m Marnix Gi jsen op jeugdige leeftijd al literair actief Volwassen aanpak door Storm(kinder)theater Jiri Kylian uit balans Uitgebreid eerbetoon rond 80e verjaardag Graham Greene Japanner Hirokami wint Kondrashin- concours Ruzie tussen orkest en Von Kara jan bijgelegd bioscopen dagpuzzel m nt KUNST CeidoeSou/uwt Doodlopend spoor naar „Lam Gods" BRUSSEL Een mogelijk spoor naar het paneel „De rechtvaardige rechters" van het veelluik „Het Lam Gods" uit de St. Baafs kathedraal in Gent is doodgelopen. Men had hoop dat het kostbare paneel van de gebroeders Van Eyck, geschilderd in de vijftiende eeuw, teruggevonden zou worden in het oorlogsmonument in Melle, waar de dief het vijftig jaar geleden verborgen zou moeten hebben. Bij het openbreken van het monument bleek zaterdag ech ter dat het paneel daar niet in verbor gen was door de dief, die het kunst werk in 1934 ontvreemdde en kort daarop stierf zonder de bergplaats be kend te maken. WEST-BERLIJN Het filharmonisch orkest van West-Berlijn en zijn diri gent Herbert von Karajan hebben afgelopen week einde voor het eerst in vele maanden weer een gezamenlijk concert gege ven. Het publiek was en thousiast. Kort voor het begin van het concert hadden het orkest en de Oostenrijkse chef-dirigent een akkoord bereikt in het slepende conflict. Daarin zeggen ze dat „men op kameraadschappelijke basis een nieuw creatief begin wil maken". Men kwam verder overeen dat Von Karajan en de gekozen vertegenwoordi gers van het orkest mogelijke problemen voortaan „con structief en op het juiste mo ment" zullen bespreken. Onder de aanwezigen bij het twee uur durende concert wa ren onder meer bondspresi dent Richard von WeizsScker, Westberlijns burgemeester Eberhard Diepgen en Eliette von Karajan. Toen de 76-jarige chef-dirigent het podium besteeg, klonk hier en daar in de zaal boege roep. Maar na het concert, dat Von Karajan zichtbaar afge mat had, kende het enthou siasme nauwelijks grenzen: meer dan 15 minuten open doekjes voor Von Karajan en de Berlijnse Filharmonika. De dirigent en het orkest zijn het ook eens geworden over de aanpak van proefspelers, de kern van het conflict sinds Von Karajan „zijn" klarinet- tiste Sabine Meyer bij het or kest haalde. Als de Oostenrijk se dirigent niet aanwezig is bij het proefoptreden van een het oordeel van het orkest beslissend. In zo'n geval heeft geen tweede proefoptreden plaats. In de toekomst zal de Berliner Philharmonika.even vaak als in het verleden optreden in de Bondsrepubliek en buitenland se tournees ondernemen. Als Von Karajan verhinderd is, leidt een andere dirigent het orkest. Tot nu toe was dit niet mogelijk. De eerstvolgende buitenlandse tournee leidt het Westberlijnse orkest in oktober naar Japan en Zuid-Korea, met Von Ka rajan als dirigent. Muziektheater in het HOT DEN HAAG In het HOT-theater in Den Haag zijn dit najaar drie muziektheaterprodukties gepro grammeerd. Het zijn de „Blauwe Appel" van de Lyrische komedie (23 en 24 oktober), „Blaubart" van het Theater am Turm uit Frankfort (26 en 27 oktober) en „Kwelling" van toneelgroep Baal (1, 2 en 3 november). De Blauwe Appel is een Neder landse produktie, met een libretto van Karst' Woudstra, muziek van Boudewijn Tarenskeen, de cor van Paul Gallis en regie van Paul Vermeulen Windsant. De titel verwijst naar de artiestennaam van Mao's vierde vrouw. Blaubart is een opera van Franz Hummel. De zangers worden uitsluitend als instrument gebruikt, terwijl de handeling wordt uitgebeeld door dansers. De regie is in handen van Rosamund Gilmore, choreografe