„Datgedoe over
de opheffing van
Centrum een vorm
van amateurisme
In memoriam-concert voor
componist Martin op
muziekfestival in Luzern
Fotograaf "Brassai" overleden
Boeken verkocht beneden prijs
dagpuzzel
Directeur opera
Frankfort door stuk
Fassbinder ontslagen
KUNST
fieidaeSotvuMit
DONDERDAG 12 JULI 1984 PAG^.
PARIJS Jules Halasz,
onder de schuilnaam
"Brassai" pionier van de
documentaire fotografie
en gevierd fotograaf van
Parijs bij nacht, is naar
gisteren door de familie is
meegedeeld, op 84-jarige
leeftijd in Nice overleden
aan een hartverlamming.
Brassai was geboren in Brasov
(vandaar zijn pseudoniem) in
Transsylvanië nu Roeme
nië. Hij woonde het grootste
deel van zijn leven in Parijs en
verwierf er een reputatie als
fotograaf van wat hij noemde
"de kleine luiden" van de
Franse hoofdstad. Hij was een
van de eersten in zijn branche
die het potentieel van de
kleinbeeldcamera uitbuitte
voor het maken van spontane
veeleer dan geposeerde opna
men. Hij leefde daarbij volgens
zijn zeggen 's nachts en sliep
overdag.
Voordat Brassai naar Parijs
ging, studeerde hij aan de Ku-
nsthochschule van Berlijn,
waar hij schilders als Kandin-
sky leerde kennen. In Parijs
publiceerde hij in 1964 zijn ge
sprekken met zijn vriend Pi
casso en in 1975 een boek over
een andere vriend, Henry Mil
ler. In 1968 kreeg Brassai's
werk de eer van een expositie
in het Museum voor Moderne
Kunst in New York en in 1978
kreeg hij de Franse Nationale Fotograaf,
Prijs voor Fotografie. Brassai.
beeldhouwer en schrijver
HAARLEM De VOMAR
Voordeelmarkt bv moet de
Vereeniging ter Bevorde
ring van de Belangen des
Boekhandels (VBBB) een
dwangsom van 50.000 gul
den betalen. Dit omdat zij
het verbod van de president
van de Haarlemse recht
bank om boeken beneden
de vastgestelde publiek
sprijs aan te bieden heeft
overtreden. Aldus luidde de
uitspraak van de president
van de Haarlemse recht
bank, mr. H.F. van den
Haak, gisteren naar aanlei
ding van een kort geding
dat de VOMAR had aange
spannen om te voorkomen
dat zij een dwangsom aan
de VBBB moest betalen.
Na een eerder kort geding
was op 13 april bepaald dat
de VOMAR niet langer be
paalde boeken onder de
vastgestelde publieksprijs
mocht verkopen, behalve
als zij aan kon tonen dat de
boeken uit het buitenland
afkomstig waren. Zou de
VOMAR dit verbod naast
zich neerleggen, zo werd
bepaald, dan moest zij per
overtreding een dwangsom
van 50.000 gulden betalen.
Daar de VOMAR meende
de gewenste gegevens af
doende te hebben verstrekt,
is zij doorgegaan, zo zegt
haar raadsman, mr. K. Beis
huizen, met de verkoop van
de boeken onder de vastge
stelde prijs.
De VBBB achtte de overge
legde papieren onvoldoende
en eiste hierop een forse
dwangsom. Ook de presi
dent van de rechtbank
vond dat de VOMAR er
niet in was geslaagd aan te
tonen dat er sprake was van
een „reële import".
Basisopleidingen
uitbreiden voor
reerutering van
talent dansvak
DEN HAAG De basis
opleidingen voor het vak
dans voor tien- tot twaalf
jarigen moeten worden
uitgebreid in plaats van
beperkt, bij voorkeur bij
de muziekscholen en con
servatoria. Die in Tilburg,
Arnhem en Enschede die
nen in elk geval te blijven
bestaan. Dit heeft de Raad
voor de Kunst gisteren ge
steld in zijn advies aan
minister Deetman van
Onderwijs, die in mei een
notitie over de herstructu
rering van de toneeldans
opleiding publiceerde.
