troepen uit Tsjaad
Voor
Pietje Precies.
Sinisters van financiën leggen
G begrotingsdiscipline op
brieven
van
lezers
8" CeicLe Sotutmt
Mao's Grote
Sprong eiste
zeker tien
miljoen levens
Nazi-rechters
aangepakt
KRASSENDE FRANS-LIBISCHE OVEREENKOMST
LESTIJNEN HERDENKEN
|aSSAMOORD
dSABRA EN CHATILA
Giscard bereidt terugkeer voor
Taklift
probeert
voorschip
Mont
Louis open
te zagen
GENLAND
fieidae (Botvuwt
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1984 PAGINA 11
i rei
Jtade bij Italiaans-
serse grens beëindigd
SO De blokkade door vracht-
jhauffeurs van de Italiaans-Zwit-
nsovergang bij Chiasso is giste-
jindigd. De Italiaanse autoriteiten
de demonstrerende chauffeurs
llijk toegezegd de douaneformali-
e vereenvoudigen en het aantal
;rs uit te breiden. Hiermee is een
ikomen aan een actie die vorige
'oensdag begon. De vrachtwa-
ffeurs hebben laten weten, dat
Italiaanse douane een proeftijd
x weken geven. Wanneer na die
wordt vastgesteld dat er nog
geen wezenlijke verbeteringen
;etreden, kunnen nieuwe acties
verwacht.
Eichmann-jager
Arbel overleden
TEL AVIV Jehuda Arbel,
het "brein" van het Israëlische
team dat de voormalige SS-of-
ficier Eichmann opspoorde en
in 1960 naar Israël ontvoerde,
is op 63-jarige leeftijd overle
den. De in Duitsland geboren
Arbel ontdekte Eichmanns
adres in Argentinië en maakte
de ontvoering mogelijk. Tol
kort voor zijn dood was Arbel
die hartklachten had, een ac
tieve agent van de Israëlische
geheime dienst. Eichmann
werd na een maandenlang
proces door een rechtbank ir
Jeruzalem terdoodveroordeelc
en in mei 1962 terechtgesteld.
CIA leverde vliegtuigen
aan anti-Sandinisten
WASHINGTON De aanval van anti-
Sandinistische guerrillastrijders op een
militaire school in Santa Clara (Nicara
gua) twee weken geleden is uitgevoerd
met luchtsteun van drie vliegtuigen die
door de CIA zijn geleverd. De vliegtui
gen beschikken tevens over raketten.
Dit schrijft de Washington Post. Vol
gens het blad werden vorig jaar zeven
Cessna-02 door de Nationale Garde in
New York overtollig verklaard. Vervol
gens kwamen ze ter beschikking van de
landmacht, die ze in samenwerking met
de CIA voor geheime operaties inzette.
Bij de aanval op Santa Clara kwamen
twee huurlingen met de Amerikaanse
nationaliteit om het leven.
Neer
gestort
Acht mensen
kwamen om
het leven en
tien werden
ernstig
gewond, toen
hun vliegtuig
neerstortte
tijdens de
landing op
1 zaS De bekendmaking
van de Frans-Libische
s eihkomst, die voorziet in
poedige terugtrekking
'^troepen van beide lan-
!*el Tsjaad, heeft de inter-
^uMe politieke wereld in
j^nate verrast. De over-
list, die achter de scher-
oor Frankrijk en Libië
>wprkt heeft in het bij-
de%Tsjadische regering
getroffen, omdat zij
j de geheime onderhan-
;n betrokken is geweest.
1 de Tsjadische minister
aitenlandse zaken, Las-
iteren nog in Parijs was,
?jhü het nieuws over de
terugtrekking van de Franse
Libische troepen uit de persbe
richten vernemen. A& alles
volgens plan verloopt, zal op
25 september een begin ge
maakt worden met de terug
trekking van de Libische en
Franse troepen. Half novem
ber moet deze operatie zijn be
ëindigd.
