li
ma
fieldócSomcwvt
^Cocaïne wordt
het probleem
an de keurige
middenklass
ZATERDAG 25 AUGUSTUS 1984
T T TT
Loire-di
ijt, reisipTTERDAM In de zinde-
en nde jaren zestig werd zijn
tijdgenoot en collega-weten-
an gapper Timothy Leary door
pgressief Nederland verwel-
|md als de profeet van de
M^rfeningen die het gebruik
OUi geestveranderende drugs
de mensheid zou kunnen
Sngen. Moeten we professor
arles David Kaplan dus be-
wandeiouwen als de Messias die
Amerika naar hier is afge^
sd om ons te verlossen van
.ary's valse, 20.000 junkies
sgggggtóte erfenis? Het geksche-
llllfide ondertoontje van de
aag blijkt aan de hoogleraar
?t besteed. Hij gaat er
jedserieus op in. „Ik voel
Ir de Co? inderdaad als een Messias
uit de hemel neerdaalt om
ina, te plland te redden van de
tuherikaanse ziekte. Of liever:
p de Moderne Ziekte, want
t verband met bepaalde so-
ile ontwikkelingen in de
trenigde Staten waarop de
aorieën van Leary over het
il van drugsgebruik inspeel-
n, is al lang verloren ge-
•L070-an. Het is een epidemie ge-
>rden die de hele wereld
covert".
1 in het gesprek zal prof. Ka-
zijn eerder en elders gedane
iraak beamen dat het hier om
dreiging gaat die minstens
n ernstig genomen moet wor-
als de bewapeningswedloop,
bedoel daarmee dit: over een
omoorlog wordt beslist door
ee hoge heren in verre steden,
is bijna iets abstracts; het ont-
:t zich aan onze invloed. Maar
drugs zijn onder ons. Als sluip-
)rdenaars doen ze hun werk. En
aantal slachtoffers zal vele ma-
groter zijn dan de tol die een
ntuele kernoorlog zou kunnen
n. Let wel: ik spreek hier niet
r dodencijfers. Ik spreek over
maatschappelijke ontwrichting,
radeloosheid van ouders. De
handeling of verwaarlozing van
:ners en kinderen. De stoornis-
in relaties met anderen die bij
■uikers optreden voor zover
tenminste nog sociale betrek-
jen onderhouden die niet uit-
:end gericht zijn op het be-
htigen van drugs",
socioloog prof. Charles David
ilan is door de Rotterdamse
imus Universiteit naar Neder-
I gehaald; de eerste hoogleraar
'sverslaving binnen onze aca-
ische wereld. Hij mag, te be
ien op 1 september, voor een
jaar de Tinbergen-leerstoel be-
?n die in 1973 werd ingesteld
sre van de econoom en Nobel-
iwinnaar Jan Tinbergen. Maar
verwacht dat zijn leeropdracht
een periode van vijf jaar zal
den uitgebreid. „Ik zie mijn be
ning tot gastdocent als een op-
je. De bedoeling is, dat ik me
gaand bezig zal houden met
;spreventie, en daarvoor is een
jaar natuurlijk veel te kort".
Kaplan komt naar Rotterdam
Frankfurt waar hij sinds
verbonden is geweest aan de
Goethe Universiteit,
werkte hij bij het Centrum
Opium Studies in Philadel-
Nog eerder deed hij baanbre-
onderzoek in het drugswe-
van San Francisco, waar de
voor het eerst zijn
liet zien.
herstel
De nieuwe hoogle-
lukraak ingerichte huis
dat de koffers nog
zijn uitgepakt; de ijskast
een fles Rode Spa
splitst het begrip in tweeën,
hoe kan worden voor-
niet-gebruikers aan de
raken Maar in één adem:
je dat gebruikers aan
verslaving kapot gaan; hoe
hun bestaan menswaardig
dit laatste, vindt prof.
onderzoekingen weet
verslaving gebonden is aan
ipaalde levensfase. Na de
van 35 jaar kan spontaan
optreden. De verslaafde is
ware zijn afhankelijkheid
heroïne ontgroeid. Engelse
komen voor dat sponta-
uit op een cijfer van 40
Daarom is het dus zeer de
waard ervoor te zorgen dat
Schemerwereld
'Een vergelijking dringt zich op en
|prof. Kaplan is er als de kippen bij.
