TAFEL
Paus roept op tot
nieuw pastoraal elan
CcidócSomcml1"
BTTïïTl
Parel van de Oostersehelde
vecht zich een weg terug
fïl<
kerk
wereld
Bevrijdingstheologie blijft onder vuur
brieven
lezers
weer
CcidócSoivumt
EERSTE ZEEUWSE OESTERS MORGEN IN DE HANDEL
ACHTERGROND
WOENSDAG 12 SEPTEMBER 1984 PAGINA
■IDI
Instellingen mogen dienstweigeraars houden
Minister De Koning mag de tewerkstellingsvergunningen
voor dienstweigeraars van de Stichting X Min Y, de Vereni
ging Kerk en Vrede en de Oekumenische Studentenbewe
ging in Utrecht (EUG) niet intrekken.
Dit heeft de Raad van State beslist op een verzoek van deze
instellingen. Hetzelfde verzoek van de Stichting voor Aktie-
ve Geweldloosheid (SVAG) werd evenwel afgewezen door
staatsraad mr. B.J. Boukema. De minister heeft SVAG
„haar" dienstweigeraar in augustus afgenomen omdat naar
zijn oordeel diens werk te veel had te maken met anti-mili-
tarisme en burgerlijke ongehoorzaamheid.
Zendtijd kerken toch naar Hilversum 5
De zendtijd van de kerken, waaronder de IKON-programma's,
komt per oktober definitief op Hilversum 5, de zender die be
stemd is voor speciale doelgroepen. De Raad van State heeft een
verzoek van de kerkgenootschappen en de IKON het desbetref
fend besluit van minister Brinkman van WVC te schorsen en een
tijdelijke regeling in te stellen niet ontvankelijk verklaard. De
kerken hadden „fundamentele bezwaren", daar zij naar hun aard
en opdracht zich tot het gehele volk richten en niet op doelgroe
pen De IKON heeft teleurgesteld gereageerd op de uitspraak van
de Raad van State. Volgens de omroep zal zij veel energie nodig
hebben om de te verwachten tanende belangstelling voor haar
programma's zoveel mogelijk binnen de perken te houden.
Als de hemel betrokken
is, moet het goede
humeur de zon
vervangen.
Mme de Pressensé
Paus Johannes Paulus II
heeft gisteren tijdens de
derde dag van zijn bezoek
aan Canada de geestelij
ken opgeroepen tot een
„nieuw pastoraal elan".
De paus sprak tot pries
ters, diakens en priester
studenten in de basiliek
van de H. Jozef in Mon
treal. In deze tijd van in
grijpende veranderingen
hebben de mensen meer
dan ooit „het zichtbare
teken van de Kerk, haar
hulp en haar middelen"
nodig, aldus de paus.
Bij de huidige verwarring in
de parochies moet de geeste
lijke volgens Johannes Pau
lus „aanvechtbare praktij
ken in de liturgie, de kate-
chese en de opvoeding met
een gezonde welwillend
heid" tegemoet treden. In
ieder geval moet hij ernaar
streven tot een positieve
houding en een verdieping
bij te dragen, aldus de paus.
Johannes Paulus II noemde
ook positieve aspecten van
deze tijd. Zo kan het geloof
zich volgens hem vrijer uit
drukken en is het minder
van maatschappelijke con
venties dan van persoonlijke
overtuiging afhankelijk.
Verder heeft het geloof
meer oog voor nieuwe we
tenschappelijke problemen,
de technische vooruitgang
en de sociale communicatie,
aldus de paus.
Jongeren
De paus heeft de Canadese
jongeren opgeroepen van
drank en drugs af te blijven
en zich te onthouden van
seks voor het huwelijk.
„Heb de moed de handela
ren in bedrog te weerstaan,
die fortuin maken van uw
honger naar geluk en die u
flink laten betalen voor een
moment in een kunstmatig
paradijs", zo zei de paus op
een bijeenkomst in Montre
al, die werd bijgewoond
door 65.000 personen.
„Wat een korte weg naar
het geluk lijkt te zijn, leidt
tot niets", aldus de paus. Hij
onderstreepte het belang
van trouw in het huwelijk
en hield zijn toehoorders
voor dat zij „een voortijdige
ervaring van plezier" niet
moeten verwarren met eeu
wige liefde.
