rampen,
^'s we een Paar grote rampen
tot tbben, komt er in een jaar zo'n
De n tot twaalf miljoen gulden bin-
aan I 'n Als er alleen maar kleine
niet mpen gebeuren hooguit twee
van 1 'lj°en. terwijl het aantal slachtof-
ontsl R gdijk kan zijn", zegt Dolf Ane-
een a- Niet de omvang van de nood,
h be aar de afschuwelijke beelden van
gekri |nger, dood en verwoesting, dicte-
heel!n be grootte van de financiële
over 'Ipstroom.
evenPr wordt nu wel over Ethiopië ge
ek d aat- maar vergeet niet dat er in
t bijv 1 Afrikaanse landen honger gele-
ze als ln wordt", zegt Van Kleef, wij-
evroe '"b °P een wereldkaart die een
i Pm "ld van ijn kantoor in beslag
u om^emt ..En dan praat ik nog alleen
jgress rer Afrika".
not zwijgt even en neemt dan een
)Ze telexrol ter hand. „Ik zal hem
vre et helemaal uitrollen, want hij is
it zal 'gcveer vier meter lang. Maar dit
- jn de rapporten van onze mensen
meer r plaatse van vandaag. Je schrikt
uitslailch steeds weer als je ziet hoe die
4 en Bnger gepaard gaat met allerlei
i. Of! ^Verschijnselen. Ik las hier net
zie ii at kinderen in Tsjaad door hun
'ndhé "bers langs de kant van de weg
land, ffden achtergelaten, omdat er
dreig eten meer is. Daar ontstaat
Engel: an weer een aparte probleem
mode roep: de verstoten kinderen. En in
naar auretanië zijn sprinkhanen gesig-
pt ileerd. Over dat beetje eten dat er
ngere 's 6aan ook nog eens miljarden
van "ïnkhanen. Zo kan ik nog wel
heb! ^en doorgaan: Madagascar, Mali",
t in 'el hoofd internationale zaken
e mo« een vrijwel onbeperkt werk
te k 'bied. Terwijl hij een stortvloed
an woorden over de honger in
NOEÏ 'ka loslaat, verschijnt de stafarts
'a.n het Rode Kruis om hem een
en H Mect'e te geven, omdat hij op het
;Vlunt staat af te reizen naar Liba-
am. j0n ^an Kleef converseert bijzon-
aer fiemakkoliik nvpr #>pn breed
de wa-
Qer gemakkelijk over een breed
e<Ua aan rampen, of
Hoe cynisch het ook moge klinken,
de hongersnood in Ethiopië is een
populaire catastrofe in de Neder
landse huiskamers. Nadat een
BBC-reportage over uitgehongerde
mensen de tv-kijker danig schokte,
werd binnen anderhalve week vier
miljoen gulden op de rampengiro
van het Rode Kruis gestort,
de slachtoffers van aardbevingen
in Algerije en Italië werd hetzelfde
bedrag pas na drie tot vier weken
gehaald. „Toch deden deze rampen
het ook betrekkelijk goed, aldus
Van Kleef. „Aardbevingen zijn
ontzettend spectaculair op de tv.
Dat heeft een enorme uitstraling,
die ingestorte huizen. Bovendien
speelt mee dat Italië een vakantie
land is. Als mensen zien dat het
dorpje waar ze doorheen gereden
zijn, door een aardbeving getroffen
is, vliegt het tientje al uit de porte
monnee. Bovendien speelde bij de
aardbevingen in Italië en Turkije
mee, dat het NAVO-landen zijn.
zodat de regeringen meteen mas
saal hulp boden. Terwijl hulp bij
een aardbeving technisch gezien ei
genlijk een kleinigheid is. Er kun
nen wel erg veel doden vallen,
maar het aantal gewonden is
meestal vrij klein. En doden kun je
toch niet meer helpen".
„Overstromingen hebben de Ne
derlandse bevolking na 1953 ook
altijd erg aangesproken, hoewel dat
nu een beetje wegebt".
Polen-acties
De televisie speelt een belangrijke,
zo niet doorslaggevende rol bij het
welslagen van een hulpactie. Het
meestal zo goedgeefse Nederlandse
een grote cycloon op Madagascar,
omdat die niet via bewegende beel
den waarneembaar waren. „Er was
Kleef.
Ook een massaal bedoelde actie
voor de Sahellanden is nooit wer
kelijk van de grond gekomen. Dit
maal ontbrak het niet aan bewe
gende gruwelbeelden. Maar omdat
deskundigen niet nalieten de uit
zichtloze positie van de door droog
te geteisterde Sahel te schetsen, za
gen velen kennelijk van een bijdra
ge af. De gulle gever wil levens
redden en heeft niet graag het ge
voel dat zijn geld in een bodemloze
put verdwijnt.
