ZOLA
BUDD -
is nu al
melkkoetje
commercie
mal
ZATERDAG 16 JUNI 1984
IIEN Het leven van Zola
valt uiteen in drie episodes,
rste episode, die van voor 5
i 1984, speelt zich af in het
erdonker, omdat het Zola
J en haar familie verboden is
anderen dan de Daily Mail
)ver te praten. Toen ze echter
e vijfde januari het onaantast-
geaehte wereldrecord van de
iikaanse Mary Decker op de
Imeter met maar liefst 6,5 se-
pn verbeterde (15.01,83), kwam
iortieve golf van publiciteit op
Vanaf 24 maart, de dag dat zij
>men onverwacht in Engeland
wam, nam niet alleen de com-
ie bezit van haar, maar week-
ook kritiek los over de voor
tbehandeling die zij in haar
ve „vaderland" ontving,
ritiek bereikte zijn hoogtepunt
Zola Budd in recordtempo de
t nationaliteit toegemeten
Tien dagen duurde het
ts voordat de kleine wonder-
ter het Britse paspoort kreeg,
jl dat normaal gesproken min-
twee jaar duurt. In politiek
land wekte deze gang van za-
ie nodige wrevel. Politici van
richtingen vonden elkaar in
kritieken.
anzinmg
anglicaanse commissie voor so-
zaken schreef bijvoorbeeld
de minister van binnenlandse
n: „De vermindering van het
h^I statenlozen en de hereniging
^gescheiden families zijn veel
■hter zaken dan de promotie
de een of andere sportieve
»an".
conservatief Nicholas Fairbaim
nog kwader: „Het is waanzin-
er zijn genoeg mensen met
veel rechten als dit meisje. Het
n te verfoeien idee als zou er
Speciaals zijn aan sport. Sport
|t op een abominabele wijze
I ruikt door de supermachten en
$1 door de communistische lan-
Whls een soort mannelijkheids-
^jool". Hoewel die woorden van
aairn destijds geen betrekking
H len op de naturalisatie van
Budd werden ze de voorbije
kle weer actueel door de boy-
si'an de Olympische Spelen van
Angeles door een groot aantal
registreerd
2oaloiiiMM
^Britse ministerie van binnen-
£&e zaken bleef echter onbewo-
[H|>ij alle kritiek en wees de sug-
Vè van de hand als zou Zola
.i genaturaliseerd zijn. Een
|?:dvoerder van BZ meldde:
Budd is niet genaturaliseerd,
-j slechts geregistreerd als Brit-
£j>gezetene. Dat is gebeurd op
yd van de immigratiebepalin-
die een uitzondering maken
lT; indieners, die jonger zijn dan
.ptien jaar".
«omt zelfs nog meer bij. Een re-
van de Daily Mail had ont-
dat Zola's grootvader de Britse
finaliteit bezat en zodoende be-
.^Kjk haar vader die. Twee we-'
voordat de familie Budd op
!nhrow landde zou haar vader
een Brits paspoort hebben ge-
j"ten.
f:r Frank Budd liet twee weken
2 het onverwachte vertrek naar
Inland nog telefonisch aan een
jT/e verslaggever weten: „Ik ver
hit zeker niet dat er iets gebeurt
^de Olympische Spelen. Zola is
«miet rijp om een geheel nieuw
te beginnen. Het zou net zo-
J^ijn als de eerste man op de
oJi, niet wetend wat er zou ge-
Efen, wat voor gevolgen het zou
Ljjen. We vragen geen nationali-
"rerandering aan
^725 maart vertrokken vader
Ik Budd, moeder Tossie en Zola
•^Vanaf het vliegveld Jan Smuts
^Johannesburg naar Engeland,
aan boord een verslaggever
«de Daily Mail, de krant die de
.Jts verzorgde en hen tot aan
"bekend worden van haar „na-
«■isatie" verborgen hield ergens
ngeland.
