Iet blijft hommeles
met de pendelbus
inalë
Toean-besarromantiek en wanhopige armoede
Pasje tegen
uitwassen in
touringcar-
bedrijven
oor d£5 Jaar fotografie in de
orSrdcSS)Pen" ^eet
len waltoonstelling, die op
NOERit ogenblik in het
'evèrtï°Penmuseum 'n
ip: prfisterdam wordt
houden en duurt tot en
■^*t 2 september. De
olen npositie is samengesteld
jie8nW? c'e e'Sen collectie van
geef it Foto-bureau
pen. openmuseum. Het is
juTitrr'chts een zeer kleine
:eie jariectie uit de ruim
'jn ai eQ QQO zwart-wit foto's
einde: 80.000 kleurendia's uit
Onder landen in de tropen
dstérs q subtropen,
rsterisc; openingstijden zijn:
"'t^'maandags tot en met
rs.die Ijdags van 10 tot 17
nzovocfr. Op zaterdag, zondag
gkop h op feestdagen van 12
zelf ol 17 uur. Het Foto-
"hebtlTeaU 'S voor
oezem<ïnteresseerden vrij
bgankelijk op
engel l*r^^aHen van 10 tot
1 nog Jt-
ngel ha
twar
i gooit
st niet
derbelj
i bijvoo
scherpL
el bet«
It dat ni
>ER
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1984
JlECHT Sinds vorig jaar
is Niehot van de Vervoers-
jd FNV de alarmbel luidde
te attenderen op de soms
?nsgevaarlijke busreizen
r de Spaanse zon (hoe
dkoper hoe meer risico's)
r eigenlijk nauwelijks iets
anderd. Nog steeds ver-
tken dagelijks volle tou-
ijscars naar de zonnige Cos-
met aan het stuur onerva-
en oververmoeide chauf-
fs. Het mag een wonder
en dat ernstige ongelukken
op heden zijn uitgebleven.
gevaren van de pendel
nog net zo groot", zegt
hot nu.
Ier nog steeds gerommeld wordt
eze bedrijfstak bleek weer eens
jet weekeinde van 14 juli. Bij
controle door de Rijks Ver-
rs Inspectie op de A 10 bij Rijs-
jen werd een buschauffeur van
nietig gehaald, van wie gemeld
ted' dat h'j biJna drie dagen aan
r7tuur bad iezeten en tussentijds
;e yiieLts twee uur Rad gesiapen- pas
!ev !f4t een „verse" chauffeur was
>namei.ri.-eerd Ron de reis naar Beni_
"V worden vervolgd,
neuwsj woorcjvoercjer van de Rijks
ove,^ *keers Inspectie noemde dit een
iage de meest krasse staaltjes die de
e". U1 Sectie ooit is tegengekomen.
,nt?erwjt gei00f graag", aldus Niehot,
(a** a,c Vorlroorc Tn.
Wa r als de Rijks Verkeers In-
A eens wat va^er 20 gericbt
r Ij Controleren, dan zouden die
,"?P»6en nog de haren te berge rij-
tiJKt Wordt zo'n geval breed uit-
zlAn ieten in de kranten en dat is
ie jaar^ Maar bijna elk weekeinde
jn vi je dit tegenkomen, vooral op
,enasen die terugkeren uit Spanje,
^jekenland en Oostenrijk".
?n zal
toesteiirtig overtredingen
lUwkosBHBOnBH
aar ÊSens de bewuste controle bij
enkbergen werden in totaal 188 au-
aUsen aangehouden. Dertig keer
foLst pr0ces-verbaal worden opge-
^*fa|ikt, omdat chauffeurs een te
selijkj,e diensttijd hadden gemaakt
.ITO te weinig rust hadden geno-
£en andere uitschieter was in
un-ji weekeinde een buschauffeur,
arheidj 0p een diensttijd van 55 uur
onstruCj^^ drje uur rust j^ad genoten,
met dl wordt sinds de tamtam van vo-
verzwijaar meer gecontroleerd door de
ignetisbg Verkeers Inspectie", zo con-
ie radeart N,ehot met zekere tevre-
;r *e ^heid. „Dat gebeurt op ons ver-
r een en natuurlijk zijn we daar blij
sche^ Helaa6 worden echter niet
s resultaten van die controles be-
gemaakt. Want vóór Rijsber-
was er al bij Eindhoven eer.
