Jan Siebelink slaagt niet helemaal
in verslag over een stuklopend leven
Supervarkens
in VS
met menselijke
groeihormonen
Hoge komkommerprijzen
De magische driehoek
Azië beter belicht
495
.jjjjji
Nieuwe
Van Dale
een
bestseller
Wijn
Proefgids
binnen de perken
Boekenbrei
De nieuwe en herziene
druk van „de grote Van
Dale" blijkt een groot suc
ces. Bij de uitgever is het
grootwoordenboek der Ne
derlandse Taal eigenlijk al
sinds het moment van ver
schijnen uitverkocht. Bij
de boekhandel is het
woordenboek mogelijk
nog verkrijgbaar. Half ok
tober verschijnt een twee
de oplage van tienduizend
driedelige woordenboe
ken. Hiervoor zijn al ze
venduizend bestellingen
binnengekomen. Een
maand later verschijnt de
derde oplage van tiendui
zend stuks. De levering
stagneert nu omdat de gro
te vraag niet was ver
wacht.
(ADVERTENTIE)
BIJ DE BOEKHANDEL
I PRISMA I
VAN DE MAAND
OKTOBER
1984
Testresultaten van
honderden betaalbare wijnen
ALLEEN
DEZE MAAND
JL PRISMA]
rniÉfiK«rfinitiHfifiÉmrHi>niiiiiiiiiiiiÉ
BOEKEN LAND EN TUINBOUW
VRIJDAG 5 OKTOBER 1984 PAGIN,
O/
In de nieuwe roman van Jan
Siebelink, met de wat plecht
statige titel „De hof van on
rust' loopt het leven van
Mare, de hoofdpersoon, aan
alle kanten stuk. Het lijkt
wel, of dat voornamelijk
door eigen toedoen gebeurt.
Het verhaal speelt zich af in
een aantal episoden, die het
leven van Marc van zijn kin
derjaren tot rond zijn veer
tigste, zijn „mid life-crisis",
beslaan. Jan Siebelink schets
het leven van zijn hoofdper
soon tegen de achtergrond
van gebeurtenissen en toe
standen in onze eigen maat
schappij, waar deze Mare
steeds weer afstand van
neemt.
Zo is er in het begin een epi
sode, die in Amsterdam
speelt in de hete juni-maand
van 1966, toen daar allerlei
rellen gaande waren, die
leidden tot de dood van de
bouwvakker Weggelaar en
de bestorming van het ge
bouw van „De Telegraaf".
Mare verblijft gedurende die
dagen in die stad, waar hij in
het gezelschap van zijn gees
telijk gehandicapte jongere
broertje Rudi van heel dicht
bij getuige is van rellen en
vechtpartijen. Door Siebe
link is een ontmoeting tusen
romanfiguur Mare en de om
gekomen bouwvakker be
dacht, waarna hij Mare ge
tuige laat zijn van de eerste
oproep aan de menigte om
het gebouw, waar het gehate
dagblad gemaakt wordt, te
gaan bestormen.
Deze episode speelt een op
vallende en merkwaardige
rol in het verhaal van Jan
Siebelink. Het aktuele ge
beuren in de stad is dan ook
niet het enige, waar Mare
mee te maken krijgt gedu
rende die dagen. Hij zoekt
ook voor het eerst een prosti
tuee op, waarmee hij de basis
legt voor een gedrag, dat zijn
hele leven zal gaan beheer
sen. De aktuele gebeurtenis
sen in Amsterdam van juni
1966, die zo nadrukkelijk in
het verhaal worden vermeld,
spelen verder geen rol meer.
Later zal Mare ergens tegen
iemand volhouden, dat hij de
man is, die de meute het pa
rool heeft gegeven om naar
De Telegraaf te trekken,
Jan Siebelink.
maar verder is er geen bete
kenis te vinden in dat relaas.
Dat is merkwaardig, omdat
er door zo'n episode in het
begin van deze levensge
schiedenis, veel verwachtin
gen worden gewekt, die op
geen enkele manier ingelost
worden. Of staat Mare overal
geheel buiten?
Marc's leven wordt vanaf
zijn kindertijd verteld: met
zijn broertje Rudi groeit hij
rustig op als kind van tuin
ders in het Oosten van het
land, in Arnhem of daar in
de buurt, mag je aannemen.
Op school wacht hem een
grote teleurstelling: hij wordt
bij het groepje leerlingen ge
plaatst, dat niet naar het sjie-
ke gymnasium kan, kenne
lijk omdat hij zijn milieu niet
mee heeft. Later zal Mare als
vertegenwoordiger of inko
per in de textiel gaan wer
ken, aan het einde van het
boek is hij, misschien ook
vanwege de economische cri
sis van deze jaren, werkloos.
