wm
TAFEL
Paus naar Caribisch gebied voor
opening bisschoppen vergadering
Betere
prestatie op
huiselijk
kantoor
kerk
wereld
-ACHTERGROND
CcidaeSommit
woensdag 10 oktober 1984 pag1n,
Predikant zijn in Zweden is ongezond
In tegenstelling tot Westduitsland. waar predikanten van alle
beroepsgroepen de hoogste gemiddelde leeftijd bereiken, wordt
het predikant zijn in de Lutherse Staatskerk van Zweden
.steeds ongezonder. Een universitair onderzoek heeft aange-
toond, dat in Zweden predikanten meer dan andere beroepsbe
oefenaren ten offer vallen aan hartkwalen en psychosomati
sche ziekten. Oorzaak is de grote taakverzwaring van de afge
lopen jaren Gemiddeld maken de predikanten 63 uur per
week; uitschieters naar 80 uur zijn geen uitzondering meer. Er
wordt aanzienlijk meer vergaderd en er wordt veel meer ge
vergd op het vlak van beheerstaken. Een groeiend aantal pre
dikanten is met hun veertigste al „op".
Trappisten op weg naar emancipatie
Voor de eerste maal in de bijna duizendjarige geschiedenis van
de orde der Trappisten is het algemeen kapittel buiten Europa
gehouden, namelijk in de VS. In Washington hebben 174 afge
vaardigden van de over de hele wereld verspreide kloosters
o.m. besloten toe te werken naar volledig medebeslissingsrecht
van de vrouwelijke leden van de orde. De 89 monniken en de
85 monialen hebben de taak op zich genomen de orderegels
van 1923 in die zin te herzien. De Trappistinnen leiden welis
waar zelfstandig hun kloosters en mogen ook nu al deelnemen
aan het algemeen kapittel, maar hebben daarin nog geen stem
recht. De orde telt over de hele wereld zo'n 4800 leden.
Haat wordt niet door
haat overwonnen.
Haat wordt door liefde
overwonnen; zo is van
eeuwigheid de orde
der dingen.
De 24e buitenlandse reis van
paus Johannes Paulus II naar
het Caribisch gebied, die van
middag is begonnen, zal min
der dan drie etmalen duren.
Het belang van deze mini-trip
ligt vooral in de aanwezigheid
van de paus bij de opening
van de algemene vergadering
van de Latijnsamerikaanse
bisschoppenconferentie (Ce-
lam), overmorgen in Santa
Domingo, de hoofdstad van de
Dominicaanse republiek. De
rede van de paus tot de La
tijnsamerikaanse bisschoppen
zal met grote aandacht wor
den gevolgd, te meer daar ook
de bisschoppen van de Vere
nigde Staten en Canada zijn
uitgenodigd de opening van
de Celam-vergadering bij te
De paus zal zich ongewtijfeld
uitspreken over de bevrij
dingstheologie, die voor de
miljoenen arme rooms-katho-
lieken en tienduizenden basis
gemeenten in Latijns-Ameri-
ka de enige uitweg uit de mi
sère is, maar volgens de Con
gregatie voor de Geloofsleer
gevaarlijke aspecten heeft.
Onder anderen Boff en de
„vader van de bevrijdingsthe
ologie", Gustavo Gutierrez,
zullen wellicht te weten ko
men wat de H. Stoel over hun
werk denkt.
Veel bisschoppen in Latijns-
-Amerika en vooral in Brazi
lië steunen deze wijze van
kerk-zijn van harte. Daaren
tegen stellen hun conservatie
ve collega's onder leiding van
de Colombiaanse kardinaal
Alfonso Lopez Trujillo, tot vo
rig jaar voorzitter van de Ce-
lam, alles in het werk een
eind te maken aan deze theo
logische stroming en aan de
basisgemeenten. Trujillo, be
gin dit jaar door de paus ge
prezen om zijn „bijdrage aan
de verheldering van de zoge
naamde bevrijdingstheologie",
reageerde dan ook met in
stemming op het recente do
cument van de congregatie
voor de geloofsleer, waarin
vermeende marxistische ten-
denzen in de bevrijdingstheo
logie scherp werden veroor
deeld.
