t
Bio-technologie
zal Leiden nieuw
leven inblazen
Smederij
w Mulligen:
terug naar
oorsprong
VanBrero
maakte
VanDuuren
Ccidóc (Sowuvnt
IDS
'LOM
TEMBER
E. Keijser, als
ambtenaar
verantwoordelijk
Donderdag 13 september 1984
)EN Het ziet er goed uit voor Lei-
Alles is in huis om straks weer natio-
en wellicht ook internationaal een ste-
deuntje mee te blazen. Om de naam
i Leiden als bezige en kerngezonde
d te doen glanzen. Zo goed ziet het er
uit, dat het niet denkbeeldig is dat de
jwe status van Leiden die van vroeger
Lakenstad overtreft. Alleen betreft het
i heel wat anders dan de ambachtelijke
ustrie van vroeger eeuwen. De Sleutel-
i zal het in de eenentwintigste eeuw
iral moeten hebben van pure innovatie,
nieuwing tot in de zuiverste kern: de
echnologie.
technologie staat voor de manipulatie
levende organismen om hun kenmer-
ite veranderen. Ook de geduldige krui-
.beid van de traditionele verede
lt daar onder. Nieuwe wetenschap-
lijke ontdekkingen hebben echter een
emeen groot aantal mogelijkheden ge-
nd, die ingrijpend verschillen van de
'e methoden. Twee daarvan zijn de
in/eken van celfusie en de DNA-recom-
itie. Daarmee kunnen in de toekomst
iten gefabriceerd worden met een ge-
sche samenstelling, die langs de nor-
b weg van kruising niet mogelijk was
eest. Maar ook op dierlijke weg kan de
Bnschap aan de slag. Bacteriën kunnen
trlijk gemaakt worden voor het doel
men wil bereiken. Bacteriën om afval
irorberen, verontreinigde grond te rei-
enzovoort. Toepassingen in land-
milieubeheersing, maar ook in de
sskunde zijn er te over. Biotechnolo-
de verzamelnaam voor een aantal
inlopende wetenschappen als cel- en
•n betrou\vtfse,kweeki moleculaire genetica, mole-
ondenviisEre biol°9'e. biochemie, procestechno-
ïei praktij# en microbiologie,
ter bij op «ontwikkeling van de biotechnologie
n09 'n 016 kinderschoenen. Sinds
kan.r bestaat in ons 'and de Programma-
op.DegidsiB^H
evol dipld
De smederij aan de
Voorschotense
Schoolstraat.
lations
,.nphi
-2$
DEN.
RAININGE
'SCHOTEN Het 75-jarig bestaan
smederij H. van Mulligen in Voorscho-
eigenaar H. van Mulligen en
echtgenote, mevrouw A. van Mulligen-
Hollander, geen aanleiding om uitge-
feèst te vieren. Het bedrijf met
dat zich uitstrekt van de
olstraat 113 tot het erachter gelegen
Voorstraat 50 bestaat eigenlijk nau-
s meer. Eigenaar Van Mulligen ver-
nog wat losse reparaties, aan een
ekje of een wandelwagen bijvoor-
Het grotere werk wordt doorgege-
Mulligen is 72 jaar oud. Hij begon als
Ifjarige in de smederij van zijn vader,
derhalve al zestig jaar smid en heeft
<g altijd geen behoefte aan de hamer
itief op het aambeeld neer te leggen,
.kan niet stilzitten", stelt zijn echtge-
Het bedrijf lijkt weer te zijn terugge-
I tot de oorspronkelijke situatie, het
\ansbedrijf in 1909. Vader Roelof van
v de smederij, toen nog ge-
de Schoolstraat 61 (hetzelfde
het is hernummerd) over van
tndere smid. De werkzaamheden wa
le typische werkzaamheden van de
ssmid: het repareren van trekwagens
beslaan van paarden bijvoorbeeld,
iiitse bezetters namen in de oorlog de
commissie Biotechnologie, waarin weten
schappers en bedrijfsleven onder voorzit
terschap van de Leidse hoogleraar dr.
R. A. Schilperoort zijn verenigd, die vorig
jaar van de regering het groene licht kreeg
voor een innovatiegericht onderzoekspro
gramma (IOP). Het rijk stelde 70 miljoen
gulden beschikbaar voor een periode van
vijf jaar, waarvan een belangrijk deel is
bestemd voor basisonderzoek.