van de Lackoon Dance Company. Kwelling is een eenakter van Herman Heijermans in de regie van Mark Tim mer. Hans Dagelet en Pierre Bokma spelen de hoofdrollen. (Zie ook voorpagina) BRUSSEL Marnix Gij- ;sen, op 84-jarige leeftijd zaterdag in Brussel over leden,. kreeg in 1974 de driejaarlijkse prijs der Ne derlandse Letteren. Hij maakte carrière als amb tenaar, maar als literator en dichter begon Marnix Gijsen zijn lange en zeer vruchtbare schrijversloop baan reeds op 20-jarige leeftijd. Op zijn naam kwamen ongeveer 70 ge publiceerde werken. Hij was reeds vroeg dichter en publicist. Zo verrichtte hij his- torisch werk over de geschie denis van Antwerpen en de Zuidnederlandse literatuur. Zijn eerste roman, „Het boek van Joachim van Babyion", "verscheen toen hij 48 jaar was. Hierop volgden vele boeken. Als jong dichter was Gijsen katholiek, later brak hij echter geheel met de R.K. kerk. In 1975 werd Gijsen, samen met Gerard Walschap, in de adel stand verheven en mocht hij zich baron noemen. In 1939 ging hij als bestuurder van het Belgisch Paviljoen op de Wereldtentoonstelling naar New York. Hij bleef er toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Pas in 1968 verliet hij de diplo matieke dienst. Doctor Gijsen studeerde aan de uni versiteit van Leuven, waar hij in 1925 op 26-jarige leeftijd promoveerde tot doctor in de geschiedkundige en zedenkun dige wetenschappen, in Den Haag, Parijs, Londen, Fri- bourg, en Seattle. Tijdens zijn verblijf in de Verenigde Sta ten, als Belgisch Commissaris voor de Informatie (van 1941 tot 1964) en gevolmachtigd mi nister (1959-1964), verzorgde hij jarenlang een radiorubriek, boekvorm zijn uitgegeven on der de titel „De stem uit Ame rika". Zijn eerste werk was een essay over Bredero's „XII sonnetten van de schoonheydt". Zijn eer ste dichtbundel „Lof-litanie van de H. Franciscus van Assi- si" verscheen in 1921. Na zijn tweede dichtbundel „Het Huis" (1925) zou de dichter Gijsen bijna veertig jaar zwij gen, tot 1963 in welk jaar zijn derde en laatste bundel „The house by the leaning tree" verscheen. Hij werd beschouwd als 'e'en van de belangrijkste dichters na de Eerste Wereldoorlog van de expressionistische Ruimte- groep, met laconieke gedich ten („anekdoten") waaruit een sterk ethisch besef sprak. Se dert het einde van de jaren twintig was hij zeer actief als publicist, vooral met opmerke lijke poëziekronieken en es sayistische reisliteratuur. Crisis In New York tijdens de Twee de Wereldoorlog bevrijdde Gijsen zich van een innerlijke crisis. De eenmaal strijdende katholieke schrijver brak met de geloofs- en morele waarden van zijn jeugd en vond een ra tionele levenshouding ten op zichte van een pijnlijk, onge rijmd en toch levenswaard be staan. Als romanschrijver veroverde Gijsen een groot publiek sinds 1947 toen „Het boek van Jao- chim van Babyion" verscheen, waarin hij op het gegeven van het bijbels Suzannaverhaal ge tuigenis aflegt van zijn totale geestelijke ommekeer. Jaar na jaar verschenen van zijn hand romans en verhalen, waaronder „Telemachus in het dorp" (1948), „Klaaglied om Agnes" (1951), zijn eerste Amerikaanse roman De boom van goed en kwaad" (1950), „De diaspora" (1961), „Het paard Ugo" (1968) en zi8jn laatste: „de kroeg van groot verdriet" (1974). Veel van zijn boeken zijn afrekeningen met het verleden en confrontaties tussen de non-conformist en gevoelsmens en de maatschap pij in Europa en de Verenigde Staten, gekruid met een schampere humor en veelal ironisch aangewende citaten en geschreven in een