Omwegen
Langs
Linotype-zetmachine
trekt belangstelling
van jong en oud
Voor
Pietje Precies.
Lucascollege
gemoderniseerd
AFSCHEID VAN BIJDORP
Binkie moet aan de lijn
Bewoners Stationsbuurt krijgen voorlopig toch hun zin
CckLcSouumt
uit 1
:en zi
dond
nd. h
in
ie op
elega
luz A
derdi
an ga
dere
O.C.i)e volgende zaak, de
immers 103 en 104", kon
gde de bode de volgende
ak aan. „Bingo", was de
actie van kantonrechter
ille. Een gevatte opmer-
er do ng. 20 bleek al snel. Twee
nog «eren, allebei late veerti-
16 u's. stapten naar voren en
elf ten ze oog in oog met de
idlake chter stonden, deelde
en. H!Ze mee dat dat ze hadden
door :zondigd tegen de wet op
ondi kansspelen. Oftewel, dit
irzake ustere duo had zonder
ïrgunning bingo-avonden
Borganiseerd. „De prijzen
jin in beslag genomen", zag
/ille in de stukken. „Da's
pnde want het was beder-
Kjke waar", voegde hij
°®rö^taraan toe. „Ik heb ge-
öea5mord dat het inmiddels is
^^pgegeten", waagde de ene
?toptran Qp te merken MDat is
eP. vich lastig met een pakje lu-
n3 ^ersde rechter.
P "e*er\ van de mannen draaide
en ze^h
falf n metSezeh die de
Ji^litie ervan verdacht zijn
rijzen te hebben opgege-
n, bleef de rechter stoï-
ijns aankijken. Hij liet zich
jet van zijn a propos bren-
en. Rechter Wille keek
Robepg eens in het proces ver
mal en zag dat alle prijzen
in Lieurig op een rijtje waren
"en fezet, zo kwam er ook een
kje paneermeel op voor,
ilf twet de rechter weten.
df tie e serieuze man zette de
r gou tak uiteen. Het was een
'ebort elbespraakt type, zo ie
mand die in staat is nuttelo-
dingen aan de man te
rengen. Hij had ook aan-
acht voor het detail, zodat
zaak zeer grondig uit de
oeken werd gedaan. De
lan vertelde dat hij en zijn
•iend een club voor alleen-
aanden hadden opgericht.
Vndere clubs zijn veel te
cn ïur, je moet veel betalen
m naar de ellende van an-
eren te luisteren", vertelde
eide'ï Het clubje was gestart
iet vijf man, maar groeide
estaag. „We begonnen met
espreksavonden. Zo kon
en we mensen uit hun iso-
>ment halen". Er werd een
raltje aan de Lange Mare
'fe/ïa^huurd. „Dat kregen we
in Ha_pov vijftig gulden, de kof-
twintike hebben we uit eigen zak
^fetaald", ging de man op de
/pisctf^„umentele toer. Van het
ik pitee/i kwam het ander, van
in zW gesprekken kwam men
an 2hp sjoelen, kaarten en ande-
df. je gezelschapsspelen. Tot ie-
nand het idee opperde om
Bingo te gaan spelen. „Bin-
jo, hoe gaat dat?, heb ik
pen nog gevraagd", zei de
jiPan- Om deze laatste op-
i spanking werd in de zaal
Rijiink geglimlacht,
et erfP de avond van de politie-
APval hadden de alleen-
r is rfaanden nog tot negen uur
en dpdanst, om vervolgens een
te gaan bingo'en.
>volefiaar sne^ werd het gezel-
jge samenzijn door de poli-
te wreed verstoord. Na
jeze inval raakte de club in
jerval. „We bleven met
rie mensen over", schil -
Jerde de man het tragische
jt' recbter wendde zich
vAa deze uitleg tot de zwijg-
"*sctllm\e mede-organisator. „U
•rvaajgeft de wet op de kansspe-
3n v3n toch al eens eerder
PPvertreden?", vroeg hij. De
11 "Han was zeer verbaasd,
de kansspelen?, ik
nergens van", luidde
iet ontkennende antwoord.
