van DeLeidse fluit Hendrik Fontein ALLERLEI(DS) a Rijk waarschuwt gemeenten; tegen laks financieel beleid LEIDEN Cchióe Courant VOC-SCHIP AMSTERDAM GEEFT GEHEIMEN PRIJS MAANDAG 23 !ULI 1984 PAi CNEI „KAMER VAN KOOPHANDEL OPHEFFEN" Stationsweg winkeliers woedend LEIDEN Winkeliers van de Stationsweg zijn woedend op de Kamer van Koophandel. De kamer liet vorige week weten de proef met de verkeerscirculatie rond de Stationsweg af te wij zen. Volgens de kamer moet de huidige situatie op de 2e Binnen vestgracht gehandhaafd blijven. Winkelier W. Barning zegt niet te begrijpen, dat de kamer de winkeliers niet in het besluit heeft gekend. Volgens Barning heeft de kamer hiermee aangetoond, dat zij inderdaad zoals wethouder C. Waal beweerde beter opgeheven kan worden. „Op het Stadhuis krijg je tenminste nog inspraak", aldus Barning. De winkeliers zullen opnieuw actie gaan voeren. Een mogelijkheid is dat de contributie aan de ka mer niet meer wordt afgedragen. De winkeliers hebben inmid dels de proef die het college wil houden ook van de hand gewe zen. Het college wil de rijrichting op de 2e Binnenvestgracht onder druk van de winkeliers voor een periode van een jaar omdraaien, maar volgens Barning zijn de winkeliers en de ban ken inmiddels van mening dat er op 2e Binnenvestgracht twee- richtingverkeer moet komen. Auto leidt eigen leven LEIDEN Tot hun verbazing zagen voorbij gangers in de nacht van zaterdag op zondag een auto zonder bestuurder vanaf het parkeerter rein de Lammermarkt oversteklen naar het parkeerterrein bij Molen de Valk. De eigenaar van de auto (een automaat) had de sleutels aan een vriendin gegeven om de auto een stukje achteruit te zetten. De vrouw, die geen rijbewijs heeft, verloor de macht over het stuur en raakte een geparkeerde auto. De eige naar trok de vrouw vervolgens achter het stuur vandaan waarop de auto alleen verder reed. Aan de overkant van de weg kwam de auto te gen een andere geparkeerde auto tot stilstand. Kassenbouwer breekt bekken LEIDEN Een 32-jarige inwoner van Monster heeft vrijdag zijn bekken gebroken bij een val van 5,5 meter vanaf een kas in de Hortus Bota nicus. De man was op de kas aan het werk. Gewonde bij vechtpartij in Breestraat LEIDEN Een 25-jarige Leidenaar is in de nacht van vrijdag op zaterdag om streeks twaalf uur aan het oog gewond geraakt bij een vechtpartij in de Breestraat. Vrienden van de man ver nielden even later uit wraak de auto van de da- itie were vernield. Een uur Tater kreeg een Leidenaar die door de Bree straat fietste zonder enige aanleiding een klap van een jongeman in het gezicht. Bejaarde zwaar gewond in wegberm gevonden LEIDEN Een 81-jarige Hagenaar is zondagmor gen omstreeks acht uur zwaar gewond in de berm van het Boerenpad langs de A4 aangetroffen. De man werd naar het AZL overgebracht met vermoedelijk schedelletsel, een gebroken jukbeen, een gebroken rib en bloeduitstortingen in het ge laat. In de ziekenhuis werden bovendien sporen van wurging in de de hals van de Hagenaar aan getroffen. De man werd gevonden door een Lei denaar die op weg was naar zijn visstekkie. Pas aan het eind van de middag werd meer duidelijk heid over de identiteit van de man verkregen. De hele dag had de politie tevergeefs geprobeerd zijn identiteit te achterhalen, maar 's middags kon de Hagenaar dat zelf onthullen. De politie zegt geen idee te hebben wat er is gebeurd. De bedoeling was dat de Hagenaar