te-uitstj van de weg gehaald omdat de
motoiuffeur zesendertig uur had ge-
it om Ln zonder noemenswaardige
SP?1t En bij Maastricht had de Rijks
rkeers Inspectie ook al een bus
titen z^ezet, omdat de chauffeur veel
latione^fmg had gestuurd. Het was bo-
ijkewo|dicn een onervaren iemand
ataten j van de passagiers was het na
ixy trai vertrek uit Spanje opgevallen
I wordde bus af en toe flink slingerde,
d waar chauffeur had het ding niet in
eren', macht. De zogenaamde rukwin-
n gehe jn de Pyreneeën
Stealjiiddels zijn er ook werkgevers
dat het onderhand op de
in wezen toegang geeft tot werk
binnen de bedrijfstak. Wie zo'n
pasje niet heeft, komt dan niet
meer aan de bak.
Zwartwerkers eruit
„Op die manier", meent Niehot,
„haal je de lui eruit die in dit vak
niet thuishoren. Want wie zwart
werkt of al een andere baan heeft,
valt bij de aanvraag van zo'n pasje
meteen door de mand. Zwartwer
kers ben je zo in één keer kwijt.
Voor de politie en de Rijks Ver
keers Inspectie is in één oogopslag
te controleren of ze met een echte
beroepschauffeur te maken hebben
of niet".
„In het computerbestand kan bo
vendien door de Raad van Toezicht
worden opgeslagen of een werkge
ver z'n sociale premies betaalt, of
hij de cao-bepalingen nakomt, of de
afgegeven kentekenbewijzen klop
pen en of de motorrijtuigenbelas
ting is betaald".
„Als je de uitvoering van deze pas
jesregeling bij het functionele bu
reau van de Raad van Toezicht
legt, dan heb je meteen een cen
traal coördinatiepunt waar alle in
formatie over een bepaalde onder
neming is te krijgen. Een prima
manier, dunkt mij, om greep te
krijgen op de bedrijfstak en uitwas
sen met succes te bestrijden. De
malafide jongens verdwijnen zo
vanzelf uit het zicht".
Volgens Niehot heeft de rijksover
heid hier wel oren naar. Voorwaar
de is echter, dat de bedrijfstak zelf
de zaak opzet en controleert. „Dat
is geen probleem", meent de be
stuurder van de FNV. „Bij het uit
voerend bureau van de Raad van
Toezicht is dit te realiseren".
Werktijdverkorting
Niehot wil zover gaan hieraan een
regeling voor werktijdverkorting
op jaarbasis te koppelen. „Zeg, dat
het op 1 januari ingaat. Dan heeft
een touringcar-chauffeur er in sep
tember de maximale 1680 uur wer
ken op zitten en kan hij voor de
rest van het jaar naar huis, terwijl
zijn salaris gewoon wordt doorbe
taald. Er hoeven geen overuren
meer vergoed te worden. Een der
gelijk systeem levert arbeidsplaat
sen op en scheelt in de sociale uit
keringen. Die moeten nu wel be
taald worden als een chauffeur een
periode geen werk heeft".
Voor de Vervoersbond FNV is een
dergelijke regeling, gekoppeld aan
de invoering van de pasjes, meteen
bespreekbaar. Niehot is bereid er
de lopende cao voor open te bre
ken. Is dat niet haalbaar, dan zal
hij er zeker bij de komende cao-on
derhandelingen een punt van ma
ken. Er zijn inmiddels al werkge
vers die er wat voor voelen. „Het
gaat er nu om dat we ze allemaal
op één en dezelfde lijn krijgen".
„Ik denk dat alleen zo een eind
kan worden gemaakt aan de mis
standen in de pendel en het andere
touringcarvervoer", meent Niehot.