De reis van de paus toont ook
het belang aan dat het Vati-
caan hecht aan het vijfde
eeuwfeest van de ontdekking
van Amerika. De aankomst
van Columbus betekende ook
het begin van het missiewerk.
Momenteel woont 42 procent
van de 800 miljoen rooms-ka-
tholieken in Latijns-Amerika.
De onrechtvaardige struktu-
ren, en de armoede en de
honger in grote delen van het
continent vormen voor de
Kerk een grote uitdaging.
De paus heeft tijdens de vori
ge Celam-vergadering (1979
in het Mexicaanse Puebla)
sterk de nadruk gelegd op de
waarde van de mens en in dat
verband de kerk gewezen op
de plicht de eerbiediging van
de mensenrechten te beplei-
Conferentie Pax
Christi over
wapenhandel
De vredesbeweging Pax
Christi houdt 2, 3 en 4 no
vember a.s. een internationa
le conferentie over de wa
penhandel onder de titel:
Who is minding the arms
business (Wie denkt er na
over de wapenhandel De
conferentie wordt 2 novem
ber gehouden in Hengelo, en
de twee volgende dagen in
Zenderen. Deze plaatsen zijn
volgens Pax Christi gekozen
omdat zij vlak liggen bij de
vestiging van de Hollandse
Signaal, de grootste Neder
landse wapenfabriek. Afge
vaardigden uit zo'n tien lan
den buigen zich op de confe
rentie dan over de aanpak
van een internationaal pro
bleem: de wapenhandel. Het
is de bedoeling dat de conclu
sies van de bijeenkomst op 5
november in Den Haag wor
den aangeboden aan staatse
cretaris Van Houwelingen
van Defensie.
Gereformeerde synode wijst Adempauze
kindercommunie" af
op Malta
De gereformeerde synode
voelt er (voorlopig) niets
voor de openbare geloofsbe
lijdenis, volgens de bestaande
kerkorde vereist voor deel
name aan het avondmaal, in
gedeelten te laten afleggen
(te „faseren") ten behoeve
van kinderen en jongeren.
De synode verwierp een
amendement van ds. B.
Schoep (Gouda) en volgde de
mening van de synodecom
missie, dat over een dergelij
ke fasering nog niet kan
worden beslist omdat de
kwestie eerst aan de plaatse
lijke kerk moet worden voor
gelegd.
Ds. Schoep volgde met zijn
amendement een voorstel
van de meerderheid van de-
putaten „voor de bestudering
van de betekenis van de
openbare belijdenis des ge-
loofs", wier rapport gisteren
door de synode werd bespro
ken. Deze deputaten meen
den dat kinderen die aan het
Avondmaal deelnemen, in
verschillende fasen met de
geloofsbelijdenis kunnen
worden geconfronteerd. De-
putaat dr. B. van Oeveren uit
Leek, wilde de regel gehand
haafd zien dat alleen mensen
die belijdenis hebben gedaan
toegang tot het avondmaal
mogen hebben. Hij wees een
zogenaamde kindercommu
nie af en pleitte voor de in
stelling van een deputaat-
schap dat onderzoek zou
moeten verrichten naar we
gen „waarin de rijkdom en
blijdschap van het Heilig
Avondmaal óók voor de aan
wezige kinderen en jongeren
zonder dat zij het Heilig
Avondmaal vieren, in de ere
dienst tot uiting komen".
De synode had eerder beslo
ten zich niet meer bezig te
houden met de bijna 300 re-
visieverzoeken en bezwaar
schriften tegen haar uit
spraak over de plaatsing van
kruisraketten op Nederlands
grondgebied. Dat wordt werk
voor de synode van Gouda,
die in mei 1985 bijeenkomt.
De poging van het Vaticaan
een einde te maken aan de
hevige schoolstrijd tussen de
kerk en staat op Malta is mis
lukt. De Maltezer premier
Mintoff en kardinaal Casaroli
zijn het alleen eens kunnen
worden over de datum waar
op een nieuwe bemiddel-
lingspoging van het Vaticaan
zal worden ondernomen: op
of kort. na 16 oktober. Er is
nu een soort wapenstilstand
ingetreden ('een fase van ref
lectie'), tot het moment waar
op Mintoff weer gaat praten
met het Vaticaan. De socialis
tische partij heeft voorlopig
alle manifestaties die gericht
zouden zijn tegen de katho
lieke kerk, afgelast.
