Finish van abortusdebat
na veertien jaar in zicht
ijnwerkers in Rhondda vechten
~en bij voorbaat verloren strijd
NENLAND/BUITENLAND
^PSIJTHOFF PERS
Politiek
- Partij
Parlement
Ceidac Qowuwt
ZATERDAG 23 JUNI 1984 PAGINA T
is DY, GLAMOR-
S HIRE (ZUID-W A-
g - In de groene val-
sn de Rhondda ligt
l elangrijk deel van
ritse mijnwezen op
si i. Vroeger telde
24! egio van Zuid-Wales
1j eenkoolmijnen en
74 mijnwerkers. Daar-
lijft vandaag de dag
én mijn over. Haar
negebouwen leunen
laerdy (een Welse
die, merkwaardig
■*fe, melkhuis bete-
stiegen een steile heu-
Als gevolg van
07J mijnwerkersstaking
eoo! n daar al sinds meer
dj K) dagen geen steen-
meer naar de op-
B2o; kte gebracht.
159,
sso, taking of geen staking,
102, B4 gaat ook de mijn van
l63' dicht. Dit betekent dat
?43 lei van de Rhondda
M^ch ten dode opgeschre-
52,De troosteloze gehuch-
rpen en stadjes die daar
145 de eeuwwisseling zijn
n, hebben niet veel toe-
71,1 meer.
33. r was de naam Rhond-
l2a- loniem met steenkool.
05j em van het dal is on-
32' ?ar. al een het „zwarte
ofl' bracht er een beetje
«1,0 rt. Vele generaties van
43, rkers hebben er diep
33> de grond met hard
n hun brood verdiend.
82,'
«7; goud
J]' ïondda is de „zwarte
43j mijn van Wales. Toen
^»de eeuwwisseling ont-
20 rerd dat de ondergrond
is, enkolen zat, stroomden
iwermen arbeiders met
M.Arrouwen en kinderen
et dal van de rivier de
da om daar hun brood-
ig te zoeken. Het was
sh naar het zwarte goud.
1 de particuliere mijnen
r verdiende net genoeg
/c leven te blijven. Alleen
M [enaars van de mijnen
1 schatrijk.
'ftiale, hygiënische en me-
toestanden waren zo
dat de nieuwe bewe
id an de Rhondda Valley
een revolutionaire
5hg aannamen. „Lang
Be Britse Labourpartij ge-
J werd, hadden wij hier al
Jsten", vertelt de gepen-
.erde mijnwerker Will
Gardner (84), die er geboren
en getogen is. „De 50.000 mijn
werkers van vroeger waren
heel arme mensen", zegt hij en
vertelt een gruwelijk verhaal
over zijn vader, die bij een
mijnontploffing om het leven
kwam. Andere arbeiders wa
ren zwaar gewond aan de be
nen. Zij werden in een huis
gebracht waar de mensen za
ten te eten. De gewonden wer
den daar gewoon op tafel ge
legd en hun benen geampu
teerd.
Will Gardner spreekt van de
tijd toen het dal nog 160.000
inwoners had. Door de mijns-
luitingen is dit cijfer tot nau
welijks de helft teruggelopen.
In het dorp Ferndale, waarvan
Maerdy een gehucht is, komen
de muzikanten van de Cory
Band dagelijks bijeen om te re
peteren voor het aanstaande
gouden jubileum van hun fan
fare. Het is een goede band,
die in het verleden veel prij
zen heeft gewonnen. Maar
vandaag de dag kan hij niet
meer meedingen in de wed
strijden van de Nationale
Steen kolen raad, de algemene
directie van de Britse staats
mijnen. Het reglement schrijft
immers voor dat de deelne
mende fanfares voor minstens
de helft uit werkende mijn
werkers moeten bestaan. Om
dat er nog maar één mijn is,
krijgt Ferndale niet meer zo
veel musicerende mijnwerkers
bij elkaar.
Klein Moskou
Ook de laatste mijn van Maer
dy wordt dus gesloten, omdat
ze haar rentabiliteit verloren
heeft. Deze beslissing dateert
van voor het moment dat vak
bondsbaas Arthur Scargill een
nationale actie ontketende uit
protest tegen een nieuwe ver
laging van de produktie, die
volgens hem onvermijdbaar
zou leiden tot het verlies van
nog eens 20.000 arbeidsplaat
sen in minstens 20 mijnen.
