f
Shell kreeg 600 miljoen „beloning'
voor olielevering aan Zuid-Afrika
Jfc
Iran: Kaping van Boeing
was bittere les voor Parijs
Reagan ziet herverkiezing in gevaar
Belgische politie verdenkt
ETA van aanslag Antwerpe
OPEC verhoog!
olieproductie
te Ca
BUITENLAND
CeidóeSoieiont
MAANDAG 6 AUGUSTUS 1984 PAGI
■NJADI
KARDINAAL GLEMP: VRIJE
VAKBONDEN NOODZAKELIJK
WARSCHAU De Poolse kardinaal Jozef Glemp
heeft verklaard dat hij er bij de Poose autoriteiten op
zal aandringen dat zij de vorming van onafhankelij
ke vakbonden toestaan. Glemp verklaarde tijdens
een geheime ontmoeting met Lech Walesa in
Gdansk dat vrije vakbonden volgens hem noodzake
lijk zijn. Het officiële partijorgaan, Trybuna Ludu,
heeft gisteren direct gereageerd door te zeggen dat
een terugkeer naar de periode in 1980, toen Solidari
teit een wettig bestaan leidde, onmogelijk is. Afgelo
pen zaterdag werd, als onderdeel van de amnestie
voor politieke gevangenen, Adam Michnik vrijgela
ten. Hij was een van leiders van het Comité tot ver
dediging van de arbeiders (KOR). De ideoloog van
het KOR is bij het verlaten van de gevangenis „bont
en blauw geslagen" door bewakers, die zo beletten
dat hij de aantekeningen meenam die hij in de afge
lopen twee en een half jaar gemaakt heeft.
Groot verlies voor
Continental Illinois
CHICAGO De in grote fi
nanciële moeilijkheden verke
rende Amerikaanse Continen
tal Illinois National Bank
heeft over het tweede kwar
taal een nettoverlies van onge
veer 3,5 miljard gulden gele
den. Over dezelfde periode
van '83 was er een nettowinst
van 31 miljoen dollar. Vorige
maand is Continental Illinois
van de ondergang gered door
ingrijpen van de Federal De
posit Insurance Corporation
(FDIC). De maatregelen,
waarmee zo'n 4,5 miljard dol
lar was gemoeid, komen neer
op nationalisering.
Tsjech vliegt
naar Oostenrijk
WENEN Een 24-
jarige Tsjechoslo-
waakse student is
zaterdagochtend
vroeg met een vlie
ger, die voorzien
was van een kleine
motor, naar Oosten
rijk gevlucht en
heeft daar politiek
asiel aangevraagd.
Dit meldde de Oos
tenrijkse radip. De
student, die zijn
„vliegtuigje" zelf
had gemaakt, deed
bijna een uur over
zijn vlucht.
Geen VS-steun voor landen
die abortus propageren
MEXICO STAD De Verenig
de Staten zullen geen steun ver
lenen aan de gezinsplanningpro
gramma's van landen, die offi
cieel abortus propageren. Dat
heeft de Amerikaanse delegatie
leider gezegd aan de vooravond
van de bevolkingsconferentie
de Verenigde Naties, die
Mexico Stad is be
gonnen. De delegatieleider, Buc
kley, zei gisteren dat de rege-
ring-Reagan abortus niet als een
aanvaardbare vorm van gezins
planning beschouwt. Verwacht
wordt dat abortus een van de
meest omstreden vraagstukken
zal vormen op de VN-bevol-
kingsconferentie.
Succesvolle lancering
van Ariane
KOUROU De Ariane-3, die za
terdag werd gelanceerd vanaf de
basis Kourou in Frans Guyana,
heeft twee telecommunicatiesatel-
lieten in een baan om de aarde ge
bracht. Hierdoor zal West-Europa
een belangrijke rol gaan spelen in
de commerciële ruimtevaart. De
lancering werd zaterdag enkele
uren uitgesteld in verband met het
slechte weer en een defecte compu
ter. Met het in de ruimte brengen
van communicatiesatellieten kun
nen grote bedragen worden ver
diend. Voor de komende tien jaar
hebben zich al tientallen opdracht
gevers gemeld om 300 satellieten te
lanceren.