„Als de bedrijfstak zichzelf wil be
schermen, dan moeten de rotte ap
pels uit de mand. De pasjesregeling
is wat mij betreft een prima zeef".
KLAAS SNIJDER
AMSTERDAM Toean besar ten
voeten uit. Dat zijn ze, wanneer je
hen zo pontificaal in smetteloos
witte tropenpakken welvarend en
met een air van: wie maakt mij
wat?, de grote meneer ziet uithan
gen. „Toean besar" (grote meneer).
Zo worden ze ook onderdanig aan
gesproken door de autochtonen, die
als horigen volledig aan hen onder
geschikt zijn.
Als Europeaan in het voormalige
Nederlandsch-Indië ben je wat.
Tempo doeloe is een gouden tijd
voor de meesten van hen. Die komt
nooit weer, alle nostalgie ten spijt.
Hoe hoger de positie, hoe meer pri
vileges en dus des te sterker de ge
voelens van meerwaardigheid, die
tot uitdrukking komen in de voor
name houding en de gebiedende
blik.
Ergens in de nabijheid bevinden
zich altijd wel een paar bedienden.
Wat is immers een baas zonder
knecht? De baboes en djongos zijn
eveneens piekfijn opgedoft in hun
beste inlandse kledij. Ze staan er
enigszins wereldvreemd bij als on
wennige, maar gedweeë figuranten,
die de grandeur van hun meneer
en mevrouw mee moeten helpen
etaleren.
Zo zie je hen poseren voor de grote
villa-achtige, wit gepleisterde wo
ning bij de koffieplantage te Pasir
Boengoer in de Tjiasemlanden. Op
een andere foto uit 1880, eveneens
gemaakt op een koffieplantage zit
een Europeaan autoritair in een lu
xueus uitgevoerde lorrie die door
een prachtig paard wordt voortge
trokken. Twee inheemsen weten in
1 tegenstelling tot hun meester Tij
pendel wat al te gortig wordt. Uit
die kringen zijn, vertelt Niehot,
reeds anonieme tips binnengeko
men over ondernemingen, die er
inderdaad met de pet naar gooien.
Zowel wat betreft het gesjoemel
met de tachograaf dus met
dienst- en rusturen als met de
betaling van de chauffeurs. Bedrij
ven, die er niet voor terugdeinzen
Werklozen met een uitkering,
wao'ers en personen, die officieel
ziek zijn. met een bus vol niets ver
moedende vakantiegangers op pad
sturen.
Niehot: „Dat is pure steunfraude.
En in deze bedrijfstak is dat vele
malen groter dan in het beroeps-
goederenvervoer, een sector, die
wat dat betreft misschien wel ten
onrechte een slechte naam heeft.
We gaan dit hard aanpakken. Ook
als het onze eigen leden betreft.
Steunfraude kan niet en mag niet".
bij de bevoegde instanties aandrin
gen op totale intrekking van de uit
kering, desnoods met terugwerken
de kracht over eerdere jaren. We
moeten daar wel hard in zijn, want
steunfraude bedreigt de werkgele
genheid. Hoe triest het voor de be
trapten ook is, van ons hoeven ze
t op clementie te rekenen".
Bij die terugvordering gaat het, zo
is inmiddels gebleken, soms om
forse bedragen. Niehot doet een
greep: „Drieéntwintigduizend gul
den, veertienduizend, eenenveer
tigduizend, vijfentwintigduizend.
We kunnen geen medelijden heb
ben. Ze hebben het er bewust zelf
gemaakt. En de werkgevers
ook. Die hebben gelegenheid gege-
i zwart te werken".
Positief effect
De golf van negatieve publiciteit
vorig jaar heeft er wel toe geleid,
dat een aantal touringcaronderne
mingen de vervoersbond heeft be
dens de opname met hun hoofd
geen raad.
De marine-officieren aan boord
van de „Zeeland" om naar de At-
jeh-oorlog getransporteerd te wor
den, hebben ook al dat superieure
over zich. De groepsfoto is 110 jaar
geleden in Batavia genomen.