Bisschoppen
kondigen
pastorale
brieven aan
De Nederlandse bisschop
pen verwachten in het
voorjaar van 1985 met twee
pastorale brieven te komen.
De eerste zal de werkloos
heid behandelen, de tweede
heeft lijden als onderwerp.
In deze brief zal ook over
euthanasie worden gespro
ken. De concepten van deze
brieven vormden gisteren
en eergisteren de belang
rijkste gesprekspunten op
de maandelijkse vergade
ring in Amersfoort.
De nieuwe (lossere) relatie
van het Hoger Katechetisch
Instituut (HKI) met de bis
schoppen werd bekrachtigd
door de nieuwe statuten
aan te nemen. Wel blijven
de bisschoppen verantwoor
delijk voor het HKI. De sta
tutenwijziging was voorge
steld door het bestuur van
het instituut. Eerder „Roer
mond" zich van de beslui
ten ten aanzien van het
HKI gedistantieerd. Mo
menteel bereiden de bis
schoppen zich voor op de
eerste oriënterende bijeen
komst van het landelijk
pastoraal overleg rond het
thema „geloofsverdieping
in onze tijd" De bisschop
pen van Roermond hebben
reeds vroeger verklaard
een landelijk pastoraal
overleg op dit moment niet
opportuun te achten.
Gebakken lever met
banaangekruide
uien en
aardappelen
vanille-rijstevla
Voor twee personen hebt u
nodig:
150 g lever, 30 g boter,
zout, peper, 1 banaan, pa
prikapoeder, aroma;
500 g uien, 15 g boter, sa
lie, basilicum, peterselie,
rozemarijn, zout, azijn of
citroensap;
OJï 1 kg aardappelen;
halve liter melk, 25 g rijst,
12 g custard, 30 g suiker,
jam.
Snijd de lever in dunne plak
ken en bak die in hete boter
steeds omscheppende bruin
en maar nèt gaar in vier of
vijf minuten. Temper het
vuur, leg de lever op een
warm bord en strooi er zout
en peper over. Halveer de
banaan in de lengte en
breedte en bak de vier stuk
ken in het overgebleven
bakvet in een paar minuten
lichtbruin en gaar. Leg de
banaan op de lever en strooi
er iets paprikapoeder over.
Maak de jus af met weinig
water, zout en aroma.
Zet de grofgesneden uien op
met de boter en smoor (is
met deksel) ze op een niet te
grote pit gaar, zonder dat ze
bruin worden. Dat gaar smo
ren duurt ongeveer 20 minu
ten, mochten de uien in die
tijd toch bruin worden dan
moet er weinig water wor
den toegevoegd. Smoor de
laatste minuten de verse,
kleingeknipte of de gedroog
de kruiden mee en maak de
groente op smaak af met zout
en azijn of citroensap.
Was de rijst in een zeef on
der de koude kraan tot er
helder water afkomt en laat
hem uitlekken. Breng de
helft van de melk aan de
kook, strooi er al roerende de
rijst in en laat ze, in een half
uur zacht koken, gaar wor
den. Bind de rijstepap bij met
custard, die met suiker en
weinig koude melk is ge
mengd. Voeg van het vuur
de overige koude melk toe
en laat de vla afkoelen. Gar
neren met jam.
JEANNE
„WEG MET DIE
AFZICHTELIJKE TL-BUIZEN
'WM
AMSTERDAM Een
kantoor moet als het
ware leven, een zekere
sfeer hebben. Een onder
nemer die ervoor zorgt
dat zijn personeel zich
goed voelt op kantoor, zit
gebeiteld. De werkne
mer gedijt beter als hij
zich thuisvoelt op het
werk. Dat bleek gisteren
op een studiebijeenkomst
die over dit onderwerp
werd gehouden in het
RAI-congrescentrum in
Amsterdam. Een publiek
van hoofdzakelijk onder
nemers, ontwerpers, en
architekten leefde zich
in het kader van de Effi
ciency Beurs uit op het
onderwerp „Het Kantoor
Verandert". Ze kwamen
tot de conclusie dat het
met de inrichting op het
Nederlandse kantoor
best wat beter kan.
