el die
finale
fi
ZATERDAG 13 OKTOBER li
:Pal«rmo
a ss i na
Jina
#Mont«vago
\Sta. Marguarita
deBalic»
'otonio
zonder Ciancimino is de gemeej
raad van Palermo tot nietaj
veroordeeld. Buscetta werd
geleden in Brazilië opgebeld. ,j
sino", zo kreeg hij te horen,
gauw terug naar Palermo, war
gaan hier een paar heel grote
ken doen. Cicancimino zal i'
voor zorgen". Het ging 01
neringsplan van de stad,
de staat ruim twee miljard
had vrijgemaakt. Na Buscetta'tij
kentenissen is de beruchte polid 1
Ciancimino niet gearresteerd, g
slechts uit Palermo verbannen
Maffia in regering
Zoals Ciancimino zijn er vele p
ci op Sicilië en ook in Rome.
gens de schrijver Moravia i!
sinds de oorlog zelfs geen regel
in Rome geweest waar de
niet in vertegenwoordigd w
keer heeft de maffia zelfs e
mier mogen leveren, dat
1918, in de goede oude tijd vail
maffia. Ciancimino en zijn polk
ke consorten zijn altijd moeilij|
pakken geweest, omdat de bewii
ontbraken. En dat bewijs, of liel
dat gebrek aan bewijs, heeft de
litie in haar strijd tegen de m<
altijd parten gespeeld.
De grootste maffia-boeven 1( Ultenl-
vrij rond. Want niemand wil tl '~leiV
hen getuigen. Er is geen jury ^edei"l<
vinden die hen schuldig wil ieiP^'f
klaren. Het bewijs is moeilijk niddel<
wege die antieke regel van !juret®r
„omerta", de zwijgplicht. Om llaatsJe
(dat eigenlijk „mannelijkheid" 'eet,
tekent) heeft niet alleen te malenk
met het spraakvermogen, n n'orrn'
duidt op een mentaliteit, op ru™ Y/
houding van medeplichtigheid, an, U
geveinsde afstandelijkheid en nvloed
de gespeelde onverschilligheid
vèel Sicilianen aannemen als
om de maffia gaat. Daardoor w ie|'f .1^1:
eigenlijk iedereen binnen die
maffia-sfeer getrokken.
fREC
wintig
Niets misdadigs aan
dereen aanvoelt wat de maffia is,
ook al weet men de exacte om
schrijving ervan niet te geven.
Er bestaat een maffia in de enge en
ruime zin, in de oude en moderne
betekenis, in de eigenlijke en onei
genlijke zin. Niet eenvoudig uit te
leggen dus.
Georganiseerde misdaad
Als de wetgever spreekt over
„maffiose organisaties" dan heeft
hij het over alle vormen van geor
ganiseerde misdaad die er in Italië
bestaan: de Sardijnsé Anonieme
Ontvoerders, de Camorra van Na
pels, de Ndrangheta van Calabrië,
de afpersingsbendes in vrijwel alle
grote steden van het land, en uiter
aard de maffia op Sicilië. De Sici-
liaanse maffia heeft haar naam en
haar faam naar het Italiaanse vas
teland en naar vele delen van de
wereld geëxporteerd. Maar het gaat
hier niet om de maffia van Sidney
of Rio de Janeiro, maar om die zui
vere, pure maffia van West-Sicilië.
Het woord maffia is van Arabische
oorsprong en betekent in het
spraakgebruik van sommige plaat
sen nog steeds branie, opschepperij.
Een maffioso is dus een' lefgozer,
een branieschopper, iemand die
vrees inboezemt en (daardoor) res
pect afdwingt. Hiermee is trouwens
ook de eigenschap aangeduid die in
Sicilië nog steeds het meest wordt
gewaardeerd.
Gezagsvacuüm opgevuld
Vroeger, in de achttiende en ne
gentiende eeuw, werd Sicilië van
uit Napels geregeerd en dus in feite
aan zijn lot overgelaten. Het ge
zagsvacuüm werd opgevuld door de
grootgrondbezitters, de landadel.
Hun ondergeschikten handhaafden
de orde, inden „belasting" en
maakten dat boeren en handelslui
in pais en vree konden opereren.
Deze ordehandhavers verrichtten
hun taak met groot machtsvertoon,
met veel gebruik van geweld, op
een maffiose manier dus. Op het
laatst schoven ze hun 'feodale heren
aan de kant en wierpen zichzelf op
als de ware potentaten.