In de VS is opschudding ontstaan over de onthul
ling, dat het Amerikaanse ministerie van Land
bouw werkt aan de ontwikkeling van „supervar
kens en -schapen" met behulp van menselijke ge
nen (deeltjes die erfelijkheidsfactoren doorgeven).
In het onderzoekscentrum van het ministerie injecteert
men de embryo's van varkens en schapen met genen van
het menselijk groeihormoon. De dieren blijken die genen
vervolgens zelfstandig te reproduceren, zodat ze dus
volgens critici van het experiment „gedeeltelijk mens
worden". De bedoeling van het projekt van het ministe
rie is om schapen en varkens te ontwikkelen die twee
maal zo groot zijn als normaal.
Intussen zijn ongeveer honderd dieren met het menselijk
groei-gen geboren en volwassen geworden. Maar geen
van de beesten heeft de beoogde extra afmeting en
zwaarte ontwikkeld. Bij muizen is zulks echtêr al wel ge
lukt. Dat gebeurde in de universiteit van Washington,
waar eveneens dankzij inbreng in het embryo van het
erfelijkheidsdeeltje van het menselijk groeihormoon
muizen van dubbele grootte zijn vervaardigd.
Leider van het „dierenreproductie-laboratorium" van
het ministerie van Landbouw in Washington, dr. Harold
Hawk, ziet niets verkeerds in het wetenschappelijk pro
jekt. „Als we een diersoort kunnen veranderen, zodat het
meer en goedkoper vlees produceert, dan zie ik geen re
den om het niet te doen. Deze genetische technologie is
nieuw, rpaar het huidige landbouwvee is door oudere
kunstmatige fokmethoden ook geheel afwijkend gewor
den van de oorspronkelijke wilde soorten".
Hawk noemt het gebruikte gen „niet echt menselijk
meer, maar gewoon een chemische stof". Maar hij erkent
dat consumenten het wellicht een afstotend idee kunnen
gaan vinden dat ze menselijke genen zouden moeten
eten. Tegen het research-projekt van het Landbouwmi-
nisterie is een gerechtelijk procedure aangespannen door
de ethische actiegroepen de „Stichting Economische Ten
densen" en de „Humane Maatschappij'. De tegenstanders
van het projekt voeren ook aan dat ingrijpende geneti
sche verandering van diersoorten tot nog onmenselijker
bio-industrie zal leiden en bovendien tot verspreiding
van nieuwe ziekten.
Intussen is zijn leven niets
geworden. Hij is getrouwd,
maar blijft de hoeren opzoe
ken. Bovendien heeft hij tot
twee keer toe een kennelijk
heel intense relatie met een
veel jongere vrouw. De rela
tie met zijn echtgenote is
langzamerhand volkomen
zakelijk.
Het is misschien een tragisch
leven van een mislukkend
individu van deze tijd die ge
heel verstrikt raakt in de
problemen van zijn „ik", wat
Siebelink wilde beschrijven.
Dat lukt hem echter om een
aantal redenen in te geringe
mate. Zo lijken de vaak op
zichovertuigende beschre
ven voorvallen lukraak ge
kozen en al te weinig dieper
liggende samenhang te heb
ben. De tekening van de
hoofdfiguur is te simpel, de
man wordt nergens echt in
teressant. De andere perso
nages in de roman blijven
helemaal types, zoals de
echtgenote, die nog even op
de rand van ontrouw balan
ceert, in een episode die zo
uit een zogenaamde kasteel-
of bouquet-roman lijkt te zijn
overgeschreven.
Verbazingwekkend is de ma
nier waarop Siebelink zijn
hoofdpersoon om laat gaan
met vrouwen. De eerste ont
moeting met de levenspart
ner en de eerste ontmoeting
met de twee vriendinnen
verloopt vrijwel identiek:
Mare ontmoet de vrouw in
een café of restaurant, biedt
iets te drinken aan en bin
nen de kortste keren gaat
het gesprek over de komen
de relatie, waarbij het meisje
blijkt te hebben zitten wach
ten op Marc's aandacht. Het
is te toevallig om niet symbo
lisch of op zijn minst heel be
wust bedoeld te zijn, maar de
zin ervan wordt toch nergens
duidelijk.
„De hof der onrust" had een
indringend verslag kunnen
zijn van het mislukken van
een eigentijdse anti-held, die
tussen de wereld en zichzelf
verloren gaat. Jan Siebelink
schiet echter te vaak tekort
om dit waar te maken.