heldere, beheerste en intelligente taal. Gijsen die verscheidene malen verklaarde helemaal geen ver beelding te hebben, werd in Belgische literaire kringen omschreven als een „stoicijn en een moralist". Circustheater Ned. Oanstheater met Wiegenlied, squares, Heart's Labyrinth, vrijdagavond. Herhalin gen: 4, 5 en 6 oktober. Twee danswerken van ar tistiek leider van het Ned. Danstheater, Jiri Kylian, omsloten de clean gedan ste, koele choreografie van Hans van Manen, die voor zijn „Squares" een groot vierkant frame met TL-buizen benodigt. Deze op zichzelf interessante lichtsculptuur beperkt de dan sers in hun mogelijkheden, maar de speelse fluoresceren de charme en last but not least de musculaire moeiteloosheid, waarmede hier door het tien tal vakmensen op geïnstru menteerde minimale pianomu ziek van Satie wordt gedanst, staan borg voor het verdiende succes van dit nu 15 jaar oude ballet. Van Kylian eerst zijn toch wel wat onevenwichtige „Wiegenlied", een choreogra fische hommage aan de com ponist Alban Berg, wiens Vi oolconcert door de eerste con certmeester van het Ned. Bal let Orkest, Linda Ashworth uitstekend werd gespeeld. Dit ballet zou ook „De Dood en het Meisje" hebben kunnen heten. Het meisje heeft echt bestaan. Het was Manon, de dochter van Alma Mahler, die aan kinderverlamming over leed. Maar Kylian stuurt voor de drie levensfasen van dit meisje drie verschillende dan seressen het podium op. Zoiets gebeurt in „Giselle" toch ook niet? En „Giselle" is minstens zo veeleisend wat techniek en inlevingsvermogen betreft. Bovendien splitst de choreo graaf dit Vioolconcert in het tweede deel nog eens op in Al legretto en een Adagio, het geen toch niet strookt met de muzikale partituurtrouw, die in het programma wordt ver dedigd. Overigens een geladen danswerk, hetgeen eveneens met de première „Heart's La byrinth" het geval was. Ook hier een drietal beelden uit de Vrouwenpsyche. Een reis door het doolhof van haar ziel, die op muziek van Schönberg, Webern en Dvorék eindelijk berust. Schitterend gedanst, vooral door Nora Kimball - bijna ongeloofwaardig fraaie bewegingscombinaties, maar de vraag blijft: waartoe dit al les? Waarom ook nu weer ver schillende danseressen voor die ene vrouw? Ergens is Kyli an choreografisch uit balans. FRANK DELBOY Walther Schetter en Hans Zuijdveld in „RIF". Haag met „Ril" van Hans Zuijdveld, regie Fred Vaassen. Spelers: Ma- i Frank, Kiki Koster, Walther Het liep storm voor de uitvoe ring van het pas opgerichte „Stormtheater" voor kinderen, uit Den Haag, zondag in Dili- gentia, bij de premiere van „RIF". Dat er behoefte is 'aan kinderheater in Den Haag, was ook hier weer duidelijk. De medewerkers van het „Sto rmtheater" zijn van mening, dat er geen verschil tussen kinder- en volwassen theater moet zijn. Daarom wordt de nadruk gelegd op een volwas sen aanpak van de thematiek. Vier schipbreukelingen zitten op een eiland. Gedurende het samenzijn wordt onbegrip waargenomen. Het egocentris me en de oneerlijkheid ten op zichte van elkaar spelen hier bij een grote rol. Daarom wor den er regels bepaald, die ech ter niet worden nagekomen. De vier verschillende indivi duen moeten ieder opnieuw een plaatsje zien te veroveren in de samenleving en dat lukt. De gevoelsmatige factor komt Op een humoristische wijze werd „RIF" voor een volle zaal gespeeld. Niet alleen de teksten gaven een weerklank van humor, want de boven toon werd gevoerd door de mi mische bewegingsaspecten. Daarmee heeft regisseur Fred Vaassen zijn werk uitstekend gedaan. Er werden