De Franse minister van bui
tenlandse zaken, Cheysson, be
nadrukte gisteren dat aan de
Frans-Libische overeenkomst
een heel simpel principe ten
grondslag ligt. „Als de Libi
sche troepen in Tsjaad blijven,
dan blijven daar ook Franse
troepen. Als zij vertrekken,
dan vertekken wij ook", aldus
Cheysson. Cheysson was het
afgelopen weekeinde in de Li
bische hoofdstad Tripoli en
heeft daar met kolonel Kha-
daffi en diens minister van
buitenlandse zaken, Triki, de
laatste hindernissen weggeno
men voor de terugtrekking
van de Franse en Libische
troepen. In Tsjaad zijn 3.000
Franse en ongeveer 5.000 Libi
sche troepen gestationeerd.
De Tsjadische regering heeft
nog steeds niet officieel gerea
geerd. In de Tsjadische hoofd
stad N'Djamena wordt er
voorshands vanuit gegaan dat
Libië jiiet al haar troepen uit
Tsjaad zal terugtrekken. De
Tsjadische minister van bui
tenlandse zaken, Lassoe, wijst
er op dat Libië nooit het noor
delijke grensgebied van
Tsjaad, de zogenaamde
Aoezoe-strook, zal opgeven.
Daar verblijven al jarenlang
Libische militairen en Kha-
daffi heeft dit gebied min of
meer ingelijfd. Cheysson, die
gisteren blijkbaar de regering-
Habré gerust wilde stellen, liet
weten dat „wij waarschijnlijk
gedwongen zullen zijn om te
rug te keren, als zich nieuwe
agressie voordoet en als Tsjaad
daarom vraagt".
Op verzoek van president Ha-
bré zond Frankrijk in augustus
vorig jaar troepen naar Tsjaad.
Aanleiding tot dit verzoek
vormde het beleg van de noor
delijke Tsjadische garnizoens
stad Faya Largeau. Het beleg
werd uitgevoerd door Tsjadi
sche opstandelingen onder lei
ding van oud-president Oued-
dei. Deze wordt door Libië ge
steund. Tijdens het beleg van
Faya Largeau voerde de Libi
sche luchtmacht aanvallen uit.
Na de verovering van Faya
Largeau zou voor de Tsjadi
sche opstandelingen de weg
naar N'Djamena open zijn ko
men te liggen, als Franse troe
pen niet hadden ingegrepen.
'be.
ktdET/JERUZALEM De moord op honderden Palestijnse
defs. die twee jaar geleden geleden is plaatsvond in de vluch-
rfo;nkampen Sabra en Shatila in Beiroet, is gisteren massaal
:ht door de Palestijnen.
vet
e/rfogingen door Palestijnen in de door Israël bezette westelij-
ur/daanoever en de strook van Gaza traden Israëlische troe-
ndp met traangas- en drukgranaten. Deze laatste veroorzaken
eplploffing een zware knal en een schokgolf, maar geen let-
mtft felst betoogden Palestijnen uit vluchtelingenkampen bij
Ie Hah en Bethlehem op de westelijke Jordaanoever. Vele
\e lijnen werden gearresteerd.
tot Israëliërs werden gewond toen op de westelijke Jordaan-
■eieen autobus werd beschoten. Enkele inzittenden schoten
■n waardoor twee Palestijnen gewond raakten. Bij de kam-
n iabra en Shatila aan de rand van Beiroet verzamelde zich
en zeker tienduizend Palestijnen en Libanezen. Dit ge
ide onder het toeziend oog van de sji'itische Amal-militie,
fet grootste deel van West-Beiroet beheerst.
NAVO op
oefening
Een soldaat
van het Brit
se leger in
West-
Duitsland si
muleert het
leggen van
een mijn on
der de brug
over het ri
viertje de
Leine in de
buurt van
Hannover.
De manoeu
vre maakt
deel uit van
de jaarlijkse
herfstoefe-
ningen van
de NAVO in
W-Duitsland.
ionze correspondent Aad
Jongbloed)
5SEL De ministers
financiën blijken tij
hun informele bij-
pmst in het weekein-
1 het Ierse Co Clare
greep naar de macht
Europese Gemeen-
te hebben gedaan,
flans op succes werd
Jen tijdens de Raden
|ninisters van Buiten-
Je Zaken en Land-
in Brussel groot ge
ld, ondanks verzet
enkele EG-bewinds-
"h van Buitenlandse
Zaken.
