Leidse Courant | 1984 | 12 september 1984 | pagina 5

HJ5ë St.Sebastiaansbrug: In 1980als „Basje" teruggekeerd

buitenlandse slachters geruïneerd
loor grote vleesfraude binnen EEG

Gezonde Voeding Beurs toont
biologisch-dynamische nieuwtjes

GESCHIEDENIS STOMPWIJK
EN WILSVEEN SCHRIJVEN

ÜIDEN/REGIO

CcidócSoiMCMlt

WOENSDAG 12 SEPTEMBER 1984 PAGINA S

TOV®rBru«9oij

-r,,

r:x::

denkt
begint

issen de Koornbrug en
arnemelksbrug ligt
inds een aantal jaren een
•nvoudig voetgangers-
•uggetje over de Nieuwe
lTopt>-.. ,Door sommigen
peraonrfordt hlJ wel eens "Bas"
uit de rf" genoemd, hetgeen een
het Jtadoepnaam voor de St. Se
er/and. fastiaansbrug mag heten.
rktdefe naa"* is ont-

ereIiJiiend aan de voorganger
wetter!#11 de ^rug. die er tot
728 gelegen heeft. Waar-
an die voorganger zijn
aam te danken had, valt
iU wel niet meer te ach-
ïrhalen. Misschien was
Idag. Vafet

aan een zo geheten
wn^r in de buurt van de
ie deelnP*& zoals bij andere
'an de ojaar een heilige genoem-
hting. G|e bruggen wel vaker het
noord ajeval was.

V-kan tof..

'en Zee Ook de vraag
jr het eerst
Nieuwe Rijn

Bruggen, we maken er allemaal
gebruik van. Zeker in een water
rijke stad als Leiden zijn het on
misbare schakels in het wegen
net. Veel aandacht is er nooit aan
de Leidse bruggen besteed. De
stilte rond de Leidse bruggen is
met de presentatie van het Brug-
genboek (waarvan de herdruk
momenteel te koop is) al gedeel
telijk 'verstoord'. Het Gemeente
archief aan de Boisotkade hoopt
dit jaar de tentoonstelling „De
Leidse bruggen" te houden. Als
inleiding op deze expositie ver
schijnt in deze krant een serie ar
tikelen over Leidse bruggen. Het

zijn geen technische verhandelin
gen, maar historische verhalen
waarin een brug als leidraad
dient. De gegevens zijn verza
meld door een werkgroep van
historisch geïnteresseerden, die
veel van de geschiedenis van de
Leidse bruggen heeft uitgezocht.
Samensteller is de begeleider van
deze werkgroep, de heer P.J.M. de
Baar van het Gemeentearchief.
Kees van Herpen tekent voor de
eindredactie. De reprodukties
zijn van fotograaf Wim van
Noort. Vandaag verschijnt het ne-
genenveertigste artikel in deze se
rie.

hier
brug over
gelegd, kan

t worden beantwoord. Uit
e middeleeuwen weten we al
gemaal niets over de brug.
ens een rapport uit 1578
zijn toestand tamelijk
ïd, zodat hij wel niet heel
j lang voor het beleg van
Leiden vernieuwd zal zijn.
lat hij in 1631 gerenoveerd is,
I toevallig bekend door het
pieke feit dat het oude hout
pbliek verkocht is en het
j-verbaal daarvan be
iaard gebleven is. Op 28 april
631 werd door Jan Jacobsz.
|pn Banchem, tresorier-extra-
(directeur van Ge-
lentewerken) publiek ver-
)cht het oude hout van de
febastiaensbrugge, zoals dat
j) partijen verdeeld was en de
mstanders aangewezen werd.