„Inderdaad. Wat ik wil bereiken, is
dat er een instituut komt waar
voorspellingen worden gedaan over
het drugsgebruik, precies zoals u
een KNMI in De Bilt hebt voor de
weersverwachting. Ik zelf kom van
de Amerikaanse westkust. Daar
,|heb je nogal wat orkanen en wan-
|neer er weer eentje aankomt, word
je een week van tevoren gewaar
schuwd zodat je de zaken bijtijds
vast kunt binden of dicht kunt tim
meren. Want als die orkaan er een
maal is, ben je te laat. Dan vliegen
de dakpannen je om de oren. Het
zelfde geldt voor drugs. Als je zo'n
Igolf niet aan ziet komen en als je
iniet weet hoe hij in elkaar zit, vlie
gen de verslaafden je om de oren
'voordat je er erg in hebt. We moe
ien de sleutel van het voorspellen
weer terugvinden. En we moeten
voorspellers gaan opleiden, precies
zoals we dat- met meteorologen
doen. Dat zie ik als een van mijn
;taken".
[Nu kijkt Pelleboer ook niet alleen
pp zijn computerkaarten; hij let
evenzeer op schapewolkjes of
avondrood. Logische gevolgtrek
king: de voorspellers van Kaplan
zullen niet kunnen volstaan met
boekwerken en rapporten; ze zul
len hun materiaal moeten vergaren
in de schemerwereld vnm het
Naar de fabriek
Zeer gecompliceerd
Ook een positieve ontdekking ech
ter deed prof. Kaplan. „Ik doel op
de vaste wil van de gemeenschap
om het vraagstuk niet weg te stop
pen, maar om het frank en vrij aan
te pakken. Tijdens mijn vijf jaar in
Duitsland heb ik wel anders mee
gemaakt. Daar is het onderwerp ta
boe. Over homoseksualiteit mag
van de Duitsers inmiddels gepraat
worden, maar drugs zijn onbe
spreekbaar. Gebruikers horen thuis
achter de tralies of binnen de mu-
n=>n vnn en nC-;-Ve«trtim. Basta.
Prof. Kaplan, de eerste hoogleraar drugspreventie in de Nederlandse academische wereld: „We moeten
op het terrein van de drugs voorspellers gaan opleiden, zoals we dat ook doen met meteorologen".
'verslaafden in elk geval hun 35e
ijaar halen. Overigens ben ik hier
niet uitsluitend voor de heroïne in
Rotterdam. Ik houd me bezig met
jde verslaving aan alle drugs die on-
jder de opium-wet vallen. De he
roïne krijgt mijns inziens een te
eenzijdige en onevenredige belang
stelling. Het woord werkt bij de
I mensen als een rode lap op een
.stier. Ze weten bijvoorbeeld niet
dat methadon eigenlijk een veel
sterkere drug is".
Gezien de omvang die het drugs
probleem heeft aangenomen, moet
'er in het verleden met de preventie
iets grondig zijn misgegaan. Wat
|„Er is een sleutel zoekgeraakt",
|zegt prof. Kaplan zonder aarzelen.
„De sleutel van het voorspellen.