Avondklok in
Suriname opgeheven
PARAMARIBO De avondklok
in Suriname is opgeheven. Dat
heeft de stafchef van het leger, lui
tenant Iwan Graanoogst, meege
deeld. De avondklok werd inge
steld op 11 maart 1982, toen een
couppoging van de ex-officier
Rambocus mislukte. De noodtoe
stand, die geldt sinds augustus 1980,
blijft voorlopig nog van kracht.
Graanoogst maakte verder de op
richting bekend van een comi
voor de mensenrechten. De
missie mag zich op elk
de hoogte te stellen van de situatie
van arrestanten en daar bovendien
mededelingen over doen in binnen-
en buitenland.
Wubbo Ockels
volgend jaar
de ruimte in
WASHINGTON Volgend jaar,
oktober, krijgt Nederland zijn
ruimtevaarder. Dr. Wubbo Ockel
dan als wetenschaps-astronaut
uitmaken van de bemanning va>LMnrN
ruimteveer Columbia. De bemaiPNDEN
van het ruimteveer zeven ma®mmas
en een vrouw zal zeven dagen f8 te d(
ruimte blijven. Ook de Westduf)rc'en °1
Reinhard Furrer en Ernst. Mesï.,sie" u
hmid zijn bij de vlucht van W®*1j
ingedeeld. Gedrieën zullen zij w-*
zaamheden verrichten in het ruinff'liet"st
boratorium Spacelab, dat dooirbeert
ruimteveer wordt vervoerd. iropese
ogramrr
LONDEN Zuid-Afrika
heeft de Shell in 1980 on
geveer 660 miljoen gulden
„beloning" betaald voor
illegale olieleveranties.
Verder hebben twee free
lance-oliehandelaren, on
der wie de Nederlander
John Deuss, enorme wins
ten gemaakt met clandes
tiene oliecontracten met
Zuid-Afrika. Aldus meld
de gisteren het Britse zon
dagsblad The Observer,
dat zich in zijn berichten
baseert op een Zuidafri
kaans rapport over het
ontduiken van sancties te
gen Zuid-Afrika.
Zuid-Afrika heeft per dag zo'n
300.000 vaten ruwe olie nodig.
Na de val van sjah van Iran in
1979, die het apartheidsbewind
jarenlang van olie voorzag,
probeert Zuid-Afrika op tal
van manieren het door een
aantal landen olie-produceren
de landen afgekondigde olie-
embargo te ontlopen.
Volgens The Observer had
Zuid-Afrika oliemaatschappij
en, die het land via dochter
maatschappijen van olie voor
zagen, aangeboden acht dollar
premie per vat te betalen. De
Shell zou het meeste van het
aanbod hebben geprofiteerd.
Het blad zegt bewijzen te heb
ben dat in 1980 zeventien
Shell-tankers 22 miljoen vaten
olie
Zuid-Afrika
hebben gebracht.
De Brits-Nederlandse olie
maatschappij ontkent de ont
vangst van geheime betalingen
en zegt ook alle beperkende
maatregelen met betrekking
tot levering aan Zuid-Afrika
steeds te hebben nageleefd.
Een woordvoerder van de
Shell kon en wilde niets zeg
gen over de mogelijkheid dat
de door The Observer ge
noemde premie door de Zuida-
frikaanse dochtermaatschappij
als toeslag op de verkoopprijs
is geïncasseerd.
Het grootste oliecontract sloot
Zuid-Afrika evenwel met de
Nederlandse oliehandelaar
John Deuss, aldus The Obser
ver. In januari 1980 verzorgde
de Nederlander de eerste van
in totaal 69 leveranties aan
Zuid-Afrika. Het betrof een
partij van ruim 60 miljoen va
ten Noorse olie, ofschoon
Noorwegen zich heeft aange
sloten bij het olie-embargo.
Eerst werden de Nederlandse
Antillen als bestemming van
de olie opgegeven, maar nadat
de lading onderweg was door
verkocht aan de maatschappij
van Deuss, zette de tanker
koers naar Zuid-Afrika. Deuss
produceerde desgevraagd een
document, dat de olie was ge
lost in het Franse Verdon.
Maar die verklaring is ver
valst, aldus The Observer.
De meeste leveranties van
Deuss waren afkomstig uit de
Perzische Golf, met name
Saoedi-Arabië. Hoewel ook dit
land zich achter het embargo
heeft geschaard, bereikte de
olie met behulp van vervalste
papieren Zuid-Afrika.