vanmorgen gehoord zou worden. Duikers zijn in juni begonnen met het verwijderen van het zand, dat in het achterschip van het VOC-schip Amsterdam ligt. Deze werkzaamheden moeten, als alles goed gaat, uiteindelijk leiden tot de berging van dit in 1749 gezonken schip. Aan boord van de in de buurt van het Engelse Hastings gestrande Amsterdambevond zich destijds de 16- jarige Hendrik Fontein uit Leiden. Hij overleefde de ramp. Eerder werd aan boord van het schip het eindsegment van een fluit gevonden. Naar nu blijkt, moet dit muziekinstrument door de Leidenaar Hemsing zijn gemaakt. Dit relaas gaat over Hemsing en Fontein (die Hendrik Harren blijkt te heten). Was Hendrik degene die de fluit aan boord van de „Amsterdam" bracht? Of was het de in Leiden gestudeerd hebbende koopman op het schip? De heer P.J.M. de Baar van het Leids Gemeentearchief onderzocht de zaak en van hem is onderstaand verhaal. >rr J'tii berg zijn, maar er werd niet een huwelijk van een juffrouw Kleynenberg met een meneer Fontein gevonden. Evenmin werd een doop van een Hen- bruikte en dat hij in feite Hen drik Harren heette. Hier van uitgaande kan gemakkelijk ge vonden worden dat zijn vader Abraham Harren (ook wel ge- drik Fontein gevonden die op schreven als Harrent, Harmt, de schepeling van de „Amster- Harrenijs, Haire, Hairen_ n" betreklci: dam" betrekking kon hebben. Nu is het de taak van archiva rissen om dit soort hopeloze klussen tot een goed einde te brengen en daar er in 1977 enige lijsten van wezen (eigen lijk „arme kinderen" ouder dan 12 jaar) die met hun va ders die naar Indië vertrokken waren in het tijdschrift „Gens Nostra" gepubliceerd zijn, werd daarin gezocht. Onder nr. 49 en 50 zijn daar opgeno men: Abraham Harren of Fon tein, uitgezeild in 1744 aan ber 1732 in de Hooglandse Haren) op 21 december 1704 in de Lutherse kerk te Leiden gedoopt werd als zoon van Hendrick Harren en Kathari- na Fontein, dat hij op 26 juni 1729 in de Pieterskerk als greynwerker (textielarbeider) trouwde met Elisabeth Kley nenberg, geboren te Leiden, en dat zij lieten dopen: 1. Hen drick, gedoopt 23 februari 1730 in de Lutherse kerk, dit kind overleed al begin oktober 1731; 2. Hendrik, gedoopt 9 novem- De uit 1731 daterende rekening van Hemsing die de zaak aan het rollen bracht. LEIDEN/HASTINGS De opgraving waarmee maandag 25 juni is begonnen is niet de eerste opgraving naar dat schip; behalve reddingsacties kort na de stranding is er meerdere malen in het wrak gegrasduind, het grondigst in 1969. Toen werden onder lei ding van de bekende scheeps- archeoloog Peter Marsden heel wat voorwerpen op het droge gebracht. In een boek getiteld ,,De laatste reis van de Am sterdam" heeft hij daarvan uitvoerig verslag gedaan. Be halve de zeer lezenswaardige geschiedenis van de rampspoe dige tocht van het pas van de helling gelopen paradepaardje van de Kamer Amsterdam van de Verenigde Oostindi- sche Compagnie, is in dat boek opgenomen een lijst van de bij de opgraving van 1969 geredde voorwerpen. Die vondsten wa ren eerst opgeslagen in het Museum of Local History van Hastings, maar werden in 1974 overgedragen aan het Natio naal Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Onder die voor werpen, waarvan vele vrij nietszeggend zijn. valt er een op dat bepaald niet alledaags is en zelden bij opgravingen ge vonden wordt. Het betreft (nr. 104) het eindsegment van een hardhouten fluit met een ivo ren