Welk type drugsgebruik en welk
type gebruiker kunnen we ver-
'wachten Aan welke middelen
'zullen ze de voorkeur geven Wel-
'ke risico's heeft het gebruik voor
Jde gebruiker zelf en voor zijn di
recte omgeving? Zijn er effecten
van het gebruik voor de openbare
orde en zo ja, welke Hoe gaan de
(aanvoerlijnen lopen, de distributie-
jkanalen Welke bewegingen mo-
igen we verwachten op de markt
Allemaal vragen die bovendien nog
gezien moeten worden in het licht
van de ervaring dat drugsgebruik
.onderhevig is aan zeer plotseling
(optredende schommelingen en wis
selingen die van plaats tot plaats
kunnen verschillen. Net als uw kli
maat eigenlijk".
drugsgebruik zelf. De hoogleraar is
het hiermee van harte eens. Ster
ker: hij geeft het voorbeeld. Mis
schien zijn de koffers nog niet uit
gepakt omdat hij zich hals over kop
in de Rotterdamse drugsscène heeft
gestort: .de heroïnehoertjes heeft
aangeklampt, de dealers, de hulp
verleners. „Mijn onderzoekswerk
heeft zijn vertrekpunt altijd in de
leefwereld van de junk zelf en ver
breidt zich van daar uit over het
maatschappelijke netwerk waar de
gebruiker en de niet-gebruiker el
kaar ontmoeten, waar de preventie
moet gebeuren of hulp moet wor
den verleend. Boeken zijn nuttige
werktuigen voor een onderzoeker,
maar wil hij er wat aan hebben,
dan zal hij eerst gelezen moeten
hebben in het grote boek van het
Wat heeft prof. Kaplan, snuffelend
aan de Rotterdamse editie daarvan,
in de gauwigheid al ontdekt „Ten
eerste dat er veel meer aan heroïne
omgaat dan de min of meer officië
le cijfers willen doen geloven. Er
moeten dus ook meer gebruikers
zijn dan de schattingen aangeven.
En ik zie de cocaïne opkomen.
Maar bij wie Niemand weet het.
De preventieve programma's rich
ten zich op de jeugd, terwijl het
misschien juist mensen in de crisis
van de middelbare leeftijd zijn die
naar de coke grijpen. Of terwijl het
misschien beroepsgebonden is.
Waar zitten die gebruikers Zou je
met je campagne voor preventie
niet beter naar de fabriek kunnen
gaan Dat gebeurt volgens mij ner
gens omdat nog steeds de mythe
voortleeft dat drugsgebruik samen
hangt met een subcultuur, vroeger
van intellectuelen, studenten en ar
tiesten, tegenwoordig van werklo
zen, culturele minderheden en
drop-outs. Onzin. Het gebruik is
zeer algemeen geworden. Ik zou
dus naar Shell gaan en aan de me
dische dienst daar vragen: wat we
ten jullie van cocaïne Want als ik
alvast iets mag voorspellen: de gro
te klap van de cocaïne gaat niet
vallen in de drugsscène, maar zal
het probleem gaan vormen van uw
keurige middenklasse".
ven heeft. Hij had niet in de gaten
dat drugs ook de gezondheid en het
gedrag van mensen beïnvloeden.
Hij heeft de drugs trouwens hele
maal losgelaten. Je hoort hem er
nooit meer over. Hij geeft nu le
zingen over het koloniseren van de
ruimte, over star-wars en dat soort
dingen. Maar de wereld zit met de
brokken".
Plaatselijk probleem
Gelet op de lof Sie prof. Kaplan
Nederland toezwaait voor zijn durf,
mag worden aangenomen dat het
Amsterdamse experiment (gratis,
zij het gecontroleerde verstrekking
van heroïne aan hopeloze gevallen)
in hem geen tegenstander ontmoet.
Nee, maar eerst wil hij een nuance
ring kwijt. „Wat een oplossing kan
zijn in Amsterdam, hoeft daarmee
geen oplossing te zijn voor een an
dere stad of streek. Vergelijkingen
gaan in de wereld van de drugsver
slaving niet op. Er kan nooit een
algemeen geldend model gevonden
worden. Waarom niet Omdat ver
slaving altijd een plaatselijk pro
bleem is. De verslaving vormt een
onderdeel van het hele leefpatroon
in een bepaalde gemeenschap. Is
ermee verweven. Er zijn evenveel
verschillende verslaafden als er
verschillende omstandigheden zijn.