Het contract met Zuid-Afrika
heeft Deuss, aldus The Obser
ver, zeker 280 miljoen dollar
opgeleverd. Volgens het door
de Britse krant geciteerde rap
port was een deel van dat geld
bestemd voor het betalen van
steekpenningen aan Arabische
functionarissen. Het blad wijst
er verder op, dat Zuid-Afrika
zich met de transacties finan
cieel in de vingers heeft gesne
den. Kort na het sluiten van
het contract met Deuss begon
nen de olieprijzen te dalen, zo
dat het land zijn olie veel
goedkoper op de vrije markt
had kunnen kopen.
Vliegtuig
te water
Een vliegtuig
hoort in de
lucht en niet
in het water.
Maar wat de
piloot ook
probeerde,
bij aankomst
op het vlieg
veld van Rio
de Janeiro
was dit toe
stel onhoud
baar en
gleed het aan
het einde van
de door de
regen spek
gladde start
baan in het
water. Alle
x
Moskou: Washington maakt
onderhandelingen over
ruimtewapens onmogelijk
MOSKOU De Sovjet-
Unie heeft Washington er
gisteren van beschuldigd,
dat het onderhandelingen
over ruimtewapens onmo
gelijk maakt ondanks
Amerikaanse verklarin
gen dat men nog slechts
„millimeters" verwijderd
is van een overeenkomst
met Moskou.
De Pravda herhaalde het
Sovjet-verwijt, dat de VS
een onaanvaardbare voor
waarde hebben gesteld met
hun wens dat bij de door
Moskou voorgestelde ruim
te-onderhandelingen, ook
het vastgelopen overleg
over de kernwapens aan de
orde zou moeten komen.
De Amerikaanse regering
ontkent dat haar voorstel
om zowel over ruimte- als
kernwapens te willen on
derhandelen een voorwaar
de is. Zij beschuldigt Mos
kou van een onjuiste weer
gave van de Amerikaanse
positie. „Het lijkt alsof de
Sovjets niet serieus waren
met hun voorstel over de
ruimte-onderhandelingen",
zo zei eind vorige week Ro
bert McFarlane, Reagans
nationale-veiligheidsadvi-
Geen krant ontvangen Bel t
18.00 en 19.00 uur, zaterdags t
14.00 en 15.00 uur,
122248 en uw krant w
de avond nabezorgd.
TEHERAN /PARIJS
De verhouding tussen
Frankrijk en Iran is als
gevolg van de kaping van
de Franse Boeing verder
verslechterd. In Parijs is
het afgelopen weekeinde
de indruk sterker gewor
den, dat Iran wel degelijk
steun heeft verleend aan
de actie van de kapers, die
de vrijlating eisten van de
vijf Iraniërs, die in 1980 in
Parijs een mislukte aan
slag pleegden op de oud
premier van Iran, Sjah-
poer Bakhtiar. De betrek
kingen tussen Parijs en
Teheran zijn al geruime
tijd slecht, vanwege de
Franse wapenverkopen
aan Irak, dat al jarenlang
oorlog voert tegen Iran.
Het Iraanse persbureau IRNA
heeft dit weekeinde bekend
gemaakt, dat de kapers, drie
Libanese moslims, politiek
asiel hebben aangevraagd in
Iran. Het Iraanse regerings
blad Islamitische Republiek
heeft de actie van de kapers
verdedigd. „De kaping van het
toestel van Air France was
geen terreurdaad, maar een
bittere les voor Frankrijk", al
dus het blad.
"Als Mitterrand en zijn kliek
zich blijven mengen in de za
ken van de islamitische we
reld, dan moeten zij het na
tuurlijke feit aanvaarden dat
er jonge moslims zijn, die be
reid zijn hun leven op te offe
ren om een slag toe te brengen
aan Frankrijk", aldus het
Iraanse dagblad. Het blad
waarschuwde verder dat de
"kinderen van de Islam zich
overal ter wereld bevinden
dat ze nu hebben getoond niet
onverschillig te staan tegen
over de wraakzuchtige maat
regelen, die de Franse autori
teiten tegen de Islam nemen".
Uit reacties van enkele passa
giers en bemanningsleden van
de gekaapte Boeing kan wor
den geconcludeerd, dat de ka
pers pas in Teheran wapens
zouden hebben gekregen. Een
Franse stewardess, die samen
met alle andere vrouwen eer
der werd vrijgelaten, vertelde
dat het begin van de kaping
weinig overtuigend was. „De
grootste dreiging ging uit van
een keukenmesje, waarvan zij
zich meester hadden ge
maakt", zei ze lachend.