Bureaus, kasten, telefoons,
schrijfmachines en tegen
woordig ook computers bepa
len de inrichting van de
ruimte waar veertig procent
van de Nederlandse beroeps
bevolking ruwweg van acht
tot vijf het brood verdient.
Maar of die vier van de tien
Nederlanders er op dat kan
toor zo lekker bij zitten is
maar de vraag. Volgens de
Stichting Werkplekverbete
ring de organisator van
het seminar in Amsterdam
bepaalt de binnenkant van
zo'n kantoor voor een groot
deel wat de werker presteert.
En laten we wel wezen: geen
mens doet gemotiveerd zijn
werk in een benauwde en
bovendien lawaaierige ruim
te, zittend op een ongemak
kelijke houten kraakstoel,
met grijs zeil op de vloer, met
rijen tl-buizen aan het pla
fond en zonder ook maar het
kleinste plantje.
Huiskamer
„Ik ga ervan uit dat een
mens zich op kantoor net zo
thuis moet kunnen voelen als
in zijn eigen woning", sprak
interieurarchitekt Jan des
Bouvrie op de bijeenkomst.
„Het kantoor mag best een
huiskamer worden. De meu
belen die men thuis heeft
moeten ook op kantoor „kun
nen". Immers: wat is er fijner
dan vanuit de drukke rege
nachtige buitenwereld op een
gezellig kantoor aan te ko
men? stelde Des Bouvrie
rethorisch. Hij was als spre
ker uitgenodigd om alle theo
rieën over het uiterlijk, of
liever gezegd het innerlijk
van het kantoor, wat zicht
baar te maken.
Volgens drs.M.A.H.van den
Akker, voorzitter van de
Stichting Werkplekverbete
ring, verandert de binnen
kant van het kantoor de laat
ste jaren wel wat, maar nog
niet snel genoeg. „De auto
matisering heeft het kantoor
werk flink beïnvloed. Prin
ters en andere lawaaierige
apparatuur deden hun intre
de en door de computer wor
den werknemers meer aan
één plaats gebonden. Men
verblijft een toenemend aan
tal uren aan de werkplaats",
aldus Van den Akker. De
stichting waarvan hij voorzit
ter is, werd vijf jaar geleden
opgericht om op grond van
wetenschappelijk onderzoek
de inrichting van de werk
plekken meer aan te passen
aan de behoeften van de
werkers zelf. In de stichting
werken nagenoeg alle instel
lingen en organisaties samen
„Het kantoor mag best een huiskamer worden".
die raakvlakken hebben met
dit onderwerp, zoals onder
meer architekten, TNO, de
Rijksgeneeskundige Dienst
en de verenigde leveranciers
van kantoorinrichtingen.
„In de praktijk blijkt in ne
gentig procent van de geval
len waarin een onderneming
aan een nieuwe kantoorin
richting denkt sprake te zijn
geweest van een financieel
geslaagd jaar", constateert
Van den Akker De leefbaar
heid van de werkomgeving
wordt dus pas serieus over
dacht als het de ondernemer
goed gaat. De waarschuwen
de vinger alleen naar de be
drijfsleiding richten is vol
gens hem echter niet terecht.
„Niet zelden is het personeel
er zelf nog niet aan toe over
een onprettige werksfeer aan
de bel te trekken bij de
baas", zegt Van den Akker.
Welbevinden
De onderbewuste tevreden
heid, het gevoel van zich
welbevinden, het „zich lek
ker voelen" is volgens dr.
William Sims aantoonbaar
bepalend voor de produktivi-
teit van een medewerker.
Sims houdt zich op de Cor
nell Universiteit in de Ame
rikaanse staat New York on
der meer bezig met de we
tenschappelijke analyse van
de werkplek.
Volgens de Amerikaan heb
ben wetenschappelijke on
derzoeken uitgewezen dat
een plezieriger werkvloer in
veel gevallen zelfs meer dan
tien procent produktiviteits-
verhoging oplevert. Sims zegt
dat dat dat vooral is toe te
schrijven een sterk verhoog
de „job satisfaction". „Het
zou voor ondernemers de
moeite waard zijn eens te on
derzoeken wat de wensen
van zijn werknemers zijn.