"9 fc'Mmslach

De kopers moesten het ge
kochte „met den palmslach",
dus met handjeklap, aanvaar-
ag papikn en als de verkoper dat
3ewone£rlangde (als de koper bij-
buigen (oorbeeld onbekend of weinig
'ertrouwd was) op staande

kochte moest binnen vier da
gen weggehaald worden, na
dat de koopsom contant be
taald was. Alle 28 partijen
vonden een koper, meestal te
gen bedragen van gemiddeld
vijf gulden en nooit hoger dan
tien gulden. De netto op
brengst bedroeg tenslotte 167
gulden en 2 stuiver. Op zich is
het erg ongebruikelijk dat oud
sloophout verkocht werd; al
les wat nog enigszins bruik
baar was of gemaakt kon
worden, werd netjes op de
Stadstimmerwerf opgeslagen.
Slechts de verrotte stukken
en de bij het afzagen van te
lange balken overschietende
„kortelingen" die nergens
voor gebruikt konden wor-
den, alsmede spaanders, zaag
sel en dergelijke werd een
maal per jaar publiek ver
kocht als brandhout.

De stad kocht altijd op grote
schaal hout in, waartoe de
stadsmeestertimmerman en
zijn baas en soms een burge
meester of schepen naar de
bekende houtcentra de inko
pen gingen doen: Dordrecht,
De Vaart (bij Jutphaas), Am
sterdam en Zaandam. Hier
kon vrijwel iedere gewenste

grootte, lengte, dikte en soort
hout geleverd worden die
men maar wilde; desnoods
zelfs al gezaagd. Tot de op
komst van de windhoutzaag-
molen werd het hout altijd
met handkracht gezaagd,
waartoe de stad een heel stel
houtzagers in dienst had. Na
dat ook aan de Maredijk in
1632 een paar zaagmolens ge
bouwd waren, werden deze
houtzagers geleidelijk ontsla
gen.

Zolang het zagen van het
kostbare hout, dat per schip
uit Zweden, Finland, de Balti-
sche landen of Pruisen aange
voerd moest worden of als
houtvlotten de Rijn kwam af
zakken, zo moeizaam ging,
was de stad niet erg bereid
willig eenmaal gekocht hout
weer door te verkopen. Het
moest er echt wel op aanko
men, zoals in november 1630,
toen Jan Pietersz., timmer
man te Leiderdorp, 42 be
taalde voor een „Deventer-
sche balck, bij hem van de
stad gekoft tot een spil in een
watermolen die door onweder
aen stucken was gemalen
ende geen ander binnen de
stad daertoe dienstich en wa

ren te vinden". In dit soort
gevallen werd met de hand
over het hart gestreken.

De in 1631 door het stadsper-
soneel gebouwde brug heeft
het uitgehouden tot 1664.
Stadsarchitect Willem van der
Helm ontwierp twee nieuwe
bruggen: een van hout en een
van steen. Op de ontwerpte
kening, hierbij afgebeeld, is
op het ontwerp voor de hou
ten brug een los stuk papier
met daarop de van steen te
maken gedeelten zodanig ge
plakt dat dit opgeklapt kan
worden. Deze op 24 oktober
1664 gedateerde ontwerpteke
ning heeft dienst gedaan bij
de besluitvorming op 26 okto
ber over de te vernieuwen
brug. Het stadsbestuur besloot
toen om de „Toornbrugge leg
gende over den Nieuwen
Rijn" te vernieuwen van hout
naar het voorbeeld van de
Karnemelksbrug.

Avondmaal

Op 1 november 1664 nam Lie
ven Theunisz. voor 255 aan
om de Brug op te leveren ui
terlijk voor „Kerstmisdage" -
tenslotte was deze een belang-

Detail uit de
grote kaart van
Hagen, 1670,
waarop de St.
Sebastiaans-
brug als
houten brug
met vijf
openingen
afgebeeld is.

rijke toegang via de Toorn-
steeg (thans Beschuitsteeg) tot
de Hooglandse kerk en de
kerkgangers die het Avond
maal wilden bijwonen kon
toch niet gevraagd worden
een omweg te maken. Lieven
moest de brug afbreken tot op
de grondjukken en al het
oude hout naar de Stadstim
merwerf brengen; zelfs moest
hij de acht steekpalen „op
winnen" (trekken) en zover
deze vermolmd of vergaan
waren afzagen, waarna ze
weer ingeheid moesten wor
den, samen met acht

joet borgen stellen. Het ge- Ontwerptekening van de St. Sebastiaansbrug door Willem van der Helm, 24 oktober 1664.

palen tot ruim drie meter in
de grond. Het was een brug
met vijf doorvaartopeningen,
geheel van hout op de leunin
gen na.

