WETENSCHAPPEN
oplossing vorige puzzel
NR. 21 CRYPTOGRAM
weekpuzzel door dr. Pluizer
DAMMEN
A A
AAAJ.A
BRIDGEN
postzegels
CoidócSouoatit
ZATERDAG 2 JUNI 1984
prijswinnaars van puzzel 20 zijn:
kjidra v.d. Horst, Haagweg 80, 2321 AG Leiden.
o|Cozijn, Pr. Hendrikstraat 18, 2161 SE Lisse.
prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
HORIZONTAAL:
1. Explosieve boom (7).
4. Acht Bram 'r niet geschikt voor dit vak?
(7).
7. Liefelijk getal (3).
8. Die vogel kwam vroeger meer voor (5).
9. Dier dat het bont maakt (5).
11. Die stok moet kloppen! (4).
12. Is deze waterplant niet sierlijk? (5).
13. Weet vader al dat het ontkleurd is? (4).
16. Ik kom 'r eerlijk voor uit dat het geheel
van nuttige inhoud is (7).
18. Hoe lang werkten zij hieraan? (7).
20. Roofdier uit de verzameling van Madame
Tussaud? (7).
23. Men doet aan de lijn in bed, maar het re
sultaat is armzalig! (7).
26. Dat u in zo'n korte tijd het werk klaar
hebt is uniek! (4).
27. Mijn vroegere schoondochter wacht ge
spannen op de uitslag (5).
28. Dat dier zet wijn (4).
31. Laat dit werktuig niet liggen! (5).
32. Verstaat hij het ook? (5).
33. Een zeker persoon uit Wenen (3).
34. Wenst u later een monster van deze stof
te ontvangen? (7).
35. Dit is beslist geen land om er rijk te wor
den! (7).
VERTICAAL:
1. Hiermede kunt u in een kippenhok voor
heel wat beroering zorgen! (7).
2. Stel dat vader op het voertuig gaat zitten!
(4).
3. Dit antwoord is tamelijk goed (7).
4. Het afhandig maken van stof is in alle ge
vallen niet strafbaar (7).
5. Die dranklokalen zien er niet vriendelijk
uit (4).
6. Op hetzelfde moment zag ik dit dier in de
stof zitten (7).
8. Hij verlangde er niet naar als beschaafd
te worden aangezien (5).
10. Aanhoudende proeftijd (5).
14. Verzocht ik dit niet laat? (5).
15. In ernst: dit is een vogel (5).
17. Eerste fruitplukster (3).
19. De kruier mist veerkracht en straks mis
schien ook zijn haar (3).
20. Plaats voor eenden (7).
21. Scherpzinnig dier? (5).
22. De toren wordt gedicht (7).
23. Zo'n hond jaagt schrik aan! (7).
24. Het is toch te gek dat wij in gewicht toe
nemen! (5).
25. Stof voor een vlag? (7).
29. 't Is gek, maar dat voertuig gaat eerst te
rug (4).
30. Die persoon treft u in Edam aan (4).
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 21 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van de:
Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Naam, adres en postcode s.v.p. in blokletters vermelden.
is de laatste ronde
n de oploswedstrijd in dit
aan de beurt. Boven
wordt in deze rubriek be
nd wie na acht ronden de
aanvoert.
I is de trouwe oplosser uit
^Jde Pekela, de heer J.H.J.
ijnter, die de ladder tree voor
•e heeft beklommen. Moeite-
eis verdedigde hij zijn voor
op de achtervolgers. De
is onderweg.
stand na acht ronden luidt
de beste 25):
Ic.fVinter, Oude Pekela, 254, 2.
isman, Oldebroek, 250, 3.
Wateringen, 248, 4.
Poeldijk, 246, 5. Foppen,
ïtten, 243, 6. Mulder, Nieuwe
Tvkela, 239, 7 Duivesteijn,
236, 8. Pruijs, Emme-
prd, 233, 9 Cloosterman,
"nipluiden, 231, 10. Prins,
irolle, 226, 11 Los, Smilde,
>€5, 12. Deters, Deventer, 224,
Van Dam, Rijnsaterwoude,
w2, 14. Lelieveld, Leidschen-
m, 220, 15. Ruesink, Vorden,
9. 16. Van Slooten, Nieuwe
203, 17. Van de
Heerde, 185, 18. Kas-
il, Epe, 185, 19. Haverkamp,
ajjisselkanaal, 182, 20. Alfring,
erta, 181, 21. Groen, Zut-
Men, 171, 22. Zeeman, Stads
paal, 169, 23. Van de Beek,
3jhe, 163, 24. Smies, Ugche-
i, 160, 25. Smits, Zoetermeer,
k.8 punten.
terna volgen 89 deelnemers
*£t 141 punten of minder,
oplossingen van de vier
raagstukken uit deze ronde
Oploswedstrijd (10)
J. VAN SLOOTEN (39) A. VAN WINGERDEN (40)
moeten uiterlijk zaterdag 23
juni in het bezit zijn van B.J.