1 andere dochters en een zoon
in achter, evenals een verbou-
rierde Pieter Labuschagne, haar
er die haar overigens enkele
tn later achterna zou reizen, en
jOnthutste voorzitter van de
afrikaanse atletiekbond, Char-
Vieuwoudt. Hij zond haar op
naar de „nieuwe wereld" een
JSchap mee.
Kir het buitenland gaan is het-
ije als in het diepe te worden
Heten zonder te kunnen zwem-
•J In wedstrijden daar is het
oorlog. Onze atleten hebben
'"beschermd leven, omdat wij de
,Js strikt naleven. In Europa
8$ je handen en voeten gebrui-
Kijk eens naar Zola. Ze is
tenger en erg verlegen. Het
Jme echt voor haar dat ze deze
gjgedaan heeft".
idool
eiluid-Afrika was Zola Budd in-
^els een idool geworden. Niet
l4le ene dag op de andere, want
'°loemfontein en Leliehoek had
enkele jaren de atletieklief-
*iers in vervoering gebracht
^haar prestaties. Zola zelf werd
°6 mei 1966 in Bloemfontein ge
it en is dus net 18 jaar. Haar
efc was drukker. Met haar ge-
lichaamslengte van 1.58 me-
?I)n het „vlieggewicht" van 38
to was zij aanvankelijk een on-
I lllende verschijning. Pieter La-
hagne, een geschiedenisleraar
^helemaal wild is van atletiek,
itnaar zes jaar geleden lopen in
;|fchoek, maar geraakte niet on-
^de indruk. „Met die frêle li-
'^msbouw zal zij het nooit ver
vï>pen in de atletiek", meldde
Uoen. Labuschagne wist echter
'(dat Zola Budd een geweldige
^long-inhoud heeft en een wel-
ideale verhouding longcapa-
at-lichaamsgewicht bezit, die de
op blessures uiterst miniem
Ze is niet in het bezit van een internationaal erkende titel. Evenmin is haar naam te
vinden op de officiële recordlijsten in de atletiekwereld. Toch is Zola Budd al
sedert 5 januari van dit jaar wereldnieuws. Niettemin lees je nergens interviews
met de atlete, die dieper ingaan op haar sportieve verleden, of op haar visie op de
huidige en toekomstige (bijvoorbeeld olympische) verwachtingen. Bijna nergens.
Alleen Engeland wordt van haar doen en laten op de hoogte gehouden door de
Daily Mail, het dagblad dat zich exclusief verzekerd heeft van alle
publiciteitsrechten rond de kleine wonderloopster. Bijna 90.000 gulden vraagt de
Daily Mail aan andere media voor een interview met de loopster, wist de Duitse
Stern vorige week te melden. Don Short van het publiciteitssyndicaat rond Zola
Budd wijst die veronderstelling echter als „absurd" van de hand. Short: „Dat is
onzin, we geven gewoon niemand toestemming voor een interview met haar". Het
uittekenen van Zola Budd, aan de hand van haar eigen woorden, is daardoor dan
ook onmogelijk. Maar via allerlei publikaties krijgt men toch een goed beeld van
haar.
Persconferenties moe(s)ten de 17-jarige atlete en haar Zuidafrikaanse coach Pieter Labu
schagne aan de lopende band geven.
maakt. Daar kwam hij pas veel la
ter achter.
Want Labuschagne ontfermde zich
toch over de kleine Zola Budd, on
danks het feit dat velen meer zagen
in Stephanie Gerber, ook uit
Bloemfontein afkomstig en een
meisje met een prachtige stijl. Zij
was in die tijd op de 3000 meter
maar liefst 40 seconden sneller dan
de 14-jarige Budd.