Deze werden eerst op 13
maart 1666 aanbesteed: die
aan de westkant voor 115
aan Jonas van der Poel, met
als borg Hermanus van Aer-
denstoff, en die aan de oost
kant eveneens voor 115 aan
Harmanus van Aerdenstoff -
wie diens borg was laat zich
raden: Jonas van der Poel.
Beiden moesten binnen vier
weken hun leuning met 19
stijlen met spieën en vier stij
len met klauwen (de stijlen
die in hardsteenblokjes op de
walmuur gesteld werden, zo
dat niet aan de onderkant van
een houten balk een spie door
de beëindiging van de stijl ge
slagen kon worden) leveren
en 100 voet (31.50 meter) aan
boven- en onderregels.
Denkelijk is de brug kort
voor 1700 nog eens vernieuwd
door het stadspersoneel en die
brug werd in 1728 geïnspec
teerd door de tresorier-extra-
ordinaris. Deze rapporteerde
aan het stadsbestuur dat hij de
„Kerckbrug of nu soo ge
naamde Luysemarktsbrug"
(genoemd naar de verkoop
van tweedehands kleren op
de Nieuwstraat bij de Middel
weg, die daardoor Luizen-
markt genoemd werd, en wel
ke markt wellicht door de
achteruitgaande tijd meer be
lang kreeg; in deze jaren ves
tigden zich ook steeds meer in
de voddenhandel werkzame
joden in de stad), liggende

over de Nieuwe Khijn voor de
Hoogelandse kerksteeg (nu
Beschuitsteeg), in zodanige
staat bevonden had dat die
niet langer zonder gevaar ge
passeerd kon worden, zodat
een geheel nieuwe brug nodig
zou zijn, die ongeveer 4000
zou gaan kosten.

Desgevraagd verklaarde hij
van gedachten te zijn dat de
brug wel weggenomen zou
kunnen worden zonder hin
der voor de buurtbewoners,
gezien de nabijheid van de
Koorn- en Karnemelksbrug-
gen. Het stadsbestuur was het
daarmee eens en besloot op 16
augustus 1728 dat de brug zo
spoedig mogelijk moest wor
den afgebroken. Dat was dan
de tweede brug die de op 1
april van dat jaar in dienst ge
treden stadstimmerman Pie-
ter van Drongen niet meer
hoefde te vervangen, want op
12 februari was ook al het
doodvonnis geveld over de
brug over de Oude Vest voor
de Zandstraat.

Structuurplan

De tijden waren toen slecht
en een vermindering van het
aantal bruggen levert aardige
besparingen op. Ofschoon ook
de huidige tijd voor de ge
meente Leiden niet erg roos
kleurig genoemd mag wor
den, werd in het Structuur
plan voor de Binnenstad van
1978 toch weer over de bouw
van een aantal nieuwe brug
getjes in de stad gesproken.
Ofschoon niet iedereen even
enthousiast over dat Struc

tuurplan was, dienden B W
op 12 september 1979 het
voorstel in om over de Nieu
we Rijn zo'n bruggetje te bou
wen, nadat het schetsontwerp
(en dat van wat later de Lijs-
bethbrug zou worden) al op 21
juni in een commissievergade
ring besproken was. De kos
ten werden geraamd op
280.000,-, waarvan de staal-
werken c.a. met 129.000,- de
belangrijkste post vormden.
Dit voorstel werd op 21 janua
ri 1980 besproken in de ge
meenteraad. Omdat niet ie
dereen het nut van de brug
zag, stemde wethouder Waal
tenslotte in met het idee om
eerst een tijdelijk bruggetje te
bouwen en gedurende twee
jaar tellingen te houden, zodat
daarna een definitief besluit
genomen zou kunnen worden.
Dit idee, dat ongeveer
50.000,- zou gaan kosten,
werd uiteindelijk door de
Raad met 21 tegen 15 stem
men overgenomen. Toen ech
ter de proefbrug in de zomer
van 1980 naar ontwerp van ir.
Piret gebouwd werd, bleek dit
zo'n goede brug te zijn dat hij
niet alleen het dubbele kostte,
maar als dé proefneming zou
slagen kon hij meteen blijven
liggen en zou er dus
180.000,- bespaard zijn. In
september 1980 verrichtte
wethouder Waal de handeling
tot officiële ingebruikneming.
De brug is zodanig bevallen
dat hij er nog steeds ligt en
niemand wil nu toch wel niet
meer dat hij afgebroken zou
worden, zoals zijn voorganger
in 1728 overkwam.

