weekpuzzel door dr. Pluizer
postzegels
WETENSCHAPPEN
oplossing uorige puzzel
NR. 29
RUITENPUZZEL
CeidócSouMMit
ZATERDAG 28 JULI 1984 PAGS
De prijswinnaars van puzzel 28 zijn:
M.J.M. Caspers, Aert van Neslaan 215, 2341 HK Oegsgeest.
L. Mol, Neslaan 601, 2341 HV Oegstgeest.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Rondom de genummerde vakjes dienen woorden van 4 letters van navolgende
betekenis te worden ingevuld. Alle antwoorden lezen in de richting van de wij
zers van de klok. De beginletter van het eerste antwoord komt in het vakje bo
ven het cijfer 1. Het vakje waarin de beginletter van elk van de overige ant
woorden komt, dient door combinatie met de letters van de omringende ant
woorden te worden vastgesteld. Bij juiste oplossing vormen de letters op de bui
tenrand te beginnen met de letter in het vakje boven het cijfer 1 en verder
lezend in de richting van de wijzers van de klok een spreekwoord.
1.
Beproeving.
16.
Stadium.
2.
Trekvisnet met een zak in het
17.
Bladader.
midden.
18.
Op deze plaats.
3.
Na iets.
19.
Zangstuk.
4.
Helder.
20.
Zwart paard.
5.
Soort overjas.
21.
Zangvereniging.
6.
Snelheidswedstrijd.
22.
Schandpaal.
7.
Bijbelse naam.
23.
Naaldboom.
8.
Denkvermogen.
24.
Bont bedrukt katoen.
9.
Zomerverblijf.
25.
Eenvoudig ledikant.
10.
Lot zonder prijs.
26.
Veelkleurig.
11.
Tegenstelling van maxi.
27.
Oorsieraad.
12.
Apparaat om een auto op te
28.
Overslaande sluiting.
vijzelen.
29.
Ondiep stilstaand water.
13.
Beleid, slag.
30.
Breekbaar.
14.
Slaginstrument.
15.
Ruwe steenmassa.
Welk spreekwoord vormen de letters op de buitenrand.
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 29 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van de:
Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Naam, adres en postcode s.v.p. in blokletters vermelden.
Ladderwedstrijd
De slotstand van de ladder
wedstrijd in het seizoen '83-'84
levert uiteraard ook een win
naar op. Dat is de heer A.J.F-
oppen uit het Overijsselse Lut-
ten, die hardnekkig volhouden
uiteindelijk zag beloond met
de hoogste trede op de ladder.
Ook in het nieuwe seizoen
komt er weer een ladderwed
strijd, alweer voor het achtste
jaar in successie. Oplosser Fop
pen, naar wie de rondeprijs
onderweg is, gaat dan verder
met 0 punten.
De slotstand van dit seizoen
ziet er voor de top-25 als volgt
uit:
1. Foppen, Lutten 265; 2. - 3.
Buisman, Oldebroek en Prins,
Wateringen 263; 4. Bom, Poel
dijk 259; 5. Duivesteijn, Poel
dijk 249; 6. Pruijs, Emmeloord
248; 7. Prins, Zwolle 242; 9.
Los, Smilde 240; 10. Van Dam,
Rijnsaterwoude 238; 11. Cloos-
terman, Schipluiden 237; 12.
Deters, Deventer 234; 13. Le
lieveld, Leidschendam 233; 14.
Van Slooten, Nieuw Weerdin-
ge 211; 15. Ruesink, Vorden
209; 16. V.d.Brink, Heerde 202;
17. Kasteel, Epe 200; 18. Ha
verkamp, Musselkanaal 199;
19. Alfring, Beerta 196; 20.
Groen, Zutphen 185, 21. Van
de Beek, Wijhe 180; 22. Zee
man, Stadskanaal 177; 23.
Smies, Ugchelen 173; Stoel-
winder, Apeldoorn 155; 25.
