„Het is beter tien keer te onderhandelen, dan één keer te schieterf
OOSTDUITSE PARTIJLEIDER HONECKER NAAR BONDSREPUBLIEK g
L*
\V
De Republikeinse Conventie heeft er geen misverstand over laten bestaan dat zij president Reagen in haar hart sluit.
DALLAS Alles is groot in
Texas. Het vliegveld van Dal
las is het grootste van de Ver
enigde Staten. Het heeft meer
oppervlakte dan New Yorks
vier miljoen inwoners tellende
eiland Manhatten. Maar op
deze luchthaven wonen maar
een paar duizend mensen in
de pal tussen de vliegtuigen
staande hotels. Welke richting
de gast ook uitkijkt, alom lig
gen de startbanen als gekruis
te zwaarden in de gloeiende
toendra. Elke dag wordt het
buiten 40 graden Celsius,
maar houdt de airconditioning
het binnen op de helft.
Overal vervoeren de glazen tram
metjes de reizigers naar de gewen
ste terminals. Er zit geen bestuur
der in. Ergens staat een computer
die voor alle karretjes de deuren
open en dicht doet, netjes afremt
voor de bochten, keurig afstand
houdt en altijd goed kijkt of er
niets van rechts komt. In het hotel
praat de wand van de lift tegen je.
,,U komt op de twaalfde verdie
ping. Wilt u alstublieft de deur vrij
maken Iemand achter u wil er
hier uit", zegt de computer, alleen
maar als er inderdaad iemand ach
ter je er uit wil. We leven royaal in
de jaren 2000.
De stad zelf, Dallas, is Amerika's
snelst op de toekomst afstormende
groeikern. Een „Booming (spreek
uit: boeming) City". Wie hier een
jaar is weggeweest en over het plat
te noordoost-Texaanse land in,
pakweg zijn Cadillac, terugglijdt
naar Dallas, herkent het silhouet
van de stad niet meer. In razend
tempo voegen de projectontwikke
laars nieuwe wolkenkrabbers toe
aan de skyline.
Gaat automatisering ten koste van
de werkgelegenheid „Ha ha", la
chen de Texanen. En Dallas is hun
levende bewijs. De werkeloosheid
in deze regio is nog geen drie pro
cent. Een kwart van de werkende
bevolking hier maakt (in dê fabrie
ken) computers, een kwart zit (in
de kantoren) achter computers, een
kwart zit in de bouw (van compu-
terfabrieken, computerkantoren en
woningen voor computerdeskundi
gen) en het laatste kwart zit in de
restaurant- en pleziersector ten
bate van al die computermensen.
En dat alles onder die bijna altijd
strakblauwe hemel. Dallas kent
geen luchtvervuiling. Schoon is de
toekomst
Computermensen Enge mensen
Men vergisse zich niet. Er schuilt
jets uitermate geruststellends in dit
futuristische landschap. Amerika
nen zijn meestal toch al de vriende
lijkheid zelve, maar de hartverwar
mende gulheid van de mens van
het jaar 2000 is hier in Dallas wer
kelijk overrompelend. „Hallo, wel
kom, hoe gaat het ermee, hoe vind
je ons?", zo gaat het altijd maar
door. En lekker babbelend lopen ze
hele straten met je mee. „Naar de
hel met die J .R. Ewing uit de
,,Dallas"-tv-serie. Zo zijn wij niet.
Wij zijn wel zakenlui, maar wij
houden van mensen", zegt een he
vig transpirerende vrouw met een
knalgroene, scherpgevouwen pan
talon en kapsel als een suikerspin.
Wat een uitgelezen omgeving, dit
Dallas, voor president Ronald
(„You are my sunshine")-Reagan
om door de kleurrijke Conventie
van zijn Republikeinse Partij te
worden gekroond tot kampioen
van het nieuwe Amerikaanse opti
misme en dus herkiesbaar gesteld
voor nog eens vier jaar in het Witte
Huis.
Stumpers
De stad Dallas wilde de duizenden
republikeinse afgevaardigden uit
de gehele V.S. en de nog veel meer
journalisten uit de gehele wereld
laten meegenieten van hun „cul
tuur". Daarom dreven cowboys met
paarden en lasso's in de avondscha
duw van de wolkenkrabbers en
voor gretige camera's elke conven
tiedag 150 Texaanse langhoornstie-
ren door het stoffige dal van de
Trinityrivier. En daarom werden
vreemdelingen uitgenodigd voor
een operacyncert met 's werelds
duurste bariton, Luciano Pavarotti,
en voor een bezoek aan het mu
seum voor oude kunst waar on
schatbare canaletto's hangen. Want
wij zijn dan wel cowboys, maar wij
zijn ook ongelooflijk rijk. En aan
gezien wij best willen leren wat
mooi is en alles in de wereld te
koop is zo ongeveer.