In het gelid
Gedisciplineerd en doodernstig, als
of buiten beeld de bovenmeester
met de rotanstok klaar staat om
elke vorm van onhebbelijkheid on
verbiddelijk af te straffen, staan
kinderen en personeel van het r.-k.
weeshuis in Batavia stram in het
gelid. Geen van hen is nog in le
ven. De foto is omstreeks 1870 ge
dateerd.
Heel wat ontspannender verpozen
enige ambtenaren in comfortabele
rieten stoelen op de open achterga
lerij van een logement. Een Ja
vaans jongetje komt met verversin
gen. Ze genieten merkbaar van
hun rust tijdens een rondreis (een
inspectie-tocht? Wie zal het zeggen)
door Java. Minder vormelijk welis
waar, maar toch weer met dat ver
toon van eigenwaarde.
Op geen van de afbeeldingen van
ongeveer een eeuw geleden op de
bescheiden foto-expositie in het
Tropenmuseum zie je iemand last
hebben van de tropische hitte. Er
zijn ook geen muskieten, tjitjaks,
tokehs, larongs, kakkerlakken of
andere veel voorkomende insecten
te bespeuren. Proper, alsof insecti
ciden indertijd al volop werden
toegepast en deftig, omdat gewóón-
zijn toen nog ongewoon was. Uit
ke verkeer in Cairo. Een stokoude
auto, die wel honderd maal is opge
lapt, moet noodzakelijkerwijze nog
steeds als taxi dienst doen in Bir
ma. Tussen de monsterlijke wol
kenkrabbers in Jalan Thamrin te
Jakarta en in Sao Paulo in Brazilië
is het tevergeefs zoeken naar bloei
ende orchideeën en wuivende pal-
In een stadswijk van Bombay zijn
op metershoge aanplakborden film
affiches opgeplakt met daarop le
vensgrote afbeeldingen van aan
trekkelijke en rijk-ogende filmster
ren, die in eikaars armen zwijme
len. Daaronder met ijzeren palen
als steunen zijn krotwoningen op
getrokken. Deze wanhopig maken
de tegenstelling wordt nog ver
sterkt door de smerige aanblik van
verpakkingsafval dat in stapels tus
sen de hutten ligt weg te rotten.
Foto-albums
Een paneel met 684 kleurendia's
moet een idee geven van de grote
verzameling die het Foto-bureau
bezit. Kostbare foto-albums, waar
van sommige versierd met goud
en ziverbeslag duiden op talrijke
schenkingen en legaten van histo
risch materiaal. Op een van die al
bums staat met sierletters te lezen:
..Zijner Excellentie Mr. J. P. Graaf
Van Limburg Stirum, Gouverneur-
Generaal van Nederlandsch-Indië".
En op een ander: „Ter herinnering
aangeboden door officieren en
minderen van het Legioen van
Mangkoe Nagoro te Soerakarta".
MAX SMITH
parmantig de feestelijkheden in
ogenschouw.
Suriname
naderd met de vraag hen behulp
zaam te willen zijn bij het zuiver
maken van de bedrijfstak.
Niehot: „Zes bedrijven hebben ons
uitgenodigd bij hen een kijkje te
komen nemen. De boeken gingen
open, we konden zelf zien of er
part-timers en zwartwerkers op de
bok zaten of niet. Je kunt je na
tuurlijk afvragen of deze bereidwil
ligheid door angst is ingegeven,
angst voor negatieve kranteberich-
ten, maar daar verdiep ik me niet
„De motieven interesseren me niet.
Het gaat erom dat de intentie er is
schoon schip te maken, dat men re
kening houdt met de vakbeweging
en die als een volwaardige partner
erkent. Deze bedrijven hebben een
eerste stap gezet. Ik hoop echt dat
meer ondernemingen zullen vol
gen".