Deze beschermers verzamelden een
hechte familie en een gezelschap
„gezworenen" om zich heen. Ze
kregen steeds meer macht en pre
senteerden zich als het enige gezag
dat er voorhanden was, het enige
alternatief voor de struikrovers en
bandieten. Maar daarvoor moesten
de boeren en handelslui wel beta
len. De maffia en de maffiosi zijn
dus in oorsprong gericht tegen de
criminaliteit. Maar dat is slechts
een van de vele scheppingsverha
len die er van het fenomeen maffia
bestaan. Andere verklaringen zijn
soms nog beter.
Mussolini
De situatie veranderde toen het
wettig gezag zich presenteerde, na
1860, na de Italiaanse eenwording.
Maffia-families gingen uiteraard
door met hun activiteiten en de au
toriteiten die zich daartegen verzet
ten werden ofwel ingepalmd of
overhoop geschoten. Dictator Mus
solini maakte korte metten met de
maffia. Hij liet alle bekende maf
fiosi opsluiten of doodschieten, zon
der vorm van proces.
Maar na de oorlog komen de maf
fiaclans terug, en dank zij de om
koopbaarheid van de democrati
sche politici kan de maffia zich in
de jaren vijftig en zestig een macht
verwerven waar de staat niet aan
kan tippen. De laatste jaren is de
staat de maffia wat aan het terug
dringen, maar dat is slechts te dan
ken aan de toewijding van enkele
De invloed van de maffia, van die
verzameling families of clans, die
op zorgvuldig afgebakende terrei
nen en in vaag onderling verband
opereren, is nog steeds enorm.
Geen enkele sociale activiteit op
West-Sicilië is mogelijk zonder dat
de maffia-baas die over het betref
fende territoir de scepter zwaait,
zijn toestemming heeft gegeven. Of
het nu om de handel, de visvangst,
het onderwijs, de gezondheidszorg,
de verkiezingen of de bedelarij
gaat. Zelfs de kerk heeft lange tijd
samengespannen met de maffia.
Maar dat kon ook moeilijk anders,
want zoals men zegt: in Palermo
kon en kan geen trottoirtegel wor
den opgelicht zonder de maffia.'
In echte maffia-steden als Palermo
en Trapani, Alcamo en Bagheria
worden publieke werken niet eens
openbaar aanbesteed, zoals elders
in Italië vobrschrift is. Ze worden
toegespeeld aan door de maffia ge
selecteerde bouwers. In Palermo
•zijn negen van de.tien ambtenaren
„onderhands" in dienst genomen,
op voorspraak van de maffia, zon
der open sollicitatie dus. Maar dat
zijn zaken die altijd door de „be
schermheer" zijn bedisseld. De
maffia zorgt er voor dat het ge
meentehuis functioneert, dat er ge
bouwd kan worden. Mag ze dan
aan de besluitvorming deelnemen?
Strijd om monopolie
Na de oorlog kreeg het straatarme
Sicilië enorme kapitalen voor de
sanering toegestopt, en alle maffia
families brachten hun mensen in
stelling om zoveel mogelijk graan
tjes mee te pikken. Toen begon de
oorlog in maffia-land, de strijd om
macht en monopolie. De laatste
tien, twintig jaar is daar nog eens
de handel in verdovende middelen
bijgekomen en daardoor is de on
derlinge rivaliteit alleen nog maar
groter en moordender geworden.
Met de handel in drugs verdient de
maffia duizenden miljarden lires
per jaar. En dat zijn bedragen die
schietpartijen en bloedbaden lijken
te rechtvaardigen. In de strijd om
de handel zijn heel oude en respec
tabele maffia-families uitgeroeid.
Elk jaar vallen er honderden
slachtoffers, en niet alleen onder de
leden van de Cosa Nostra (zoals de
maffia zichzelf noemt), maar ook in
de rangen van de autoriteiten.
Sinds 1970 heeft de maffia in krin
gen van het gezag een ware slach
ting aangericht. Maffia-bendes ver
moordden rechters, gendarmes, po
litici. Het kamerlid De la Torre dat
een wetsontwerp indiende om de
maffia in haar banktegoeden te
treffen werd in 1982 doodgescho
ten. In datzelfde jaar werd ook ge
neraal Dalla Chiesa, die die wet in
praktijk bracht, koelbloedig ver
moord, samen met zijn echtgenote.