Een Britse vrouw, die zich
eveneens aan boord bevond
van de Franse Boeing, heeft
zaterdag in een interview ge
zegd dat de passagiers het ge
voel hadden, dat de kapers
werden geholpen door de
Iraanse autoriteiten. Volgens
haar „verscheen er op een ge
geven moment een Iraanse
militair in de deur van het
vliegtuig", terwijl de kapings-
"tie nog in volle gang was.
Noch de bemanningsleden
noch de passagiers konden met
stelligheid zeggen hoe of wan
neer de kapers in teheran
plotseling in het bezit waren
gekomen van automatische
pistolen en granaten.
SUSKE EN WISKE DE LIEVE LILLEHAM
(Van onze correspondent
Aad Jongbloed)
BRUSSEL Een zware
bomaanslag heeft zater
dagavond grote schade
toegebracht aan het Ant
werpse Paleis van Justitie.
Er vielen geen slachtof
fers, maar in het gerechts
gebouw werd grote scha
de aangericht. De Belgi
sche justitie is ervan over
tuigd dat de aanslag het
werk is van de Baskische
afscheidingsbeweging
ETA. Het betreft waar
schijnlijk een wraakactie,
omdat enkele weken gele
den twee ETA-leden door
België aan Spanje uitgele
verd zijn.
Bovendien werkt België
Interpol nauw samen me
Spaanse justitie
van ETA-leden, die vooral het
laatste jaar na gepleegde aan-
.slagen in Spanje naar België
uitwijken. Nog onlangs kwam
de Belgische justitie een smok-
kellijn op het spoor, waarlangs
'elang
,jit de
fangrij]
t de ve
oral in
i geblel
vanuit Nederland wapenh Invë
de richting van de afsoepen 1
dingsbeweging in Spanje Amer
voerd werden. or een
maken
Kort voor de aanslag zatelf
avond kreeg het Rode Krif?e
Brussel van een Franssprrazen
de dame met een Sp
n met de cent de telefonische
opsporing dat spoedig een bom ir
leis van Justitie in Antw^"
zou ontploffen. De tijd
melding in Brussel en ex
in Antwerpen was echtH
kort om de ontploffing t
i voorkomen.
Geluk
De 74-jarige Fortman
Murff uit Tupelo in de
Amerikaanse staat
Mississippi heeft op
wonderbaarlijke wijze
zijn eigen leven ge
red. Toen hij tijdens
het omzagen van bo
men even niet oplet
te, werd hij geraakt
door een vallende
boom. De ketting
zaag waarmee hij aan
het werk was, werd
uit zijn hand geslagen
en raakte hem in de
nek. Ondanks een
gebroken been en
een ernstige wond in
de nek slaagde Muff
er in naar zijn auto te
strompelen en naar
de buren te rijden.
Die brachten hem
naar het ziekenhuis,
waar hij inmiddels zo
ver is opgeknapt, dat
hij binnenkort weer
naar huis mag.
-Jleen,
PARIJS De Organisatie
van Olie-exportlanden
(OPEC) heeft in juli ge
middeld 18,6 miljoen va
ten (van 159 liter) ruwe
olie per dag voortge
bracht. Het gemiddelde
over het tweede kwartaal
van dit jaar bedroeg 18,0
miljoen vaten per dag. Dat
heeft het Internationale
Energiebureau (IEA) be
kendgemaakt. De olielan
den aan de Golf hebben
hun produktie opdanks de
oorlog tussen Iran en Irak
kon
\nnifer
haar
in en z
(ensten
\ordt ei
Bald.
9ar ka
Beft he
Bar zin
'pine
,6aar gr
in grote omvang g
haafd.