Het onderzoek heeft aange
toond dat dat zelfs wat kan
opleveren", stelde de Ameri
kaan optimistisch.
Architekt Ir.D.van Mourik
uit Den Haag gaf een voor
beeld van (kostenverhogen
de) extra aandacht voor het
arbeidsmilieu: bij de bouw
van de nieuwe behuizing van
de Kamer van Koophandel
in Dordrecht werden hoge
extra verwarmingskosten
voor lief genomen toen bleek
dat door de ramen van vloer
tot plafond te laten lopen een
prettiger atmosfeer ontstond.
Men ging ervan uit dat extra
licht en uitzicht op het prach
tige park achter het gebouw
extra motiverend zou wer
ken.
Volgens interieurarchitekt
Des Bouvrie hoeft het onge
twijfeld lovenswaardige ide
aal van de Stichting Werk
plekverbetering niet direkt
tot gevolg te hebben dat klei
ne ondernemers ten onder
gaan aan gigantische extra
kosten voor een dure, exclu
sieve inrichting. „Welnee,
ook een bedrijf met een klein
budget kan wat aan een bete
re inrichting doen. Het in de
arm nemen van een binnen-
huisarchitekt hoeft helemaal
geen kapitalen te kosten. Het
zijn vaak ook de details die
de sfeer van een kantoor be
palen. Zo zijn we al een heel
eind op weg als er wat meer
aandacht aan de lichtval
wordt geschonken. Weg met
die afzichtelijke tl-buizen, en
hang er iets moois voor in de
plaats", vindt Des Bouvrie.
ARJEN VAN DER SAR
£cidóc
Strijd tegen onveiligheid
een plan en het benodigde geld om de „kleine" criminaf
teit, het vandalisme en de onveiligheid op straat te bestn
den, zijn gisteren tijdens de Algemene Beschouwingen J
een nieuwe wens van de Tweede Kamer op de regeringsta
gelegd. Op zichzelf is dat niét zo verrassend. Opmerkelijkl
wel dat die wens leeft bij vrijwel alle fracties, ook bij die
de linkse oppositie.
Die verheugende eensgezindheid vindt mede zijn oor;
in een interview met minister Korthals Altes van Justit
dat vorige week is verschenen. Daarin bepleitte de minii
behalve maatregelen ter bestrijding van vandalisme en
minaliteit vooral ook een betere aanpak ter voorkoming
deze vorm van misdaad. Hij wees in dit verband op het in
afgelopen jaren steeds verder teruglopende aantal verkop*
in winkels en het geringere aantal controleurs in trein
tram. Mede door die ontwikkeling groeit het aantal mens*
dat het verschil tussen mijn en dijn kwijtraakt.
IJlT het interview blijkt dat minister Korthals Altes ook
der zijn collega's in het kabinet nog heel wat zendelingen!
beid heeft te verrichten. Want daar overheerst nog steeds
mening, dat hoe minder mensen er bij bepaalde werkza;
heden zijn betrokken, hoe beter (want voordeliger) het
Dat voordeel pakt in de praktijk overigens nog wel eens
een nadeel uit, hetgeen bijvoorbeeld blijkt uit het groeie
aantal winkeldiefstallen en het hand over hand toenemei
zwartrijden op tram en bus.
OoK het aspect van de onderlinge controle niet bedi
om elkaar te betrappen, zo verduidelijkte oppositieleider I
Uyl zijn kijk op deze zaak, maar vooral, om menselijke
tacten te herstellen wordt in de beleidsvoering van
kabinet nog in het geheel niet betrokken. Zo is er bijvo^'
beeld recentelijk besloten tot het aanstellen van een aan
controleurs op tram en bus in de grote steden. „Wellii
kunnen we ooit de situatie bereiken, dat elke bus en tr;
weer zijn eigen conducteur heeft", verzuchtten wij toen
deze kolom. Tot zo'n besluit heeft het kabinet het echter
niet kunnen brengen.