De Nederlandse staatssecreta
ris voor Europese Zaken, dr.
Wim van Eekelen, zei niet on
gelukkig te zijn over de grote
re rol, die de ministers van Fi
nanciën zich hebben toebe
deeld. „Zij hebben het voor
touw genomen om de financië
le perikelen van de Gemeen
schap de baas te worden. Ik
vind dat een goede ontwikke
ling. We hebben nu de ingre
diënten om eruit te komen".
Ook minister van Landbouw,
ir. Gerrit Braks, vond niet dat
de Landbouwraad onder cura
tele gesteld wordt. „Ons stand
punt is altijd geweest dat er
meer begrotingsdiscipline
moet komen, anders komen
we vroeg of laat in de proble
men. Tot dusver was de positie
van de ministers van Finan
ciën in de EG uiterst schraal.
Ze krijgen nu de sterkere posi
tie in de besluitvorming bin
nen Europa. Ik voel me er wel
gelukkig mee".
In Co Clare spraken ministers
van Financiën af dat de Euro
pese Commissie, het dagelijkse
bestuur van de EG, elk jaar de
financiële behoefte moet aan
geven plus de inkomsten die
worden verwacht. De minis
ters van Financiën zullen dan
steeds uiterlijk op 1 maart de
financiële enveloppe depone
ren bij de andere Raden van
ministers. Dat houdt een be
perking in van de bevoegdhe
den van de ministers van Bui
tenlandse Zaken, die tot dus
ver altijd de begroting vast
stellen. Ook de ministers van
Landbouw, die 65 procent van
de EG- begroting onder hun
beheer hebben, zullen de
richtlijnen van de collega's
van Financiën niet langer
kunnen negeren.
Over de aanvullende begro
ting voor dit jaar, die een te
kort van 2,5 miljard gulden
moet dekken, kwamen de mi
nisters van Buitenlandse Za
ken gisteren nog niet tot over
eenstemming, hoewel de Euro
pese Commissie voorspelt dat
eind oktober de Europese kas
Tiendaagse
r ouderen
RSFOORT De vierde
jkse Platen Tiendaagse
dit jaar in Rotterdam
10 tot en met 20 oktober
{jden. „We beogen met
Campagne vooral de fre-
jlie van het bezoek aan de
Jizaak van de wat oudere
"ment te stimuleren, door
Ipdruk te leggen op het
Ée karakter en de emotio-
waarde, die de geluids-
,jr voor iedereen heeft",
de voorzitter van de
ting Platen Tiendaagse,
jpaasterland.
aten Tiendaagse wordt in
rfftotterdamse Ahoy' op
sdag, 10 oktober ingeluid
een gala, waarop een
jjaantal artiesten optreedt.
Amerika komen The
jkr Brothers, uit Zweden
Frida en uit Zwitserland
po Diethelm/Famulari.
(Van onze correspondent Bob
van Huët)
PARIJS Valéry Giscard
d'Estaing, die van 1974 tot
1981 president van Frankrijk
was, keert na drie jaar van
betrekkelijke anonimiteit te
rug in het Franse politieke
leven. De man wiens lange
naam in de Franse pers met
het oog op de ruimtewinst
vaak wordt teruggebracht tot
de afkorting VGE, is aan
staande zondag de belang
rijkste kandidaat in de eerste
ronde van deelverkiezingen
in het departement Puy de
Döme voor een zetel in de
Nationale Vergadering in Pa
rijs. Met op zijn programma
ook nog een verkiezing in de
plaatselijke gewestraad hoopt
Valéry Giscard d'Estaing
de 58- jarige Giscard d'Es
taing een solide basis te leg
gen voor zijn kandidatuur
voor het presidentschap van
Frankrijk in 1988.
De ex-president heeft het
scenario voor zijn comeback
zelf geschreven. De verkie
zingen in Puy de Dóme wer
den noodzakelijk door de
„promotie" van Giscards va
zal Claude Wolff (U.D.F.)
naar het Europarlement in
Straatsburg.