Lammerts, Vries 150 punten.
Hierna volgen nog 63 deelne-
mérs met 143 punten of min
der.
Oplossingen tiende ronde:
Van den Boogaard (37), zwart
1, 6, 8, 9, 10, 20, 25, 26, 29, 33,
42, wit 11, 17, 21, 27, 31, 37, 38,
40, 41, 48, 49: zwart mag niet
42-47 spelen wegens 40-35
47x36 48-43 33x42 37x48 26x37
48-42 37x39 en nu het schitte
rende slot 17-12! 36x16 49-44!
16x40 35x2 met het bekende
motief Canaléjas. Helaas is dit
fraaie vraagstuk bijoplosbaar
door 21-16 47x36 48-43 33x42
37x48 26x37 17-12 36x7 11x44;
Van de Brink (39) zwart 1, 9,
19, 23, 29, 30, 35, 36, wit 11, 15,
17, 28, 32, 39, 41, 42: 32-27
23x12 39-34 36x38 34x3 12-18
(gedwongen, want 38-43 3x49
30-34 49-44) 11-7 1x12 3x25 35-
40 25-34! 40x29 15-10 29-33 10-
4 18-23 4-10 23-29 10-15 29-34
15x38 34-30 38-33 40-45 33-50;
Van Slooten (39) zwart 9, 11,
12, 13, 16, 18, 19, 23, 24, 25, 35,
36, wit 28, 30, 32, 33, 34, 38, 39,
43, 44, 45, 47, 48: 28-22 18x27
32x21 16x27 34-29! 23x34 ge
dwongen 47-41 36x47 38-32
27x40 48-43 47x29 43-38 34x32
45x3 25x34 3x16 met winst op
tempo; Van Wingerden (40):
zwart 1, 9, 13, 14, 19, 21, 27, 31,
32, 37, 42, 45, wit 18, 22, 23, 25,
28, 33, 34, 36, 39, 40, 44, 49: 22-
17 13x11 28-22 27x38 36x7 1x12
25-20 14x25 39-33 38x29 34x3
45x34 3x30 25x34 44-39 34x43
RIL*
49x47.
Ter afsluiting van het oplossei
zoen kunnen probleemliefheb
bers hun tanden stukbijten op
de twee vraagstukken van
J.C.Vink uit Utrecht (zie dia
grammen), die ook „gewone"
problemen maakt, zoals de op
lossers maar al te goed weten.
Voor degenen, die in de wir
war van mogelijkheden de
weg kwijt raken geef ik ook
de oplossingen: Vink (1): 28-23
19x28 39x11 16x7 32x10 21x41
50-39 13x36 26-17 12x21 38x4
24x47 43x21-16 34x43 21-16x15.
Dit is een verbetering van Ba-
lédent 6324.
Nog gecompliceerder is de
winstvoering van het tweede
vraagstuk: 14-9 3x25 5x14
19x10 11-17 22x11 6x9 4x13
15x22 28x17 46x19 2x24 16-11
7x27 31x7 29x1 40x20 25x14
26x34 1x49 45-40 35x44 36-47!
Knap werk van Vink.
Enig vuurwerk kan in partijen
ook voorkomen. Van beschei
den afmetingen is de slagwis-
J.C.VINK (2)
seling in de partij tussen
N.Knoops (Alblasserdam)-
W.v.d.Berg (NOAD), gespeeld
voor de competitie in de
hoofdklasse in het vorige sei
zoen. 1. 31-27 19-23 2. 33-28 17-
21 3. 28x19 14x23 4. 39-33 10-14
5. 33-28 5-10 6. 28x19 14x23 7.
44-39 21-26. En niet 10-14,
waarna wit wint door het zetje
van Lochtenberg dat nog
steeds vele slachtoffers maakt:
27-22 18x27 36-31 27x36 32-27
21x32 37x10 en wit gaat een
schijf en de partij winnen.