De mijnwerkers van Maerdy
hebben de stakingsoproep van
Arthur Scargill nauwgezet op
gevolgd. Het zijn militante jon
gens, die de oude bijnaam van
hun mijn, „Klein Moskou", eer
aandoen. Die benaming da
teert uit de jaren twintig, toen
de steenkoolmijn van Maerdy
een communistisch broeinest
was. In de Rhondda raak je
zo'n bijnaam niet nauw kwijt.
De stakers van Maerdy weten
dat zij voor zichzelf niets meer
kunnen winnen. Hun actie is
van symbolische aard. Zij zijn
de laatste mijnwerkers van de
Rhondda, die tegen hun onaf
wendbaar lot vechten. „Wij
geven onze broodwinning niet
op zonder er voor te strijden",
zegt Meirion Price (28), een
van de jongere mijnwerkers
van Maerdy. Hij heeft nog
twee oudere broers in de mijn.
Hun vader en grootvader wa
ren ook mijnwerkers. „Vanuit
ons ouderlijk huis kon je de
machinegebouwen van drie
mijnen zien", herinnert Mei
rion zich nog. „Die zijn nu al
lemaal verdwenen".
Meirion en zijn broers vinden
dat zij het niet alleen aan zich
zelf, maar ook aan hun voor
zaten verschuldigd zijn om op
standig te reageren op de be
slissingen van de Nationale
Steenkolenraad. Meirion's
echtgenote Julie is het met
hen eens. Zij moet wel, want
als zij er anders over dacht,
zou het vaak ruzie zijn in huis.
Harde tijd
Voor de gezinnen van alle sta
kende mijnwerkers is het een
harde tijd. Hun vakbond be
taalt geen stakingsgeld en zij
trekken niet veel steun. Ge
meentebelasting, gas en elek
triciteit moeten betaald wor
den. Daarnaast zijn er de afbe
talingen van hypotheken en
van auto's, tv's en video-appa-
ratuur, die zij zich aangeschaft
hadden vóór het huidige con
flict begon.
Voor eten en drinken blijft
niet veel geld over, maar Julie
Price houdt het hoofd koel. Zij
voedt haar gezin met goedko
pe snacks. „Niemand klaagt
dat er geen vlees meer in huis
komt", vertelt ze, „maar als
mijn zoontje van vier jaar met
dit warme weer naar een ijsje
vraagt, doet het mij wel pijn
dat ik nee moet zeggen".
Haar man Meirion: „Wij moe
ten ons er doorheen slaan.
Niemand weet beter dan wij
wat het betekent wanneer mij
Het naargeestige toekomstbeeld van een groot aantal Britse mijnwerkersdorpen: vervallen straten
met op de achtergrond de verlaten mijn.
nen gesloten worden. Wij zijn
met dit probleem opgegroeid.
Wie het niet begrijpt, moet
hier maar eens komen kij
ken".
Na de sluiting van de mijn van
Maerdy zullen weer honder
den mannen van nog geen 40
jaar voor de rest van hun le
ven werkloos zijn. De econo
mische weerslag daarvan is
dramatisch. Net zoals vroeger,
zullen er ook nu weer vele
winkeliers zich gedwongen
zien hun zaak te sluiten. In de
vervallen straten van de
Rhondda-gemeenten hangt
een naargeestige stemming. Er
rijden al jaren geen treinen
meer. De toekomst is uitzicht
loos.
Sporen verdwenen
Tegen het einde van de eeuw
zullen in de vallei van de
Rhondda praktisch alle sporen
van het mijnwezen verdwenen
zijn. Dan blijft nog één steen
kolenmijn over: die van Ty
Mawr-Lewis Merthyr, die af
gelopen juli gesloten werd.
Daar wordt nu een museum
van gemaakt. Men hoopt dat
jaarlijks ten minste 200.000 be
zoekers te trekken.
„We moeten toch ergens be
ginnen om de Rhondda een
ander karakter te geven", zegt
Tony Roberts, ondervoorzitter
van het gemeentebestuur van
Tonypandy. „Een museum is
zeker geen kwaad idee". Maar
de werkloze mijnwerkers en
hun gezinnen in de vallei van
de Rhondda willen niet graag
levende museumstukken wor
den. De harde geschiedenis
van het mijnwezen in hun val
lei is voor hen bijna even on
prettig om aan te denken als
de nare toekomst, die zij voor
de boeg hebben.