Nuys, Oleander 12. 2671 NN
Naaldwijk. Têr toelichting: De
vraag bij Van den Boogaard
(37) luidt: Mag zwart 42-47
spelen? Bij Van de Brink (38)
moet u Qok het eindspelletje
aangeven.
De cijferstanden ter controle
zijn: Van den Boogaard (37)
zwart 1. 6, 8. 9. 10, 20, 25, 26.
29, 33. 42. wit 11, 17. 21, 27. 31,
37. 38. 40, 41. 48. 49: Van de
Brink (38) zwart 1, 9, 19, 23, 29,
30, 35, 36. wit 11, 15, 17, 28. 32,
39, 41, 42; Van Slooten (39)
zwart 9. 11. 12, 13. 16, 18. 19,
23, 24. 25. 35. 36, wit 28, 30. 32,
33, 34. 38, 39. 43, 44. 45. 47. 48;
Van Wingerden (40) zwart 1,
9. 13, 14, 19, 21, 27, 31, 32, 37,
42, 45, wit 18, 22, 23. 25. 28. 33.
34. 36, 39, 40. 44. 49
Bij de toekenning van de pun
ten voor Van den Boogaard
(25) uit de zevende ronde ben
ik streng geweest. Wie het
eindspel niet of niet goed heeft
aangegeven kreeg 0 punten,
wie maar één variant heeft
aangegeven 1 punt en alleen
de oplossers die de volledige
auteursbedoeling hebben ge
vonden verdienden twee pun-
Oplossingen negende ronde:
Van den Boogaard (33,): 34-30
25x23 46-41 37x46 26x37 46x49
48-43 49x29 47-41 36x38 39-33
28x39 17x30 6x17 40-34 29x40
45x25 10-14 (15-20 25x14 10x19
30-34 19x30 35x24) 30-24 15-20
24x15 14-19 25-20 19-23 20-14
23-28 14-9 28-32 9-3 32-37 35-30
5-10 (op 37-41 3-14; op 37-42
15-10) 15x4 37-41 (37-42 4-15!)
3-14 41-47 4-15; Van de Brink
(34) 25-20 15x24 47-41 36x47
38-33 47x29 27-21 16x40 45x34
23x41 34x3 26x37 3x47; Van
Slooten (35) 38-33 34x25 16-11
7x16 31-26 22x42 33x4 42-48
32-28 23x32 27-42! 48x37 ge
dwongen 43-38 32x34 26-21
16x27 4x26 3-8 26x20 25x14 50-
44; Van Wingerden (36) 44-40
35x44 37-32 28x48 17x28 23x43
34x3 16x27 3x40 48-37 47-42
37x48 40-34 48x30 25x34
Na deze cijferbrij nog een paar
regels ter afsluiting: iedereen
kan op elk gewenst moment
aan de oploswedstrijd gaan
meedoen. Eenmaal behaalde
punten (2 voor de auteursop
lossing, 1 of 1 extra voor een
bijoplossing) blijven behouden.
Telkens na twee ronden wordt
een tussenstand opgemaakt,
waarvan de lijstaanvoerder de
rondeprijs verdient.
Wereldkampioenschap
Op 10 september begint de
match om het wereldkampi
oenschap tussen Karpov en
Kasparov Het zal de laatste
match om het wereldkampi
oenschap zijn volgens het oude
systeem. De FIDE (wereld
schaakbond) heeft op zijn laat
ste congres enkele belangrijke
verbeteringen aangebracht.
Puntsgewijs zal ik ze hieron
der weergeven;
1 De huidige driejarencyclus
wordt vervangen door een
tweejarencyclus; m.a.w. om
het andere jaar komt er een
match om het wereldkampi
oenschap.
2. De 12 beste spelers op de
Fide-ratinglijst worden in het
vervolg direkt voor de Inter-
zonetoernooien geplaatst. Om
toevalstreffers te voorkomen
wordt de gemiddelde rating
van de twee jaren voor het In-
terzonetoernooi berekend.