Het was voor een politieke waarne
mer uit Europa allemaal uiterst
verwarrend. Al die vriendelijke
miljonairs in dit land van olie, bief
stukken (er zijn in Texas bio-indus-
triële ranches met 20.000 koeien)
en high-tech, waar de Democrati
sche Partij toch altijd groter is ge
bleven dan de Republikeinse Partij.
En waarom zagen al die republi
keinse conventiegangers, die
Reagan-aanhangers, er helemaal
niet zo poenerig uit Er reden tij
dens de Conventie van de Demo
craten (de partij voor de armen en
van de onderwijzers) vorige maand
in San Francisco tien maal zoveel
limousines rond dan hier in Dallas.
En hoe kan het dat in deze miljoe
nenagglomeratie Dallas-Fort
Worth, waar toch ook de actieve
meerderheid gewoon werknemer
is, geen vakbonden bestaan En
dat Dallas geen gemeentelijke be
lastingen kent en Texas geen deel
staatbelasting En dat er nergens
in Amerika zoveel liefdadigheid is
en zo weinig zwervers zijn Is dat
de toekomst
Jazeker, zeggen de Republikeinen
anno 1984. Sprekers op de Conven
tie riepen dreigend West-Europa
voor ogen als het onder logge over
heden ineenstortende continent.
Een van de helden in Dallas is
Jack Kemp, de architect van de
nieuwe ultra-liberale doctrine. Het
49-jarige Congreslid uit Buffalo in
de staat New York is Van het ambi
tieuze type, dat met één oog open
slaapt. Hij zet met grote sociale
vaardigheid overal zijn pionnen uit
voor zijn presidentskandidatuur in
1988. Jack Kemp (wat een mooie
naam voor een agressieve Republi-
keih van de nieuwe generatie
heeft overal iets op gevonden. Hoe
het dan met de stumpers moet
Wel, hoe meer vrijheid het particu
lier winstoogmerk krijgt, hoe meer
banen voor iedereen, hoe minder
daklozen en hoe populairder de be-
nefitparty's worden ten bate van de
nog zo zeldzame sloebers. De sa
menleving zal er alleen maar socia
ler op worden. „Het sociale-voor-
zieningenstelsel is een nachtmerrie
geworden voor zowel de mensen
die er op zijn aangewezen, als voor
de belastingbetalers. De opdracht
van God om onze naasten te helpen
is gericht aan ieder van ons en niet
aan een bureaucratische machine.
De Democraten helpen de armen
zonder hen een kans te bieden uit
de armoe te ontsnappen. De Repu
blikeinen beogen met economische
groei de ontwikkeling van alle
mensen", zo' staat in het goeddeels
door Kemp geschreven Republi
keinse verkiezingsprogramma.
Wie gedacht had dat deze rijzende
ster binnen de partij op buitenlands
politiek terrein ook wel in de
rechtse hoek zou staan, komt be
drogen uit. Kemp „hoopt dat de de
fensie-uitgaven nu kunnen worden
afgeremd" en hij is de enige in Dal
las die de negerbevolking van
Zuid-Afrika noemt „voor wie de
Amerikaanse vrijheidsbei zal moe
ten gaan luiden".
Vrouwen en negers, ze hebben vol
gens de man van de toekomst alle
maal veel meer baat gehad bij het
Reagonomische herstel van de laat
ste twee jaar (zes miljoen banen er
bij), dan bij welk werkgelegen
heidsplan van Mondale's Democra
tische partij ook. Misdaadbestrij
ding, een geliefd „rechts" onder
werp: vrouwen en negers zijn
meestal de slachtoffers van de mis
daad. Komt dus naar de Republi
keinse partij.
Vrouwen, wat zijn ze ineens in in
de Amerikaanse politiek. Nadat de
Democratische tegenpartij met Ge-
raldine Ferraro als kandidaat-vice-
president voor de dag is gekomen,
lijkt het hier in Dallas wel of er
een nieuw merk bier op de markt
is: de politieke vrouw. Zevenen
veertig procent van alle 2.200 re
gionale partij-afgevaardigden was
vrouw en de organisatoren deelden
's avonds, toen de landelijke televi
siestations het circusgebeuren in de
Conventiehal rechtstreeks uitzon
den, stiekum extra zaalkaartjes aan
vrouwen uit, zodat het op de buis
helemaal wemelde van het geslacht
van de toekomst. En het zou na
tuurlijk ook tijd worden.