Uitzondering
Maar Zola Budd is één van de uit
zonderingen, die talent koppelen
aan inzet, aan training. Thuis, in
Bloemfontein, stond ze elke mor
gen erg vroeg op. Tussen vijf uur
en half zes. Na het ontbijt maakte
ze huiswerk, ze studeerde politieke
wetenschappen en de taal „Zuid
Sotho" en vroeg vervolgens haar
ouders haar naar Leliehoek te
brengen, naar haar trainer Pieter
Labuschagne, die zijn wijsheid uit
Amerikaanse atletiekboeken heeft
gehaald. De kleine Zola nam geen
genoegen met een plaats in de
schaduw van anderen. Aan de
hand van Labuschagne trainde ze
elke week zo'n 140 kilometer, op
blote voeten. „Zo gek is dat niet
verklaarde haar trainer later eens,
„want in ons klimaat lopen bijna
alle kinderen blootsvoets. Ik heb
wel eens geprobeerd Zola op spikes
te laten lopen, maar na een paar
ronden trok ze ze alweer uit. Ze
voelde zich belemmerd".
Daar in Leliehoek, bijna 500 kilo
meter ten zuiden van de hoofdstad
Johannesburg presteerde Zola
Budd wat het gemeentebestuur in
de voorgaande jaren niet was ge
lukt. Het gemeentebestuur trok en
kele jaren daarvoor 60.000 gulden
uit voor een publiciteitscampagne
om de stad meer bekendheid te ge
ven. Die planning mislukte, maar
Zola Budd fikste dat in haar eentje
door naar de wereldtop te snellen.
In een ideale omgeving waarvan
Labuschagne zegt: „Dit is een
plaats van rust, waar we zonder
druk kunnen trainen".
Geen moeite
En de kleine atlete had helemaal
geen moeite met de zware training
en. In haar vriej tijd of als ze zich
niet goed voelde, luisterde ze naar
muziek (onder meer Bach). In de
avonduren keek ze veel televisie,
ze volgde zo mogelijk elke sportuit-
zending en Manchester United was
haar favoriete voetbalclub. Hoewel
sommigen haar voor een atletiek-
freak versleten werkte Zola Budd
haar trainingsarbeid met plezier af.
„In het lopen vind ik een voldoe
ning, die ik nergens anders vind",
was haar motivatie. „Ik mis niet,
wat anderen een sociaal leven zul
len noemen".
Trainingsarbeid van vier maanden
mondde uit in een verbetering van
haar persoonlijk record op de 1500
meter van 4.19 minuten naar 4.09.
„Op dat moment besefte ik pas dat
ze erg goed was", gaf haar trainer
later te verstaan. De grote door
braak kwam echter op 5 januari
van dit jaar, na in eigen land veer
tien provinciale records verbeterd
te hebben. Haar roem groeide over
de landsgrens, ze werd wereldwijd
bekend. In Stellenbosch verbeterde
ze het wereldrecord op de 5000 me
ter van de Amerikaanse Mary Dec
ker met meer dan zes seconden. Al
haar tegenstreefsters in die race
werden een of meer keren gedub
beld. En de omstandigheden waren
toen verre van ideaal. Felle wind
maakte een goede tijd eigenlijk on
mogelijk, maar Zola Budd leek er
geen hinder van te ondervinden.
Publiciteit
En hoewel haar tijd van 15.01,83
nooit officieel in de recordboeken
zal worden opgenomen vanwege de
boycot van Zuid-Afrika verander
de die prestatie haar leefpatroon
volkomen. Eerst al in eigen land,
waar ze volgens geruchten beloond
werd met een auto, een levende
koe en een geldbedrag van 135.000
gulden, dat voor haar bewaard zou
worden in een „trust" zodat ze aan
de internationale amateurregels
zou blijven voldoen.
De publiciteit die vanaf dat mo
ment op haar neerdaalde, heeft
Zola Budd zelf het meest verbaasd.