Opmerkelijk is dat Giscard in
zijn voorbereidingen steun
heeft gekregen van niemand
minder dan president Mitter
rand. Mitterrands welwil
lendheid stoelt op puur poli
tieke motieven. De terugkeer
van Giscard zal de oppositie
verzwakken door de onver
mijdelijke broederstrijd door
de drie UDF-kopstukken Si-
mone Veil, Raymond Barre
en Valerie Giscard d'Estaing
enerzijds en Jacques Chirac
aan de andere kant.
1 r-1,
HÉT "r TUC
PAr m ONS
IN 5c V.s MTEN ZOI,
W//M
Hler mijn éêMStins,
OOSTENDE De berging
van uraniumvaten uit de Mont
Louis heeft gisteren opnieuw
vertraging opgelopen, doordat
het onmogelijk bleek onder
water een groot gat te branden
in het voorschip van het wrak.
Daar liggen nog 13 vaten met
uranium-hexafluoride.
Bergers van Smit Tak hebben
vervolgens met lichte explo
sieven twee kleinere gaten in
de romp gemaakt. Met behulp
van de drijvende bok Taklift 1
proberen de bergers nu deze
gaten open te zagen tot een
opening van 20 bij drie meter.
„Maar dat gaat zeer lang
zaam", aldus een woordvoer
ster die verklaarde over de
termijn waarbinnen de opera
tie kan worden afgerond geen
zinnig woord te kunnen zeg
gen.
Greenpeace heeft gisteren de
Franse reder CMG van de
Mont Louis in een telegram
verzocht geen uranium meer
te vervoeren totdat betere re
gels zijn vastgesteld. De reder
verklaarde desgevraagd ge
woon door te gaan met de
tranporten. In Le Havre be
schilderden mensen van de
milieu-organisatie een Japans
uraniumschip met stralingste
kens.
AMSTERDAM Dorine van
der Klei voert haar nieuwe
programma „Ga maar rustig
slapen" 4 oktober voor het
eerst op in Theater Bellevue in
Amsterdam. De volgende we
ken worden er op dezelfde
plaats nog zeven voorstellin
gen van gegeven, waarna de
zangeres, begeleid door pianist
Tom Löwenthal, tot half mei
voorstellingen verzorgt in den
Nieuw programma
Dorine van der Klei
lande. In het programma laat
Dorine van der Klei in woord
en muziek horen en zien hoe
de periode kort voor, tijdens
en meteen na de tweede we
reldoorlog in Nederland werd
ervaren.
ïrieven graag kórt en
iuidelijk geschreven De
edactie behoudt zich
iet recht vóór ingezon-
len stukken te bekorten
Prinsjesdag
De PSP vond het nodig konin
gin Beatrix en prins Claus tij
dens een tv-uitzending voor
politieke partijen belachelijk
te maken. Dat was laf en ge
meen. Gelukkig heeft Neder
land geen president, maar een
staatshoofd die boven de poli
tiek staat. Laten we daarom
vandaag op Prinsjesdag extra
merken dat wij Nederlanders
God dankbaar zijn voor een
staatshoofd als koningin Bea
trix en daar ook uitbundig
voor opkomen.
P. de Jong, Secretaris „Oranje
Hofstad"
DEN HAAG
Dit setje mini schroevedraaiers
variërend in maat van 0.8 tot
3.8 mm, krijgt u toegestuurd als
dank voor de moeite van het
aanbrengen van een nieuwe
abonnee
NOTEER ALS NIEUWE ABONNEE M.I.V.
NAAM:
ADRES:
POSTCODE/PLAATS:
TELEFOON:
Deze ontvangt de eerste twee weken de krant gratis.
Daarna wordt het abonnement betaald per:
O kwartaal
automatisch per maand
jaar
STUUR EEN SCHROEVEDRAAIERSET NAAR:
NAAM:J
ADRES:
POSTCODE/PLAATS:j
Stuur de bon ingevuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer 998,
2500 VD Den Haag (postzegel niet nodig) Code
PEKING China heeft voor het eerst bevestigd dat meer
dan tien miljoen mensen van de honger zijn gestorven na
Mao TseToengs „Grote Sprong Voorwaarts" van 1958. Vol
gens Amerikaanse berekeningen op grond van verschui
vingen in bevolkingsaantallen zouden zelfs 27 tot 30 mil
joen mensen het leven gelaten hebben als gevolg van grote
voedseltekorten.