Hoe gevaarlijk is het nieuwe natio
nalisme in de supermacht Ameri
ka Het is moeilijk te beoordelen.
Elke spreker in Dallas was van een
ovatie verzekerd toen zij of hij de
„heldhaftige bevrijding door het
Amerikaanse leger van het volk
van Grenada noemde" of de presta
ties van de Amerikaanse Olympi
sche atleten in Los Angeles beju
belde. „Tja", zegt Bill Stevens, een
plaatselijk politiek commentator.
„Ik kan me voorstellen dat het
voor Europeanen akelig klinkt.
Maar ik denk dat Amerika aan
Grenada en Los Angeles voldoende
heeft gehad om zichzelf weer goed
te voelen. Ik heb het nauwkeurig
in de gaten gehouden, hoor, maar
toen ik die kermis hier zag, dacht
ik ach, het is toch niet Berlijn
1938". Een sportverslaggever op de
televisie kon die avond een voor
het huidige klimaat typerende
klinkslag niet onderdrukken. Bij
beelden van de „vriendschapsspe-
'en" die de Sovjet-Unie voor de
Oosteuropese atleten organiseert,
zei hij: „Voor de deelnemende atle
ten zijn er vier prijzen: goud, zilver,
brons en Siberië".
Je goed voelen, dat was het devies
van de Republikeinse Conventie.
Doemdenkers gaan maar naar dé
club van het verleden, de Demo
cratische Partij. Iemand grapte dat
het hier in Dallas de Conventie was
van de metaaldetectors en de som-
berheiddeteetors. Wie een pistool of
een treurig gevoel bij zich had,
kwam er niet in. Een pistool
wat wilde Dallas graag tijdens de
weeklange kroningsplechtigheid
van president Reagan het trauma
van de moord alhier in 1963 op
president Kennedy van zich af
schudden. „Misschien dat als presi
dent Reagan straks weer gezond en
wel Dallas verlaat, wij eindelijk ons
schuldgevoel kwijt zijn", zei een
beveiligingsagent van het Conven
tiecentrum.
Maar het Kennedy-trauma is onuit
wisbaar. De plek waar de president
werd beschoten was de enige be
zienswaardigheid die weinig Repu
blikeinse Dallas-bezoekers deze
week wilden overslaan. En tot
overmaat van ramp stichtte iemand
de nacht voor Reagan's aanvaar-
dingsspeech, brand in het gebouw
van waaruit Lee Harvy Oswald
schoot. Met alle pijnlijke publiciteit
vandien.
Mondaro
Het pistool blijft een wrange rol
spelen in de Amerikaanse politiek.
Op woensdagavond verwelkomde
de volgepakte zaal van 17.000 stoe
len de voormalige perswoordvoer*
der van president Reagan, Jim Bra-
dey. Toen Reagan in de lente van
1981 in Washington in de borst
werd geschoten door een geestesge-
stoorde jongen, kreeg Bradey een
kogel in de hersenen. Het zal nooit
meer goed met hem komen. De
Conventie zwaaide massaal met
vlaggetjes en klapte Bradey minu
tenlang hartstochtelijk toe. Hij leek
het nauwelijks te beseffen en
zwaaide als een automaat met een
vlaggetje terug. Toen de ovatie was
afgelopen, bleef hij maar door-
zwaaien, tot zijn vrouw het vlagge
tje stilhield. Wat er met Jim Bra
dey is gebeurd is volgens intimi
van de president het grootste ver
driet in Reagans leven. Maar in het
Republikeinse partijprogramma
staat datgene waar Reagan nog al
tijd honderd procent vóór is: Repu
blikeinen zullen volharden in de
verdediging van het grondwettelijk
i de
ag ach
recht van de burgers om eeij hoop
pen te bezitten en te dragen. Fen or
inderdaad zeer verwarrend'8 var|
een Nederlandse waarnemer, 'al-offi
Donderdagavond kwam de gnPS Tet
nale van de Conventie. Pre4rot'n8
Reagan die logeert in het #ndert:
le-hotel, dat vanwege zijn poiPen 0
terlijk door de omwonenden helft
het „Kremlin" wordt genoerphuree
sloot toen met een daverend^11 ver
kiezingsspeech tegen de „Mon* hem
(Mondale en Ferraro)-democBl het
het feest af. De gedelegeerdeiren
den zich op hun mooist opga°S9n
en dat wil wat zeggen. Het w»wijl h
of alle countrymusic-vedetten verg
ooit in de Grand Ol' Opry inföes di€
ville Tennessee zijn opgetredEen- r