De wereldproduktie i
is in juli eveneens t
men. Zij omvatte 46,8 'Qeran
joen vaten per dag bij. h
daggemiddelde van 46,larson
joen in het tweede kwaï bezo,
Volgens het IEA zijn de*UL
prijzen in juli met 0,40 a'
dollar per vat gedaald,
gevolg van de koersstitfgf g
van de Amerikaanse d
zijn de olieprijzen in natBn spt
le valuta's voor de Euvdier en
landen in het tweede 1ostand
taal met gemiddeld r* Duits
procent gestegen. Bn. Op
Bn eer
oolse
ARMOEDE TOEGENOMEN ONDANKS ECONOMISCH HERSTEL
aar d
'eek te
eun t
iljoen
Bod er
>nsen
atiekai
oolse
WASHINGTON Voor
het eerst sedert anderhalf
jaar is de werkloosheid in
de Verenigde Staten weer
aan het stijgen. Vorige
maand (juli) klom het per
centage werklozen van 7,1
naar 7,5 procent. Er zijn
nu 8,5 miljoen Amerika
nen op zoek naar werk,
450.000 meer dan een
maand geleden. Het
nieuws heeft onrust ge
wekt in de herverkie
zingsstaf van president
Reagan, die erop gere
kend had dat de toename
van de werkgelegenheid
in de VS zich tot aan de
komende verkiezingen (6
november) zou voortzet
ten.
De werkloosheid in Amerika
bereikte in december 1982 een
hoogtepunt. Toen zat 10,9 pro
cent van de beroepsbevolking
zonder werk. Sedertdien was,
tegelijk met een krachtige op
leving van de economische ac
tiviteit, het werkloosheidsper
centage indrukwekkend gaan
dalen. President Reagan heeft
daarvoor steeds de eer opge
ëist. Met name zijn politiek
van belastingverlaging zou de
bedrijvigheid hebben aange
wakkerd.
Critici van de „Reagonomie"
achten het economisch herstel
echter vooral een gevolg van
de gedaalde rentestand, iets
waar de regering maar weinig
invloed op heeft. Bovendien is
onder de regering-Reagan het
Amerikaans begrotingstekort
de pan uitgerezen (naar thans
200 miljard dollar per jaar),
hetgeen velen als een tijdbom
onder 's lands economie zien.
Minder riant
Behalve dat er een eind lijkt te
zijn gekomen aan de groei van
de werkgelegenheid, hebben
andere economische ontwik
kelingen de vooruitzichten
van president Reagan op her
verkiezing minder riant ge
maakt. Eind vorige week werd
bekend dat gedurende het jaar
1983 het aantal Amerikanen
dat onder de officiële armoe
degrens leeft, is geklommen
naar 35,3 miljoen (15,2 procent
van de bevolking). Sedert 1965
is het percentage armen niet
meer zo hoog geweest. In 1983
zakten, tegelijk met de groei
van de werkgelegenheid,
868.000 Amerikanen onder de
armoedegrens. Dat lijkt de kri
tiek te bevestigen van Rea
gan's uitdager, Democratisch
presidentskandidaat Walter
Mondale, dat Reagan's type
van economisch herstel de
zwakkeren niet bereikt en de
kloof tussen rijk en arm ver
groot.
naamde „leidende
sche indicatoren" nu voor het
eerst sedert twee jaar in dalen
de richting wijzen. De „indica
toren" zijn een gewogen ge
middelde van tientallen on
derdelen van het economisch
gebeuren, waarmee de Ameri
kaanse regering voorspelt hoe
de bedrijvigheid er over een
half jaar zal uitzien. Het jong
ste cijfer wijst op een terugval
van de activiteit met 0,9 pro
cent in het begin van 1985.
Enthousiast
De aandelenmarkt in Wall
Street heeft op deze voorspel
ling met groot enthousiasme
gereageerd. De laatste tijd
bracht de kracht van het eco
nomisch herstel (een jaarge
middelde van 10,1 procent in
het eerste kwartaal van 1984,
7,5 procent in het tweede
kwartaal) gevaren van over
verhitting met zich mee. Zo
had de grote behoefte aan in
vesteringskapitaal de rC y-
stand weer omhoog ged'*
De rente van langlopend
diet ligt nu tussen 12,5 dffl
procent. Vier maanden
den was dat nog 11 preface C
i toch
De dalende trend in de ecl
mische indicatoren is 4
Wall Street vertaald inr.ffn
„tendens naar afremmine°"Ffer
het economisch herstel toror e.e
beter te verdragen terPrt-9'r'
Met name verwacht meP' F/7/7
weer een daling in de rP spel
stand. Iiste Q
Int iedi
Tesamen echter met de
gestegen werkloosheid eL
nieuwe armoedecijfers, vl L,
de verwachting van een;
slag in de economische £re^a.
een groot politiek risico fnslott
Republikeins presf
Reagan. De meeste poliPn
waarnemers in Amerika*^/ 's-
het erover eens dat ReWersti
kansen op herverkiezing zettei
reet afhangen van de toe&.30 ui
van 's lands