Pasjesregeling
Om echter aan alle uitwassen in
het pendel- en andere touringcar-
vervoer een einde te maken, is vol
gens Niehot meer nodig dan goede
wil van directies en samenwerking
tussen bedrijven en vakbond. Hij
pleit voor de invoering van een
pasjesregeling; een zijns inziens wa
terdicht systeem dat hij hier en
daar al voorzichtig oppert en er
ook gehoor voor vindt.
Niehot: „Als je toch bezig bent de
bedrijfstak sociaal te ordenen,
waarom zou je dan geen gebruik
maken van de elektronische ver
worvenheden van deze tijd? Waar-
BIJ DE FOTO' S:
Boven:
Chauffeurs van
pendelbussen
hebben op het
ogenblik een
druk bestaan.
Veel rijden van
hot naar her.
Links boven:
Touringcars
haasten zich, te
midden van de
stroom vakantie
gangers, naar
zonnige oorden.
Aan rusten komt
de chauffeur
nauwelijks toe.
Onder: Een snel
tukje als de
passagiers de
bus hebben
verlaten en
daarna de baan
weer op
om niet een computer nemen, die
pasjes uitspuugt, gekoppeld aan een
centrale administratie en registra
tie?"
Het idee van de vakbondsman
komt erop neer, dat straks de
chauffeurs in dienst zijn van hou
ders van (busvervoer)vergunnin-
gen. Deze vergunninghouders mel
den hun personeelsleden aan bij de
Raad van Toezicht voor het perso
nenvervoer. Nadat het personeel is
geregistreerd krijgen de verschil
lende chauffeurs een pasje dat hun
Maar ook in de West, een andere
vroegere kolonie van Nederland,
waren orde, gezag, fatsoen en
standsverschil levende begrippen,
waar terdege rekening mee werd
gehouden. De fotografische regis
tratie van de opening van de zitting
in het gebouw van de Koloniale
Staten in Paramaribo laat geen en
kele twijfel bestaan over deze gees
teshouding. De netjes geklède pas
santen in De Maagdenstraat anno
1880 in de hoofdstad van Suriname
geven er evenzo getuigenis van.
Het kraakheldere Bosnegerzang
koor van Gansé onder leiding van
meester IJveraar in de zorgzaam
gesteven pakjes komt meteen in
aanmerking voor een of andere
Een van de geëxposeerde foto's, die herinneren aan de toean-besarro- stiPtheidsPriJs
sluitend met die sleutelwoorden
durfde men zich klaarblijkelijk
voor de lens open te stellen.
De inlandse bestuurders doen voor
hun koloniale overheersers niet on
der. Goed gekapt, geknipt en ge
schoren, opgeschikt in hun kostba
re gewaden en betekenisvolle klei
noden kijken ze gestreng en strak
voor zich uit. Het portret van de
regent van Kediri en echtgenote is
daar een voorbeeld van.
Soms krijgt die statische gewichtig
doenerij iets potsierlijks. De foto
van een adellijke familie met be
diende maakt indruk. IVlaar de man
wil tevens vol trots laten zien, dat
hij kan schrijven. Met een notitie
blokje en schrijfgerei in de hand
wringt hij zich tot een krampachti
ge, ongewild potsierlijke pose.
Imponeren en respect afdwingen,
dat willen degenen evenzeer, die
voorkomen op een zestal foto's van
de feestelijkheden ter gelegenheid
van de inhuldiging van koningin
Wilhelmina op 31 augustus 1898.
Leden van de Arabische gemeen
schap hebben zich met allure gefor
meerd voor een metershoge ere-
boog. Op het terras van restaurant
Grimm en Co nemen Europeanen
Eigentijds
Behalve een min of meer geïdeali
seerd beeld uit het verre verleden
geeft de expositie tevens een ken
schets van de huidige toestand. De
schone schijn bij de artificiële por
tretten van de maatschappelijk ge
slaagden van toen staat in pijnlijk
contrast met de ontnuchterende,
bikkelharde strijd om het elemen
taire bestaan, die de eigentijdse fo
to's aantonen.
Een klein, armoedig meisje zeult
met een staaf ijs op een krikkemik
kig wagentje dwars door het druk