Bloeddorstig monster
Waarnemers wijzen op het verschil
tussen de oude en de nieuwe maf
fia. De oude clan-leider, de capo fa-
milia, die zelf de handen nooit vuil
maakte, een notabele was van het
dorp, die toezag op naleving van
oude regels en gebruiken, die con
necties had met kerk en staat, die
met andere families de handel
vreedzaam verdeelde die clan
leider is een bloeddorstig monster
geworden. Zijn familie gaat schie
tend door het leven. De politie
zoekt hem en hij is dus uit de circu
latie verdwenen, ondergedoken.
Ging het vroeger om macht, aan
zien en een paar lires, nu gaat het
om miljoenen dollars en het pure
overleven.
De maffia-clans die in het bloedbad
zijn komen bovendrijven zijn de
Corleonesi. Zij worden geleid door
Luciano Liggio, een bejaarde heer
die levenslange gevangenisstraf
uitzit in Noord-Italië, maar zijn
moordcommando's met vaste hand
uit de cel leidt. Liggio's clans zijn
de sterkste op dit moment, dat
heeft ook overloper Buscetta nog
eens aan de politie uiteengezet.
Liggio heeft zelfs de traditioneel
machtige clans van Palermo-stad
zoals die van Greco naar het twee
de plan verdrongen. Macht is een
kwestie van wie-schiet-het-eerst
geworden, wild-west dus. De moor
den op generaal Dalla Chiesa, ka
merlid De la Torre, rechter Costa,
gendarme D'Aleo en vele anderen
zijn het werk van Liggio's „soldati"
ofwel de killers uit Corleone.
„De maffia? Die kennen
zo reageren de
[c leboek.
Rustig stadje
Corleone is een rustig provincie
stadje, zo'n dertig kilometer ten
zuiden van Palermo. Het aantal
kerkgangers is er hogo en de chris
tendemocratische partij is er sterk.
De maffia ook, hoewel die in geen
velden of wegen te bekennen is.
Tal van Italiaanse kranten hebben
de laatste weken verslaggevers ge
stuurd naar dat dorp, dat de „caput
mundi" (wereldhoofdstad) van de
maffia wordt genoemd. De verba
zing was groot, want van de maffia
was geen spoor te bekennen. Toch
wordt er in Corleone geen vuilnis
bak opgehaald, geen bouwvergun
ning uitgereikt, geen mis opgedra
gen zonder toestemming van de fa
milie Liggio. „De maffia, hier in
Corleone?", riep de burgemeester
tegen een van de journalisten,
„nou, als ze zeggen dat de maffia
hier bestaat zal dat wel zo zijn.
Maar wat moet ik u zeggen? Ik kijk
om me heen en ik zie niks".
Uit Corleone komt ook Vito Cianci
mino, de vroegere christen-demo
cratische burgemeester van Paler
mo, en volgens velen het prototype
van een maffia-politicus. Ciancimi
no is Liggio's connectie in de poli
tiek, een waardevol contact, want
lij het
Jijksun
als hun gevraagd wordt o DG w<
maffiosi zijn. Maar de meesten n de E
op de hoogte van afpersingen o psteld
talen zelf aan afpersers, krijge [v
een of andere wijze de gunsten ai
de locale clan-leider, verric
zelf wel eens een wederdienst,
zovoort. Voor de Sicilianen
niets misdadigs aan. Dat is i
geweest, dat is onvermiji
Waar de staat in gebreke blijft
daar dan de maffia binnenti
De maffia die zorgt
tje, een vergunning
ruimte of voor een
kenhuis? Op die ma
fia haast een onderlinge bijsti
verzekering voor
den.
Maar het gezicht
wordt de laatste jaren uitsli
door de harde misdaad be]
door de drugs, de moorden, d<
voeringen. Sommige familii
Palermo varen zeer wel
drugsmokkel, zo zelfs dat ze
len" hebben geopend in Ai
"in Brazilië, om van Rome
laan maar te zwijgen. Deze
gaat over enorme bedragen,
mee telkens nieuwe macht
worden gekocht. De vraag dit
laatste weken hier dan ook
wordt is: is de maffia te o^
leiders van de maffia het i
beeld van Buscetta volgen
omerta breken, dan wordt het|
de maffia als misdadige organj
erg moeilijk. Maar zoveel navoj
zal Buscetta heus niet hebben.1
is niet Siciliaans, dat past niet ij
traditie van de maffia, hoe
die traditie ook is.
De grootste vijand van de m
,nog altijd een geloofwaardige!
een overheid die functioneert/
vertrouwen van de Sicilianen!
winnen, de politicus die het l
meen belang dient en niet 2
gen belang voorop stelt.
Zo ver is het op Sicilië
CEES MAN
Bij de foto's:
Hiernaast: Massino Buscetta ver
brak de „omerta". Honderden ar
restaties waren het gevolg.