8. 38-33 9-14 9. 345-30 20-25 10.
40-35 11-17 11. 33-29 3-9 12. 50-
44 6-11 13. 42-38 14-20 14. 38-33
17-22 15. 48-42 22x31 16. 36x27
10-14 17. 44-40 11-17 18. 41-36
17-21 19. 46-41 12-17? en zwart
trapt in de val. Wit maakt de
partij uit door 20. 32-28 23x32
gedwongen 21. 37x28! Zwart
had natuurlijk alleen ^met
27x38 rekening gehoudem
21. 21x23 22. 33-28 23x32 23.
29-24 20x29 24. 34x3 25x34 25.
3x38. Zwart geeft het op.
door
L. Hofland
Vakantieschaak
Voor diegenen die in de va
kantie wel eens iets anders
willen spelen dan gewoon
schaken zijn er ook andere
spelregels te bedenken met het
normale schaakspel. Enkele
aardige voorbeelden zal ik to
nen, maar het is ook mogelijk
uw eigen fantasie te laten wer
ken. Als eerste zal ik spelre
gels tonen die zeer veel met
gewoon schaken te maken
hebben, maar waarin totaal
geen openingstheorie nodig is.
Beide partijen plaatsen de acht
pionnen zoals in de normale
beginstand. De eerste acht zet
ten zijn dan het om de beurt
neer zetten van de andere
stukken, waarna het spel
„normaal" gespeeld kan wor
den.De volgende spellen heb
ben wat minder met gewoon
schaken te maken, maar zijn
zeer amusant. Vooral als het
krachtsverschil tussen twee
spelers erg groot is, waardoor
een normale schaakpartij min
der interessant is.
Tankspel
Bij dit spel staan de stukken veren,
normaal opgesteld, maar de to- Kriegspiel
rens op 'al en a8 worden om
gekeerd. Dit zijn de „Tanks".
De Tank beweegt net als de
koning, met dit verschil dat
geen stukken geslagen kunnen
worden, maar opzij geduwd
zowel recht als schuin. De
Tank op al kan dus beginnen
met Tank al-bl, hierdoor
wordt het paard op bl naar cl
geduwd, de loper op cl nar dl
enz. Staat een stuk aan de
rand en wordt dit opzij ge
duwd, dan moet het van het
bord worden genomen. Een
partij voorbeeld: l.c3 d5 2.d4
Pc6 3.Tank al-b2.
Zie diagram.
In de diagramstelling zou nu
3...f6 een blunder zijn, want
wit speelt 4.Tank b2-c3 en
schuift daarmee het stuk op h8
van het bord. Dit stuk noemen
we in dit spel geen toren, maar
een Aartsbisschop. De Aarts
bisschop bezit zowel de eigen
schappen van een paard als
van een loper. Dat het hier
door een krachtig stuk wordt
blijkt uit het feit, dat de Aarts
bisschop alleen mat kan zetten
(bijv.: Ac6 en de vijandelijke
koning op a8). De Tank heeft
nog twee eigenschappen. Hij
kan exploderen, d.w.z. dat alle
stukken binnen het bereik van
het bord worden genomen. Ui
teraard telt dit ontploffen als
een zet. Bovendien kan de
Tank, net als een pion, promo-
Dit spel staat ook bekend als
„can I". Hiervoor zijn, behalve
de twee spelers, twee borden
nodig en een scheidsrechter.
Beide spelers nemen plaats
achter een bord met hun eigen
stukken en zonder die van de
tegenstander. Zo wordt een
„normale" partij
waarbij de manoeuvres van de
tegenpartij echter onbekend
zijn. De scheidsrechter moet
ingrijpen als er onregelmatige
zetten gedaan worden.