En dan nog. Iedere verslaafde
heeft weer een andere bio-chemi-
sche samenstelling. Bovendien is de
zuiverheidsgraad van de heroïne
overal verschillend. Een experi
ment dat slaagt in Amsterdam,
hoeft dus in Groningen of Heerlen
helemaal niet te werken. Dat is wat
ik hier ook kom doceren: dat het
micro-niveau belangrijker is dan
een aanpak op macro-niveau".
Dit gezegd zijnde, schuwt prof. Ka-
plan niet het Amsterdamse experi
ment belangwekkend te noemen.
„Iets dergelijks is één keer eerder
in Engeland uitgeprobeerd. Zoge
naamd zonder succes. Maar de
vraag is: hebben ze hef daar goed
gedaan Het Amsterdamse experi
ment schept in elk geval de moge
lijkheid van een dubbelcontrole en
dat is wetenschappelijk altijd ui
terst nuttig. Niet dat ik er veel heil
voor de verslaafden van verwacht.
Maar het is de moeite van het pro
beren waard, zeker als je in over
weging neemt, dat het om een
groep gaat die op geen enkele an
dere manier meer te helpen is. Het
heeft ook een humanitaire kant".
In supermarkt
Een stap verder. De Amsterdamse
commissaris van politie J. van
Riessen heeft onlangs verklaard:
„Ik denk dat het heroïneprobleem
alleen op te lossen is wanneer het
spul vrijgegeven wordt, op mondi
aal niveau. Als ik naar de dagelijk
se gevolgen kijk, zeg ik: leg het
neer bij Albert Heijn, 19 procent
btw erop en ga je gang maar. Dan
los je de criminaliteit er omheen in
één klap op". De reactie van prof.
Kaplan is een zorgelijke blik.
„Voor wat Amsterdam betreft, zou
ik het misschien met die commissa
ris eens kunnen zijn. Het drugsge
bruik is er dusdanig ingebed in het
totale patroon van de stad, de niet-
gebruikers weten er zoveel van, dat
heroïne in de supermarkt weinig
meer kwaad zou aanrichten dan de
alcohol, een verslavende drug die
er ook vrij te koop is. £>e mensen in
Amsterdam kunnen onderscheid
maken. Fpn 1R-iarige daar weet
precies waar hij aan begint als hij
in de supermarkt heroïne zou ko
pen. Maar in andere steden is daar
geen sprake van, laat staan buiten
de steden. Het zou een regelrechte
ramp worden. Bovendien zou de
drugshandel er meteen weer iets op
verzinnen. Daar gaan zoveel mil
jarden om alleen in Nederland
al 750 miljoen gulden per jaar
dat men er eenvoudig niet mee zou
kunnen stoppen. Men zou onmid
dellijk met een nieuwe drug ko
men. Moet die dan ook weer in de
supermarkt?"
PIET SNOEREN
is
gecom
van
Ik vind dat Nederland een goed
voorbeeld geeft aan de wereld.
Hier wordt tenminste op alle moge
lijke manieren geëxperimenteerd
omdat men inziet hoe ingewikkeld
de problematiek van de drugsver
slaving is en omdat men begrijpt
dat er geen éénduidig antwoord be
staat. Hier leeft het besef dat ver
slaving, met name aan harddrugs,
het meest gecompliceerde vraag
stuk van de mens is omdat er zo'n
veelheid aan factoren een rol bij
spelen: afkomst, milieu, persoonlij
ke omstandigheden, psychische ge
steldheid, biologische conditie. Je
kunt het niet versimpelen. Daarom
vind ik de rol ook zo kwalijk die
mijn collega Leary heeft gespeeld
toen hij in de jaren zestig het ge
bruik van drugs propageerde om
dat ze de deuren van het bewust
zijn open zouden gooien; omdat ze
zouden helpen de pretenties en be
drieglijkheden van onze maat
schappij te doorzien. Leary was een
eerlijke wetenschapper hoor, maar
hij heeft de tragische vergissing be
gaan dat hij het gebruik van drugs
in een mystiek kader heeft ge
plaatst, het tot sociale cultus verhe-
Drugspreventie
richt zich
ten onrechte
alleen
op de jeugd