1 In 1983", hielp de kanton-
bchter hem op weg. Dat
lad geen resultaat. „Nee,
(at weet ik niet meer". Ook
(oor de spraakzame was het
iet de eerste keer. Waarop
uidelijk werd dat het
tveetal al eens eerder voor
et samen organiseren van
legale bingo-avondjes was
epakt. Deze veronderstel
ing werd door de woord
eerder verontwaardigd
lan de hand gewezen,
legen de politie hadden de
jannen gezegd, dat ze de
rijzen hadden gekocht,
ïisteren vertelden ze dat de
lubleden die zelf hadden
alletieegenomen. Het was niet
enige tegenstrijdigheid,
cjo zouden de bingokaarten
nijoor vijf gulden per stuk
aaijn verkocht, gisteren was
büat nog maar een kwartje,
egimver de toegangsprijs, een
dit jjksdaalder voor de huur
Sevejan de zaal, bestond geen
terschil van mening. De
iggefchter rekende uft dat de
iter:jiabnen toc^ redelijk moe-
af mPn hebben verdiend met 70
n jn|lleenstaande bingo'ers. Me-
pjajrouw Van der Poel, offi-
,eft lier van justitie, geloofde de
wenannen niet, zij eiste een
i m(joete van 120 gulden per
,gen|èrsoon. Op de vraag van
Xooie rechter of ze nog wat
j-^Jrilden zeggen, zei de zwijg-
man. „Wij willen
epag onze bingobak terug",
te*nê°bak is vaktaal voor de
hgjholen waarin de balletjes
voogden gedraaid. Daar be-
Lon de rechter niet aan.
'em<re* bracht hij de boete te-
tot 100 gulden.
KEES VAN HERPEN
EIDEN/REGIO £eklóe(2ou/uMit
DINSDAG 25 SEPTEMBER 1984 PAGINA 5
met matrijsjes van verschil
lend lettertype waarop het
lood vat moet krijgen. Het
lied der arbeid klatert met
intervallen verder.
De Linotype, en die andere
„machine-types", waren vele
decennia lang ingenieuze, ge
avanceerde stalen van supe
rieure techniek. Een grote
sprong vooruit, waarvan
Laurens Jansz. Coster welis
waar slechts een apocalyp
tisch droombeeld gehad kon
hebben, toen hij, verstrooid
en derhalve in gedachten op
een stronk zittend, in de
Haarlemmerhout een letter
uit boomschors sneed en die
op de grond liet vallen, waar
toen verrassenderwijs een
veelbelovende afdruk ver
scheen.
Eeuwenoude basis
Schone legendevorming. Het
doet er niet toe, dat in feite
(althans waarschijnlijk) me
neer Gutendaal de Duitse
uitvinder der boekdrukkunst
was; netzomin is het belang
rijk te weten, dat de Chine
zen en niet ene Schwartz
het buskruit hebben ont
dekt. Maar toch komen nog
steeds de mooiste typografi
sche meesterwerkjes met het
handzetten tot stand; zoals el
ders op de boeiende L.C.-ten-
toonstelling, via de pracht en
kleur van een video-recor
der, verkondigd wordt. Boek
drukkunst en kranten ma
ken: het heeft een eeuwenou
de basis, waarop die fantasti
sche Linotype met zeer veel
verdiensten en een wonder
lijke constructie heeft voort
gebouwd. Het is niet zijn
schuld, dat hij in de maal
stroom van de tijd is komen
vast te zitten. Alles is betrek
kelijk. De gewichtige zetma
chine is nu bijgezet in het
mausoleum der nistorie. Tot
eind deze week staat hij op
gebaard in de Waag om nog
even, als publiekstrekker,
werkzaam mee te ratelen in
het feestgedruis rond de jari
ge Leidse Courant
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
EEN OUD-GEDIENDE OP L.C.-EXPOSITIE IN DE LEIDSE WAAG
door Ton Picters
Daar staat-ie dan; der ja
ren zat, maar nog vol
fratsen. Als een afge
dankt en wat excentriek
hoofdaltaar van vóór de
hervormd-typografische
cultus. Gedegen smeed
werk van niveau. Op een
voorname plaats achter
in de Leidse Waag, staat-
ie. Bij het gemurmel van
gelovigen en ongelovi
gen. Dofblinkende lood-
staven met zilveren
schijn op de stenen vloer,
als op te smelten kaarsen
in een eredienst. Het is
de onvolprezen Linotype
model 31, vervaardigd in
New York, in '41 in ge
bruik genomen. Hij
werkt nog steeds, bij in
greep door de zetter; met
al z'n gewrichten. Een
vernuftige zetmachine;
het oude wondere appa
raat met de gloeiende
lood-pot. Middelpunt van
de massale publieke be
langstelling op de ten
toonstelling Leidse Cou
rant 75 jaar Nieuws.