Tegenover een Amerikaanse jour
naliste heeft zij zich eens laten ont
vallen: „Soms sta ik op en denk: ik
wou dat de wereld niet zo op me
lette". Nadien werd de Afrikaanse
benaderd door meer dan tien Ame
rikaanse universiteiten, die haar
een studiebeurs aanboden. De 65-
grige Engelsman Henry Allen uit
irmingham deed haar een huwe
lijksaanzoek. „In het belang van
Budd", liet hij weten, „om haar op
die wijze de Engelse nationaliteit te
bezorgen".
Haar vader wimpelde echter ieder
een af. „Als we naar Amerika
gaan, gaan we als familie: vrouw,
man, zoon en vier dochters. We
willen geen dubbel leven leiden.
Bovendien hebben we voor Zola in
Afrika een decor geschapen waarin
ze goed presteert. Waarom zouden
we dan vertrekken?"
Zola Budd, die moeite had met de
Afrikaanse boycot, wilde eveneens
haar land niet verloochenen. „De
boycot is oneerlijk. Wat heeft sport
te maken met politiek en waarom
wordt vooral de sport gebruikt om
ons in een isolement te brengen.
Het helpt toch niets". Ook Pieter
Labuschagne had de teleurstelling
over de boycot meerdere malen be
speurd bij Zola. Labuschagne: „In
haar ogen kan ik zien dat ze graag
wedstrijden in het buitenland wü
lopen, maar ze kent de tragedie
van de politiek. Het is een schande
dat zij door de boycot nu een poli
tieke figuur geworden is".
Frank Budd, de vader van het
Zuidafrikaanse wonderloopstertje
Zola Budd, moest het uiteindelijk
toch afleggen tegen de „macht van
het grote geld". Hoewel er op het
moment dat het gezin Zuid-Afrika
vaarwel zei, nog geen sprake van
miljoenen verdiensten was, moet
de meer dan normale interesse die
men van de zijde van de Daily Mail
voor Zola aan de dag legde vader
Frank Budd toch de ogen hebben
geopend.
Het gezin werd en wordt zo goed
afgeschermd door de Engelse krant
dat zelfs de bestuursleden van de
Engelse atletiekbonden uit de
krant moesten vernemen dat Zola
Budd in Engeland was aangeko
men. Op onze vraag of Zola Budd
voor buitenstaanders te spreken
was, liet een woordvoerder van de
bond zich ontvallen: „We weten
zelf niet eens waar Zola Budd ver
blijft. De enigen die daarvan op de
hoogte zijn, zijn twee journalisten
van de Mail".
De krant heeft, volgens geruchten,
een miljoen gulden gestort in een
trustfonds op naam van Zola Budd,
in ruil voor alle publiciteit rond de
tengere Zuidafrikaanse. Er wordt
zelfs al gesproken over een boek
over het leven van Zola Budd. Don
Short, van het publiciteitssyndicaat
van de Mail, verklaarde tegenover
een journalist „Zola is een fantas
tisch bezit. We hebben nog een
paar dingen nodig om de zaak af te
ronden".
Publicitair gezien komt de Britten
de boycot van de Olympische Spe
len door Rusland en de DDR mis
schien nog goed van pas. En als
Zola straks met gouden medailles
terugkeert uit Amerika, zal nie
mand lang praten over de afwezig
heid van de Oostblokatletes en
stijgt haar marktwaarde alleen nog
maar.
Grote vinger
Trouwens behalve de Daily Mail
lijkt ook McCormack International
Management een grote vinger in de
pap te hebben. Dit bureau, dan bij
na alle grote tennissterren van de
wereld onder contract heeft, zou
ook een aandeel hebben in Zola
Budd. Frank McCormack, de grote
baas, spreekt echter tegen: „Sedert
Zola in Engeland is hebben we
niets meer van haar gehoord", ver
klaart hij.
Hij neemt zelfs enige afstand van
De hardloopster
uit Zuid-Afrika
maakt ai flink
gebruik van haar
nieuwe, Britse
paspoort.
Zola Budd door te zeggen: „Het ge
sol met zo'n jonge atlete is gevaar
lijk".