De Raad heeft er, gezien de
beperkte mogelijkheden om
het aanwezige talent te recru-
teren, grote bezwaren tegen
dat bestaande basisopleidingen
verdwijnen, zoals de minister
wil. De voorgestelde concen
tratie van de vooropleidingen
voor twaalf- tot zeventienjari
gen in Amsterdam, Den Haag
en Rotterdam acht de raad
verder onvoldoende door
dacht.
De'Raad noemt het een illusie
dat concentratie van voorop
leiding en vakopleiding kan
leiden tot verkorting van de
opleidingsduur voor toneel
danser. Die zal acht tot negen
jaar in beslag blijven nemen.
De Raad is er voorstander van
dat de docenten en studielei
ders van de opleidingen voor
een bepaalde tijd, bijvoorbeeld
vijf jaar, worden aangesteld
met mogelijkheid van verlen
ging. Zodoende kunnen onder
wijsgevenden vanuit de be
roepspraktijk doorstromen.
Dat de docenten in Amster
dam, Den Haag en Rotterdam
automatisch hun baan houden
en die in Tilburg, Arnhem en
Enschede de hunne even auto
matisch verliezen, komt de
Raad als onjuist voor.
Voor tot werkelijke herstruc
turering van het dansvakon-
derwijs wordt overgegaan,
moeten nog heel wat zaken
worden opgehelderd, vindt de
Raad. Hij stelt voor twee nieu
we werkgroepen in te stellen:
de ene voor de moderne-to-
neeldansopleiding en de ande
re voor de opleiding van dans-
docenten. Ze moeten voor 1 ja
nuari 1985 een visie ontwikke
len ten aanzien van de scho
ling, de aansluiting op de be
roepspraktijk en de bij- en na
scholing.
Minister Deetman schreef de
dansopleidingen in Tilburg,
Arnhem en Enschede al dat de
bekostiging met ingang van 1
augustus 1985 zal worden stop
gezet. Hij gaat er kennelijk
vanuit, dat op zijn beleidsvoor
nemens niets meer van in
vloed is, geen adviesorganen
en ook het parlement niet.
Deze gang van zaken acht de
Raad voor de Kunst onaan
vaardbaar.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK
THEATER, RECREATIE,EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
MAGISCH FIGUUR
In elk vakje dient een letter te worden
ingevuld, waardoor zowel horizontaal
als verticaal woorden van navolgende
betekenis verkregen kunnen worden:
1 het verzamelen van postzegels als
liefhebberij;
2 vaartuig dat d.m.v. schepraderen in
beweging gebracht wordt;
3 verscholen;
4 lengtemaat.
OPLOSSING
Zakelijk leider Menso Carpentier Alting (I) en regisseur Peter Oosthoek van Centrum zijn nog niet uitgestre-
AMSTERDAM Als het
aan de Raad voor de
Kunst en de Commissie-
De Boer ligt, moet toneel
groep Centrum met in
gang van het seizoen 1985-
1986 het veld ruimen voor
nieuwe gezelschappen in
Amsterdam. Minister
Brinkman van WVC
houdt deze adviezen tot
uiterlijk begin september
in beraad. Hij vreest dat,
als Centrum wordt opge
heven, dit een groot ver
lies zal zijn voor het Ne
derlandstalige toneel. Het
stimuleren van heden
daagse en eigentaalse
stukken is primair het uit
gangspunt van dit Am
sterdamse gezelschap.
Het Amsterdamse college van
B en W vindt dat toneelgroep
Centrum, zij het in afgeslankte
vorm moet blijven bestaan. Dit
heeft een woordvoerder giste
ren meegedeeld. B en W van
Amsterdam zullen hun stand
punt meedelen aan het minis
terie van WVC. Ook zullen zij
een voordracht aan de ge
meenteraad doen voor behoud
van een afgeslankt Centrum.
Het is een publiek geheim, dat
Centrum eerder om politieke
dan artistieke redenen moet
hangen. Er moet geld gevon
den worden om het nieuwe to-
neelbestel volgens plan te
kunnen invoeren. In een ge
sprek met regisseur Peter
Oosthoek en zakelijk leider
Menso Carpentier Alting
wordt deze kwestie nog eens
op een rijtje gezet.