ROGER SIMONS
it uw krant naar
-TENEN
4aagse
ske touring-,
JRREIS ƒ495.-
TREK MAANDAG
LI A.S.
»n stad met veel cultuur,
geschiedenis. Voor wie van de
pracht van deze keizerstad wil
hebben wl| weer enige
reizen naar Oostenrijk
liseerd. Het vertrek is maandag,
vanuit Oen Haag en Rotterdam
Keulen. Franklurt, Wurzburg
it overnachtingshotel in
"«wind wordt gereden.
gaat het vla Neurenberg door het Donaudal, Passau, LJnz en St. Polten
olMesserer (met overdekt zwembad).
8Mdag rondrit door Wenen en bezoeken aan de St. Stephansdom. de Kalser-appartementen. de Staatsopera en de
jjlulurm. onder leiding van een Nederlandse gids. Tijdens de avonduren bezoek aan hel Prater. Donderdag staat het slot
0 (nbrunn op het programma, "s Avonds wordt desgewenst gelegenheid geboden tot het bijwonen van een voorstelling in
oWksoper. Vrijdag volgt een tocht door het prachtige Wlenerwald met o.a. bezoek aan Mayerllng en 's avonds bezoeken
Op Heurlgen (wijngaardenier) In het wijndorpje Grlnzfng.
®»dag kan 's morgens een wandeling in de prachtige omgeving van het hotel worden gemaakt en Is er "s middags
0 (enheid om op eigen wijze Wenen te verkennen of te winkelen. Zondag vertrek via St. Polten naar Salzburg, waar een
0 Srondrit wordt gemaakt en gelegenheid is om te lunchen. Vla Rosenheim. Münehen naar Gelselwlnd. Maandag via
fifurt. Keulen en Venlo terug, nadat onderweg het afscheidsdiner is gebruikt.
bijzonder gevarieerde reis bedraagt slechts 495." per persoon
2-persoonskamer met douche en tollet en halfpenslon logies, ontbijt diner) Inclusief het
De toeslag voor een öönper3oonskamer bedraagt 50.-. De entrees zijn eveneens Inbegrepen. Reis-
6.- per persoon 5.- poliskosten en assurantiebelasting. Annuleringsverzekering 3 1/2% van de
poliskosten en asaurantlebelastlng.
ir Michelndorf v\
ir gelogeerd wordt In
Hingen en boekingen telefonisch
070-190882 (van maendag
vrijdag van 9 tot 16 uur) of
xnlijk in onze vestigingen
itraat 71. Den Haag op de hoek
ui. en Cooisingei 67.
kdam (t.o. stadhuis).
POSTBUS 16050
2500 AA 'S-GRAVENHAGE
TEL 070-190682
SKE EN WISKE DE LIEVE LILLEHAM
DEN HAAG De politie
ke discussie over het abor
tusvraagstuk nadert ein
delijk haar voltooiing.
Veertien jaar lang heeft
het parlement zich in alle
toonaarden met deze zaak
bezig gehouden. Nadat
een aantal wetsontwer
pen, waarin de zwanger
schapsafbreking werd ge
regeld, aan het Binnenhof
was gesneuveld, haalde in
het voorjaar van 1981 een
wetsontwerp van de toen
malige ministers De Rui
ter en Ginjaar de politieke
eindstreep. Met een mi
nieme meerderheid keur
den de beide Kamers der
Staten-Generaal het ont
werp goed. Op eieren lo
pend en zich hullend in
een moeilijk doordringba-
re woordennevel wisten
de beide verantwoordelij
ke bewindslieden het bro
ze compromis tussen CDA
en VVD door de Kamers
te loodsen.
Daarna werd het geruime tijd
stil rond de abortuskwestie.
Het wachten was op het mo
ment dat de wet zou worden
ingevoerd. Dat kon niet zo
maar. Indertijd was afgespro
ken dat een aantal onderdelen
van de wet nog nader geregeld
zou worden in een „Algemene
maatregel van bestuur". De
abortuswet zou pas van kracht
kunnen worden als deze
Amvb zou zijn opgesteld. Een
vergelijking kan worden ge
trokken met iemand die een
auto bezit, maar nog geen rij
bewijs heeft. Net zomin als hij
zonder dat bewijs met zijn wa
gen de weg op mag, kan de
abortuswet in praktijk worden
gebracht zonder Amvb.