!IDI
lgmg
DOgh.
md 1
HeT beroep van de Tweede Kamer op het kabinet meer
gaan doen aan bestrijding en voorkoming van criminalit
en vandalisme is zeer gegrond. VVD-leider Nijpels vindt
het kabinet er geen overhaaste zaak van mag maken,
tuurlijk niet, maar hij spreekt in dit verband zelfs van
begroting voor 1986. CDA-fractieleider De Vries meent
het extra-geld nog dit jaar gevonden moet worden en we
len hem daar graag in bijvallen. Zeker met de inzet en
nis van zaken van minister Korthals Altes moet het voor
kabinet toch mogelijk zijn al heel snel met concrete voorst
len bij de Tweede Kamer te komen.
nhei
c' rh°f
leen
5
lishc
eer
;nges
irvui
nien c
Vt
he
jnlan
et ee
•ekki
>oghe
lan.
w ;er
ké2,20 f
Stoot onder de gordel fe
miljoe r
Ws. Hi
SlNDS gisteren de Algemene Beschouwingen zijn begoni!ez^
staan ze weer naast elkaar in de Tweede Kamer, de partijhe
CDA en VVD, die nu al twee jaar het kabinet-Lubbers drger
dersteunen. Maar van enige hartelijke relatie tussen beiordt
partijen is nauwelijks sprake. Dat bleek nog eens uit de wijeemr.
waarop VVD-leider Nijpels premier Lubbers onlangs ond>Pi da
de gordel wist te raken. PaS 1
rorder
prsere
het ging over de vooruitgang in koopkracht van de miniitreir
terssalarissen. Lubbers had, samen met minister Rietkerk,
lang aangetoond dat de ministerssalarissen er niet méér
vooruit gaan dan de salarissen van de hoogste ambtenar s 0 e'
Niettemin verklaarde VVD-leider Nijpels, dat hij de e>
vooruitgang voor de ministers een „psychologische blund
van Lubbers vond.
DiE extra-vooruitgang in koopkracht voor de hogere
tenaren, en dus ook voor de ministers is vooral ontst
doordat de vakantietoeslag niet langer aan een maximun
gebonden. Het kabinet-Lubbers was daar bepaald geen
thousiast voorstander van, maar toen werkgevers en we
nemers in het bedrijfsleven besloten de „aftopping" af
schaffen, besloot het kabinet dat dan ook maar voor de
tenaren te doen. De korting van de vakantietoeslag voor
ambtenaren en dus ook voor de ministers van
naar zeven en een half procent, werd overigens geh;
haafd.
dat afschaffen van de „aftopping" van de vakantietoe! J
kwam tot stand onder luid gejuich van de VVD; met n
Nijpels was daar zeer tevreden over. En uitgerekend Nij
spreekt van een psychologische blunder, zo gauw de gei
gen van de door hem zo toegejuichte maatregel zichtl
worden. Blijkt hieruit dat Nijpels de gevolgen van zijn
wensen in het geheel niet kan overzien? Of drijft hij s]
mee op de golf van emotionaliteit in de publiciteit en
hij dus slechts een politieke gelegenheidsuitspraak?
a'CO
^el
ijl enen
ei
:b .AVer
,i b- in
1B s" el
e d aai
Overgang naar
rustig herfstweer
DE BILT Morgen wordt
het, naar het zich laat aanzien,
een rustige, enigszins nevelige,
herfstdag met wolkenvelden,
maar daarnaast ook af en toe
zon. De kans op regenval van
betekenis is niet groot.
Dit weertype wordt in de hand
gewerkt door een hogedrukge-
bied, dat zich in de omgeving
van ons land bevindt. Het ho-
gedrukgebied zal zich een paar
dagen boven ons land kunnen
handhaven. Tengevolge van
deze ontwikkeling kunnen
Oceaandepressies niet zo ge
makkelijk meer tot West-Eu
ropa doordringen.
Weerrapporten van gisteravond 20.00
Casablanca onbew.
Istanbul l.bew
Las Palmas onbew.
Beiroet onbew.
Den Helder
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZIE n
THEATER, RECREATIE,EXPOSITIT
EN EEN COMPLETE AGENDA
B
BMW
Aan
rafis
ro J(
,.Aut
2 stigd
0 2 is o
otan c
Mc
o stigd.
o Aan
ia o.e torijsi
°i stigd.
tan
lury
mputi
vestig
.Kap
aaf
Rijn