-HAAGSE OFFICIER EIST CELSTRAFFEN

£N HAAG „Voor de
rleidingen van het vlees
O in de loop van de ge-
JL Cfciedenis reeds velen be
reken en daardoor op
jt slechte pad terechtge-
bezuirfnen. De wijze waarop
entebes de mate waarin ver-
regelen&illen echter hemels-
Ced met de in de onder-
r het jrjêe zaa^ geconstateer-,
t zijn 5 praktijken. Niet een
personjbeteugelde hartstocht
il gekfiar koele financiële be-

1 geme&ening speelde bij deze

2 substrdachten de hoofdrol".
fj1 zei de Haagse officier van
ie 1 jitie, mevrouw mr. I. Klop-

"i?® F- gisteren voor de recht-

zulientjj j" Den Haag over een

5er k(ivangrjj^e internationale
ische sjude Gp het gebied van de
trachtei en uitvoer van bevroren
de diendvlees. Na de Vleesch-
zo gooesters-affaire is dit in deze
)ijvoorl»nche de grootste zwendel-
)op vawk die de Haagse politie in
)rbeho»ienwerking met de FIOD,
ran de l douanerecherche en de ve-
5ningefinaire inspectie aan het

licht heeft gebracht. De totale
schade als gevolg van de frau
de, inclusief de kosten voor
het onderzoek en de verliezen
voor het bedrijfsleven en de
EEG, bedraagt ten minste vijf
miljoen gulden.

Twee hoofdverdachten moes
ten zich voor een en ander in
het Paleis van Justitie in Den
Haag verantwoorden. De 32-
jarige Dordtse directeur van
de inmiddels failliet verklaar
de Delta Meat Trading bv uit
de Hofstad hoorde drie en half
jaar gevangenisstraf tegen zich
eisen. Een jaar cel wilde de
aanklager opgelegd zien aan
de 43-jarige directeur van een
vervoersbedrijf uit Oude Ton-
ge. Andere verdachten in dit
proces, van wie de belangrijk
ste een 43-jarige man uit Voor
burg is, dienen in oktober voor
de rechter te verschijnen.

Facade

Omkoping van een keurmees
ter, oplichting, smokkel, ge
knoei met gezondheidscertifi
caten, valsheid in geschrifte en
ontduiking van de omzetbelas

ting, invoerrechten en EEG-
importheffingen behoorden
van 1982 tot begin dit jaar tot
de dagelijkse bezigheden van
de verdachten. Ze hadden hun
zwendelpraktijk fraai gemas
keerd achter een facade van
klinkende firmanamen als
Delta Meat Trading bv en de
latere International Frisian
Commercial Company. Hun
visitekaartje moest de interes
se aanwakkeren van landen
binnen de EEG voor vleesex
port naar landen buiten de
EEG. De top van de papieren
organisatie vertelde de bedrij
ven ginds dat hun bv als agent
optrad voor de All World Tra-
de in Zürich, een handels
maatschappij, die, zoals later
bleek, niet veel meer behelsde
dan een Zwitsers postadres.
Bonafide slachtbedrijven in
Engeland en Ierland geloofden
de deftig ogende Nederlandse
nep-directeuren op hun woord
en leverden hen voor lage
prijzen gigantische partijen
rundvlees. De Britten en Ieren
werd verteld dat zij konden
rekenen op aanzienlijke land-
bouwrestituties, oplopend tot

bijna vijftig procent, omdat het
vlees naar niet-EEG-landen
werd geëxporteerd. Nagenoeg
alle documenten waaraan dat
recht kon worden ontleend
waren vervalst.