JAN VERSTAPPEN
Jan Siebelink: „De hof van
onrast"-roman. Uitgave
MeulenhoffPrijs 27,50.
De komkommerprijzen
hielden de afgelopen
week goed stand. De
prijzen schommelden
wel, de zwaardere sorte
ringen werden wat A-
koper en de lichtere soi
teringen liepen wat in
prijs op. De aanvoer van
komkommers stagneerde
enigszins. Dit was een
gevolg van het donkere
weer, waardoor de groei
van de gewassen te wen
sen over laat. Er wordt
op het ogenblik ook
meer stek gesneden dan
vorig seizoen. De export
naar West-Duitsland
nam wel af, maar bleef
toch nog groter dan vo
rig seizoen.
De concurrentie bleef be
perkt. De export naar Enge
land gaf een duidelijke groei
te zien. Dit werd mogelijk
door een tegenvallende En
gelse aanvoer. Nu het weer
de afgelopen dagen enige
verbetering onderging, her
stelden de gewassen zich vrij
snel. Het is dan ook niet uit
gesloten dat er na het week
end een opleving in de aan
voer komt. Dit kan tot gevolg
hebben dat de prijzen onder
druk komen en wat lager uit
vallen. In de afgelopen week
varieerde de prijs voor de
sorteringen van 36 tot en met
76 van 71 cent tot 1,08 per
stuk. Het aanbod van ronde-
en van vleestomaten werd
kleiner. De ronde tomaten
veranderden niet van prijs,
voor de A-export werd er ge
middeld 1,86 per kilo be
taald. Bij de vleestomaten
trok de gemiddelde prijs met
4 dubbeltjes per kilo aan naar
f 1,81. Op de West-Duitse
markt is er op het ogenblik
sprake van een grotere con
currentie dan vorig jaar. Het
ziet er niet naar uit dat hier
de komende week verande
ring in komt. Er wordt op
een groeiend concurrerend
aanbod gerekend. Het klei
ner worden van de Hollandse
aanvoer leidt er waarschijn
lijk niet toe dat de prijzen
zullen oplopen. Er wordt op
gelijke of lagere prijzen gere
kend. De aanvoer van zowel
rode als groene paprika's
In Frankfurt is woensdag door bondskanselier Kohl de Frankfurter Buchmesse geopend. NaastDe M
recordaantal bezoekers verwacht de befaamde beurs een keur van zowel Westduitse als internl hem
naai bekende auteurs en uitgevers, die wellicht ook hun steentje kunnen bijdragen om orrfÖ"
scheppen in de chaos van deze boekenbrei. t, wel
I bij.
Tek
heler
•hoofd
m voordi
het bi
ressar
i and
ander
Ben
t het
Waar zovele reisgidsen mank
aan gaan is de schamele hoe
veelheid achtergrondinfor
matie» Toegegeven: wie de
reeds platgetreden paden
naar vakantieghetto's zoals
Mallorca en Torremolinos
wil betreden zal meestal wei
nig behoefte hebben aan een
beter inzicht in cultuur, reli
gie en historie van het land.
Maar wie exotische oorden
wil bereizen, kan moeilijk
onverschillig blijven onder
datgene wat de mensen in
die verafgelegen landen be
weegt.
Deze gedachte was min of
meer aanleiding voor het
boek „De magische drie
hoek", een persoonlijke im
pressie van een rondreis door
Sri-Lanka, Thailand en In
donesië, doorspekt met vele
intermezzo's, waarin soms
zeer uitgebreid achtergrond
informatie wordt gegeven.
De hoofdsteden Colombo,
Bangkok en Jakarta vormen
de hoekpunten van een
denkbeeldige gelijkbenige
driehoek, zo verklaart de
Haagse auteur Willem Dorss-
aard de titel. Behalve geogra
fisch zijn de drie landen ook
historisch, economisch en
cultureel met elkaar verbon
den, aldus Drossaard. Zo ver
spreidde de leer van Boed
dha, die in „De magische
driehoek" kort wordt ge
schetst, zich via soms merk
waardige wegen van het In
dische continent naar Sri
Lanka, Thailand en Indone
sië.