Schots schaak
De regels bij Schots schaak
zijn erg simpel. Wit begint en
mag één zet doen, daarna mag
zwart twee zetten en wit drie
zetten enz.. De volgende regels
moeten daarbij gehanteerd
worden: tijdens een zetten-
reeks mag geen schaak gege
ven worden (wel bij de laatste
zet) en er mogen geen stukken
geslagen worden. Op deze laat
ste regel wordt een uitzonde
ring gemaakt als een speler
aan het mat zetten is, dan mag
er één stuk geslagen worde-
n.Een voorbeeld: l.e3, e6 Lc5
2.g3 Ph3 f4 (de koningen moe
ten zoveel mogelijk ruimte
worden gegeven, daar mat op
f2 of f7 zeer snel te geven is),
Ph6 d5 b6 La6 3.Lg2 Pc3 b3
La3 Dh5 (wit overziet mat in
vijf zetten), d4 dxc3 (bij de
matvoering mag één stuk ge
slagen worden) Dd3 Pg4 De2
mat!
Refusal
Refusal gaat als normaal scha
ken, maar de spelers mogen
iedere zet van hun tegenstan
der weigeren (per beurt mag
maat één keer een zet gewei
gerd worden). Dit betekent bij
voorbeeld dat de koning bij
voorkeur twee vluchtvelden
moet hebben, daar één vlucht-
veld tot een snel einde kan lei
den omdat deze zet geweigerd
kan Worden.
Blufschaak
In dit aardige spel speelt bluf
een belangrijke rol. De witspe-
ler opent de partij als anders,
maar noteert, zonder dat de
zwartspeler zijn zet gedaan
heeft, vast zijn volgende zet.
Deze zet moet uitgevoerd wor
den, met de volgende uitzon
deringen: een schaak mag
naar keuze worden opgeheven
en terugslaan van stukken
mag ook gedaan worden. In
beide gevallen moet de opge
schreven beurt in de volgende
beurt worden uitgevoerd.
Heeft een speler een zet opge
schreven die niet mogelijk is,
dan gaat zijn beurt voorbij en
hij mag dan voor zijn volgende
beurt een andere zet opschrij
ven.
Correspondentieadres: L. Hof
land, C.Fockstraat 113, 2613
DE Delft.
De Finse PTT heeft een serie
van twee zegels met toeslag
ten bate van de Rode Kruis in
omloop gebracht. Het motief
op de eerste zegel, waarde
Fmk. 1,40 0,35, toont de ver
deling van de wereld in twee
stukken. De twee halfronden,
zoals die op de zegel te zien
zijn, kunnen ook een geheel
vormen, gedachtig het thema
van dit jaar: „Door menselijk
heid tot vrede". Het motief
van de tweede zegel, waarde
Fmk 2,00 0,40, legt de na
druk op de noodzaak van het
bevorderen van de vrede. Het
ontwerp voor deze zegels werd
vervaardigd door Kyösti Va-
ris. De zegels werden in vier
kleuren offsetdruk vervaar
digd door de drukkerij van de
Firma Frenckell.
„Een toekomst voor vluchte
lingen" vormde het thema
voor een serie zegels van de
Verenigde Naties. Het gaat
hierbij om in totaal zes zegels;
twee voor elke vestiging. Tot
de wereldwijde activiteiten
van de Verenigde Naties beho
ren ook vluchtelingzaken.
Deze tak van de Verenigde
Naties bekommert zich om ie
dereen, die buiten zijn schuld
genoodzaakt is zijn geboorte
grond te ontvluchten. Hierbij
gaat het in verreweg de mees
te gevallen om de minst be
deelden. De meeste vluchtelin
gen zijn te vinden in de tropi
sche gebieden. Zaken als b.v.
ras, geloof, nationaliteit zijn er
vaak oorzaak van dat men
vervolgd wordt.
Vluchtelingen moeten worden
Vluchtelingenzorg op zegels van
Verenigde Naties imww»i
voorzien van kleding, voedsel
en onderdak. Om hierin te
voorzien, werd op 1 januari
1951 de UNHCR door de Vere
nigde Natiès in het leven ge
roepen. Op dit moment be
schikt deze instelling over 86
vertegenwoordigingen in 67
landen en het aantal vluchte
lingen dat een beroep kan
doen op de UNHCR bedraagt
meer dan 10 miljoen.