Feit blijft echter dat Amerikanen
heel wat geld op tafel willen leggen
voor de grote confrontatie tussen
„hun" Mary Decker, de tweevoudig
wereldkampioene en Zola Budd.
Ook Denis Howell de Britse La
bour-minister voor sportzaken
heeft openlijk afstand genomen
van de „affaire-Zola Budd". „Het
ministerie van binnenlandse zaken
is gemanipuleerd door commerciële
belangen", liet hij weten toen hij
geconfronteerd werd met de snelle
naturalisatie (registratie volgens de
Engelse regering).
Demonstraties
Nu Zola Budd in recordtempo een
Engels paspoort overhandigd heeft
gekregen, zijn de problemen echter
nog lang niet voorbij. Afgezien van
de kritiek op de wijze, en de snel
heid daarvan, waarop ze haar pas
poort gekregen heeft, blijft haar
Zuidafrikaanse afkomst haar ach
tervolgen, ook al deed ze daar on
langs afstand van. In de eerste
plaats door de anti-apartheid-bewe
ging, die al enkele malen heeft
aangekondigd protestdemonstraties
te houden op plaatsen waar Zola
zou lopen. Dat leidde er onder
meer toe dat zij een voorgenomen
race in Crawley liet schieten. Het
Labour-bestuur van die gemeente
had zich, door een aangekondigde
manifestatie bij de opening van een
nieuw sportcomplex, zorgen ge
maakt over de komst van Zola
Budd en was maar wat blij dat ze
daarvan afzag. Burgemeester Al
Pegley verklaarde toen: „We zou
den de start van Zola niet hebben
verhinderd, maar het zou Labour
wel in verlegenheid hebben kun
nen brengen omdat het grootste ge
deelte van de partj tegen haar
komst is".
Ondertussen had Zola Budd, die
een dag na haar aankomst in Enge
land, al weer trainde, haar talenten
in Engeland al onder bewijs ge
steld. In Dartford, waar ze voor het
eerst een wedstrijd op spikes lier»,
verbeterde ze namelijk het Engels
junioren record op de 3000 meter
(9,03 minuten) en haalde meteen de
olympische limiet. En dat gebeurde
juist op een ouderwetse gravelbaan.
Vorige week scoorde ze bloots
voets 8.40,22 op die afstand, een
Europees juniorenrecord en de bes
te seizoenprestatie dit jaar.
Protesten
Maar soms is talent ook niet alles
en wordt ook het nationaliteitsge
voel naar de achtergrond geban
nen, wanneer anderen hun posities
in gevaar gebracht zien. Christine
Boxer en Ruth Smeeth, twee atletes
van Aldershot, Farnham District
Club. de atletiekvereniging waar
van Zola inmiddels lid geworden is,
verklaarden zich te verzetten tegen
een olympische afvaardiging van
de kleine Budd. Ook Wendy Sly,
één van de toonaangevende mid-
denlange-afstandsloopsters van En
geland maakte zich kwaad: „Ik heb
zonder hulp van de bond een door
braak geforceerd", liet zij weten,
„en nu staat diezelfde bond op zijn
kop om een uit Zuid-Afrika afkom
stig meisje naar Los Angeles te
krijgen. Als je in Engeland van
club verandert moet je een jaar
wachten voordat je weer voor de
nationale ploeg mag uitkomen. Dat
zou toch minstens ook zo moeten
zijn als je van nationaliteit wis
selt".
Reglementen
De Olympische Spelen blijven na
tuurlijk het hoofddoel voor zowel
Zola Budd als de publiciteitsmedia
om haar heen, die hopen veel geld
te kunnen verdienen. Ook al wordt
er door de begeleiders van Zola
Budd overwogen haar prof te laten
worden. Zo'n profcarriere zou ech
ter natuurlijk een stuk beter kun
nen beginnen, wanneer Zola in Los
Angeles met goud omhangen
wordt.