Afgezien van de informatie
ve intermezzo's is „De magi
sche driehoek" vooral een
beschrijving van bezöeken
aan de grote „toeristentrek
kers" in Azië. Praktisch
bruikbare reisinformatie
'(transportmogelijkheden,
overnachtingen e.d.) wordt
daarbij niet of nauwelijks ge
geven. Ook het illustratie karal
teriaal is karig. r wor
Als reishandboek zal Het
magische driehoek" daanee.d'
minder geschikt zijn. Weuar'
ten de soms poëtische
schrijvingen van trekp1 va
ters zoals de Borobudur—
tempel in Kandy en het
ningspaleis in Bang!
maar ook de beschrijvir^
van enkele minder vooij
hand liggende beziens'
digheden, een helder
op het netvlies van de
achter. Wie zich verdei,
fascinerende historische,i
ligieuze en culturele ach
grondinformatie uit „De
gische driehoek" ei M
maakt, weet dat hij red^ J.,
beslagen ten ijs komt bij i
bezoek aan Azië.
PAUL KOOPM
Willem Drossaard: „De ij^
gische driehoek". Uitgev(
Wever BV, Franeker.
29,75.
in t
alle
^shanc
jrijgen,
ver te
eid te
illen i
I tafel
Maar weinig bekend ple'
Cz fc ove
over de regen wurm
O i geva
jdelinj
Nadat deze rubriek enkele weken geleden gewijd was aan pil jaar,
bedden kwamen er verschillende telefonische en schrifteijng
vragen over de onaanzienlijke regenwurm. Ook zo'n dier d£ hon
grote delen van de wereld voorkomt maar waarover in het aj^uldig
meen maar weinig bekend is. gen".
Elke tuinman en -vrouw komt tijdens het werken in de gif S0i0i
regenwormen tegen. Als dat niet het geval is, is er iets mis fc" Vai
de grond. rja Re
De regenworm (in het Latijn Lümbricus) heeft een zaaaVon<
naakte en altijd vochtige huid. Dat vel is bedekt met slijm, liater
dat kan de verdamping van lichaamsvocht niet tegenhou|re ga,
Net als een slak kan een regenworm dan ook alleen in leL
blijven in een vochtige omgeving. Overdag komt hij alleen jmt i
nat weer aan de oppervlakte en 's nachts alleen als er dauw Ljn j.
De meeste kans om een regenworm boven de grond te zien %it va:
ben we als het regent. De naamgeving is daaraan niet vree£,w
In de grond woont hij in gangen die tot een diepte van een tjecht
ve meter gaan. Jr kin
Het lichaam van de worm is erop gebouwd makkelijk iqkking
grond te kunnen doordringen. Aan de voorkant draagt de wfc, <ji<
een zogenaamd koplapje dat heel dun kan worden om zichgèlijk
een wig tussen de zandkorrels te persen. Wanneer de wormf krijg
koplapje laat opzwellen wijken de zandkorrels. Achter het li Koe
zit een grote mond waarmee het dier aarde opeet om zich oog gev
manier een weg te banen in hardere grondlagen. Bij het f vr0,
van de grond krijgt de worm meteen voedsel binnen dat bes jong
uit halfvergane plantenresten die zich in de aarde bevinden.Lmeje
vendien doet het dier zich tegoed aan de naar binnen getrokLei fc
blaadjes en grashalmen. Die worden meestal na een rege|et ki
bovengronds opgezocht en dan meegenomen naar beneden.doe,
ze half verteerd zijn gebruikt de worm ze als voedsel. Istren
Betere kansen
Vooraan de lange darm die door het hele lichaam van de wLt
loopt zit een krop met kleine steentjes waarin al het voedsel j.
fijn vermalen wordt zoals een kip dat ook doet. De aarde diet
lichaam van de worm weer verlaat is uitstekende mest. Door.'njet
graven van zijn gangen geeft het dier plantenwortels beu
kansen in de aarde door te dringen. Het is dus duidelijk datL
worm een zeer nuttig en voor akkerbouw onmisbaar dier i£
De grote Darwin die in de achter ons liggende eeuw aan de *kuis*
van de evolutietheorie stond, schreef in 1882 al een boek <Ln a
het nut van de regenworm. Hij stelde dat het nut van de ^et J
men vooral gezocht moest worden in het werk dat zij doeii Z(
het vermengen van de aardlagen. Volgens hem zouden in L
schillende delen van Engeland wormen elk jaar zorgen voorf
grondtransport van 25.000 kg in een terrein van zes hectar^
het verleden werden met de hand de hoopjes aarde die wori
soms uit de aarde omhoogwerken verzameld om als meststif
dienen. I
De laatste jaren is het belang van de regenworm weer volopj
derkend door de alternatieve landbouwmethoden. In de VI
nigde Staten, West-Duitsland en Italië zijn bedrijven bezigt
de kweek van regenwormen die hun nuttige werk doen in d
posthopen en op die manier „wormenaarde" maken die rii!
aan fosfor, stikstof en kali. Die aarde wordt in zakken en {non-
fSCH
wordt in zakken en
grotere bedrijven per ton aangeboden.