De toespraak van de paus
volgde op een mis in de
openlucht, waarbij 325.000
mensen aanwezig waren, honderdtal vrouwen demon-
Het was de grootste bijeen- streerde in een park tegen
komst tot nu toe tijdens het de houding van de kerk ten
bezoek van de paus dat afge- opzichte van geboortebeper-
lopen zondag begon. Een king en echtscheiding.
Latijnsamerikaanse bevrij
dingstheologen hebben de
vrees uitgesproken, dat het
Vaticaanse offensief tegen
sommige aspecten van de be
vrijdingstheologie zich de ko
mende maanden vooral gaat
richten tegen de Peruaanse
theoloog Gustavo Gutierrez.
In tegenstelling tot zijn Brazi
liaanse collega Leonardo Boff
geniet Gutierrez niet de be
scherming van het episcopaat
in zijn land.
De Peruaanse bisschoppen
hebben de afgelopen maan
den de deur van het Vaticaan
platgelopen. Officieel ging het
daarbij om de voorbereiding
van een pauselijk bezoek aan
Peru in 1985, maar volgens
insiders was de belangrijkste
verontrusting de snelle groei
van de „volkskerk" onder de
verpauperde Peruanen.
Peru is één van de armste
landen in Zuid-Amerika en
de sociale onrust is er tot ver
ontrusting van de conserva
tieve bisschoppen even snel
aan het groeien als de invloed
van de bevrijdingstheologie.
Volgens de aanhangers van
pater Gutierrez zal eind deze
maand de primaat van Peru,
kardinaal Juan Landazuri
Ricketts, aartsbisschop van
Lima, opnieuw de paus bezoe
ken om te beraadslagen over
de situatie in de Peruaanse
kerk. Zij vrezen dat deze in
tensieve contacten ertoe lei
den dat ook de 56-jarige Gu
tierrez voor één of meer van
zijn werken door het Vaticaan
ter verantwoording zal wor
den geroepen.
De Peruaanse theoloog, die
wordt beschouwd als de
grondlegger van de bevrij
dingstheologie in de jaren zes
tig, reageerde maandag op het
Vaticaans document tegen en
kele aspecten van deze theo
logie. Hij verwierp de thesis
dat geen gebruik mag worden
gemaakt van de marxistische
analyse. Volgens hem moeten
daarentegen zowel het mar
xisme als alle andere moderne
sociale wetenschappen wor
den benut om een beter be
grip te krijgen van de sociale
realiteit.
De raadgevers van de Brazili
aanse theoloog Leonardo Boff
hebben maandag een docu
ment van 50 pagina's ver
spreid, waarin Boff zich ver
dedigt tegen de bezwaren die
de congregatie voor de ge
loofsleer had geuit tegen zijn
boek „Kerk charisma en
macht".
De adviseurs van Boff ver
wachten evenwel dat over
drie maanden toch een offi
ciële veroordeling zal volgen.
Volgens hen heeft dit te ma
ken met de machtsstrijd bin
nen de kerk. De. huidige ker
kleiders zouden vrezen dat
gezien de snelle groei van de
bevrijdingstheologie in La-
tijns-Amerika en ook in Euro
pa, de volgende pausverkie
zing wel eens een aanhanger
van deze theologie zou kun
nen opleveren, aldus de advi
seurs van Boff.
Spanjaard bouwt
in zijn eentje
aan kathedraal
Op 15 kilometer van Madrid,
in de buurt van het dorp Me-
jorada del Campo. verheft
zich een merkwaardig, kerk-
achtiggebouw op zonverbran
de akkers. De 58-jarige trap-
pi$t Justo Gallego bouwt er
sinds 18 jaar alleen aan een
kathedraal. Hij hoopt zijn
werk over vier jaar te beëin
digen. De voormalige landar
beider Gallego, die maar wei
nig onderwijs heeft gehad,
richt zijn 100 meter lange en
50 meter brede kerk zonder
enige hulp en zonder blauw
druk op en besteedt er twaalf
uur per dag aan. Het bouw
materiaal betaalt hij uit een
bescheiden erfenis en verder
zijn er aannemingsbedrijven
die hem het een en ander ca
deau doen.