Gedetailleerd
Drie jaar heeft het parlement
op de uitvoeringsmaatregel
moeten wachten en al die tijd
is de (illegale) abortuspraktijk
zoals die in de loop der jaren
in klinieken en ziekenhuizen
was gegroeid, voortgezet.
Evenals over de wet zelf is ook
over de Amvb heel wat afge
praat door de coalitiepartners
CDA en VVD. althans door de
vertegenwoordigers daarvan
in het kabinet. En zo werd de
Amvb eveneens een moeizaam
compromis tussen twee ogen
schijnlijk onverenigbare stand
punten. De liberalen, die zoals
bekend een veel ruimere op
vatting over het abortusvraag
stuk hebben dan het CDA,
willen niet dat de wet in de
praktijk een strak keurslijf
wordt waarin voor vrouwen
die om een abortus vragen en
artsen die de ingreep moeten
verrichten nauwelijks meer
enige bewegingsvrijheid be
staat. De VVD vindt hierin de
PvdA en de kleine progressie
ve fracties aan haar zijde. Het
CDA daarentegen wil de uit
voering van abortussen het
liefst gedetailleerd regelen. De
christen-democraten staan met
hun standpunt in feite alleen.
De kleine christelijke fracties,
SGP, RPF en GPV, zijn in
principe tegen abortus en vin
den dat een zwangerschap al
leen bij hoge uitzondering mag
worden afgebroken, bijvoor
beeld als de gezondheid van de
vrouw ernstig gevaar loopt.
Dit „nee, tenzij" gaat het CDA
te ver.
De Algemene maatregel van
bestuur bij de abortuswet
mocht dan nog net de goed
keuring van de VVD-minis-
ters in het kabinet hebben ge
kregen, de liberale Tweede-
Kamerfractie was er beslist
niet voor honderd procent
over te spreken. De bezwaren
van de VVD richtten zich
vooral op drie punten. Ten
eerste vroeg men zich af,
waarom het kabinet niet tege
lijk met de Amvb had aange
kondigd dat abortussen die in
een kliniek worden verricht
voortaan ook via het zieken
fonds zouden kunnen worden
betaald. Een abortus die
plaatsvindt in een ziekenhuis
is momenteel al in het zieken
fondspakket opgenomen. „Ge
lijke monniken, gelijke kap
pen", redeneert de VVD, daar
in bijgevallen door de progres
sieve fracties.
Betuttelend
In de tweede plaats wenste de
liberale fractie een soepeler
opstelling van de overheid je
gens de samenwerking tussen
abortusklinieken en zieken
huizen. Zo'n samenwerkings
verband is verplicht als een
abortuskliniek zwangerschap
pen van meer dan 13 weken
wil afbreken. Indien zich
daarbij medische complicaties
zouden voordoen, moet een
kliniek altijd de hulp kunnen
inroepen van een ziekenhuis.
In de Amvb wordt gesproken
van een ziekenhuis „in de om
geving" van de kliniek. Nu
zijn er echter ziekenhuizen
van protestantse en rooms-ka-
tholieke signatuur, die weige-
ren een samenwerkingsver
band met een naburige abor
tuskliniek aan te gaan. Wat
dan? Volgens de VVD en de
linkse partijen moet een kli
niek in zo'n geval worden toe
gestaan, samenwerking te zoe
ken met een ziekenhuis dat
een aantal kilometers verder
op ligt.
Ten derde verzette de VVD
zich tegen artikel 28 van de
Amvb, waarin gesproken
wordt over het toezicht dat de
inspectie voor de volksgezond
heid moet uitoefenen op de
abortuspraktijk. Een arts die
een abortus verricht moet aan
tekeningen maken van zijn
bevindingen en deze notities
(achteraf) ter inzage geven aan
de inspectie. In het door de
VVD gewraakte artikel 28
wordt de controle van de in
spectie nogal zwaar aangezet.
Van de arts werd volgens de
Amvb verwacht dat hij zeer
gedetailleerde rapportjes zou
schrijven en bovendien schiep
de Amvb de mogelijkheid dat
de arts door de inspectie voor
elkndividueel geval op het
matje kon worden geroepen.
