Neder 1
één
£etdóc<3ou*ant
mam 1
)l'„ iramides
ibe-'
de >n van de attracties op papier wil
oor is land voorzien van een waarlijk
den ntastische variatie op de pirami-
s van Egypte en wel in de wate-
n rondom Lelystad. Te zijner tijd
.jijL llen daar twee houten, tentvor-
:l ige hallen aan de golven ontstij-
1885. n' met een h°°8te waar de
eeste kerktorens niet aan tippen
innen (60 en 45 meter), die ver-
jnden worden door een derde hal.
j moeten, zoals wij reeds eerder
nreven, onderdak verschaffen
;jn twee replica's op ware grootte
Bin do Oost-Indiëvaarders Batavia
I Saerdam en een op de houten
heepsbouw gericht ambachten-
btrixm. De kosten van dit Batavia
<po Centrum worden geraamd op
D miljoen gulden en men v
«cht.dat jaarlijks 500.000 men
:h zullen verdringen rond de
artuigen onder volle tuigage. De
in Stockholm is tenslotte
sen opgekalefaterd wrak en
k daar loopt het storm in de ten-
onsfellingsruimte.
wordt dus een mooi spektakel
de landgenoten, die straks het
creatiedorp Flevohaven met 600
poneenheden, watersportcen-
um, supermarkten, winkels,
nembad, enzovoort, zullen bevol-
Er is 45 hectare gereserveerd
dit dorado en de bouwkosten
illen tussen de 60 en 70 miljoen
ilden bedragen. Het wordt dus
ingeh rond het IJsselmeer, waar
evohof al spoedig de tienmiljoen-
e bezoeker zal ontvangen en het
lèuwe Zuiderzeemuseum intussen
grote trekpleister belooft te
orden, zoals blijkt uit de vc
>oedige aanloopperiode.
I
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1984
Leonov een uitreisvergunning zou
krijgen om in 1982 de officiële ope- 7
ning te verrichten.
Combinatie
Het geduld schijnt beloond te wor
den, nu de fabelachtige investering
van 400 miljoen gulden wordt ge
noemd, toereikend om Beekse Ber
gen weer op te stoten in de vaart
der pretparken. Het lijkt erop, dat
daar een veelbelovende formule
uitkomst moet brengen, de koppe
ling van verblijfsrecreatie aan een
ruime keuze uit amusement en ont
spanning. In een wat gematigder
vorm heeft Sporthuis Centrum,
vooral dank zij de subtropische
zwembaden, al veel succes gehad
met deze combinatie en Slagharen
was er ook al vroeg bij mèt die ver
huur van huisjes.
Subtropisch zwembad? Hoe keurig
alles er ook verloopt, nabij Den
Haag daar woont een graaf (Van
Zuylen van Nijevelt) in wiens rijk
de decadentie van de Romeinse
badhuizen wordt overtroffen, dank
zij de onder\yaterconcerten die
daar worden gegeven, de onderwa-.
terluchtbellenbank, jetstreams,
knuffelwanden, waterpaddestoelen,
dertig solaria, sauna's en andere
dampende attracties. Het TIKI-bad
van Duinrell in Wassenaar verplet
tert de concurrentie bovendien nog
met 's werelds langste overdekte
waterglijbanen en een zomerrodel-
baan vanaf het hoogste natuurlijke
punt in ons land. De graaf betaalde
zeven miljoen gulden aan rekenin
gen voor deze aanwinsten. Het is
zijn methode om in deze moorden
de slag om de gunsten van het pu
bliek te dingen naar één miljoen
bezoekers per jaar.
Bingo!
De voormalige ellewarenkoopman,
Henk Bemboom houdt zijn Slagha
ren al 22 jaar draaiende door het
volk te geven waar het om vraagt.
„De mensen willen zich liever ver
maken dan iets leren" is een van
zijn bondige uitspraken. Vandaar
dat hij nu uit alle delen van het
land bussen laat vertrekken met
liefhebbers van het bingospel. Een
kwieke presentator en prijzen, die
de moeite waard zijn, lokken dui
zenden naar deze nieuwe attractie
van zijn domein.
Om het bezoek op peil te houden
organiseren steeds meer pretpar
ken speciale (sport)evenementen
met grote vedetten als eregasten,
wedstrijden en ander vertier. De
omroepen vinden overal hun bedje
gespreid, als zij zoeken naar een ge
schikte lokatie voor hun ontspan
ningsprogramma's. De attractiepar
ken zijn gek op gratis publiciteit
via buis en microfoon, maar intus
sen gaan de fratsen van Loeki de
Leeuw (een ideale annonceur voor
de amusementsindustrie) steeds
meer vooraf aan hun duurbetaalde
STER-spots.