De lekebroeder Gallego, die
door de een wordt beschouwd
als gek en de ander als heilig,
ving zijn kathedraalbouw op
12 oktober 1966 aan, na zwaar
tbc-lijden. Met primitieve
werktuigen groef hij de put
voor de fundamenten, metsel
de stenen of bestreek muren
met cement, richtte pilaren en
torens op en bouwde bogen
elke dag, weer of geen weer,
van acht uur 's morgens tot
het invallen van de duister
nis.
De trappist krijgt natje en
droogje van zijn in de buurt
wonende zuster. Hij stak on
geveer 3 miljoen pesetas in
het project. Volgens een bere
kening van het bisdom is de
waarde intussen gestegen tot
700 miljoen.
Op het bouwsel moeten alleen
nog dak en koepel worden ge
plaatst. Justo Gallego zegt
over zijn werk: „God heeft
gezegd dat wij Hem alles moe
ten geven wat we hebben.
Dus geef ik Hem mijn hele
bezit, mijn energie en mij
zelf". Zijn omgeving heeft
hem nooit geholpen en de
raadgevingen van architecten
"deugden geen van alle".
[IDEN
r gewc
TÉ
Terecht gecorrigeerd jkioitp'
De maximumsnelheid op onze autowegen blijft 100 kilonrw^e"
ter per uur. Dat is een goede zaak, maar het is ook zeer n
tig dat snel een eind is gemaakt aan de onduidelijkheid, i 57-ja:
over deze kwestie was ontstaan. Minister Korthals Altes i
Justitie heeft vorige week verklaard er voorstander V£mi ee^
zijn, dat buiten de Randstad tot 120 km per uur zou moj j^n. D
worden gereden. Dat blijkt nu slechts een persoonlijke n
ning van de minister te zijn. Door dat standpunt naar bui 1
te brengen heeft hij een bijdrage geleverd aan wat zou ki
nen worden genoemd het legaliseren van de wetsontduiki gerede
Waarom immers zou je je nog aan het wettelijk volg
schrift van maximaal 100 kilometer per uur houden, als z< ,r\f
de minister van justitie hoogst persoonlijk als zijn eigen ilL/v.
ning in het openbaar te kennen geeft, dat wat hem betreft* a
buiten de Randstad harder dan honderd kilometer zou JIAri
gen worden gereden?
GELUKKIG heeft staatssecretaris Scherpenhuizen
Verkeer en Waterstaat in antwoord op vragen van D'66|^^n
in de Tweede Kamer meegedeeld, dat het kabinet geen I
voornemen heeft om de snelheidslimiet op de rijkswegenj^X I
verhogen. Zo lang vaststaat, dat de verkeersveiligheid i
die snelheidslimiet is gediend, moet daar ook zeker geen v
andering in worden gebracht.
VOOR alle ministers geldt dat zij in het algemeen zeerT A 1
rughoudend dienen te zijn met het in het openbaar formi^^y
ren van hun persoonlijke standpunten. Voor ministers r*
justitie geldt echter, dat zij zich in het bijzonder zeer ten)
houdend zouden moeten opstellen als het gaat om hun a
soonlijke mening over geldende wettelijke voorschrift!
Vreemd genoeg heeft minister Korthals Altes van JustiL^-
die wij toch kennen als een bekwaam jurist, die terughj
dendheid op dit punt niet kunnen opbrengen. Het is daar^^
goed dat zijn collega's in het kabinet hem via staatssecreta!
Scherpenhuizen snel hebben gecorrigeerd.
Vf- I
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten.
Ongemanierde gast
In uw commentaar „Ongema
nierde gast" staat o.m. „En dat
terwijl de problemen van Den
Haag voor een groot deel te
wijten zijn aan het regerings
beleid. De dreigende over
plaatsing van de PTT.. enz.
Ik meen me te herinneren dat
het kabinet een aantal maan
den geleden die overplaatsing
op wat lossere schroeven wilde
zetten, maar dat de Tweede
Kamer daar niet van wilde
weten (Alle politieke partijen
Hachee met
karamel-rode kool
en aardappelen
zachtzure
lammetjespap
Voor twee personen hebt u
nodig: 1 grote ui, 150 g gaar
rundvlees met jus, aroma,
azijn, 10 g bloem of maïze
na of aardappelmeel
10 g margarine, 1 lepel sui
ker, 1,5 dl water, 500g rode
kool, zout, peper, kruidna
gel, kaneel, azijn, aardap
pelmeel;
0,5 1 kg aardappelen;
2,5 dl melk, 40 g bloem,
2,5 dl karnemelk, stroop.