heel wei nig requisieten gebruikt en het decor was simpel en ongede tailleerd. Daarentegen was het geheel beslist sfeervol. De be wegingsvormen kwamen ster ker over dan de teksten. Hoofdzakelijk door het visuele kanten de bewegingen), was de première van „RIF" een bijzonder soort kindervoorstel ling. De spelers lieten blijken dat zij kwaliteiten bezitten. Geen kinderachtig spel, maar een duidelijk gegeven met unieke regievondsten. Het Sto rmtheater heeft laten zien dat je ook met weinig beschikbare middelen een goed programma kunt maken. Den Haag gaat vooruit, wat betreft de kwali teiten op het gebied van dit soort theater. LEN VAN DER MAATEN LONDEN -In de brou werij Greene King in het Zuidoost-engelse Bury St. Edmunds is het dezer da gen flink aanpakken ge blazen. Want men moet op tijd klaar zijn met het bottelen van 100.000 fles sen „St. Edmunds Speci al". Deze flessen wil men morgen op de markt brengen ter gelegenheid van de 80e verjaardag van de schrijver Graham Greene. „Een van de zwaarste bieren die wij brouwen" is het enige dat goed is voor een van de bekendste hedendaagse Britse schrijvers, zo zegt marketing- -chef Simon Redman over het verjaardagsgeschenk van zijn brouwerij, die in de 18e eeuw is opgericht door een van de voorvaderen van de auteur. De jubilaris toont zich over het eerbetoon „zeer verheugd" en stond ook toe dat de etiketten van de 100.000 speciale flessen van zijn handtekening werden voorzien. Ondanks die welwil lendheid liet hij zich onlangs tegenover een collega-schrij ver toch wat gereserveerder uit over „het hele schouwspel dat nu ter ere van mijn ver jaardag wordt georganiseerd". De auteur werkte dat echter zelf min of meer in de hand toen hij begin september van uit zijn Zuidfranse woonplaats Antibes naar Londen reisde voor de opening van een film manifestatie in het Nationale Film Theater, waarop alle ver filmingen werden vertoond die in de loop der tijd van zijn boeken zijn gemaakt. Greene hield daar een redevoering, die hij gebruikte om zijn te genstanders nog weer eens te kapittelen. Zo verklaarde Greene onder meer dat zijn boeken „rampza lig" zijn verfilmd door de meeste regisseurs. De enige uitzondering was Carol Reed, wiens „Derde Man" naar zijn mening een meesterwerk ge noemd mag worden. En Gree ne moet weten waarover hij spreekt: vroeger heeft hij eens gezegd dat hij bij het schrijven van een roman het verhaal eerst in beelden voor zich ziet waarna hij het op schrift vast legt. Tegenstanders Greene tart zijn tegenstanders ook in zijn nieuwe boek „Ge tting to know the general". Daarin beschrijft hij zijn goede relatie met de inmiddels ge storven Panamese president generaal Omar Torrijos. Twee jaar geleden deed de schrijver veel stof opwaaien met het boek „J'Accuse", waarin hij afrekende met de Zuidfranse mafia. Greene's eerste roman ver scheen in 1929. Met dit werk, getiteld „The Man within", maakte hij meteen naam als talentvolle jonge schrijver. Daarvoor had Greene als jour nalist gewerkt voor een pro vinciale krant in het Engelse Nottingham en voor de „Ti mes" in Londen. Zijn ambities om schrijver te worden dateer den uit zijn (ongelukkige) schooltijd in het ten noorden van Londen gelegen Ber- khamstead. Maar de echte sprong naar het door hem be geerde schrijverschap maakte hij pas na zijn geschiedenisstu die aan de universiteit van Oxford. Sindsdien heeft hij meer dan 20 romans gepubli ceerd, waarvan vroege werken als „Oriënt express" en „The power and the glory" evenzeer tot klassiekers uitgroeiden als de latere romans „The quiet American", „Our man in Ha vana" of „The human factor". Daarnaast schreef de reisbe- luste en avonturistisch inge stelde Greene ontelbare kran- te-artikelen over zijn beleve nissen op afgelegen plaatsen. Verder schreef hij reisverha len, toneelstukken en ook kin derboeken. Gezien deze scheppingsdrang is het nauwelijks verwonder lijk dat Greene naar eigen zeg gen „totaal vergat" dat hij in 1948 een roman over de be vrijding van Frankrijk ge schreven had en verkocht aan de filmmaatschappij MGM. Dit onlangs weer boven water ge- Naar verluidt, wordt het gekenmerkt door de typische „geheimzinnige" atmosfeer die •Engelse critici de naam „Gree neland" hebben gegeven. Veel van Greene's boeken hebben een religieuze achter grond. De schrijver ging in 1934 over tot het katholieke geloof, maar acht paus Johan nes Paulus II „net zo gevaar lijk als de Amerikaanse presi dent Reagan". Gelet op derge lijke uitspraken wekt het ook geen verbazing dat de Ameri kaanse autoriteiten hem regel matig een inreisvisum weige ren. Greene maakt van zijn anti-Amerikanisme ook nooit een geheim. Erger vindt hij het, dat hem nog nooit de No belprijs voor literatuur is toe gekend ondanks zijn roem. Hij heeft echter gezegd dat hij zich er niet langer aan zal ergeren en er ook niet meer over zal klagen. AMSTERDAM Het eerste Kirill Kondrashin-con- cours is gewonnen door de 26-jarige Japanse dirigent Jun'ichi Hirokami, die in zijn geboorteplaats Tokio al twee jaar geleden tot de prijswinnaars behoorde in een groot dirigentenconcours. Nu was de jury eenstemmig van mening, dat hij de beste was geweest van de drie finalisten, die in de afgelopen dagen in het Amster damse Concertgebouw elk een concert van het Radio Philharmonisch Orkest dirigeerden. Hirokami trad zondagmiddag op toen prins Claus het laatste deel en de prijsuitreiking bijwoonde. De vertolking van de acht ste symfonie van Beethoven was wat zwaar en hier en daar wat onevenwichtig van dynamiek, maar in elk geval bruisend van leven. Heel belangrijk was, dat de uitvoering uitmuntte door een vaste tempobeheersing en een uitstekend inzicht in de structuur van het werk. De weergave van Tijl Uilenspiegel van Richard Strauss was briljant. In de moeilijke begeleiding van Saint- Saëns, waarin Theodora Geraets een solopartij vervulde, was de dirigent minder zeker van zijn zaak. Naar de terechte woorden van juryvoorzitter Bernard Haitink hebben ook de beide andere finalisten een heel mooie toekomst voor zich. Hiroyuki Odano, een andere Japanner, ook 26 jaar, bleek zaterdagmiddag in Diepenbrock en Brahms meer aan dacht te hebben voor een fijne lyriek, maar zijn tempobeheer sing was veel minder vast dan die van de prijswinnaar. De 35- jarige Chinees Muhai Tang demonstreerde vrijdagavond de meeste ervaring te hebben, door zich geheel te werpen op de expressie en, in verband met de veel te korte repetitietijd, de afwerking van techniek en klank meer aan het toeval over te laten. Het Radio Philharmonisch Orkest heeft de afgelopen week het uiterste gedaan om, los van de eigen dirigent, de jonge dirigen ten ter wille te zijn door de intenties van de deelnemers zo goed mogelijk te realiseren. Het concours heeft onder meer geleerd, dat de finalisten langer met het orkest moeten kunnen repete ren en dat de bovenste leeftijdsgrens van 35 tot maximaal 30 omlaag moet. Geen ervaren gastdirigent neemt genoegen met één ochtend repetitie voor een concert, noodgevallen daargela ten. JOHN KASANDER Voor een uitgebreide agenda, ook voor de ko mende dagen raadplege men „UIT", de gratis we kelijkse bijlage van deze krant. I Cod ALPHEN AAN DEN RIJN EU- ,n 19> ROCINEMA I (Van Boetzelaer- Ston C straat 6, tel. 01720-20800): De S eind schorpioen (12); 18.45. 