Wie thuis zo'n wildwaterbaan ziet
bruisen op zijn scherm is getuige
van een verwoede poging om het
getij te keren. Volgens de Recron,
de organisatie van recreatie-onder
nemers, zit de helft van de aange
sloten bedrijven in de rode cijfers.
Niettemin blijven de luchtkastelen
aan de einder verschijnen.
LEO J. LEEUWIS
HAAG Zwolle laat het aan
sterdam over zich te presente
rs kandidaat voor.de Olympi-
Spelen 1992. Toch werpen ook
jwolle grote gebeurtenissen hun
omt in datzelfde jaar gastvrij-
i te gaan verlenen aan een voor
land weergaloos evenement, de
riade. Daarmee reikt men aan-
ïlijk hoger dan de beroemde to-
vanouds vergeleken met een
ioibus voor peper, die zich bo
de stad verheft. Met naar
atting tegen de vijf miljoen be
kers zal dit internationale tuin-
;t de wereld duidelijk kunnen
lyen, dat Zwolle voorgoed aan de
yinciale beperkingen is ontste-
Bovendien overweegt men de
leg van een permanente lusthof,
/jjd aan de tuinbouw, met een
ii* aan attracties. Een stoutmoe-
e onderneming, gelet op het feit
dertig kilometer verder Flevo-
;reeds alles te zien geeft wat
»eit en bloeit en altijd weer boeit.
Isbeek bij Oldenzaal houdt zich
c al bezig met een visioen: een
nderbaarlijke lusthof van het zo-
ïaamde SIER-project. Het zal er
;t ontbreken aan pret en jolijt,
jar een bezoek moet te zijner tijd
k aan de algemene ontwikkeling
n het publiek ten goede komen,
lucatie is het nieuwe toverwoord
pr hen die het massatoerisme in
iede banen willen leiden. Inclu-
een machtig congres-vergader-
ntrum en een hotel met 1.000
Üden, zou dit attractiepark een
westering vergen van honderd
ljoen gulden, maar er mag dan
k gerekend worden op tegen de
"derhalf miljoen bezoekers per
ER is een van de vele sprookjes,
bundeld in een serie uitgaven die
ider de naam TROP (Toeristisch
icreatief Ontwikkelings Plan)
i de pers 'komen. Zij worden
ir de provinciale overheden sa-
rigesteld door deskundigen en
lerscheiden zich vooral door
gortdroge, van becijferingen
helende proza."
rijssel en Gelderland, alsmede
ïieüwe polders, geven rondom
oormalige Zuiderzee een sterke
ïcentratie te zien van objecten,
oralsnog bestaande uit een aantal
gels drukwerk, tekeningen, sta
beken en maquettes. Zelfs als
?n buiten beschouwing laat dat
t-uchten over een themapark vol
itenaards leven in Twente de
nde doen, Delden 200 miljoen
lden zou willen investeren in een
jjantisch souterrain voor sport,
lusement en ontspanning en En-
pede zich wil ontdoen van het
atste textiel om als kuur(bad)-
aats een nieuw leven te begin-
n, is er her en der veel aan de
ind.
rondom dit gouden kalf
van de recreatie onttrekt
zich langzamerhand aan
elke telling.
Daartoe aangemoedigd
door de landsregering,
laten de provincies alles
op papier zetten wat zij
kunnen verzinnen, om
ons volk de broodnodige
ontspanning te kunnen
garanderen. Pas later
beginnen de
„haalbaarheids
onderzoeken" en de
berekening van het
aantal „mensjaren", dat
in de behoefte aan
werkgelegenheid kan
voorzien.
Vast staat, dat
organisatie- en
adviesbureaus en allerlei
instituten goed verdienen
aan deze hausse op de
markt, waar
voornamelijk illusies
worden verkocht. Hun
scenario's worden overal
met een passend woord
in ontvangst genomen
door beleidslieden op
allerlei niveaus, die het
toerisme ontdekt hebben
als een gat in de
bestuursfuncties.
Waar moeten al die nieuwe attrac
ties hun bezoekers vandaan halen
in een tijd dat iedereen ook op de
uitgaven voor recreatie aan het be
zuinigen is? In Harderwijk ligt men
daar niet van wakker. Het verorbe
ren van gerookte paling zal daar
volgens een prognose zelfs onge
kende vormen aannemen, als men
het bezoekersaantalweet te ver
dubbelen tot 1,2 miljoen per jaar.
Daar moeten dan eerst wel tien
keer zoveel guldens voor uitgege
ven worden, voornamelijk door het
Zeedierenpark, op nieuwe leest ge
schoeid. Harderwijk beluistert het
rapport van de adviseurs als een
zoet gefluit en toont zich niet be
ducht voor welke concurrentie dan
ook, dank zij de trotse positie als
„speerpunt" in het Gelderse toeris-
Water-Wonderland
Trop of flop? Het is maar de vraag
of provinciegrenzen nog een rol
spelen in deze ontwikkelingen.