Op de door Hans Emi uit
Zwitserland ontworpen zegels
ziet men verschillende volk
stypes afgebeeld. Voor de ves
tiging te Genève hebben de ze
gels een waarde van Zw.fr.
0,35 en Zw.fr. 1,35, voor New
York 0,20 en 0,50 dollar en
voor Wenen Ös. 4,50 en Ös
8,50. Het drukken van de ze
gels werd verzorgd door Hélio
+SUÖMI 1,40
FINLAND f 0,35
Am,it*.tJnttAJl
Courvoisipr SA in Zwitser
land.
Op 21 september verschijnt
weer een serie van 16 ver
schillende zegels met de af
beeldingen van de vlaggen
van lidstaten. Deze vlaggenze-
gels krijgen ieder een waarde
van 0,20 dollar.
Op onderstaande handen werd
in een parenlijn van redelijk
niveau geen enkele keer klein
slem geboden, laat staan groot
slem:
wesl
oost
lOxxx
♦AHV
«AH
V 10 x
«Axx
OHx
«XXXI
Aan de tafel waar ondergete
kende zuid zat, was de bieding
zeer kort, maar zeker niet
goed: oost 1 schoppen - west
4 schoppen Over en sluiten
maar. Zoals aan alle tafels met
drie overslagen gemaakt.
Zowel oost als west heeft
schromelijk onderboden. In de
eerste plaats betekent een di
recte verhoging naar 4 schop
pen in de meeste biedsystemen
heel iets anders (een veel
zwakker spel), maar daar gaat
het hier niet om. In termen
van de losing trick count heeft
west in eerste instantie 8 ver
liezers, maar daarop dient nog
al wat correctie te worden
aangebracht:
a). slechte vierkaart troef,
goed voor één loser meer.
b). troefcontrole (minimaal 9
troeven in de gezamenlijke
handen, althans wanneer
OW 1 schoppen openen
met een vijfkaart of meer,
zoals in de meeste biedsys
temen), goed voor één loser
minder
c). controlecorrectie. De
hand telt twee azen tegen
over nul vrouwen en ook
dat is zo ongeveer goed
vèor één loser minder.
Resteren 7 losers en daarvoor
is binnen de hiërarchie van
biedseries een plaatsje inge
ruimd en wel de zgn. delayed
game raise:
1 schoppen 2 x
2 x 4 schoppen
Reserve
De oosthand is uitermate ge
schikt voor een reserve-bie
ding, d.w.z. harten openen en
in de volgende biedronde
schoppen bieden, een bod dat
in ieder geval forcing is voor
één ronde.
Als oost 1 harten opent, zal
west in veel gevallen met 1
schoppen antwoorden. Soms
ook nie>t, want er zijn talloze
paren die plaatloze vierkaar-
ten in eerste instantie over
slaan en pas gaan melden als
die kleur door de partner
wordt geïntroduceerd.
1 Sch
Wat moet oost nu? Natuurlijk
geen 4 schoppen, want daar
voor is de oosthand veel en
veel te sterk. Een directe cue
is met dit soort handen de op-
west oost
1 Ha
1 Sch 4 KI
4 Ru 4 Sch
Oost heeft nu z'n kracht èn z'n
zwakte getoond en is west
weer aan zet. Dat partner óóst
geen hartencontrole aangeeft,
zal west niet verbazen. West
moet het initiatief overnemen,
waarna oost-west, afhankelijk
van de precisie van hun bied-
systeem, in 6 of zelfs 7 schop
pen horen te eindigen. De
slechte vierkaart troef zal west
natuurlijk afremmen, maar er
bestaan vraagbiedingen om
naar twee en zelfs naar drie
tophonneurs in de vastgestelde
troefkleur te informeren (resp.