eindstuk; de naam van de maker B Hemsing is in het hout gestempeld. Fluit Ook al is er een naam overge leverd, dat wil nog niet zeggen verantie van twee Duitse flui ten in 1731. Op zo'n moment gaan de rode lampjes zó fel branden dat de stoppen door slaan. Enige twijfel is dan ook wel ondenkbaar: de fluit uit de „Amsterdam" moet door die B. Hemsing gemaakt zijn. Deze Hemsing woonde tot zijn dood in Leiden en enige van de zeelui aan boord van de „Am sterdam" waren afkomstig uit de buurt van Leiden, blijkens de monsterrol van de beman ning: nr. Ill, Jan Jansz. Huyssloot van Hazerswouw (de naam zal wel Huygsloot moeten zijn), nr. 167, Hendrik Fontein van Leyden, met als borg Lijsbeth Crijnenbergh te Leyden op de Oude Rijn, schoenmaakster, voor 150, hebbende een (zeemans)kist aan boord gebracht, en Nr. 182, Dirk Janz. van Leeuwen, van Leyderdorp, terwijl de aan boord zijnde Compagnies koopman Andries van Bockom van 1741 tot 1746 te Leiden had gestudeerd. Hemsing Het zal wel geen grote gok zijn om aan te nemen dat een van deze vier de door Hemsing in Leiden gemaakte fluit bezat. Over Hemsing is al heel wat gepublicieerd door Jan A. F. Doove en J. Luc Knödler in hun boek „Een Ding van Pa rade" uit 1975. Hij was een ta melijk bekend musicus, com ponist en naar nu gebleken is ook een instrumentmaker. Het is niet precies bekend wanneer iCvv..v. ...wv hij in Leiden is komen wonen; cTat^daarmee een bfluit zomaar de vroegste datum is dankzij „thuisgebracht" kan worden. Wellicht heeft niemand er ooit de moeite voor genomen of er al enigszins heil in gezien dit te proberen. Het zou ook niets opgeleverd hebben. Toeval moet in dit soort zaken meest al licht brengen. Het was dan ook puur toeval dat na het le zen van het boek een vodje pa pier in handen van schrijver dezes viel, zijnde een rekening van Bernard Hemsing voor le de fluit 1731 geworden, al is dat niet bewijsbaar (hij kan de fluit elders gemaakt hebben en pas na zijn komst in Leiden verkocht hebben). Op 17 sep tember 1734 liet hij zich in schrijven als „lidmaat" van de Leidse Universiteit: Bernardus Hemsing, Vesaliensis gebo ren in Wesel, waar de rivier de Lippe in de Rijn stroomt), musicus, 30 jaar oud. In augustus 1748 woonde hij met een dienstbode als „musi- cale instrumentmaker" in het stadsdeel „Gasthuisvieren- deel" hr. 83, thans een deel van het huis Kort Rapenburg 12. Hij had dit huis op 4 augus tus 1740 gekocht en bleef er de rest van zijn leven wonen; in zijn testament, opgesteld op 5 december 1775 door notaris H. van Waalswijk, legateerde hij het aan zijn broer Willem, die het al op 7 mei 1776, vrijwel meteen na de dood van Ber nard, verkocht. Bernard was de vaste muzikant van de Uni versiteit en daar hij in 1748 geen inwonende knechts had is zijn produktie van fluiten en dergelijke wellicht niet groot geweest - maar hij kan uiter aard wel enkele uitwonende knechts gehad hebben, al was dat toen niet zo gebruikelijk. In ieder geval komt men niet zo erg vaak rekeningen van hem tegen over geleverde muziekinstrumenten. Die uit 1731 luidt, in zijn onbeholpen Hollands: „Anno 1731. Men heer W. Kras debet an Bernart Hemsing een par fleuduse (fluit-dozen) 8, een fleut rot ting 5-5-0, een paar dwars- f leute ƒ22, soma 35-5-0. Vol daan den 18 maart 1732, Ber nart Hemsing". Ter verduide lijking: 35-5-0 staat voor 35 gulden, vijf stuivers en nul penningen. In de nota's bij de boedelrekening van een jonge