Bovendien konden de vesti
gingen naar hun centen flui
ten voor wat betreft de laatst
geleverde zendingen. Door de
verliezen raakte één bedrijf
geruïneerd. Een gedupeerde
collega moet een schadepost
van bijna anderhalf miljoen
weg zien te werken.

Officier van justitie mr. Klop
per: „Het is voor mij zonnek
laar dat een dergelijke EEG-
regeling om fraude vraagt. Ze
ker als de restitutie vijftig pro
cent bedraagt. Als de op
brengst maar hoog genoeg is
zijn er altijd wel personen te
vinden om hun gedachten te
laten gaan over de mogelijkhe
den van ontduiking van de re
geling en daartoe een min of
meer gecompliceerde procedu
re te

Ranzig

Egypte of Libanon werden
tientallen tonnen voor- en
achtervoeten via België ijs
koud Nederland binnenge
smokkeld. Het vlees was be-
'stemd voor de slagerijen. Bij
de inbeslagname van een par
tij rundvlees van een vlees
groothandel in Zoeterwoude
bleek dat een zending om ge
zondheidsredenen moest wor
den afgekeurd, omdat ze al
een keer eerder was ontdooid.
Het vlees rook ranzig en be
paalde delen waren niet van
runderen maar van paarden of
andere dieren 'afkomstig. De
Voor de consumptie bestemde
runderpoten waTen voorzien
van een nieuwe verpakking
en een stempel, die een omge
kochte keurmeester uit Noord-
Brabant er voor 5000 gulden
per zending op had gedrukt.
Mr. Klopper vroeg zich op dit
punt af of met name de keu
ring van bevroren vlees in Ne
derland wel met voldoende
waarborgen is omgeven.
Uitspraak op dinsdag 25 sep
tember.

PETER VIERING

EN HAAG Secretaris-
)g een neraa^ van ^et mimste-
len onvan Landbouw en Vis-
rcen, vpij mr. G.J. van Dinther
heffen ent vrijdag 14 septem-
e, geenir om elf uur de eerste
?er vo<hdelijke Gezonde Voe-
£ut?nn8 Beurs *n Den Haag.

f S Et ^et thema »van land~

hetsclluw tot voedinf?" wd de
rken t< viserende verkoops
ten va öperatie Proserpina een
ijdragëpeed publiek kennis la-
en he n maken met de werk-
ondedijze van de biologisch-
id zal mamische beweging in
S^tjjJederland.

t bes3

deréri P de beurs zijn demonstra-
bij deP te zien op het gebied van
evènfken, sap persen, zuurkool
dure pken en brood bakken. Er
f een complete biologisch-

dynamische winkel ingericht
en in het restaurant kan de
bezoeker biologisch-dynami
sche hapjes en drankjes nut
tigen. Ook zijn boeren uit de
praktijk aanwezig om uit te
leggen en vragen te beant
woorden. Voor de kinderen
is er poppenkast.

Nieuw op de Gezonde Voe
ding Beurs, waar de organi
satie zo'n achtduizend bezoe
kers verwacht, is een ther-
mograan-oven waarmee een
licht verteerbaar volkoren
brood kan worden gebakken.

Verder is voor het eerst een
nieuw soort onkruidverdel
ger te zien die nu ook on
kruid in parken en tuinen
via warmte-straling onscha
delijk kan maken. Het appa
raat gaat rond de duizend
gulden kosten en ligt vol
gend voorjaar in de winkel.
Op dit moment heeft de bio
logisch-dynamische land
bouw slechts een half pro
cent van de markt in han
den. Sinds 1970 echter is de
totale omzet vertienvoudigd
tot 25 miljoen gulden. De

produkten kosten de consu
ment wel wat meer dan nor
maal maar, zo zei direkteur
H. Jansen van Proserpina tij
dens een persconferentie,
„daarmee betaal je wel di-
rekt mee aan de landschaps
verbetering, terwijl je daar
anders belasting voor be
taalt."