Vooral de jeugd dromt er
omheen, maar ook oude
re bezoekers staan in
stomme verwondering te
kijken naar deze ratelen
de oude, loodzware reus.
Hij is waterpas neergezet
door één van zijn „oppas
sers", Hans van Schaar-
denburgh, vandaag on
derhoudsmonteur bij
Sijthoff Pers.
Van Schaardenburgh houdt
het tempo laag. Hans kan ook
niet anders, want hij demon
streert. In lood en oud ijzer.
Soms klettert het van de me
talen lettermatrijsjes en uit-
schuifbare spaties. Het is nog
de vaart, van tien, twintig
jaar geleden. Dat hoeft alle
maal niet meer; kan ook niet
meer in '84. Maar Van
Schaardenburgh, met zijn
neus voor mechanica, heeft
nog liefde voor het eerbied
waardige gevaarte, dat hij
zelf gereviseerd heeft. Al ge
ruime tijd staat de Linotype
als een op tijd geredde mam
moet werkloos en passief te
kijk in de grote kantoorhal
van Sijthoff in de Rijswijkse
Plaspoelpolder. „Soms zit ie
mand er met z'n fikken aan,
dan wordt er iets verbogen of
zo, en dat herstel ik dan
weer", vertelt Hans. Het on
derhoud moet zijn beloop
hebben.
„Dit leeft..."
Sinds '71 is Schaardenburgh
geen machinezetter meer,
maar hij mag nog erg graag
aan het toetsenbord zitten
„iets te veel druk, en je krijgt
een dubbele letter". „Dit leeft
veel meer dan die nieuwer
wetse dingen, al die compute
rachtige efficiency. Maar na
tuurlijk is de vooruitgang
niet te stoppen en het loopt
ook veel gesmeerder dan in
de dagen onder de loden
knoet".
Een hele klas met zelfbewus
te meisjes staat Hans gespan
nen op de typende vingers te
kijken. Iedere naam wordt in
een regel lood tevoorschijn
getoverd. Die regels mogen
de meisjes in het loden
tijdperk nog bakvissen gehe
ten mee naar huis nemen.
De kinderen willen weten:
„Meneer, wordt dat nou alle
maal in spiegelbeeld ge
daan?" „Ja, je hebt gelijk",
zegt de zetter, die met plezier
ratelend namen blijft produ
ceren. De tieners zijn ape
trots als ze zelf op de draai
kruk mogen zitten en probe
ren er ook iets van te brou
wen. Vrouwelijke typograaf-
jes in spé. Een enkele keer
deelt Hans een pluim uit: „Jij
wordt nog eens een goeie ma-
chinezetster!" En: „Wat zie ik
nou? Staat daar nou rang?
Nou, dan zal het wel rang
moeten zijn".
Met veel omslag
Dat is nog eens iets andersi
dan al die moderne lichtge-.
voelige procédés op een foto--
grafische zetterij. Met veel.
omslag voltrekt zich, op ver
zoek, in de Waag het machi
nale zetproces. Schaarden
burgh drukt op een hendeltje
hier, of doet een corrigerende
greep daar. Dan zwaait een
lange arm uit, en onder een
hagelbui van geluiden wor
den de matrijsjes en de spa-s
ties weer op hun plaats te-\
ruggebracht om hun diens-,
twerk te kunnen voortzetten.
Kalm aan. In „mijn tijd" was
het nog een hele klus om via
de Linotype een „laatste be
richt" in ijltempo te fabrice
ren, vlak vóór de krant-
moest „zakken". De „deadli
ne", als een zwaard van Da
mocles boven je krantehoofd.
Altijd bleef er wel ergens iets
steken of hangen, en dan
moest de in het nauw ge
brachte zetter, onder gevloek
en geblaas, vaak klimmen en
klauteren en doen alsof hij
twee paar handen had ten
einde de zaak weer in het
reine met de verwachtingen
te brengen. Het nieuws was
razendsnel, en de machine
had er een hele toer aan om
het bij te kunnen houden.