5 SA - de grand slam forcing -
en een zesbod pal onder de
overeengekomen troefkleur,
in dit geval dus 6 harten). Het
zou dus bijvoorbeeld zo kun
nen gaan:
west oost
1 Ha
1 Sch 4 KI
4 Ru 4 Sch
4 SA 6 KI 1)
6 Sch Pas
Slem
Inplaats van 6 schoppen kan
west zelfs nog een poging tot
groot slem ondernemen, aan
gezien hij vrijwel zeker weet
dat er in de bijkleuren nul sla
gen verloren gaan. Schoppen
aas-heer weet hij al, als de
vrouw daar ook nog bijzit...
Dat kan gevraagd worden- als
die conventie gespeeld wordt -
door 6 harten (of eventueel 6
ruiten) te bieden, waarop oost
7 schoppen hoort te bieden.
Hoe dan ook, in klein slem
hoort iedereen te eindigen.
Varia
De komende olympiade in Se
attle (27 oktober - 10 novem
ber) doet de bridgeharten over
de hele wereld sneller klop
pen. Met betrekking tot Ne
derlandse kansen zullen we de
aandacht waarschijnlijk eerder
op het vrouwenteam dan op
het open team moeten richten.
Vlak daarvoor, om precies te
zijn op maandag 1 oktober om
15.30 uur, start de AVRO-tv-
bridgecursus. De schattingen
van het te verwachten aantal
deelnemers variëren van on
geveer 6.000 tot 20.000. Een
cursuspakket - de lessen zijn
samengesteld door Cees Sint
en Ton Schipperheyn - is ge
zien de vele extra's uiterst
goedkoop 29,50, te storten op
giro 12 34 00 van AVRO-Aca-
demie Hilversum, onder ver
melding van „bridgecursus").
Deze prijs zal de steeds voort
schrijdende populariteit van
bridge niet in de weg staan.
Het 50.000ste lid van de NBB
staat nu al voor de deur, waar
mee de bridgebond nog steeds
behoort tot de top-tien van de
Nederlandse sportbonden. De
kans is groot, dat door de tv-
cursus de groei nog sneller zal
doorzetten. Daartoe is goede
opvang een eerste vereiste. In
het cursuspakket bevindt zich
onder meer uitgebreide infor
matie over opvang, begelei
ding èn over vervolgcursussen,
want na de tv-cursus kan men
al een beetje meekaarten,
maar is men natuurlijk nog
geen volleerd bridger o|* j12
gepaar. Op de AVRO-tvj de
cursus uitvoerig wordeiidtit
bereid met spots, vcjgusi
tingsprogramma's, enz. |eg€
gan voor de cursus is P,
brengt mensen bij elkaP D
daarmee wordt natuurlij
wezen naar het - nietj^11
langrijke - sociale aspë>r z
bridge. Enthousiaste b-de 1
zullen zeker hun familiJedei
nissen, vrienden, buref133*'
op dit spoor zetten. tste
IU WJ
boyi
Tenslotte is er binnenkjRser
zienbarend nieuws utege
wachten van de Werj, di
Regulering Systemen ej) af!
venties (waarin ondetyeri)
kopstukken als Chris fenie
er, Gertjan Förch en Uns i
Jager). Een pre-advies |chil
senrapport) is gereed etores
uit blijkt dat sterk afwi
systemen en conventie-—-
de Poolse pas, het trans
teem, enz.) in de toeko
leen nog maar op he
hoogste niveau gespee
gen' worden.
Op al deze onderwerp'
len we in de nabije m
uitgebreid terugkomen
dan weet u vast wat
maal speelt of gaat spej
Biedprobleem
W/'OW parenwedstrijd 1
west oost
H 9 x x A 101
OHV9xx O AlOx
O— O V Bxi
A V x x B 10
Agenda: 17-18 augustusL
thon Katwijk (01718-20,
en 26 augustus Huneb*
nooi Hoogeveen; 1 en
tember GBC-viertallc^
nooi (1 sept. regio, 2 sef^l
delijk).