Snijd de ui in grove snippers
en bak die bruin in het vet
van de jus. Verdeel het vlees
in dobbelstenen en doe die
met het bruin van de jus bij
de uien. Stoof het mengsel
nog ongeveer een kwartier
en maak het op smaak af
met aroma en azijn. Bind de
hachee desgewenst met aan
gemengde bloem, maizena of
aardappelmeel.
Verwarm de margarine en
suiker tot ze lichtbruin zijn,
doe er het water bij en ver
volgens de fijngesneden rode
kool, zout, een paar kruidna
gels en kaneel. Kook de
groente gaar in 15 a 20 minu
ten en maak haar op smaak
af met azijn, zout en suiker.
(Giet overblijvend kooknat
niet weg, bindt het met wei
nig aardappelmeel of laat het
zo op de groente).
Meng de bloem met weinig
koude melk tot een dik, glad
papje. Verdun dat met de
rest van de melk en breng
het mengsel roerende aan de
kook. Laat de pap ongeveer
een minuut zacht doorkoken
en daarna onder af en toe
roeren lauw worden. Meng
vervolgens de karnemelk
door de pap en laat haar ge
heel afkoelen. Presenteer de
stroop er apart bij.
Lammetjespap kan in plaats
van met bloem ook met vol
koren-tarwemeel gemaakt
worden, ze heeft dan meer
kleur en smaak en bevat
meer voedingsvezel.
JEANNE
Geen krant ontvangen Bel tussen 16.00 en
19 00 uur. zaterdags tussen 14.00 en 15.00
uur, teletoonnr 071-122248 en uw krant
wordt nog dezellde avond nabezorgd.
YERSEKE De oesterkwe
kers van de Oostersehelde
hebben er vertrouwen in.
Hun trots, de onvervalste
platte Zeeuwse oester, krab
belt zich een weg terug. Voor
alsnog gaat het nog maar om
een proef. In april werden zes
keer 50.000 stuks uitgezaaid
op evenzoveel percelen. Om
vervolgens regelmatig te wor
den bemonsterd om te onder
zoeken of de gevreesde Oes
terziekte Bonomia, die de
doorgaans zo harde schalen
tot broze omhulsels reduceer
de, geheel was verdwenen. De
monsters waren uitstekend,
de ziekte die de oesterkwe
kers tot nabij de bedelstaf had
gebracht, is uitgeroeid. „Het
werd tijd ook", aldus Jacques
Pols. „We zijn er klaar voor.
We hebben er twintig jaar op
gewacht", voegt moeder Pols
eraan toe, terwijl ze zich klaar
maakt om de netten te legen.
De Zeeuwse oester werd in
het begin van de jaren zestig
nog met 30 miljoen stuks jaar
lijks verkocht. Geëxporteerd
vooral, naar al die fijnproe
vers in Europa, die hun
smaakpapillen wilden strelen
met het beste dat de zee kon
bieden. Honderddertig oester-
vissers waren toen nog actief
in Yerseke. De winter van
1963 bracht evenwel ramp
spoed: de ongekend felle vorst
roeide de Zeeuwse oester na
genoeg uit. Zeeland ligt im
mers aan de rand van het
verspreidingsgebied van de
oester. De Zeeuwse oester is
daarom veel beter bestand te
gen lage zeewatertemperatu
ren dan de soortgenoten in
Italië, Frankrijk, Griekenland
en Engeland. Maar mede
doordat de weerstand van het
schelpdiertje door een toe
vloed van zoet water was ver
zwakt, kon de Zeeuwse oester
de felle vorst van dat jaar niet
verdragen en stierf vrijwel
uit.