De meisjes die hun naam in
lood als een trofee in ont
vangst hebben genomen zien
alweer wat anders. En al
gauw zitten ze om beurten te
hannesen aan een computer
zo'n om de haverklap
weerspannig stuk uitvinding
waaraan ik nu dit verhaaltje
ontlok. Ze voelen zich er best
op thuis en tikken „gekke
dingen" op het beeldscherm:
"Ga je vanavond mee naar
de kermis?", of „Ik denk dat
ik eerst boodschappen ga
doen"; ook wel „Ik zie Gijs
niet zo vaak meer, de laatste
tijd". Intussen gaat Hans on
verstoorbaar door met zijn
free lance-werk en kijkt
glimlachend naar de schuins
weg gemonteerde magazijnen
LEIDEN/ZOETERWOUDE Kantonrechter Wille heeft
gisteren een man uit Zoeterwoude veroordeeld tot een boete
van 30 gulden. De man had van B en W van Zoeterwoude
opdracht gekregen om zijn hond Binkie aan de lijn te hou
den. De Zoeterwoudenaar liet zijn hond echter toch loslopen.
B en W van Zoeterwoude hadden de man naar aanleiding
van klachten opgedragen om zijn hond aan te lijnen. De
hond heeft al verschillende katten doodgebeten.
ADRES:
POSTCODE/PLAATS:
TELEFOON:
Deze ontvangt de eerste twee weken de krant gratis.
Daarna wordt het abonnement betaald per:
kwartaal
automatisch per maand
jaar
STUUR EEN SCHROEVEDRAAIERSET NAAR:
NAAM:
POSTCODE/PLAATS:.
Stuur de bon ingevuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer 998,
2500 VD Den Haag (postzegel niet nodig). CodeJNZ
LEIDEN Bewoners van
de Stationsbuurt hebben
gisteravond van de ge
meenteraad voorlopig hun
zin gekregen. Over het
verdwijnen van de Ples-
manrotonde, de bouw van
een kantoor en een par
keerdek in hun wijk
wordt pas over een aantal
jaar een besluit genomen.
Voorlopig zal de gemeente
niet actief proberen deze
plannen ten uitvoer te
brengen. Een aantal be
woners heeft maanden
lang gestreden tegen de
gemeentelijke plannen om
het nodige te veranderen
in de Stationsbuurt.
De gemeenteraad besloot gis
teravond wel de vestiging
van een café in de wijk mo
gelijk te maken. Voorstellen
van de PvdA en klein links
zo kwam een PvdA-voor-
stel ter tafel om geen café
maar de vestiging van een
koffieshop of een restaurant
toe te staan haalde het
niet.
De raad liet gisteravond wel
blijken een reconstructie van
de rotonde van groot bealng
te vinden. De bedoeling is
dat de rotonde wordt omge
bouwd tot een T-kruising
waarmee vooral de zwakke
re verkeersdeelnemers ge
holpen zouden moeten wor
den.
Het CDA herhaalde nog eens
de suggestie om naast Ples-
manrotonde een parkeerga
rage te bouwen en het par
keerterrein van de flats aan
het Stationsplein op te hef
fen en daar een groenvoor
ziening van te maken. Wet
houder wees het idee als on
uitvoerbaar van de hand. „Ik
betwijfel in ernstige mate of
die parkeergarage geëxploi
teerd zou kunnen worden".
Het is ook maar een sugges
tie", aldus CDA'er J. van
Zijp.
NOTEER ALS NIEUWE ABONNEE M.I.V.
NAAM:
VOORSCHOTEN Het
Lucascollege, de Voor-
schotense scholengemeen
schap voor r.-k. en
prot.chr. voortgezet on
derwijs, neemt vrijdag 28
september officieel de
twee uitgebreide en ge
moderniseerde gebouwen
in gebruik. Tevens wordt
die dag niet zonder enige
weemoed afscheid geno
men van de schoolgebou
wen in Huize Bijdorp.
Zonder de geschiedenis al
te zeer geweld aan te
doen, kan men zeggen dat
het huidige Lucascollege
is gegroeid uit de „Franse
school voor jongejuffrou
wen uit de deftigen
stand".