Op de persconferentie pre
senteerde hij ook een nieuw
biologisch-dynamisch kook
boek en werd bovendien ge
meld, dat binnenkort in zes
bedrijven in ons land experi

menten beginnen met resis
tente fruitgewassen die zon
der veel chemische bestrij
dingsmiddelen tot volle was
dom kunnen komen.
De beurs duurt drie dagen en
wordt vanaf vrijdag 14 sep
tember gehouden in De Uit
hof, Jaap Edenweg 10 in Den
Haag. Vrijdag en zaterdag is
de beurs geopend van tien
uur 's morgens tot tien uur
's avonds; zondag van tien
uur tot vijf uur. Volwassenen
betalen ƒ7,50; kinderen t/m
twaalf jaar drie gulden.

Een beeld van Stompwijk.

Verzoek JOVD

LEIDSCHENDAM De af
deling Delfland van de JOVD
heeft het gemeentebestuur van
Leidschendam en de werk
groep die zich met de ge
schiedschrijving van de ge
meente bezighoudt, gevraagd
de geschiedenis van Leid
schendam intensiever te bena
deren. Om te beginnen wordt
gehoopt dat ook de woonker
nen Stompwijk en Wilsveen
die ook bij het gemeentever-
band willen horen, worden be
schreven. Verder zou het
werk een gemeenschapsge
schiedenis moeten worden.
Niet alleen de data en namen
van de dorpsbestuurders zijn
belangrijk, aldus de JOVD,
maar ook de dagelijkse prak
tijk van het bestuur en op wel
ke manier eigenlijk werd ge
kozen. Grafieken over geboor
tecijfers, sterfte en huwelijken
zouden moeten worden beke
ken in relatie tot de sociale,
economische en politieke ont
wikkelingen. Omdat schrifte
lijke bronnen over de oudste
geschiedenis van Leidschen
dam nauwelijks aanwezig zul

len zijn wordt een stuk over
archeologie en een archeologi
sche kaart absolute noodzaak
genoemd. Wat de moderne ge
schiedenis betreft zou de
JOVD wat over partijvorming
en het verzuilde maatschappe
lijke leven in de 19de en 20ste
eeuw willen zien en vooral iets
over de Tweede Wereldoorlog.
Deelnemers aan het verzet
zouden geïnterviewd moeten
worden. De JOVD vindt in
het algemeen dat het boek
over Leidschendam een goed
kope handzame paperback
moet worden.

De werkgroep die zich al ruim
twee jaar met de geschied
schrijving van Leidschendam
bezighoudt, bestaat uit negen
personen met wethouder G.J.
Hendriks als voorzitter. De le
den maken de afzonderlijke
delen over bijvoorbeeld de
wording van de gemeente, ge
bouwen, de agrarische geschie
denis, verkeer en vervoer en
dergelijke. Volgens de vorig
iaar opgestelde planning zou
het eigenlijke onderzoek eind
van dit jaar moeten zijn afge

sloten. In 1985 en 1986 j
eindredactie gereed
komen en in de loop van 1987
zou het boek geproduceerd
moeten worden zodat de ge
schiedenis van Leidschendam
begin 1988 bij het vijftigjarig
bestaan van de gemeente (de
samenvoeging van Veur en
Stompwijk) zou kunnen ver
schijnen.

De werkgroep heeft eind vorig
jaar laten weten een vak-
kracht te willen aantrekken
voor het samenvoegen in een
zelfde stijl en taalgebruik van
de samengebrachte stof. Sinds
1982 wordt jaarlijks een be
drag van 3.500 gulden voor het
boek gereserveerd. Vorig jaar
werd bovendien voor een pe
riode van twee jaar 5.000 gul
den per jaar beschikbaar ge
teld voor een archiefdeskundi-
ge. De totale kosten van het
project worden geraamd op
100.000 gulden. In veel ge
meenten is voor een dergelijk
project overigens met succes
een beroep gedaan op het
Prins Bernhard Fonds of het
Anjerfonds.