Onnodig betuttelend, vonden
de VVD en de linkse oppositie.
Hierdoor zou een arts bij de
voorbereiding en de verrich
ting van een abortus voortdu
rend het gevoel kunnen heb
ben op de vingers te worden
gekeken door de inspectie. Dat
betekende een aantasting van
het in de wet vastgelegde prin
cipe dat de vrouw en de arts
samen over een abortus beslis
sen. In feite zou het straks de
arts worden, die (uit vrees
voor de inspectie) de zwaarste
stem in het kapittel zou krij
gen. VVD-woordvoerder Dick
Dees diende daarom een motie
in met het verzoek aan het ka
binet, het bewuste Amvb-arti-
kel te schrappen. Het was dui
delijk dat deze motie de steun
van een flinke meerderheid
zou verwerven.
Addertje
Minister Brinkman, die de
Amvb in de Kamer verdedig
de (herhaaldelijk onzeker naar
boven blikkend, waar zijn
ambtelijke adviseurs in een
loge het dabat volgden) kwam
de VVD en de oppositie op één
punt geheel tegemoet, name
lijk in de kwestie rond het sa
menwerkingsverband tussen
klinieken en ziekenhuizen. De
minister beloofde dat dit in de
praktijk soepel zou worden be
keken, zodat een abortuskli
niek niet in moeilijkheden
hoeft te komen als het dichtst
bijzijnde ziekenhuis elke sa
menwerking afwijst.
Ten aanzien van de opneming
van „kliniek-abortussen" in
het ziekenfondspakket hield
Brinkman het been stijf. Het
kabinet is van plan het gehele
ziekenfondspakket te herzien
en mogelijk uit te dunnen. Pas
bij die herziening zal worden
bekeken of abortussen al dan
niet in het pakket moeten
worden opgenomen.
In de kwestie rond het omstre
den artikel 28 van de Amvb
deed Brinkman een kleine
stap in de richting van de
kmermeerderheid. Hij kortte
het artikel een beetje in, waar
door er nu alleen nog staat dat
de inspectie voor de volksge
zondheid aan de hand van de
gegevens van de arts moet
kunnen nagaan of deze zich
aan de abortuswet heeft ge
houden. Dat leek op het eerste
gezicht een flinke tegemoetko
ming, ware het niet dat Brink
man vervolgens een addertje
onder het gras vandaan tover
de. Hij breidde de schriftelijke
toelichting bij de Amvb uit
met een aantal criteria, aan de
hand waarvan de inspectie de
abortussen moet beoordelen
Overigens vloeien deze toets
stenen alle voort uit de wet,
dus wat dat betreft is er niets
op aan te merken. De arts
moet zich immers aan de wet
houden en derhalve dient hij
in gesprekken met de vrouw
en eventueel met deskundigen
na te gaan of een abortus on
ontkoombaar is en of de
vrouw in vrijwilligheid tot
haar beslissing is gekomen.
Wat de VVD en de oppositie
wél steekt, is dat de arts nu via
een achterdeur toch weer
wordt gedwongen, een vrij ge
detailleerd verslag te maken.
Een lichtpunt voor deze partij
en is echter weer. dat Brink
man de Kamer heeft verze
kerd dat de geneeskundige in
spectie niet elk individueel ge
val aan controle zal onderwer
pen. De toetsing achteraf zal
steekproefsgewijs aan de hand
van een hele reeks gevallen
worden toegepast.
Aanstaande dinsdag wil de
Kamer het debat over de uit
voering van de abortuswet af
ronden. Verwacht wordt dat
de VVD de controle-kwestie
na enig gesputter uiteindelijk
wel zal slikken. Als conflict
stof rest dan alleen nog de li
berale en progressieve wens
tot opneming van alle abortus
sen in het ziekenfondspakket.
Wat dat betreft houdt de VVD
voet bij stuk. zo verzekeren de
liberalen iedereen die het
maar horen wil. Het is vol
strekt duister hoe het kabinet
zal reageren op een door een
ruime meerderheid van de
Kamer aangenomen motie
over de ziekenfondskwestie.
Zeker is in elk geval, dat het
debat wat dat aangaat volgen
de week nog wel enig vuur
werk zal opleveren.
DICK VAN RIETSCHOTEN*.