Peter Oosthoek: „Er moet een
gezelschap verdwijnen, omdat
er geld op tafel moet komen.
Er zijn mensen met ideeën en
projecten, die veelbelovend
zijn en die moeten gehono
reerd worden. Daar zijn we
niet op tegen. We zijn zelf
voor vernieuwing en doorstro
ming".
Menso Carpentier Alting:
„Dan krijg je de vraag: waar
om moet Centrum ophouden
en niet een ander? Ik denk,
dat dit te maken heeft met het
feit, dat we een gewillig
slachtoffer zijn, omdat we al
jarenlang subsidie-perikelen
hebben. Daardoor is er een
klimaat ontstaan van: daar
deugt iets niet, want als je sub
sidie wordt ingehouden, dan
ben je slecht. Terwijl het lou
ter om organisatorische rede
nen en terwille van bezuini
gingen ging".
Vijand
„Aan de andere kant: als je
Nederlands toneel speelt en je
wijst een Nederlandse schrij
ver af, dan heb je er een vij
and bij. Als we waren doorge
gaan met het alleen maar spe
len van buitenlands toneel, zo
als in de gouden jaren met
Pinter, Edward Bond, dan
hadden we dit probleem abso
luut niet gehad. We zijn min
of meer het slachtoffer van
een beleid dat moet worden
gevoerd, maar dat nog zo in
zijn kinderschoenen staat, dat
mensen daar niet professioneel
op reageren. In dat kader krijg
je: pak Centrum maar".
Peter Oosthoek: „Toen we bij
de Raad voor de Kunst waren,
zijn er bepaalde zaken bespro
ken, waarop in positieve zin
werd gereageerd. Bij de Com
missie-De Boer, die op last van
WVC in het leven werd geroe
pen omdat het advies van de
Raad voor de Kunst unaniem
is veroordeeld, hebben we het
later ook nog eens een keer
verteld, omdat het bij ons geen
politieke, maar oprecht ge
meende overwegingen zijn. Zo
vinden we, dat als een gezel
schap niet goed functioneert,
er gekeken moet worden naar
de leiding, want die is er ver
antwoordelijk voor. We heb
ben dah ook het voorstel ge
daan om niet gezelschappen op
te heffen, maar om de artistie
ke leiding om de zoveel jaar
zonodig te vervangen. Dit
voorstel is nu min of meer
overgenomen. In onze brieven
en rapporten kun je lezen dat
we redelijk hebben vooruitge
lopen op beleidsplannen die
nu aan de orde worden ge
steld".
Lunchvoorstellingen
Menso Carpentier Alting: „We
zijn er altijd van uitgegaan dat
de voorstellingen voor zichzelf
moeten spreken. Het staat als
een paal boven water, dat de
manier waarop onze voorstel
lingen de laatste drie jaar door
het publiek en de pers zijn
ontvangen, gemiddeld dermate
hoog waren, dat er maar wei
nig gezelschappen zijn, die dit
halen. Dan heb je het onge
looflijke succes van de lunch
voorstellingen. We kunnen
alle aanvragen van schouw
burgdirecteuren niet eens ho
noreren. En zo'n voorstelling
als „Jubileum", wat echt een
hoogtepunt is. Wat we mis
schien hebben onderschat is
dat er geen rekening wordt
gehouden met wat'je produ
ceert. En dat het zo verpoliti-
seerd is. Het zou in geen ander
land voorkomen, dat een ge
zelschap dat op zoveel gebie
den historie heeft gemaakt:
het Nederlands toneel, het En
gels toneel, het werken met
een eigen theater wat toen in
Nederland een volstrekt on
ontgonnen gebied was, dat
zo'n instituut maar even aan
de dijk wordt gezet.
Wat ik echt onaanvaardbaar
vind, is dat er in het rapport
van De Boer niet wordt ge
sproken over sociale gevolgen
en een afvloeiingsregeling. Het
ministerie hoopt, dat ze daar
onderuit kunnen komen, maar
inmiddels is er een precedent
geschapen met Proloog, die
wel een afvloeiingsregeling
heeft. De kosten daarvan zul
len bij elkaar genomen derma
te hoog zijn, dat het maar de
vraag is, of deze manoeuvre
wel goedkoper is.