Maar voor het zover komt zal ie
dereen zich eerst schrap moeten
zetten om Zola Budd ook inderdaad
naar Los Angeles te krijgen. Willy
Daume, de voorziter van de olym
pische toelatingscommissie heeft
dan wel verklaard: „De opdracht
van het IOC is jonge mensen te
helpen", maar mede door de oppo
sitie die er van vele kanten wordt
gevoerd, zal de olympische bewe
ging haar reglementen toch niet
kunnen omzeilen. En die regle
menten zeggen nu juist dat bij ver
andering van nationaliteit een at
leet drie jaar moet wachten alvo
rens hij aan de Spelen mag deelne
men. Dat zou betekenen dat Zola
Budd pas in 1988 in Seoel zou mo
gen starten.
Lachwekkend
Aangezien de Britse regering ech
ter ontkent dat Zola genaturali
seerd is (zij is slechts geregistreerd)
blijft de weg open. In de reglemen
ten staat ook dat een atleet niet
binnen een jaar voor twee verte
genwoordigende ploegen mag uit
komen. Zola Budd mag dan wel
voor Zuid-Afrika hebben gelopen,
het feit dat het land sedert 1964
wordt geboycot kan in haar voor
deel worden uitgelegd. Zuid-Afrika
is geen lid van de IAAF zodat Zola
in feite nog voor geen enkel door
de IAAF (internationale atletiekfe-
deratie) en IOC erkend land is uit
gekomen.
Al met al is het natuurlijk een
lachwekkende zaak dat de halve
sportwereld op zijn kop staat door
de komst van een 18-jarig meisje
dat officieel nog niets bewezen
heeft. Een meisje ook, van wie nie
mand weet hoe ze zich zal ontwik
kelen. Het kind-vrouwtje van nu
kan binnen de kortste tijd een
„echte vrouw" worden. Wat dat be
treft is er nog het grote voorbeeld
Nadia Comaneci, de Roemeense
turnster die op 15-jarige leeftijd de
hele wereld verbaasde met haar
turnkwaliteiten en later, toen ze
eenmaal volgroeid was, nooit meer
die hoogte haalde.
In dat verband is de waarschuwing
die Chris Temple in zijn krant, The
Sunday Times, liet uitgaan naar de
Budd omringende publiciteitsmen-
sen, wel op zijn plaats. Temple
schreef namelijk: „Zola moet nog
groeien en zal nog in gewicht toe
nemen. Wat gebeurt er dan met de
hart-long-gewicht-verhouding die
haar nu in staat stelt bijzondere
prestaties te leveren. Kun je je Dol
ly Parton voorstellen in een mara
thon
Daarom draait ondertussen de gro
te publiciteitsmachine op volle toe
ren verder. Don Short, de man die
alle zaken rond Zola Budd behar
tigt, heeft er een volledige dagtaak
aan. „Elke dag ontvang ik uit de
hele wereld aanvragen voor een in
terview", zegt hij daarover. „We
maken geen uitzondering, vragen
geen hoge prijzen. We verkopen
gewoon iedereen neen". Het „syn
dicaat" is echter slim genoeg om de
publiciteit rond Zola Budd op gang
te houden. Daarom kan iedere ge
ïnteresseerde beschikken over het
archief van de Daily Mail. Over
alle geplaatste artikelen en foto's
die eerst in de Engelse krant heb
ben gestaan. Die publiciteit heeft
^onder meer tot doel de belangstel
ling rond de Zuidafrikaanse leven
dig te houden. Zeker tot 9 juli,
want dan komt een boek over het
leven van de loopster uit. De „life-
story van Zola Budd". Dat boek
wordt, zo is nu bekend, op zijn
minst al in vijf talen uitgegeven.
Behalve een Zuidafrikaanse en En
gelse zal daar zeker ook een Neder
landse uitgave bij zijn, meldt Don
Short. „Want de voorouders van
Zola Budd waren Nederlanders"
GIEL HENDRIX