Links onder: Luciano Liggio zit ge
vangen, maar leidt vanuit zijn cel
nog steeds zijn „familie".
Midden: Generaal Carlo Dalla
Chiesa had succes met zijn aan
pak van de maffia, tot hij ver
moord werd.
Rechtsonder: Het kamerlid Pio de
la Torre diende een wet in ter be
strijding van de maffia. Hij werd
vermoord.
Rechts boven: Soms slaagt de po
litie erin een heroïnelaboratorium
op te rollen. Maar de smokkel,
waarmee miljoenen dollars zijn
gemoeid, gaat nog steeds door.
ROME De maffia. In Italië
spreekt men in de weken na
die opzienbarende bekentenis-
sen van de overgelopen gang
ster Tommaso Buscetta en de
honderden daarop volgende
arrestaties over niets anders.
De kranten brengen elke dag
minstens een pagina maffia.
De nieuwsuitzendingen van
radio en televisie houden elk
moment van de dag de
moordstatistiek bij van de
maffia en van de andere vor
men van de Italiaanse georga
niseerde misdaad: martelin
gen, spoorloze verdwijningen
en gruwelijke executies. Het
maffia-geweld is lopende-
bandwerk geworden.
De Italiaanse televisie brengt close-
- ups van in flarden geschoten hoof
den, van door vuur verminkte lij
ken, van levenloze lichamen op de
trottoirs van Palermo, badend
zeeën van bloed. Je went er as
Dat is het enige dat je er van kunt
zeggen als je er elke dag weer mee
geconfronteerd wordt. En je hoopt
dat die arme Sicilianen er onder
hand ook aan gewend zijn. Per slot
van rekening zijn zij het die elkaar
aan het uitmoorden zijn. Volgende
dode alstublieft
Volgens de nieuwsdiensten be
draagt het aantal moorden na de
onthullingen van „deserteur" Bus
cetta nu vier. Ze werden alle ge
pleegd op eenzame landweggetjes
rond Palermo, de traditionele
plaats voor het macabere maffia-i
tueel. Maffia-experts leggen l
waarom meneer X of meneer Y o
het leven is gebracht. Stuk voi
stuk blijken de vermoorden dan tot
de verliezende families van de Pa-
lermitaanse maffia te hebben be
hoord, dat wil zeggen tot de clan
van Buscetta. Met andere woorden:
de maffia zendt (keiharde) waar
schuwingssignalen uit. Mocht er
nog iemand zijn die zin heeft de
kant van de autoriteiten te kiezen,
dan weet hij wat hem en zijn volge
lingen te wachten staat. De maffia
maalt niet om zuigelingen, onschul
dige echtnotes, achterneven of
grootouders als het om een wraak
neming gaat.
Kostbaarste bezit
Buscetta, een moordenaar
z\yaar kaliber, liep natuurlijk niet
zomaar met zijn wetenschap over
de maffia naar de politie. Daar had
hij een reden voor. In de onderlin
ge concurrentiestrijd heeft de maf
fia-clan van de Corleonesi prak
tisch de hele Siciliaanse familie van
Buscetta uitgemoord. Nu is de fa
milie het kostbaarste maar ook het
kwetsbaarste bezit van een Sici-
liaan. Om de restanten van zijn ge
havende familie (op Sicilië en in
Amerika) te beschermen en ook
om zich te wreken op zijn maffia
rivalen liet Buscetta zich veilig op
sluiten en vertelde de politie alles
wat hij wist. Maar de maffia is ge
duldig; soms laat de wraak tien,
wel twintig jaar op zich wachten.
De wraak van de maffia is een
schotel die zich ook heel goed koud
laat opdienen, zo merkte een maf
fiawaarnemer droogjes op.
Vage omschrijving
Maar wat is dan toch die maffia,
die de laatste vijftien jaar op Sicilië
zo vreselijk tekeergaat? Er wordt
gesproken over vijfhonderd moor
den en spoorloze verdwijningen al
leen al in de laatste drie jaar. Bui
ten Italië wordt de maffia slechts
gezien als een bende misdadigers,
die zich goed heeft georganiseerd.
In de Italiaanse strafwet wordt het
begrip maffia gebruikt als c
schrijving van de georganiseerde
misdaad, zonder uit te leggen wat
er precies mee bedoeld wordt. Ie
mand kan veroordeeld worden
gens maffia-activiteiten, zonder dat
de rechter dat nader hoeft te preci
seren. Dit komt omdat in Italië ie