Als je een nieuw toneelbestel
wilt maken, waarbij iedereen
weet, dat je nooit langer een
mandaat krijgt dan voor drie
jaar, dan teken je voor dat sy
steem. Hier betreft het men
sen, die al meer dan dertig jaar
bij Centrum zitten. Die kun je
niet zomaar op straat zetten.
Het is niet netjes, dat daarover
in het rapport niets staat. Het
is meer een administratief rap
port en geen artistiek rapport.
Op het moment dat het over
toneelmaken gaat, haken ze af.
En dat is voor een commissie
waar gezelschapsdirecteuren
en schouwburgdirecteuren in
zitten onbegrijpelijk".
Nooit professioneel
Menso Carpentier Alting: „Het
Nederlands toneel wordt nooit
professioneel. Dat is iets waar
ik gek van word. Als je ziet,
hoe dit gedoe in zijn werk
gaat, dat is ook een vorm van
amateurisme. Als je ziet hoe
schrijvers reageren, als iets
van hen wordt afgewezen. Ik
geloof dat men het nog steeds
niet weet, wat het betekent als
een gezelschap een eigen thea
ter heeft, wat voor invloed dat
heeft op de werkwijze. Er ko
men dingen van de grond, zo
als vorig jaar „Blessuretijd",
naar een idee van Maria Goos.
En al die andere initiatieven.
Dat heeft allemaal te maken
met het feit dat je mensen een
kans wilt geven in het ge
bouw, dat je tot je beschikking
hebt.
Ook over de manier waarop er
nog steeds over de positie van
Peter Oosthoek wordt gespro
ken. Het is hier allang niet
meer een instituut waar Peter
de grote man is, maar meer de
stimulator. Het gaat er om een
klimaat te scheppen, waarin
een Ton Vorstenbosch, een
Guus Vleugel, maar ook een
Maria Goos aan de gang kun
nen gaan met eigen stukken".
MAX SMITH
FRANKFURT Twee
jaar na de dood van de
Westduitse regisseur Rai-
ner Werner Fassbinder
heeft een stuk van zijn
hand de algemeen-direc
teur van de opera van
Frankfurt de kop gekost.
De uit zeven leden bestaande
Raad van Beheer van de "Alte
Oper" besloot dinsdagavond
eenstemmig Ulrich Schwab op
staande voet te ontslaan, om
dat hij het stuk van Fassbinder
dat als antisemitisch was ver
oordeeld, wilde laten opvoe-
Schwab, die de opera bestuur
de sinds zij in 1981 ten koste
van 200 miljoen mark uit de as
verrees, heeft zijn ontslag ge
kregen nadat hij de gemeente
had beschuldigd van het uitoe
fenen van censuur door zich te
verzetten tegen de eerste uit
voering van Fassbinders "Het
afval, de stad en de dood".
Het spel werd in 1975 geschre
ven maar nooit opgevoerd
vanwege zijn inhoud. De
schurk in het stuk is een wel
lustige, rijke, op wraak beluste
joodse speculant die de armen
van een stad -- gemakkelijk te
herkennen als het huidige
Frankfurt uitbuit.
Walter Wallmann, de chris
tendemocratische burgemees
ter van de stad had, samen
met de sociaal-democraten en
de plaatselijke joodse gemeen
te het argument aangevoerd
dat het stuk neo-nazistische
gevoelens kon aanwakkeren.
In een korte verklaring bij het
ontslag van Schwab zei Wall
mann dat het gemeentebestuur
geen vertrouwen meer in hem
had.
De afdeling Frankfurt van de
Groenen beschuligde het
stadsbestuur van politieke in
menging in de zaken van de
opera en de vereniging van
Duitse schrijvers protesteerde
tegen "een nieuwe poging om
de produktie van een provoce
rend en polemisch toneelstuk
tegen te houden".
Burgemeester Wallmann haal
de ter verdediging van zijn
standpunt Joachim Fest aan,
de auteur van een befaamde
biografie van Hitier en mede-
-uitgever van de hoog aange
schreven Frankfurter Allge-
meine Zeitung, die het stuk
van Fassbinder noemt: „Een
voorbeeld van links fascisme
en radicale chic".