En waar komt Leiden dan om de hoek kij
ken? In elk geval niet direct waar het gaat
om het huisvesten van bedrijven als Shell,
Akzo, Gist Brocades, Heineken en Unile
ver, de bedrijven die grof gezegd thans in
ons land de dienst uitmaken waar het om
biotechnologie gaat. Meer kans maakt Lei
den met kleine, vernieuwende bedrijven
met gemiddeld zo'n honderd man perso
neel, die direct aanleunend tegen de we
tenschap, zich bezig houden met de com
merciële toepassingen van de nieuwste
technologieën. ..Daar ligt onze toekomst",
zegt E. Keijser, hoofd van de gemeentelij
ke afdeling voor economische zaken. Hij
wijst daarbij op de oprichting van het
ABC, het Academisch Bedrijven Centrum,
waarin gemeente, Kamer van Koophandel
en Universiteit samenwerken. Samenwer
king dus van wetenschap en bedrijfsleven.
Tot voor kort was hier geen enkele sprake
van. Wetenschappers begroeven zich in
alle stilte in hun ivoren torens (lees: univer
sitaire laboratoria) om slechts naar buiten
te treden in wetenschappelijke publikaties,
enerzijds nodig om kennis uit te wisselen,
maar niet minder vaak om maar te laten
zien dat er toch wel wat gebeurde; de we
tenschappelijke kwaliteit te doen erkennen
en daarmee de financiën voor verder on
derzoek zeker te stellen. Bedrijven daaren
tegen hadden eigen laboratoria en hielden
zich vrijwel alleen bezig met studie naar de
commerciële of praktische toepassingen
van vindingen. Van een combinatie van
beide was nauwelijks sprake. Daar komt
thans verandering in. De oprichting van de
Programmacommissie Biotechnologie en
in Leiden die van het ABC zijn daar de
eerste duidelijke bewijzen van.
Resultaat
Het eerste resultaat is inmiddels binnen.
Op initiatief van prof. dr. A. de Waard
opent het Amerikaanse bedrijf Promega-
Biotech een dezer dagen een klein ver
koopkantoor en controlelaboratorium in
het Gorleus Laboratorium van de Leidse
Universiteit. Het is een bedrijf dat zich be
zig houdt met produkten als restrictie-en
zymen, monoclone-antilichamen en diag-
nostica. DNA-research derhalve. Acade
misch blies Nederland al op internationaal
niveau zijn partijtje mee, niet minder dan
Amerika en Japan, maar het zet nu ook
een eerste schrede op commercieel ge
bied. In de zomermaanden werd bekend,
dat een andere Amerikaanse onderneming
op dit terrein zich in Leiden zal vestigen.
Voorwaar een aardige aanzet voor de ge
wenste ontwikkeling die in de volgende
eeuw moet leiden tot stevige bloei.
De biotechnologie zal het beeld van Lei
den in economisch en daarvan afgeleid
ook maatschappelijk opzicht over zo'n 75
jaar bepalen. E. Keijser is verantwoordelijk
voor de economische aangelegenheden
van Leiden. Hij wordt gezien als de sterke
man achter de verantwoordelijke wethou
der, mevrouw Jos Fase. Hij wordt tevens
beschouwd als de man die er in de afgelo
pen jaren in slaagde heel wat kantoren uit
het naburige Den Haag los te weken. Re
sultaten: Schreiner Airways, Aramco, Oli
vetti aan de Plesmanlaan en ISW aan de
Schuttersveldweg. Het Schuttersveld
wordt na de Plesmanlaan de tweede kan
torencongestie. Keijser is hard aan het
smederij over en besloegen er hun f.
den. Na de oorlog ging Van Mulligen i
verwarming. Er werden haarden en ka- I
chels verkocht en complete kolen- en olie-
gestookte centrale verwarmingen aange
legd in scholen, kerken en bijvoorbeeld in
het internaat Beresteyn. Een eerste tegen
slag diende zich aan toen zoon Hein van
Mulligen, die in 1954 het bedrijf zou over
nemen, van gereformeerd rooms-katholiek I
werd om met zijn vrouw te kunnen trou- I
wen. ,,Hij verloor toen gelijk al zijn gere
formeerde klanten. Die wilden niets meer
met hem te maken hebben. En de katho
lieken accepteerden hem in het begin niet
gelijk", aldus mevrouw Van Mulligen. De
opkomst van de gasverwarming was een
tweede tegenslag. ,,Mijn man had de di
ploma's niet die je moet hebben voor het
werken met gas, dus ging het snel bergaf
waarts met het werk".