21.15. ol di. alleen 21.15. .EUROCINEMA I~, II: Romancing the stone (\2)\na9en 18.30, 21.00. wo. ook 13.30. oen r •EUROCINEMA III: Police ace- men, demy (al); 18.45. 21.15. di. alleen bom l 18.45. wo. ook 13.30. «EUROCI- —,„„0 NEMA IV Indiana Jon®a and the Temple o» Doom (12); 18.30, ae co 21.00. wo. ook 13.30. SChrol KINDERVOORSTELLING feiten EUROCINEMA I: Vol gas mat cnhrev H.rbi®(a.,; wo. 13.45. LEIDEN LUXOR (Stationsweg Peter 19. tel. 071-121239): Police aca- tv-film demy (al); 14.30, 19.00. 21.15. eerste LIDO I (Steenstraat 39. tel. foezec (Davio lijk ko of Doom (12); 14.30, 19.00, ter G 21.15. LIDO III: Romancing stuuro the atone (12); 14.30, 19.00. wppmi 21.15. LIDO IV: De grens (16); uoon" 19.00, 21.15. ma. di. ook 14.30. 9enr STUDIO (071-133210): De terst schorpioen (12); 14.30, 19.00, macht 21.15. TRIANON (Breestraat 21.20 124130): Once upon America (12); 19.45. LIDO I 123875): Emanuelle IV (1ö); 14.30, 19.00, 21.15. REX (Haarlemmerstraat 52, tel. 071- A«#c 125414): Sweethearts (16); 14.30, 19.00, 21.15. Een KINDERVOORSTELLING praats LIDO IV: Donald Duck in het Qraaf 1" r zoen i Bernhardstraat 56, tel. cept. 01719-12800): Silkwood (al); ma. progré NOORDWIJK 21.15. De lift (al); ma. 19.00. dl. men, 20-15- staan KATWIJK CITY THEATER I Wat 1 (Badstraat 30, tel. 01718-74075): bestai Halloween III (16); wo. 14.45, In eiki 19.00, korte* tin ka 14.45, X'9 K? 19.00, 21.15. ma. di. 19.00, SpreK, 21.15. CITY THEATER III: moet Footloose (al); wo. 14.45. 19.00, zal eli 21.15. ma. di. 19.00, 21.15. „„/w n KINDERVOORSTELLING •CITY THEATER IV: Billy Turf. '™°ac haantje de voorste (al); 14.45. 19.00, 21.15. CITY THEATER Chained heat (16); 22.50 i Sho i 01717-4354): Ciske de Rat (al); wo. 15.45. Terms of endear- ment (al); 20.00. di. ook 14.00. brengI KINDERVOORSTELLINGEN Kathry Billy Turf contra Kwel; wo. keel C 1400- samen WASSENAAR ASTRA (Lang- de bi straat 32. tel. 01751-13269): Showt Sophies choise (12); ma t/m wo. deze 20 0°- Man f tekort -field v \boat Cottor Iroepsc 'n de' Horizontaal: 1 wratmeloen; 4 keur; A^a9n( schrijflijn; 9 bedwelming door sterkePar^"€ drank; 11 deel v.h. oog; 13 voonegokke wijze, manier; 22 insektenetend dier, Verticaal: 1 mannetjeskat; 2 lijkelijk; 3 koningszoon; 4 kL.„,„„„ 5 onderricht; 6 korte tijdsduur; 7 siei lijk; 10 ringvormig handvat; 12 rlvi in Egypte; 15 maatstaf van lichtsterk, te; 16 vreemde titel; 17 onbepaalc vnw.; 18 uitvlucht; 20 zuivelprodukt. - rfe" LI •see>| oz :seouf* s 91 :sjee>) gi WlN Z_ ■smuisjids c, Uuejj iz :ua>(!3 61 !s|Buj lv sNEDI :i|6 h :ujo et :suai u 'saoj 6 9 :ai!ia :dao|eiue>t i qeeiuozuo^^^^ gratis elke woensdag de b| NO! 15.00 uur, telefoonnr. 07117.30 122248 en uw krant wordt nog dezeli de avond nabezorgd. 17 40 i 18^30 1 siso 19.00 akti Literaire prijs VEENDAM De literaire prijs van Groningen, inge steld door de stichting 't Grunneger Bouk, is voor 1983 toegekend aan de dichter Saul van Messel (dr. Jaap Meijer) uit Heemstede. Saul van Mes sel kreeg de prijs toege kend voor zijn in 1983 ver schenen gedichtenbundel „Groningen, een bundel Joodse poëzie". Door toe kenning van de prijs wilde de stichting 't Grunneger Bouk ook haar waardering 2Q «q uiten voor het andere werk van Saul van Messel, die opgroeide in de Joodse gemeenschap in Winscho- de naa bes NO!

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 10