Daarentegen was de hulp aan Po
len een doorslaand succes. Zelden
zal zulke uitgebreide hulp geboden
zijn aan zo'n relatief welvarend ge-
„Aardbevingen zijn ontzettend spectaculair op tv. Dat heeft een enorme
uitstraling, die ingestorte huizen".
bied. „Buiten proporties", oordeelt
Van Kleef nu. „Het zat niet ver
van massahysterie af. Ik geloof dat
dankbaarheid bij die actie een gro
te rol speelde. Poolse soldaten heb
ben geholpen bij de bevrijding van
Zuid-Nederland en de eerste Hulp
aan Polen-comités zijn dan ook in
Zuid-Nederland opgericht".
De actie voor Polen was niet in de
laatste plaats een succes, omdat de
mensen hun eigen voedselpakketjes
mochten samenstellen. Deze vorm
van hulpverlening blijkt nog steeds
zeer geliefd. Op de burelen van het
Rode Kruis belanden deze dagen
talloze aanbiedingen om de Ethio-
piërs te helpen door het opsturen
van eetbare produkten. Het Rode
Kruis moet deze mensen echter te
leurstellen. „Wij zijn professionele
hulpverleners en wat wij nodig
hebben, is geld", aldus Van Kleef.
„Ik heb er niets aan als een of an
dere bakker opbelt met het verhaal
dat hij met zijn kameraden heeft
afgesproken om 20.000 broden voor
Ethiopië te bakken Want voedsel
kopen wij bijna altijd in de regio
„Op korte afstand van de honge
rende bevolking is het voedsel
doorgaans in grote hoeveelheden te
koop. Daarmee besparen we na
tuurlijk enorm op transportkosten",
vertelt Van Kleef. „Ik heb hier
pakjes rijst op mijn bureau gehad
voor Cambodjaanse vluchtelingen
in Thailand. Moet ik soms een of
twee pakjes rijst sturen n^ar een
gebied waar wij zelf negentig pro
cent van onze rijst vandaan halen?
Het is vaak moeilijk om dat aan de
mensen uit te leggen. Ik begrijp dat
wel hoor, dat mensen graag een
brood voor Ethiopië opsturen of
een blikje zalm voor Polen"
Het Rode Kruis heeft ook korte
metten gemaakt met een andere,
eertijds zeer in zwang zijnde, wijze
van rampenbestrijding in natura:
het aanbieden van gedragen kle
ding. „Bij de watersnoodramp van
1953 kwamen er schepen vol naar
Nederland. Daar zaten bontjassen
bij, fraaie Franse lingerie je
vraagt je af wat je daar in Zeeland
mee moet beginnen, maar goed.
Dat moet eerst gesorteerd worden,
daar heb je duizenden mensen vopr
nodig en gigantische loodsen om
het allemaal kwijt te raken".
Daarom heeft het Rode Kruis de
gedragen kleding vervangen door
de gestandaardiseerde rampende
ken. die ook als kledingstuk kan
worden omgeslagen Gedragen kle
ding wordt nu zonder veel omhaal
van woorden geweigerd, soms tot
groot ongenoegen van de aanbie
ders. „Na de aardbeving in Zuid-
Italie stonden de in Den Haag wo
nende Italianen hier rijen dik voor
de deur met kleren en dekens. Pro
beer die uiterst geëmotioneerde
mensen maar eens duidelijk te ma
ken waarom je die spullen niet
hoeft. Dat is een hele rel geworden,
waarbij ik zelfs een boze Italiaanse
ambassadeur aan de lijn kreeg. Die
man kijkt me nu geloof ik nog
steeds niet aan. Maar waarom wil
len die mensen zo graag die kle
ding kwijt, als de vlammenwerper
er gelijk overheen gaat'"
Toch waren het juist de Italianen
die als eersten het geringe nut van
gedragen kleding inzagen „In 1952
was er een overstroming in de Po-
vlakte". herinnert Van Kleef zich
„Dat was toen elk jaar zo. kennelijk
kwam niemand op de gedachte om
die dijken eens te verhogen, maar
wij hebben daar toen een wagonla
ding met kleding naar gestuurd.
Een jaar later had je de waters
noodramp in Zeeland en toen
kwam er een wagon uit Italië. Pre
cies dezelfde! Die hebben we niet
eens opengemaakt".