Correspondentie: p.a.
straat 10, 2162 AC Lissi
Meteorenmaand
Augustus is traditioneel een
maand waarin er veel meteo
ren te zien zijn. Het hoogte
punt is meestal rond 11 tot 13
augustus. Dat is ook dit jaar
weer zo. In 1984 zal echter
juist tijdens dit maximum van
meteorenactiviteit het maan
licht een erg storende factor
zijn. Alleen de heldere meteo
ren zullen zichtbaar zijn, maar
die zijn ook het meest specta
culair!
Meteoren zien er uit als snelle
lichtende sporen („verschie
tende sterren") tussen de ster
ren. Het zijn in feite geen ster
ren. Sterren staan vele lichtja
ren bij ons vandaan. Meteoren
zijn verschijnselen in onze ei
gen aardse dampkring. Deze
lichteffecten worden veroor
zaakt door kleine steentjes die
door de wrijving met de lucht
deeltjes zodanig verhit worden
dat ze binnen een seconde ver
branden. Wij zien dan het ver-
brandingsspoor. De steentjes
bewegen meestal in groepen of
zwermen in banen rond de
zon en zij kruisen af en toe het
pad van de aarde. Dat is ook
zo elk jaar in augustus. Dan
verschijnt de groep die de
naam draagt Perseïden-
zwerm, omdat deze meteoren
schijnbaar uit de richting van
het sterrenbeeld Perseus ko
men.
Heldere planeten
Het is de moeite waard 's a-
vonds eens de planeten Mars,
Saturnus en Jupiter te zoeken.
Het meest opvallend en dus
het meest eenvoudig te vin
den, is Jupiter. Deze planeet is
het helderste sterachtige ver
schijnsel aan de zuidelijke he
mel. Jupiter staat tamelijk laag
boven de horizon in het ster
renbeeld Schutter. Als we
naar de planeet kijken met
een verrekijker, zien we vlak
daarbij (bijna ertegen aan „ge
plakt") kleine lichtpuntjes. Dat
zijn enkele van zijn vele ma
nen. Jupiter heeft tenminste
16 manen, de meeste zijn heel
klein, maar enkele zijn groter
dan de maan van de aarde.
Dat we zelfs met een verrekij
ker of telescoop slechts een
klein puntje zien van deze ma
nen is het gevolg van de enor
me afstand: de maan van de
aarde staat op 0,4 miljoen km.
van ons vandaan. Jupiter met
zijn manen staat 675 miljoen
km. van de aarde.
Als u wilt weten waar die ma
nen precies staan ten opzichte
van de planeet en hoe ze he
ten, vraag dan eens naar een
zogenoemd „Jupiterdiagram".
U kunt het krijgen bij de stich
ting „De Koepel" te Utrecht.
De planeten Mars en Saturnus
zijn op de vroege avond nog te
zien in het zuidwesten. Mars
staat in het sterrenbeeld
Schorpioen en Saturnus in de
Weegschaal. Beide planeten
zijn in vergelijking met de
sterren heldere lichtpunten
aan de hemel. Net als Jupiter
staan ze nu 's avonds vrij laag
boven de horizon. Op 3 augus
tus staat de maan bij Saturnus
De sterrenhemel met drie planeten rond 23.00 uur.
en een dag later bij Mars. Op 7
augustus is hij bij Jupiter en
ook de volgende dag staat de
maan daar nog in de buurt.
Tenslotte is de maan op 31 au
gustus weer bij Saturnus te
vinden.
Wilt u meer informatie over
de sterrenhemel, over L8r'
pen, volkssterrenwach'st'
sterrenkundige verenig 1
schrijf of bel dan eeit®4
gratis documentatie nai..n
ting „De Koepel", NacPllr
straat 82-bis 3581 AN f„.
tel. 030-311360.