Het Chinese bureau voor de statistiek heeft toegegeven dat
in de vier jaren van 1959 tot en mét 1962 „meer dan tien
miljoen mensen een onnatuurlijke dood zijn gestorven van
zowel door de mens geschapen factoren als door ernstige
natuurrampen". Mao's geëxperimenteer met de Chinese
economie viel samen met droogte, overstromingen en be
smettingen waardoor toch al slechte oogsten leidden tot
wanhopige tekorten.
Tot nu toe heeft de Chinese regering nooit eerder de tol in
mensenlevens die Mao's Sprong Voorwaarts eiste, openlijk
besproken. De officiële media spreken alleen over „de drie
jaren van natuurrampen", „verschrikkelijke schade" en
„ernstige verliezen". Mogelijk laat men verdere gegevens
achterwege omdat de huidige leider Deng Xiaoping en zijn
entourage zich niet verzet hebben tegen Mao's rampzalige
plannen.
In februari 1981 gaf de inmiddels overleden Chinese eco
noom Sun Yefang voor het eerst toe dat er een „enorme
prijs in bloed" is betaald. Volgens zijn cijfers sprong Chi
na's sterftecijfer omhoog van 10,8 per duizend inwoners in
1957 tot 25,4 per duizend in 1960. Amerikaanse deskundi
gen gingen een stap verder. Zij concludeerden op basis van
staistieken die China zelf had prijsgegeven dat de kinder
sterfte en andere dodentallen veel hoger waren dan offi
cieel was bericht. Professor Ansley Coale van de Ameri
kaanse Academie voor wetenschappen schatte het aantal
doden op 27 miljoen en dr. Judith Banister, hoofd van de
Chinese afdeling van het Amerikaanse centraal bureau
voor de statistiek, sprak zelfs over dertig miljoen doden.
Deze Amerikaanse conclusies werden door woordvoerder
Sun Shangqing van de Chinese Academie voor Sociale We
tenschappen in twijfel getrokken. „Tijdens de Grote
Sprong Voorwaarts stierven er mensen van de honger",
gaf hij toe. „Maar het is erg moeilijk voor ons om vast te
stellen of al deze mensen een normale dood of van de hon
ger stierven of door andere oorzaken.
Pannen omgesmolten
Mao Tsetoeng heeft destijds de „directe verantwoordelijk
heid" aanvaard voor de mislukking van zijn plan om Chi
na puur communistisch te maken door de particuliere
landbouw af te schaffen en door 750.000 collectieven sa
men te smelten tot 26.000 grote communes. Hij trok daaruit
evenwel geen consequenties.
Mao hield zijn landgenoten destijds voor dat China in vijf
tien jaar de industriële produktie van Groot-Brittannië zou
evenaren of zelfs voorbijstreven als iedereen, ook de boe
ren, zijn best zou doen. Eind 1958 stonden er 600.000 oven
tjes op boerenerven waar de landbouwers hun persoonlijke
potten en pannen smolten in een wanhopige poging de
staalproduktie op te voeren. De economische en politieke
chaos en het slechte weer eisten echter een ongehoorde
menselijke tol. Ook andere hervormingen van de Chinese
communisten zoals de in de jaren zestig gepropageerde
Culturele Revolutie, die terugkeer naar de zuivere commu
nistische leer beoogde en in toonaangevende linkse krin
gen in het Westen werd bejubeld, eiste een onnoemelijk
aantal slachtoffers. Maar hun aantal werd overtroffen tij
dens de Grote Sprong Voorwaarts. De menselijke tol die
daar betaald werd is waarschijnlijk alleen vergelijkbaar
met de vijftien miljoen mensen die stierven op de slagvel
den van de Tweede Wereldoorlog.