re broer van Willem Cras, na melijk Constantijn Cras,-gebo ren 17 augustus 1716 in Bata via (Willem was daar op 27 de cember 1713 en een andere broer, Jacobus, was daar op 25 februari 1715 geboren) zijn twee kwitanties bewaard: op 30 april 1733 ontving Hemsing ƒ30 voor twee dwarsfluiten, geleverd in 1732, en op 10 boord van de „Anna", overle den op 31 mei 1748 in het zie kenhuis van Batavia, waarna zijn nalatenschap 3-3-5) ont vangen werd door het Arme Kinderhuis te Leiden op 19 april 1751 en zijn zoon Hen drik Harren, in 1749 uitgezeild aan boord van de „Akeren- dam", Hendriks' moeder, Lijs beth Kleynenberg, overleed op 17 februari 1751, waarna de regenten van het Arme Kin derhuis zich het lot van de jonge Hendrik geheel aantrok ken; zij ontvingen op 30 augus tus 1752 bericht dat hij aan boord van de „Sara Jacoba" verbleef op 15 maart 1751. Het maart 1734 ontving hij" ƒ60 bericht dat hij daar nog op 15 voor een in 1733 geleverd aPnl 1 «52 verbleef werd op 9 „paar ebbenhoute dwarsfleu- maart 1754 ontvangen en op 1 ten. eyder met 3 middelstuk- 175.5 k.wam het nieuws ken en silvere banden en klaape Ook al leverde Hemsing de fluiten, zelf gaf hij geen onder richt op dat instrument aan binnen dat hij eind december 1752 op de „Beukesteyn" over gegaan was. Op 12 mei 1756 werd het be richt ontvangen dat hij eind Constantijn Cras. Daarvoor augustus 1753 in Negapatnam werd op 14 september 1733 Jo- (Nagapattmam, provincie Ma- han Hendrik Schaaf 37-16-0 dras in India toen een Hol- voor zes maanden les betaald iandse kolonie) verbleef. Uit en deze ontving ook nog eens de archieven van het Arme 47-18-0 voor leverantie van Kinderhuis werd zijn verdere bladmuziek. Jacobus Cras pre- handel en wandel achterhaald, fereerde blijkbaar een ander fl^d augustus 1754, 1755 en instrument. Jan Oostendorp *7^6 woonde hij in Negapat- ontving 28-7-0 voor het ge- e'nd augustus 1757 en ven van 60 lessen op de viool '®Pam£on en ei£ ai!FVs" tussen 20 oktober 1732 en 18 tus 175?Je Batavia Op 20 ja- december 1732 nuari 1760 vertrok hij naar Het was wat moeilijker om te -Patna" (Nederland) aan ontdekken wie de schepeling boord Y.an de „Cattendijke Hendrik Fontein was. Zijn borg was Lijsbeth Crijnen bergh te Leiden, wonende op de Oude Rijn, schoenmaakster (of is dit een vergissing voor schoonmaakster?). Crijnenberg komt als naam hier niet voor en moet dan ook wel Kleynen- maar hij overleed daar reeds op 1 februari 1760. Er kan dus wel veilig aange- kerk; 3. Katrina, gedoopt 22 mei 1735 in de Marekerk; 4. Abraham, gedoopt 6 mei 1738 in de Hooglandse kerk; 5. Mar kus, gedoopt 17 augustus 1740 in de Pieterskerk; 6. Martijn- tje, gedoopt 31 december 1741 in de Marekerk; 7. Catharina, gedoopt 20 februari 1743 in de Marekerk; 8. Johannes, ge doopt 18 juli 1745 in de Mare kerk. Daar het laatste kind in juli geboren is, kan aangeno men worden dat Abraham Harren op zijn vroegst eind 1744 naar Indië gevaren is, waar hij in 1748 overleed. We duwe Elisabeth Kleynenberg, die zoals gezegd in 1751 over leed, woonde in 1748 als „pluyster" in een huis op de Oude Rijn 70, maar wellicht niet lang meer na 1748, daar het huis, dat zij huurde, in 1749 verkocht werd. Hendrik, toen de „Amster dam" Texel op 8 januari 1749 achter zich liet pas 16 jaar oud, overleefde het rampzalige ein de van deze eerste reis, maar verliet Holland weer aan boord van de „Akerendam" van de kamer Amsterdam van de V.O.C., die