Toen zoon Hugo vanaf 1975 de werkzaam
heden weer wilde uitbreiden, volgden
nieuwe tegenslagen. ,,Onze zoon heeft
geen poot aan de grond gekregen. De ge
meente stelde een stopverbod in in de
Schoolstraat, zodat de wagens niet meer
goed bij het bedrijf konden komen en de
klanten wegbleven. We hebben iets van
achtendertig bekeuringen gehad, dat is
nog bijna een handgemeen met de politie
geworden. Voorschoten is Voorschoten
niet meer. Het dorp wordt nu door de im
port bestuurd", stelt mevrouw Van Mulli
gen. Toen de zoon ook werd meegetrok
ken met het faillissement van een paar
aannemers was het gebeurd met de groot
se plannen aan de Schoolstraat. Zoon
Hugo ging bij de Leidse firma Van der Nat
in het constructiewerk en vader keerde
terug tot zijn oorspronkelijke ambacht in
de smederij.
werk om ook dit stukje grond vol te krij
gen, inclusief een vier-sterren-hotel.
„Maar ook als dit lukt, dan zul je nooit
kunnen spreken van Leiden als zakenbol-
werk voor de toekomst. Voor onze begrip
pen is zoiets als het Schuttersveld natuur
lijk heel indrukwekkend. Maar als je het
nationaal bekijkt, stelt het natuurlijk ook
weer niet al te veel voor. We bouwen in dit
stukje Leiden maar een fractie van de vier
kante meters kantooroppervlakte die er
bijvoorbeeld in Amsterdam nog leeg
Strategie
Vertrouwen in de economische positie van
Leiden in de komende eeuw heeft Keijser
voldoende. „Onze stad ligt strategisch
heel gunstig. Binnen een straal van zestig
kilometer zijn er 1,8 miljoen arbeidsplaat
sen. Dat is meer dan in vrijwel elke andere
gemeente. Daarbij ligt Leiden zeer gunstig
ten opzichte van de internationale verbin
dingen. Dan doel ik niet op de Schiphollijn.
Dat we daarmee de markt opgaan, is puur
vanwege het psychologische effect, want
in werkelijkheid stelt zo'n verbinding na
tuurlijk weinig voor. We noemen die
spoorverbinding om te accentueren dat de
ligging van Leiden, zowel nationaal als in
ternationaal gezien, uitstekend is. Die plek
is belangrijk, ook al is er sprake van een
steeds groter wordende mobiliteit. Die
toegenomen bereidheid om zich te ver
plaatsen heeft bijvoorbeeld als gevolg, dat
kantoren die van oudsher in Den Haag ge
vestigd waren, wel bereid bleken een stuk
je te verkassen. Maar zover als Oost-Gro-
ningen, om maar eens een uitschieter te
noemen, zal die toegenomen mobiliteit nu
en straks niet gaan. En voor onze stad is
het een heel goede zaak dat er kantoren
uit Den Haag zijn gekomen en wellicht nog
gaan komen. Wij kampen momenteel met
De BV Technisch
Handelsbureau Van
Duuren aan de
Lange Mare 74-82 in
Leiden.
LEIDEN De BV technisch handelsbu
reau Van Duuren is alweer sinds 75 jaar
een vertrouwde verschijning in de Leidse
binnenstad, aan de Lange Mare 74-82.
Deze groothandel in machines, apparaten
en gereedschap groeide in drie kwart
eeuw uit van een êénmansbedrijf tot een
twintig man sterke BV. Het begon allemaal
in het pand Lange Mare 74, maar het be
drijf breidde zich gestadig in de breedte
uit tot vrijwel aan de Haarlemmerstraat en
ook naar achteren met de adressen Cla-
rensteeg 5 en 7.