Tegenstanders van het spel
halen dialogen als de navol
gende aan: „Hij verslindt ons,
de jood. Hij drinkt ons bloed
en doet ons er naast grijpen.
Want hij een jood en wij zijn
schuldig. Ik word 's nachts
wakker met de dood letterlijk
voor ogen, een brok in mijn
keel... De jood is verantwoor
delijk, want hij doet mij mij
zelf schuldig voelen, want hij
is daar. Als hij was gebleven
waar hij vandaan kwam, als zij
hem vergast hadden, zou ik
beter kunnen slapen".
Rainer Werner Fassbinder, die
een veertigtal films maakte,
stierf in 1982 op 36-jarige leef
tijd aan een fatale dosis slaap
pillen en drugs.
LUZERN Grote namen
van orkesten, dirigenten
en solisten komen als ge
woonlijk ook dit jaar weer
voor in het programma
van het bekende muziek
festival in de Zwitserse
stad Luzern. het festijn
wordt van 15 augustus tot
en met 8 september ge
houden. Traditiegetrouw
wordt het Festival geo
pend door het Zwitserse
Festivalorkest, samenge
steld uit musici van de
Zwitserse symfonie-orkes
ten, dit keer o.l.v. Rafael
Kubelik.
Op 22 augustus geeft dit en
semble, dan onder Jean Four-
net, een speciaal in-memori-
am-concert voor de Zwitserse
componist Frank Martin, die
vele jaren van zijn leven in
Nederland woonde en werkte
en in Naarden in 1974 over
leed. Het programma van Lu
zern bestaat dit jaar in hoofd
zaak uit werken van vijf com
ponisten: Frank Martin, die
steeds meer in de belangstel
ling komt en de Tsjechen Sme-
tana, Dvorsjak, Janacek en
Martinu.
Het Concertgebouworkest, dat
in het Kunsthaus verleden
jaar onder Bernard Haitinks
leiding in twee concerten
triomfeerde, is deze keer wel
iswaar niet van de partij, maar
wel twee ensembles, die het
komend seizoen ook in Am
sterdam te beluisteren zullen
zijn: het Boston Symfonie Or
kest o.l.v. Seiji Ozawa en de
Berliner Philharmoniker on
der Herbert von Karajan.
Voorts o.a. de Londense Aca
demy of St.Martin-in-the-
fields, het Weens Philharmo-
nisch Orkest, de Tsjechische
Philharmonie uit Praag en het
Symfonie Orkest van de Beie-
re Omroep. Dirigenten resp.
Neville Marriner, Claudio Ab-
bado, Vaclav Neumann en Sir
Colin Davis. Als solist werken
o.m. mee Martha Argerich,
Bruno Leonardo Gelber en
Rudolf Firkusny, piano, Wolf
gang Schneiderhan en Josef
Suk, viool, de cellist Robert
Cohen en verder Edith Mathis,
sopraan en de baritons Roland
Hermann en Kurt Widmer.
Op het festival zijn o.a. veer
tien symfonie- en vier kamer-
concerten, een kerk- en een
koorconcert en voorts solisten
concerten te beluisteren. Spe
ciale avonden worden gewijd
aan Musica antiqua, Musica
nova, jeugd- en ouderencon-
certen en harmoniemuziek.
Ook zijn er Meestercursussen
in het conservatorium onder
leiding van musici als Malcolm
Frager en Wolfgang Schnei
derhan. Een bijzonder evene
ment wordt de realisatie in de
Jezuïtenkerk van Frank Mar
tins kerkopera „Le Mystère de
la Nativité", voor 9 solisten,
een groot en een klein ge
mengd koor, klein mannen
koor en orkest o.l.v. Roderick
Brydon. Het werk dateert uit
de jaren 1957-59.
De traditionele begeleidende
tentoonstelling in het Raad
huis te Luzern is gewijd aan
de eerder genoemde componis
ten. Uitvoerige inlichtingen en
kaartverkoop: Internationale
Musikfestwochen, Postfach
424. CH-6002 Luzern.
FRED HOOGEZAND