schouwburg binnendromderé eens
zelf naar het optreden van del W?1
grootste cowboy aller tijden teidsint
ken. Het wemelde van de brthelanj
rande western-hoeden en de j>d en z
met paard-randen. Men dn*iet voc
gekste attributen: petten ont™
vorm van olifanten (symboo van
de zachtaardige maar onverze1"611
ke republikein) en Reagan-bf'sch t
die het Amerikaanse voljCPB z
speelden. Bij duizenden hinghelanj
netten aan het plafond de roapeuge'
blauwe balonnen te wachten Polish
boven good old Ronny ReagaP°P d
lost zouden worden. fa en
lat ver
Alles was natuurlijk preciesP kwaï
gisseerd. Eerst kwam de ac» v®f.vi
minuten durende propagandP hij I
waarin zoveel mogelijk arbF1® °i
en negers vertelden dat zij daPe"de
Reagan een eigen huis kondfl^ar"ei<
pen en weer trots op Amerik/'n8 V(
Toen kwam de president op h£tten-
dium en begon er een sptf,rePte
ovatie waarvoor precies Jart
minuten was uitgetrokken. E?9 "ee
slotte opende „de grote comf'c'teit
cator", de man die de magiifi mef
het witte Hollywood-doek n< cij
kwijtgeraakt, met de woorderfekend
zullen een overwinning behali
groot als het hart van Texas!'
Dat moeten we natuurlijkg spa
maar zien. Maar wat de afifgggg
van hart van Texas betreft, d
niets teveel aan gezegd. ?°.?TS
MARC DE KONf.zl-ln_(
ng. Z<
11
1 dat
Erich Honecker
BONN Komt hij wel of
komt hij niet Dat is het poli
tieke gezelschapsspelletje dat
dezer dagen in een nerveus
Bonn gespeeld wordt. Inzet
van het spel is het geplande
bezoek van de Oostduitse par
tijleider Erich Honecker, eind
september aan de Bondsrepu
bliek. Hoewel de voorberei
dingen voor de trip gewoon
doorlopen, heeft de DDR het
bezoek met nog geen woord
officieel aangekondigd.
Alleen via de gretig bekeken West-
duitse televisie weten de Oostduit
sers dat de machtigste man van het
land mogelijk naar de Bondsrepu
bliek reist. Voor het eerst in de ge
schiedenis van de beide Duitslan-
den zal een Oostduits partijleider
dan voet zetten op Westduitse bo
dem. Als het allemaal doorgaat na
tuurlijk, want vanuit Moskou blij
ven signalen komen dat Honecker's
op ontspanning gerichte koers niet
past in de harde confrontatiepoli
tiek van de Sovjet- Unie.
Niettemin lijkt de zelfbewuste Ho
necker niet van plan van zijn lijn
af te wijken. In een recent inter
view met de Oostduitse partijkrant
Neues Deutschland heeft hij nog
eens de puntjes op de i gezet. Hij
herhaalde wat het kernstuk van
zijn politiek is geworden. „De ver
scherping van de internationale
toestand", aldus Honecker, „vereist
dat het streven naar vreedzame
coëxistentie wordt versterkt. Daar
is geen redelijk alternatief voor.
Het is beter tien keer te onderhan
delen dan één keer te schieten. De
betrekkingen tussen de DDR en de
Bondsrepubliek zijn van groot be
lang voor de Europese veiligheid
en het internationale klimaat. Bei
de Duitse staten kunnen door hun
onderlinge betrekkingen een posi
tieve invloed uitoefenen op de situ
atie in Europa, maar ze kunnen
ook de internationale spanningen
vergroten. De DDR is er op uit, de
schade die door de plaatsing van de
raketten ontstaan is, niet te vergro
ten, maar zoveel mogelijk te beper
ken".
Het is opvallend dat Honecker op
nieuw spreekt over de „beperking
van de schade" die is ontstaan door
de plaatsing van de raketten. Daar
bij doelt hij in eerste instantie op de
Pershing 2-raketten in de Bondsre
publiek maar ook, hoewel hij dat in
dit interview niet herhaalt, op de
nieuwe Russische SS 22-raketten
die als „antwoord" op de Pershings
in de DDR gestationeerd zijn. Dat
Honecker het weer heeft over „de
beperking van de schade" maakt
duidelijk dat hij niet wankelt onder
de druk van Moskou. Want juist
deze uitdrukking is de laatste we
ken openlijk gehoond door de Rus
sische partijkrant Pravda.