De naam Van Duuren staat op de gevel,
maar deze oprichter heeft niets met de op
bouw van het bedrijf te maken gehad. Drie
maanden nadat de firma was gesticht, in
1909, verkocht de heer Van Duuren het
bedrijf aan Alexander Hendrik van Brero,
omdat hij de voorkeur gaf aan een baan in
het tramwezen. En het is de familie Van
Brero met zoon C. van Brero senior, de
huidige directeur en kleinzoon C. van Bre
ro junior, die tot op de dag van vandaag
het gezicht van het bedrijf hebben be
paald. ,,Er is ooit na jaren wel over ge
dacht de naam te veranderen, maar de
naam ..Van Duurenvan toen was inmid
dels al zo vertrouwd, dat het beter leek
het zo maar te laten", stelt Cees van Brero
jr.
een gigantische pendel naar de Residen
tie. Zo'n veertig procent van de Leidse
werkenden heeft zijn arbeidsplaats in de
Haagse regio. Dat mag best tot twintig
procent gereduceerd worden en daar heb
ben we allemaal profijt van. Opmerkelijk is
dat eigenlijk. Van alle nieuwkomers van de
laatste tijd is alleen het World Flower Tra-
de Centre niet uit Den Haag gekomen".
Spilfunctie
Leiden zal zijn regionale spilfunctie niet
verliezen. Ook daar is Keijser, tot voor
kort zelf nog wethouder in de bollenge-
meente Sassenheim, van overtuigd. „Een
stad, en zeker een met een historische
kern, is altijd aantrekkelijker dan een paar
steenklompjes in de woestijn. Neem zo'n
meubelboulevard in Leiderdorp. Over zo'n
jaar of twintig staat dat ding leeg. Want in
wat voor een omgeving ligt zo'n winkel
concentratie. De enige gezelligheid in de
directe nabijheid is de recreatiezaal van
het Elisabeth-ziekenhuis! Een stad is altijd
sterker. Ook sterker dan bijvoorbeeld
new-towns als Zoetermeer. Een voorbeeld:
in Zoetermeer lopen binnenkort vrijwel alle
huurcontracten met de bedrijven af. Die
contracten worden doorgaans voor tien
jaar afgesloten en die periode is nu bijna
voorbij. Moet je eens nagaan wat voor een
zorg dat geeft. De bedrijven zijn bijna alle
maal gelijktijdig gekomen, kunnen ook ge
lijktijdig het contract opzeggen. Dan zit je
met een lege gemeente. In Leiden is er
geen sprake van zo'n piek, hier gaat zoiets
geleidelijk, rustiger, en dat biedt gelegen
heid tijdig bij te sturen".
„Als je aan Leiden denkt ergens aan het
begin van de volgende eeuw, dan geloof ik
nooit dat we allemaal als een soort mars
mannetjes rondlopen. Rijden of vliegen in
futuristische karretjes, met elkaar commu-
Het interieur van
een fermenter van
200 m3 bij Gist-
Brocades. In dit
apparaat worden,
wanneer het met
vloeistof is gevuld,
onder meer
schimmels
gekweekt voor de
produktie van
penicilline.
niceren via computers. Technisch zal het
allemaal wel mogelijk zijn, maar de mens
is psychisch niet zo ver. De menselijke
geest remt zelf de ontwikkelingen af. Na
tuurlijk zal het werken straks anders wor
den. Er zal minder behoefte zijn aan werk
ruimte, omdat veel thuis gedaan kan wor
den. Vergaderen per telefoon met beeld
scherm bijvoorbeeld. Twee keer per week
naar de zaak gaan om je collega's te ont
moeten. Niet omdat dat vanwege het werk
zo nodig is, maar om het sociale contact
te behouden. Het boodschappen doen
gaat veranderen, maar inhoudelijk ook
niet meer dan vroeger toen de melkboer
zijn boekje met bestellingen op kwam ha
len om later te bezorgen. Straks sturen we
ons lijstje gewoon op, via de home-com
puter of iets dergelijks. Maar voor de gro
tere behoeften, niet de dagelijkse bood
schappen dus, zullen we wel degelijk nog
steeds op pad gaan. Om recreatief te win
kelen. Daar zie je weer de kracht en de
mogelijkheden van een stad als Leiden".