De destijds nog dreigende af
sluiting van de Oostersehelde
in het kader van de Deltawet
deed de meeste oesterkwekers
besluiten hun bedrijf te beëin
digen of naar alternatieven
(mosselen, garnalen) om te
zien. Oesters hebben immers
vier tot vijf jaar nodig om rijp
voor consumptie te worden en
dat was juist de tijd die het
nog zou duren voordat de
Oostersehelde zou zijn afge
sloten. Tien kwekers gingen
wel door. Zij ijverden voor
het openhouden van de Oos
tersehelde, hetgeen ze jaren
later wonnen.
Die tien oesterkwekers, onder
wie de familie Pols, zochten
hun heil bij andere oester
soorten dan de verdwenen
Zeeuwse. Men importeerde
broedsel uit Italië en Portugal
De kornetten worden met rijke buit opgehaald
in de hoop dat ze zouden
„aanslaan". Dat bleek telkens
niet het geval.
Melken
Oesters hebben immers een
bepaalde watertemperatuu'
nodig om hun larven („de
melk") uit te spuwen. Bij zo'n
16 graden Celcius ging de
Zeeuwse oester „melken". De
uitgespuwde larfjes kwamen
tot ontwikkeling als de water
temperatuur zo'n 18 graden
bereikte. Zij hechtten zich
dan aan dode mosselschelpen
of op de ijlings neergestorte,
van een kalklaag voorziene,
dakpannen. Dat ging zo bij de
Zeeuwse oesters, hetgeen ook
de teelt zo riskant maakte
want er gingen soms jaren
overheen voordat het water
de vereiste temperatuur be
reikte. De buitenlandse soor
ten mislukten. Het was te
koud. Het bleef dus tobben.
Maar het kon nog erger. In
'79-'80 werden Franse oesters
geïmporteerd en daarmee
werd tevens de gevreesde
ziekte Bonomia (de X-ziekte,
zeggen de Zeeuwen) in de
Oostersehelde binnenge
bracht. De oesterkweek in de
gehele Oostersehelde werd
verboden. Eerst moest de
ziekte verdwenen zijn, voor
dat de kwekers weer hun
gang mochten gaan. De Ja
panse oester mocht nog wel
worden binnengehaald, omdat
die niet vatbaar bleek voor de
ziekte. Die oester onder
scheidt zich van de „Zeeuw
se" door de grillige vorm,
heeft als handelsnaam „creu-
ses", maar wordt ook wel „de
diepe" genoemd.
Die Japanner hield de kwe
kers op de been. Het broedsel
bleek onverwacht goed aan te
slaan en thans is het al zo, dat
wilde Japanners, vooral in de
strook tussen eb en vloed,
zich geheel vrijelijk voort
planten. De smaak is echter
niet vergelijkbaar met het
produkt dat voor het begin
van alle oester-ellende werd
geteeld.
Grevelingen-wonder
De Grevelingen was intussen
afgesloten met de Brouwers-
Oesterkweker Jacques Pols toont de Zeeuwse platte, met daar
bij een fraaie Billecart uit '79 (champagne) die de feestvreugde
over de vangst moet vergroten.
dam. In tegenstelling tot het
oorspronkelijke Deltaplan be
sloot men het Grevelingen-
meer voorlopig zout te laten.
Het verdwijnen van de eb- en
vloedbeweging zou echter
voor een ecologische schok
zorgen, die zou leiden tot het
afsterven van alle dierlijke
organismen die daaraan ge
wend waren. Dat was althans
de allesoverheersende me
ning. De natuur ging echter
haar eigen weg. Toen halver
wege de jaren zeventig naar
een drenkeling werd gedregd,
werden talrijke platte oesters
opgehaald. Het Grevelingen-
meer bleek een ideale broed
plaats te zijn geworden voor
de nazaten van de oesters die
in de beruchte winter van '63
in de Oostersehelde waren
uitgeroeid.
De kwaliteit was zo goed, dat
er inmiddels jaarlijks twee
miljoen stuks worden opge
schept en verhandeld. Maar
het belang van „Het Wonder
van de Grevelingen" is voor
de kwekers niet zozeer deze
handel. Men gaat de Greve-
lingen-oester uitzaaien op de
bedden in de Oostersehelde,
volgens velen momenteel het
„schoonste water van Euro
pa".