(Van onze correspondent Ge
rard Kessels)
BONN Nog nooit is in
Duitsland een lid van het be
ruchte Volksgerechtshof van
de nazi's veroordeeld. De justi
tie in Berlijn wil daar nu ver
andering in brengen. De 82-ja-
rige voormalige nazi-rechter
Paul Reimers is wegens mede
plichtigheid aan moord in
staat van beschuldiging ge
steld. Hij zou meegewerkt heb
ben aan 97 doodvonnissen van
de executie-machine die het
Volksgerechtshof vooral in de
laatste oorlogsjaren was.
Bij de afrekening met het na
zi-verleden is de rechterlijke
macht altijd buiten schot ge
bleven. Geen enkele van de
577 rechters en officieren van
justitie van het Volksgerechts
hof werd ooit veroordeeld. Of
het nu zover komt is nog maar
zeer de vraag. De voormalige
rechters en officieren zijn tus
sen de zeventig en negentig
jaar oud. De artsen van Rei
mers hebben al laten weten
dat hun bejaarde patiënt niet
in staat is de inspanningen van
een strafproces te doorstaan.
Het doktersattest wordt mo
menteel „zeer zorgvuldig" be
studeerd.
De weinige pogingen die na de
oorlog werden ondernomen
om leden van het Volksge
rechtshof aan te pakken, leden
alle schipbreuk. Het dichtst bij
een verblijf achter de tralies
was nog Hans-Joachim Rehse.
Hij werd in de jaren zestig tot
vijf jaar gevangenisstraf ver
oordeeld wegens medeplichtig
heid aan moord. In hoger be
roep werd hij echter vrijge
sproken. Het Bondsgerechts-
hof in Karlsruhe kwam tot de
conclusie dat Rehse alleen dan
schuldig zou zijn als hij op
„minderwaardige gronden",
dus tegen zijn rechterlijke
overtuiging in, voor de dood
straf gestemd had. Dat was
volgens het Bondsgerechtshof
echter niet gebleken. Volgens
het hof was het Volksgerechts
hof „een onafhankelijke recht
bank was, die alleen aan de
wet gebonden was."
Het Bondsgerechtshof negeer
de daarmee de stapels aanwij
zingen dat het Volksgerechts
hof geen rechtbank was, maar
een brute terreurmachine. Een
rechtbank die, zoals Hitiers
propaganda-minister Goebbels
het uitdrukte, „niet uit moest
gaan van de wet, maar van het
besluit: de man moet weg." Zo
werden verdachten voor futili
teiten ter dood veroordeeld.
Vooral nadat Roland Freisler
in 1942 president van het
Volksgerechtshof was gewor
den draaide de executie-ma
chine op volle toeren. In het
eerste jaaj- van zijn president
schap werden 1200 doodvon
nissen geveld, tegen 263 in
1941. Freisler, die de verdach
ten overschreeuwde en bele
digde, de uitspraak meestal
vantevoren afsprak met de
openbare aanklager, kon na de
oorlog niet meer ter verant
woording worden geroepen.
Hij stierf bij een bombarde
ment van de geallieerden.
Het Rehse-vonnis van het
Bondsgerechtshof had jaren
lang een verlammende uitwer
king op de justitie. Tal van
procedures werden stopgezet.
Eerst in 1979 begonnen drie
officieren van justitie in Ber
lijn op last van de liberale Ber-
lijnse justitie-senator Gerhard
Meyer aan een nieuw onder
zoek.
Ontwerper bikini overleden
LAUSANNE De ontwerper van de bikini, Louis Reard,
is in een ziekenhuis in Lausanne overleden. De 87-jarige
Franse auto-ingenieur ontwierp het tweedelige zwemkos-
tuum in 1946, na te zijn toegetreden tot de kledingfirma
van zijn moeder. Het splitsen van een badpak in een bo
ven- en onderhelft gold in die tijd als zeer gewaagd. Vol
gens zijn weduwe noemde Reard zijn ontwerp naar het atol
Bikini, waar de VS destijds bovengrondse kernproeven na
men. Voor de oorlog had Reard reeds naam gemaakt met
een eigen ontwerp voor een amfibievoertuig. Reard woon
de sinds 1980 in Zwitserland.