op 12 juli 1749 de zeilen hees. Zijn moeder overleed op 17 februari 1751 en al op 22 februari werden Hendrik en Abraham, wezen ouder dan 12 jaar, in de admi nistratie van het Arme Kin derhuis ingeschreven; Cathari na, geboren in 1743 en dus jon ger dan 12 jaar, ging naar het (H. Geest) Weeshuis. De ande re kinderen waren allemaal al voordien overleden. Dat het splitsen van ouderloos gewor- dsti toe Id- Youth for Christ ijer idholl Youth for Christ houdt vanaf vandaag tot en me tra su terdag 28 juli een „Zuidwester Zomerweek" in Le\ tijd Zuid-West. Op verschillende plaatsen in de wijk (restich pop en new-wavegroepen en het Nederlandse the^an r „Op \rije voeten" op. Iedere avond wordt in een g op aan de Aerent Bruunstraat een (discussie)bijeenkanet w gehouden. Nadere informatie is telefonisch ver/rjrmoe baar: 171853. |e as •as de chten Hamlet j1™" In het Filmhuis LVC aan de Breestraat 66 wordt domr dag 26 juli de film „Hamlet" van de Rus Grigori Kozin\en gedraaid. De versie van Hamlet wordt gezien als een de beste vertolkingen die ooit van het stuk van Shakesj re zijn gemaakt. De film wordt twee maal gedraaid: vi acht uur en vanaf kwart over tien. SS Zandbak De Koets-o-theek aan de Kruisstraat vertoont op dag 27 en zaterdag 28 juli grote overeenkomsten j. een zandbak. Op de discovloer worden enkele ton\\ zand gestort en daarop wordt een strandfeest geh den. Het belooft een dolle boel te worden want bei kers kunnen genieten van zowel hitsige als zwoele j muziek en van een „wet T-shirt contest". Dames die reid zijn zich in een nat T-shirt ter keuring aan volke aan te bieden, krijgen hun entreegeld (een rij daalder) terug. Van de bezoekers wordt verwacht zij zich in strandkleding hullen en hun lidmaatschi kaart meenemen. e Mandingo Warrior uit Haarlem treedt op tijdens het straf4 feest. Japan De film „De Japanse familie Hanawa over vier general t. van een familie in Japan wordt zondag 29 juli in het Rij museum voor Volkenkunde gedraaid. De voorstelling on2 gint om drie uur. Het brede familieverband vormt steeds een voornaam element in het Japanse leven, m de indrukwekkende economische groei en de intensity verstedelijking van de laatste twintig jaar heeft ook ancP j krachten van de modernisering losgemaakt. In de t ni< wordt getoond hoe de Japannners zich hebben aangepltw De film wordt ingeleid door de conservator van de afjhei ling Japan, Ken Vos. «an Dit Abraham hield in ieder geval niet van zijn nieuwe onderko men: hij liep weg op 23 juni 1751, keerde al weer terug (of werd opgespoord?) op 30 juni, maar liep opnieuw weg op 12 augustus 1755 en kwam nooit meer terug. Hendrik werd ook wel ingeschreven, maar woon de niet in het Arme Kinder huis: hij overleed op 1 februari 1760 op de terugtocht naar Holland en zijn nalatenschap ter waarde van 83-15-0 werd op 25 april 1763 door het Huis ontvangen, zodat hij vrijgezel gebleven moet zijn. Dit „arme kind" van 27 jaar overleed dus even arm als als hij uit Leiden vertrokken was; als fortuin zoeker was hij duidelijk niet geslaagd. Zakcent augustus 1759 overledene* notaris Van Stipriaan be mi de dat ieder van de vijf eang* ties 316-9-0 bedroeg. Dver Abraham moest dus in e maar werd voorlopig Weeskamer (een instituu nomen worden dat de Hendrik den gezinnen wel eens aanlei Fontein die in 1749 aan boord ding gaf tot dieptragische tafe van de „Amsterdam" was een min of meer valse naam ge- Toch lag er in Leiden