Volgens onpartijdige deskundigen
is er eigenlijk maar één nieuwe su
perattractie, die een kans van sla
gen heeft: het Water-Wonderland.
Maar daar is dan ook een studie
van 25 jaar aan voorafgegaan. Het
ziet er naar uit, dat dit Water-Won
derland er nu echt zal komen en
wel op korte afstand van veel an
dere reservoirs voor het massatoe
risme, namelijk aan het IJmeer te
Almere.
Zestien bedrijven hebben daar ge
noeg vertrouwen in om hun portie
bij te dragen in de totale stichtings-
kosten van meer dan 200 miljoen
gulden. Niet alleen Philips en een
aantal banken, Ahold, enzovoort,
maar ook NS. KLM en Holland In
ternational, die met overheidsgeld
werken. Een terrein van 200 hecta
re is gereserveerd voor deze inter
nationale top-attractie, met als the
ma onze strijd tegen het water,
maar ook het plezier en de voor
spoed, die wij beleven aan deze
aartsvijand. Serieuze prognoses
reppen van 1,9 tot 2,6 miljoen be
zoekers per jaar.
Daar moet op gedronken worden,
bij voorkeur een glas heerlijk hel
der Heineken, omdat deze brouwe
rij opmerkelijk vaak genoemd
wordt als sponsor voor (nieuwe)
pretparken. Er is keus genoeg, niet
alleen in Gelderland en Overijssel
en op de bodem van de Zuiderzee,
waar zoveel investeerders popelend
op hun beurt wachten.
Hallo Ameland, bent u daar nog?
Zelfs daar, tussen wad en branding,
gewaagde men in 1983 van een wa
terparadijs, uniek voor ons land en
Europa, met zilte zwembaden, wa
tervallen, eilandjes, een bezoekers
centrum, enzovoort. Dit alles te
verwezenlijken voor slechts 8 mil
joen gulden. Sindsdien heeft nie
mand er nog wat van vernomen.
Zal de 200 meter hoge uitkijktoren
aan het IJ in Amsterdam eenzelfde
lot beschoren zijn? Nog maar kort
geleden bekenden twee initiatief
nemers wel brood te zien in deze
supermast met restaurant en disco
theek op de top, omdat anderhalf
miljoen bezoekers 's jaars en de in
vestering van 40 miljoen gulden el
kaar aardig in evenwicht zouden
houden.
Limburgse koorts
Een provincie die zich waarlijk kan
meten met de stoutmoedige expan
sie, die men in Overijssel en Gel
derland voor ogen heeft, is die van
het bronsgroen eikehout. Nergens
heeft de TROP-neurose (ook wel
bekend onder de naam tropolutis)
de koorts hoger doen oplopen dan
in Limburg.
Dit land van beloften stemt van
harte in met de wensdromen van
Vader Abraham, die op het idee is
gekomen om bij Maasbree een
Wuppiepark in het leven te roepen.
Kost dat al 100 miljoen gulden,
Valkenburg wil er nog eens 140
miljoen aan wagen om een reus
achtige vrouw aan de schepping toe
te voegen. Haar omvang zou die
van het Amerikaanse Vrijheids
beeld evenaren, zodat men dank
baar de kans kan aangrijpen om ter
hoogte van haar boezem een zelf
bedieningsrestaurant in te richten,
met liften bereikbaar via kuit en
dijbeen. Hoewel zij nog geboren
moet worden is deze monsterlijke
pop al gedoopt met de naam Leef-
Limburg wil ook nog een aan de
paardensport gewijd themapark in
Heerlen en nabij Roermond
schreeuwt men als het ware om de
exploitatie van een attractiepark,
ook al met water als uitgangspunt.
De familie Van der Valk zou be
reid zijn er een motel te bouwen en
ook de rest te financieren. Vijftig
miljoen of honderd?
Alles wat Limburg wil aanrichten
om het nachtegaaltje een grotere
luisterdichtheid te geven, wordt
overtroffen door het Terworm-pro
ject bij Heerlen, dat dan eens en
vooral Europa's grootste dagattrac
tie zou moeten worden voor meer
dan vier miljoen bezoekers per
jaar, voornamelijk afkomstig uit
West-Duitsland en België. Ameri
kaanse experts zouden er voor
moeten zorgen, dat de investering
van 270 miljoen gulden een for
tuinlijke belegging wordt. Het is
nog steeds niet bekend, of dit ambi
tieuze plan, waar een prachtig
landgoed aan ten offer zal vallen,
uitvoerbaar is. De tegenstanders
weren zich zo geducht, dat de ope
ningsdatum al is verschoven naar
1987, hoe graag Heineken ook hier
wil gaan tappen, nadat hij vijf mil
joen van zijn fortuin heeft bijgedra
gen aan de investering.