Kiem-vrij
Maar voordat dit op grote
schaal kan gebeuren, dient de
Oostersehelde eerst ziekte
kiem-vrij te zijn. „Nu is het
zover. Enkele jaren eerder
dan werd verwacht", aldus de
kwekers. In de landen om ons
heen (vooral in Bretagne, een
zeer grote produktieplek) is
de ziekte nog volop actief.
Maar wij zijn vrij van kiemen.
Het gaat ons nu lukken".
Donderdagmorgen 13 septem
ber is het zover. De „parel
van de Oostersehelde" is te
rug Nog maar 300.000 stuks,
verspreid over zes putten,
maar het zullen er ongetwij
feld meer worden. Donderdag
zullen de kornetten worden
uitgegooid om de eerste oogst
te scheppen. Een oogst van
„de platte". Dan zal de familie
Pols met een bankschroef en
een oestermes de eerste Oos-
terschelde-oesters openen.
Een paar uur later zijn ze dan
te koop. vermoedelijk voor
een bedrag rond de rijksdaal
der per stuk.
WIM BUIJTEWEG
EIDE1
zijn als de dood de kiezers^
Groningen voor het hoofd'
stoten). Ik heb er geen behif a(r
te aan dit kabinet te verdjn
gen, integendeel, maar inzjfin Ri
de PTT heeft het een ipr eer
Den Haag iets gunstiger st%urj j
punt onder druk moeten pi i
geven. Het gehakketak cj* -J
de hoogte van de gelden,P1"".1
zo nodig moeten worden BUWin
gesmeten, gaat nog voort, (en k(
tussen wordt met een loep kor zc
speurd naar bronnen die «L ;ar(
wat moeten (kunnen?) „ültAj,
veren". Maar waarom ..der
gemanierde gast de deur p WG1
schoppen, naar Groningen pinvei
voorbeeld?" Een ongewqn vai
kabinet kan, met zijn aanhaar q(
toch te voet naar de Mokerl
C. A. M. Parit1
DEN HA Ir
Dom dienstbetoon
In de HTM-bussen staat dui 0 me
rkeei
at t
Hg Of
wor
n- Sc
Bef
lijk aangegeven waar zich
ingang en de uitgang voor
reizigers bevinden. Ter
duidelijking zijn er evene
bordjes met Geen Uitgang. Q
onze bevreemding moeten .WX..
helaas in toenemende
constateren, dat buschauff
zich daarvan vrijwel niets
trekken. Instappen w
vaak zeer bemoeilijkt dooi
verkeerd uitstappende re
gers zulks beletten. Een
zichzelf handzaam supermê
tje in Den Haag maakt i
ook aan dit domme diend
toon schuldig. Daar heeft i
de duidelijk aangegeven
gang achter de deur
bloembakken geblokkerd,
dat ook hier het in acht neil
van de regels met wrijving
wrevel gepaard gaat. Nu
er gelukkig nog genoeg an<
supermarkten, maar op
openbaar busvervoer blij
vele ouderen nu eenmaal a
gewezen.
F. Dell
DEN HA.
Wolkenvelden
DE BILT (KNMI) Het b
morgen op de meeste plaa
droog. Wel zijn er wolken
den waardoor de temperal
in de middag niet hoger k<
dan 19 a 20 graden. Dit wi
type hangt samen met een
bied van hoge luchtdruk
zijn invloed van de Golf
Biskaje geleidelijk naar
land uitbreidt. De wind dr
daarbij naar zuidwest en
het algemeen zwak tot n
Met de zuidwestelijke lui
stroming worden wolken
den aangevoerd waaruit i
wel geen neerslag zal val
Het ziet er naar uit dat ooi
dagen hierna merend
droog zullen zijn, ofschooi
af en toe zones met bewollr
over ons land zullen driji
De temperatuur blijft in
middag rond de 19 gra
schommelen.
Weerrapporlen van vanmorgen 08.00
Weer Max Min
tamp lamp li
regonb. 17 12
Zd. Umburg
15 10 1 olland
R^nkfort
motreg. 19 15 0.:
Adn
euwe
aard.
15 12 jen. Ei
w.bew. 15 10
Luxemburg regen
Madrid onbew.
Malaga l.bew.
0:
onbew. 26 14
o ovinc
J naar
j'gegrc
jj zwaai
eeber
kelijk
jnstrc
germ
idigde
o Uur bi
Cat!