Kunststof ton trTir
In West-Duitsland is sinds kort een composteringsvat voor piF
culieren te koop waarin huishoudelijk en tuinafval met bel!sen
van bijgeleverde wormen in vruchtbare tuinaarde kan wor ary.0<
omgevormd. Het afval wordt van boven in de kunststof ton
worpen en de wormen eten zich van onder af aan hun weg i l&an|
boven. De op die manier ontstane meststof kan regelmatig
een lade die onder in het vat zit worden opgeschept. Een 'bekt
stelbare deksel zorgt voor de nodige zuurstof om de verrot da
van het afval te bevorderen. ngeri
Wormen worden pas schadelijk als ze in heel grote getale v 1 het
komen. Hun natuurlijke vijanden zijn echter talrijk zodat a
niet gauw kan gebeuren. beë
Kas met pas geplante Ijsbergsla.
nam verder toe. De export
naar West-Duitsland verliep
moeizaam door een aanhou
dend grote concurrentie. Zo
als reeds eerder gemeld le
verden de Balkanlanden uit
zonderlijk grote hoeveelhe
den. In de laatste week van
september was dit zelfs al op
gelopen naar ruim 3 miljoen
kilo in de week. Ook Italië
levert meer dan vorig sei
zoen. Zo was het totale con
currerend aanbod in de laat
ste week van september 5,2
miljoen kilo tegen 2,7 miljoen
kilo vorig jaar. Naar ver
wacht wordt de situatie nog
wat ongunstiger, omdat er op
een groeiende concurrentie
van Spaanse paprika's gere
kend wordt in de komende
tijd. De Spaanse paprika's
zijn over het algemeen van
goede kwaliteit. Voor de rode
paprika's daalde de prijs naar
f 3,70 per kilo. Voor de groe
ne paprika's veranderde de
prijs niet veel en bleef op
f 1,60 per kilo hangen. Voor
groen wordt er weinig veran
dering in prijs verwacht. De
rode paprika's zullen waar
schijnlijk verder in prijs da
len, mede als gevolg van een
groter wordend aanbod. De
aubergines brachten gemid
deld 4,20 per kilo op. Deze
prijs lag iets onder de prijs
van voorgaande week. Het
aanbod neemt verder af en
er wordt op gelijke of hogere
prijzen gerekend. Er was een
sterke vraag naar Chinese
kool, die prijs liep op naar 82
cent per kilo. De aanvoer
wordt groter en er worden
voor dit gewas lagere prijzen
verwacht. Door het groeien
van de aanvoer van radijs
nam de prijsdruk sterk toe.
Op donderdag 4 oktober
werd er 34 cent per bos be
taald. In de week ervoor lag
de gemiddelde prijs nog op 8
dubbeltjes per bos. De aan
voer van radijs neemt waar
schijnlijk verder toe en lage
re prijzen zijn niet uitgeslo
ten.
VOLLEGRONDS-
GROENTEN
Spitskool werd iets goedko
per, er werd 40 cent per kilo
betaald. De aanvoer wordt
kleiner en een verdere prijs
daling lijkt er niet in te zit
ten. De prijzen voor sla ble
ven de afgelopen week goed
overeind. In de loop van de
week nam de prijsdruk wel
wat toe. Voor natuursla werd
er 49 cent per krop betaald
en de kassla bracht gemid
deld 62 cent per krop op. De
aanvoer van klassla neemt
toe en de prijzen komen
daardoor onder druk. Voor
de zwaarste sla worden waar
schijnlijk nog goede prijzen
betaald. De aanvoer van ijs
bergsla groeide sterker dan
de vraag. De gemiddelde
prijs daalde met 2 dubbeltjes
per stuk en kwam uit op
f 1,05. De aanvoer kan ver
der toenemen en er worden
dan lagere prijzen verwacht.
De vraag naar andijvie werd
kleiner, de prijs daalde naar
40 cent per kilo. Voor de ko
mende week worden er ho
gere prijzen verwacht. Als
gevolg van het wekelijks gro
ter wordende aanbod van
spruiten daalde de prijs. Ge
middeld werd er 1,50 per
kilo betaald. De prijzen zul
len verder dalen. Prei veran
derde niet van prijs, er werd
89 cent per kilo betaald. De
aanvoer wordt groter, maar
de prijs lijkt niet veel te ver
anderen. De belangstelling
voor courgettes nam af en de
prijs daalde vrij sterk, er
werd 1,04 per stuk betaald.