Het Russische persbureau Tass nam
uit het Neues Deutschland-inter-
view wel de passages over waarin
Honecker van leer trekt tegen het
Duitse „revanchisme", maar bij
voorbeeld niet het hierboven geci
teerde gedeelte, waarin Honecker
pleit voor voortzetting van de dia
loog. Dat duidt er op, dat de princi
piële meningsverschillen tussen
Oost-Berlijn en Moskou over de
Westpolitik blijven bestaan. Daarbij
wordt Oost-Berlijn verbaal ge
steund vanuit Hongarije en Roeme
nië, terwijli Polen en Tsjechoslowa-
kije het Russische trommelvuur
versterken.
Scharnier
De voorzichtige toenadering van de
DDR tot de Bondsrepubliek is be
slist niet alleen ingegeven door de
voortdurende behoefte van Oost-
-Berlijn aan harde Westduitse mar
ken. Aan beide zijden van de Ber-
lijnse Muur heeft het besef veld ge
wonnen dat de confrontatiekoers
van de grote mogendheden voor de
twee Duitslanden uiterst gevaarlijk
is. Het gedeelde Duitsland is het
scharnier tussen de twee machts
blokken. Niet voor niets laten ro
manciers en filmregisseurs de Der
de Wereldoorlog beginnen met in
cidenten rond de gedeelde stad
Berlijn. Deze stad en heel Duits
land eigenlijk is de open zenuw
van het machtsevenwicht. Een
machtsevenwicht dat er voor ge
zorgd heeft dat Euroap bijna veer
tig jaar zonder oorlog heeft kunnen
leven.
Voor Washington is de Bondsrepu
bliek de eerste verdedigingslinie,
voor Moskou de DDR. Beide front-
lijnstaten zijn volgestouwd met ra
ketten. Bij de grote kladderadatsch
verdwijnen beide Duitslanden als
eerste van de kaart. Ondanks alle
ideologische verschillen hebben
Bonn en Oost-Berliin daarom een
gezamenlijk belang bij een bedaar
de, op internationale ontspanning
gerichte koers van de grote mo
gendheden. Honecker heeft dat ge
zamenlijk belang ooit omschreven
als „de coalitie van het verstand".
Gevoelig
Hoe gevoelig de Duitse problema
tiek ligt, blijkt uit de scepsis waar
mee Moskou en Washington de
Duits-Duitse lente bekijken. De
grootmachten vrezen dat een al te
liefdevolle omarming van de beide
Duitslanden de status quo in Euro
pa kan bedreigen. Ook het spook
beeld van de Duitse hereniging
wordt weer opgeroepen. Voor ve
len, ook in het Westen, gelden de
woorden van de Fransman die zei:
„Ik hou zoveel van Duitsland dat
ik blij ben dat er twee van zijn".
Maar voor visioenen van een vere
nigd Duitsland is geen reden. De
betekenis van de Duits-Duitse toe
nadering moet immers nietl
schat worden. Beide Duitsll
blijven vast verankerd inp
machtsblokken. In I
Deutschland-interview
toonde Honecker nog eeil
vriendschap tussen de DDR P
Sovjet Unie. „Een verenigin^
socialisme en kapitalisme is T
onmogelijk als een samengaaT-
water en vuur", zo zei hij.
zijn loyaliteit met de Sovjets i
monstreren, haalde hij fel uil
„revanchistische krachten" 1'
Bondsrepubliek.
Subtiliteiten
Ook Bonn probeert angstvaï
indruk te vermijden als zou I
eigen houtje aan ontspanning Per
tiek doen. Toen er berichtemOlgv*
ken dat kanselier Kohl en frdigh
cker in september een gezaniot. U
initiatief zouden nemen om lieven
men tot een plechtige verk alle
van Oost en West om af te ziccieel.
het gebruik van geweld, wefide
in Bonn direct ontkend. K<j, de
Honecker zouden wel in deirooral
en in het Warschau Pact een (Natio
lijke verklaring aan de ord^00rijc
nen stellen. Maar ieder voöu) ^a;
dus. Dergelijke subtiliteiten^ /v^
treren waar de grenzen hggtye j,:.,
de Duits-Duitse toenadering
vallen samen met het IJzere^^
GERRARD KESSELS 3Pen
rover