„Wel verwacht ik van andere zaken wat
maatschappelijke moeilijkheden. Niet al
leen dat de vrouw een steeds gelijkwaardi
ger rol zal gaan vervullen, maar ik ben een
beetje bevreesd voor het verdwijnen van
het middenkader. De top, de managers en
trouble-shooters, zal er altijd blijven. Maar
er is geen behoefte meer aan de mensen
daar direct onder. Dat werk wordt geauto
matiseerd en behoeft alleen controle, dat
ook door lager personeel uitgevoerd kan
worden.
Universiteit
De toekomst van onze stad zal bepaald
worden door het beleid dat we nu uitzet
ten. Het is evident dat we nooit meer te
rugkeren naar de lakenindustrie. Maar als
we er vooral voor zorgen dat we eventuele
toekomstige ontwikkelingen niet blokke
ren, dan zijn we op de goede weg. Als we
daarnaast de banden met de universiteit
aanhalen en verder uitbouwen dan ont
staan er mogelijkheden. Dan kunnen we
invloed gaan uitoefenen op de produktie-
sfeer en dan doel ik op produktie in de zin
van hoogwaardige chemische technologie.
Daarbij kan de gemeente best inspirerend
optreden. Door bijvoorbeeld een participa
tie-maatschappij op te richten en deel te
nemen in de risico's van bedrijven die zich
op dat terrein bewegen. Financiële risico's
nemen, waarom niet. De rijksoverheid
doet dat ook met de deelname in bedrij
ven, in Noord-Nederland is er een investe
ringsmaatschappij opgericht en ook Am
sterdam denkt in die richting. Leiden moet
hetzelfde doen om voorop te lopen. Om
trendsetter te worden op dit terrein. Doen
we dat niet, dan blijven we achter en ver
liezen we de race. Nemen we wel het voor
touw, dan kan Leiden over 75 jaar een in
ternationaal vermaard centrum zijn van
biotechnologie. In de Leeuwenhoek, dat
deel van Leiden dat is genoemd naar An-
tonie van Leeuwenhoek, die rond 1675 in
Delft door een zelf in elkaar geknutseld
microscoopje micro-organismen zag rond-
krioelen in een druppeltje water uit de
gracht en daarmee de eerste stap zette op
weg naar de biologische processen.
De aard van het bedrijf is in 75 jaar niet
veranderd, wel de omvang en het assorti
ment. ,.Opa verkocht van die eenvoudige
machine-onderdelen zoals vetlagertjes en
aandrijfriemen. Dat is in de loop van de
tijd flink uitgebreid", vertelt Cees van Bre
ro. De folder van het leveringsprogramma,
waarin bescheiden wordt gemeld dat de
firma reeds 70 jaar een begrip is voor ser
vice en kwaliteit, bevestigt dat. Perslucht-
apparatuur. pompen, slangen, ventilato
ren, aandrijftechniek, gereedschap, lasap-
paratuur en onderdelen, om maar een
paar zaken te noemen, liggen overzichte-
De sterkste groei had plaats in de jaren
vijftig en zeventig. Het aanzicht van de ge
vel werd aanzienlijk gemoderniseerd. In de
loop van 1983/1984 werd een nieuwe ser
vice-werkplaats ingericht waar nu drie
monteurs werken. Op dit moment zijn er
geen verdere grootse uitbreidingsplannen.
,,De bereikbaarheid is hier niet optimaal,
maar we voelen er niet veel voor te gaan
Yerhuizen naar bijvoorbeeld een industrie
terrein. Daar komt bij dat we ook winkel-
verkoop hebben en dan kun je beter hier
zitten. Het valt me trouwens op dat de
mensen wel wat drempelvrees hebben om
hier naar binnen te lopen. Misschien om
dat het er nog te veel als een groothandel
uitziet".
,,We leveren trouwens ook voor negentig
procent aan bedrijven, scheepswerven,
aannemers, ziekenhuizen en dergelijke.
Voor het Diaconessenhuis hebben we nog
een complete werkplaats ingericht", ver
telt Van Brero.
Het 75-jarig bestaan zal onopgömerkt
voorbijtrekken aan de BV Van Duurerj. Di
recteur C. van Brero sr. voelt er in elk ge
val weinig voor aandacht te schenken aan
dit jubileum.
ÉL. JLk