Vliegtuigdorp
Dank zij de commercie zou ons
land één groot pretpark worden,
als ons volk er het geld voor (over)
had om zich telkens weer nieuwe
illusies te laten verkopen en vaker
bij de oude op herhaling te gaan,
liefst in gezelschap van een groot
aantal buitenlanders. Vorig jaar
heeft een onderzoek 31 plannen
voor nieuwe attracties boven water
gehaald, meestal een mixture van
pret en educatie, met een gemid
delde investering van 42,2 miljoen
gulden. Nieuweschans zal het mis
schien wel redden met het nieuwe
fenomeen van de badcultuur, maar
geldt dat ook voor het Vliegtuig
dorp in Stadskanaal en het Atmos-
ferium (35 miljoen gulden) waarin
Groningen ruimte wil scheppen
voor tropische baden, vechtsporten,
tennishallen, enzovoort; dit alles
terzijde van een nieuwe motel?
Neeltje Jans
Assen gaat ongeveer hetzelfde be
drag uitgeven aan een AZA-pro
ject, Schoonebeek wil een energie
park en Bergen op Zoom komt als
zoveelste twee emmertjes water ha
len, twee emmertjes pompen op het
thema zee en rivieren. Intussen
bouwt Drenthe nijver voort aan het
fraaie (veen)museumdorp 't Oale
Compas, waar op den duur ook 30
miljoen gulden aan besteed zal
worden en kijken aan de Ooster-
schelde investeerders uit naar de
bouw van een ontspanningscom
plex op het werkeiland Neeltje
Jans, met dakterras en uitkijkto-
Waar moet dat heen? Het gaat nu
al de verkeerde kant uit met be
staande attractiepunten, die minder
druk bezocht worden en veel drei
gen er af te vallen in de race naar
een steeds uitdijende „grootschalig
heid". Wie de bekendste amuse
mentsindustrieën gadeslaat, krijgt
soms de indruk dat zij bezig zijn
zichzelf op te blazen.
De Efteling geeft elk jaar 10 mil
joen gulden uit aan een nieuwe su
perattractie, met als gevolg dat het
publiek afgestompt raakt en steeds
nieuwe sensaties blijft vragen.
Dank zij dit beleid is het aantal be
zoekers nu opgeschroefd tot twee
miljoen per jaar. Concurrent Beek-
se Bergen moet beschaamd erken
nen deze boot gemist te hebben,
met als gevolg een verlies van jaar
lijks een miljoen gulden voor de ge
meenten Tilburg en Hilvarenbeek,
die hier de touwtjes in handen hou
den. Binnen enkele jaren is het
aantal verkochte entreebiljetten
met 500.000 verminderd. Geen
nood echter. Dank zij het ABP en
V en D (Vendex) kan spoedig de
grote sprong voorwaarts gemaakt
worden, met vier themadorpen
(1.000 tot 1.500 bungalows), een
groot amusementspark, nieuwe sa
fari-avonturen en eindelijk dan
ook het Cosmo Centrum van
Chriet Titulaer, die eerst op de ver
keerde sateUiet heeft gewed (het
Futurama van Zwolsman in Oost-
Groningen), maar nu zijn draai ge
vonden schijnt te hebben. Het
wordt tijd. Reeds in 1980 wilde hij
de ruimte geven aan zo'n centrum,
waarin ook de Volkssterrenwacht
Simon Stevin zou worden opgeno
men. Toen werd al aangekondigd,
dat de Russische kosmonaut Alexei
Nooit tevoren zijn er in
ons land zoveel
luchtkastelen gebouwd
als in dit decennium,
sinds men ontdekt heeft
dat het maken van
plannen volstrekt niet
hoeft te betekenen, dat
zij ooit uitgevoerd zullen
worden. De even
omvangrijke als grillige
markt voor de
vrijetijdsbesteding leent
zich bij uitstek voor deze
werkverschaffing.
Hoeveel doctorandussen,
ingenieurs, architecten,
ambtenaren en
bestuurders er dansen
Niemand schijnt iets
geleerd te hebben van de
mislukkingen op dit
gebied in het verleden.
Met een goedgelovigheid
die kinderen niet
misstaat, laten
beleidsbepalers zich nog
steeds voor karretjes
spannen als iemand hun
luchtkastelen verkoopt.
Zelfs de nuchtere
Groningers trapten er in:
in het gigantische
ruimtevaartpark
„Futurama" van
bouwheer Reindert
Zwolsman. Het bleef een
visioen.
9