De hongersnood in Ethiopië heeft
op zo'n indringende wijze de publi
citeit gehaald, dat het Westen zijn
bezwaren tegen het marxistische
regime in Addis Abeba tijdelijk
heeft bevroren. Op haar beurt sluit
de Ethiopische regering de opstan
dige provincies Eritrea en Tigre
niet langer hermetisch van voed
selhulp af. De internationale ram
penbestrijding probeert nu zo'n ze
ven miljoen Ethiopiërs van de hon
gerdood te redden.
„De problemen liggen niet bij het
overvliegen van grote hoeveelhe
den voedsel. Je hebt vrij snel vol
doende voorraad voor de eerste
weken. Daarna kun je rustig gaan
varen, dat is veel goedkoper en je
kunt veel meer meenemen. Maan
denlange luchtbruggen zijn specta
culair. maar onnodig duur", aldus
Van Kleef, die voorzichtig sugge
reert dat bepaalde hulpverleners
om publicitaire redenen vliegtuigen
de lucht in sturen.
Strijkstok
„Het grootste probleem is echter
het interne transport. In die landen
heb je geen vier- of zesbaanswegen.
Ik kreeg vanmorgen nog een tele
foontje van een boze man die zei:
als het transport dan zo moeilijk is,
waarom gooi je het voedsel niet ge
woon uit het vliegtuig'' Maar dat is
levensgevaarlijk, dan slaan ze el
kaar beneden de hersens in. Bo
vendien krijgen dé mensen die er
het slechtst aan toe zijn, die nauwe
lijks meer kunnen bewegen, in zo'n
geval helemaal niets".
„Je krijgt ook gauw van die verha
len als: het eten ligt te rotten op de
kade Ja. dat zal best. als je het niet
op tijd verder kunt vervoeren Of
er wordt geklaagd over diefstal en
corruptie. Dat zal ook best. als je
vijftig vrachtwagens door Bangla
desh stuurt, zal er wel eens eentje
rechtsaf slaan in plaats van recht
uit. Moet je dan op elke vrachtwa
gen een politieagent zetten? Dat
kan natuurlijk niet", zegt Van
Kleef, die stelt dat slechts tien tot
vijftien procent van de goederen
onderweg aan de inmiddels be
roemde strijkstok blijft hangen.
„Dat soort toestanden zijn onver
mijdelijk. In Nederland werd in
1944 voedsel gedropt en toen waren
er ook partijen die dezelfde dag nog
op de zwarte markt kwamen. Bij de
watersnood in 1953 werden ook
hulpgoederen op de zwarte markt
in Middelburg aangeboden. In zo'n
situatie is niet alleen het hele land
ontwricht, maar ook de menselijke
geest".
Niettemin liet het Rode Kruis na
de aardbeving in Italië zo min mo
gelijk geld door Italiaanse handen
gaan, gezien^st uitermate geringe
vertrni;//., eii van het Nederlandse
«pefOlïek in de onkreukbaarheid van
de gemiddelde Italiaan. In dit geval
zou de gulle gever al snel denken
dat hij zijn geld indirekt op het
conto van de maffia stortte.
Zaaigoed opgegeten
Van Kleef straalt het nodige ver
trouwen uit in het slagen van de
hulp op korte termijn Op langere
termijn blijft de situatie echter on
zeker. „Wat gebeurt er met de vol
gende oogsten? De mensen hebben
hun zaaigoed ook helemaal opgege
ten".
„Het hongerprobleem in Ethiopië
kan pas eind '85 opgelost ziin". al
dus Van Kleef. „Als wij nanger
hebben, gaan we lekker eten in een
restaurant en dan is het over Maar
als die mensen dat doen. ziin ze
morgen dood. Het duurt wel een
jaar voordat ze weer op krachten
zijn. En onze grote zorg is dat de
geldstroom naar Ethiopië voortijdig
stopt. Over twee weken staat er
weer iets anders in de publiciteit.
Wie praat er nog over de boot
vluchtelingen? Momenteel zijn het
er r\9g steeds 162 000. Of de Cam
bodjaanse vluchtelingenkampen,
die zijn er ook nog steeds".
In de kampen voor Cambodjaanse
vluchtelingen is voedselhulp on
derhand een permanente aangele
genheid geworden, waardoor voed
sel min of meer de rol van geld
heeft overgenomen „Iedereen
krijgt een basis-uitkermg aan
eten", vertelt Van Kleef. „Zodra ze
gaan werken, krijgen ze extra rant
soen. Meestal doen ze iets in de
landbouw of werken ze aan de rio-
for Work-program werkt voortref-
anders te doen hebben dan in de rij
staan voor eten".
PETER GIESEN
i