nog wel een aardige zakcent te wach ten. Grootmoeder Catharina Fontein, weduwe van eerst ziclT wel voor- Hendrik Harren en daarna Abraham du Bois, was op 28 Uit de Leidse Courant van 25 juni. het beheer van nalatenftel pen) ondergebracht. Da^ieiJ ministreerde men het b na jaar na jaar en in 1768 w^e^ ondanks veel onkosten i groeid tot ƒ358. Cath131 Harren was inmiddels u: Weeshuis en op 22 apriL^e in ondertrouw gegaan1 Cornelis Wassenaar, boomsnoeier. Op 26 april ving zij van de Weeskr haar derde deel 119-6-|t g nus 12-19-0 onkosten) plrsv helft van de portie vaireg overleden Hendrik, zodtbai haar huwelijk met lf te kon beginnen - ongeveeida half modaal jaarloon. !rs Voor Abraham bleef zijn niet afgehaalde derde 6 helft van Hendrik's -| staan. Dit kapitaaltje was 179 in 1768 aangegroeil ƒ464,60 in 1822, maar I ham was nergens te bekej om zijn eigendom af te h De zeer accurate Weesk^ toen inmiddels al half doekt, bleef rente op renti pelen. In de Staatscourant 28 februari 1838 werden# gerechtigden tot de boedej-if Abraham Harren opgeroll om het tot 513,67 en een ve cent gegroeide vern^ oi op te komen halen, maa 1853 meldde zich nien|Aj Vadertje Staat, geldvejiet dend als altijd, wilde hetiisi niet langer meer aanzie| bi verklaarde de boel tot stagen gendom, waarna het geld fo 5 schatkist verdween. bb< P.J.M. DE B|ne Bijna klaar De laatste hand wordt dezer dagen gelegd aan de nieuwbouw op het terrein van de voormalige broodfabriek op de hoek van de Mare- singel en de (voor autover keer afgeslo ten) Warmon- derbrug. (Van onze parlementaire redactie) DEN HAAG Gemeenten moeten niet bewust proberen hun financiën zo in de soep te laten lopen dat zij in aanmer king komen voor een aanvul lende uitkering van het rijk uit het Gemeentefonds. Deze waarschuwing hebben de staatssecretarissen Van Amels- voort (Binnenlandse Zaken) en Koning (Financiën) vervat in een brief aan de gemeenten. In de brief wordt aangegeven on der welke omstandigheden de gemeenten een aanvullende uitkering uit het Gemeente fonds kunnen krijgen. Volgens beide bewindslieden hoe ven gemeenten alleen op een aan vullende uitkering uit het Gemeen tefonds te rekenen als hun eigen fi nanciën verstoord worden door za ken waarop het eigen gemeentelijke beleid geen invloed heeft. Boven dien moet het gaan om blijvende za ken die de gemeentefinanciën in di sorde brengen waardoor de gemeen te met de normale uitkering uit het Gemeentefonds niet meer uitkomt. Gemeenten die een aanvullende uitkering uit het Gemeentefonds willen krijgen moeten er bovendien voor zorgen dat hun eigen inkom sten uit belastingen, rechten en re tributies op peiï zijn. Desondanks moeten die middelen niet voldoende zijn om de gemeentelijke huishou ding te kunnen runnen. i nd Een gemeente in financiële prfcgt men kan drie jaar een aanvul! 1 uitkering uit het Gemeenteitd krijgen. Na die periode kan d( meente, afhankelijk van de ooiT" voor de eigen financiële problejïl nog een maximaal drie tot zes>_ een aanvullende uitkering bij genieten uit het Gemeentefond Gemeenten die in financiële prj men zijn gekomen zonder dat ej er échte blijvende oorzaak vol aan te wijzen, kunnen en saned bijdrage van het rijk krijgen oi zaak op te lossen. Bij die bijd kan de gemeenten dan wel plicht worden om belastingef verhogen, geen investeringen t te doen of geen personeel meer, te nemen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 4