Die school werd in Voorscho
ten geopend kort nadat de zus
ters van de Congregatie van
de H. Catarina van Siena ofte
wel de zusters Dominicanessen
van Voorschoten het enigszins
frivole landhuis Bijdorp aan
kochten. Dat was in 1876. Die
kostschool voor jongejuffrou
wen groeide uit naar het
„Pensionaat O.L. Vrouw van
Lourdes", een pensionaat dat
de deftige joffers opleidde via
de Middelbare Meisjes School
(MMS) tot eerbare dames in de
samenleving. De MMS van
Huize Bijdorp kreeg landelijke
bekendheid door de goede en
gedegen opleiding. Zowel de
internen (vroeger kostschool
meisjes) en de externen (zij be
zochten alleen de school en
sliepen thuis) kregen naast de
verplichte vakken enige prak
tische vakken zoals kunstge
schiedenis.
Rijk
Omdat aangenomen werd dat
meisjes van rijke ouders ook
later een goed huwelijk zou
den doen werd grote aandacht
besteed aan de kunstgeschie
denis (altijd goed voor een ge
degen conversatie) en etiquette
oftewel wellevendheidsleer.
De MMS van Huize Bijdorp
zou waarschijnlijk tot in lengte
van jaren zijn blijven functio
neren als de Mammoetwet niet
gekomen was. Die verplichtte
tot samenwerking met andere
scholen. Die samenwerking
werd gevonden in het dorp
zelf. Dat wat het openbaar
voortgezet onderwijs in Voor
schoten niet lukte kregen her
vormden, gereformeerden en
rooms-katholieken wel voor
elkaar en zo ontstond het Lu
cascollege. Omdat MMS gelijk
gesteld werd met HAVO-on-
derricht, kreeg het Lucascolle
ge toestemming tot oprichting
in MAVO en HAVO.
Tegen de rechter zei de man dat hij het belachelijk vond dat
zijn hond niet mag loslopen. „Hij heeft nog nooit iemand ge
beten en katten doodbijten is niet tegen de wet. De mensen
moeten hun katten maar binnenhouden, mijn hond mag af
en toe best wel eens een katje doodbijten", zei de eigenaar
van Binkie. De officier van justitie, mevrouw Wille, zei dat
de opmerking dat katten binnen moeten worden gehouden,
nergens op slaat. Zij eiste een boete van 30 gulden, maar bij
een volgende keer zou zij een hogere straf vragen. Op 15 ok
tober moet de man voor hetzelfde feit voorkomen.
Huize Bijdorp.
Kort na de fusie trad de direc
trice zuster Cyrilla O.P. af als
hoofd van de school en kwam
er een leek als directeur. De
zusters van Bijdorp bleven nog
wel les geven, maar tenslotte
zijn ze allemaal met pensioen
gegaan. Nieuwe aanwas vanuit
het klooster was er niet omdat
de Dominicanessen zich vrij
wel overal uit het onderwijs
hebben teruggetrokken en nu
meer doen aan bejaardenzorg.
Vorig jaar kreeg het Lucascol
lege van het ministerie toe
stemming om de twee nieuw
ste gebouwen uit te breiden,
waardoor de verouderde loka
liteiten van de vroegere MMS
van Bijdorp overbodig werden.
Voor de leerlingen betekent
dit het wegvallen van fiets
tochten tijdens de schooldag
van het ene naar het andere
gebouw. De twee gebouwen,
die aan de Van Beethovenlaan
wordt het hoofdgebouw, liggen
enige honderden meters uit el
kaar. Leerlingen, maar zeker
de docenten zullen de sfeer
van huize Bijdorp missen.
Binnen het Lucascollege ver
wacht men dat spoedig de on
derwijsbevoegdheid uitgebreid
kan worden tot het Atheneum.
De confessionele school telt
ongeveer 600 leerlingen en
heeft zich mede door het ont
breken van openbaar voortge
zet onderwijs een goede plaats
verworven in Voorschoten.
Vrijdag 28 september om vier
uur zullen beide gebouwen of
ficieel geopend worden en te
vens wordt dan afscheid geno
men van de zusters Dominica
nessen van Huize Bijdorp.
Dit setje mini schroevedraaiers
variërend in maat van 0.8 tot
3.8 mm, krijgt u toegestuurd als
dank voor de moeite van het
aanbrengen van een nieuwe
abonnee