3. Er komt een kandidaten
toernooi (all-play-all) van 16
spelers, waarvoor gerechtigd
zijn: 12 spelers uit de drie in-
terzonetoernooien (ook van ie
der 16 deelnemers), de verlie
zer van de voorgaande match
om de wereldtitel en de num
mers 2-4 van het vorige kandi
datentoernooi.
4. De nummers 1 tot en met 4
van het kandidatentoernooi
spelen vervolgens twee halve
finales (10 partijen) en een fi
nale (14 partijen) om de nieu
we uitdager te bepalen. Vooral
punt 3 lijkt mij een belangrijke
verbetering; een toernooi met
16 supergrootmeesters, die om
vier plaatsen moeten strijden,
is een evenement om reikhal
zend naar uit te zien. Dat
daarna de nummers 1 tot en
met 4 nog matches spelen, is
een juiste beslissing, want goe
de toernooispelers zijn niet al
tijd goede matchspelers. Een
belangrijk voorbeeld hiervan
is de Deen Bent Larsen, die in
de jaren zeventig vele sterke
toernooien won. maar in de
kandidatenmatches snel afviel.
Een nadeel vind ik de tweeja
rencyclus. In deze tijd moeten
zonetoernooien (door de veelal
matige bezetting moeilijk te
organiseren), interzonetoer-
nooien, het kandidatentoer
nooi, de kandidatenmatches en
de finale gespeeld worden.
Door de overvolle schaakagen
da, met vele lucratieve toer
nooien. zullen zeker enkele
topspelers afzien van de strijd
om de wereldtitel. Dit laatste
is een gevolg van de ELO-lijs-
ten, waardoor spelers geen
aanzien meer hoeven te ver
werven via de strijd om de
wereldtitel. Een goed voor
beeld hiervan is Timman, die
nog nooit tot de kandidaten
matches is doorgedrongen,
maar wel voor bijna ieder be
langrijk toernooi een uitnodi
ging krijgt.
Bij de komende match om de
wereldtitel zal waarschijnlijk
de Tarraschverdediging (het
belangrijkste wapen van Kas
parov) veel voorkomen. Kar
pov zal daarom blij geweest
zijn, dat Chandler, in het toer
nooi te Londen, als sparring
partner wilde fungeren.
ft
A AAA
A Q 9
A. Karpov-M. Chandler.
Tarraschverdediging.
1. d4 d5 2.c4 e6 3.Pf3 c5 4.
cxd5 exd 5 5.g3 Pf6 6.Lg2 Le7
- 7 (H) 0-0 8.Pc3 Pc6 9. dxc5.
In de drie matches van Kaspa
rov, tegen Beljavsky. Korc-
hnoi en Srnyslov, kwam 9. Lg5
uitgebreid aan de orde De
tekstzet won aan populariteit
toen Miles het Kasparov hier
mee erg moeilijk maakte te
Niksic 1983.
9. Lxc5 10.Lg5 d4 ll.Lxf6
Dxf6 12. Pd5 Dd8 13.Pd2 Te8.
Twee andere zetten zijn hier
minder succesvol gebleken.
13.. a6?' 14 Tel La7 15 Pc4 Tb8
16.Pf4 b5 17.Pd6 met zeer goed
spel voor wit (Kasparov-Ga-
vrikov, Rusland 1981).
13.,.Lh3 14.Lxh3 Dxd5 15.Lg2
De6 16.Pb3 Lb6 17.a4 met beter
spel voor wit (Knaak-Espig,
Oost-Duitsland 1983).
14.Tcl Lb6 15.Tel Le6.
15...Lg4 lijkt aktiever, maar na
16.Pc4 Lc5 17.a3 a6 18.b4 La7
19.Dd2 Tc8 20 Df4 blijkt de lo
per daar niet goed te staan
(Browne-Chandler, Bath 1983).
16.Pf4 Lxa2.
In genoemde partij Miles-Kas-
parov speelde zwart minder
goed.
16 Dd7. na 17 Da4 Tac8 18. Pc4
Ld8 19 Pxe6 Dxe6 20 Db5 stond
wit uitstekend.
17.b3.
Dit is sterker dan 17.Lxc6 bxc6
18 b3 La5 19.Tc2 Lxb3.
20. Pxb3 d3 21.Pxa5 dxc2 en de
zwarte c-pion is zeer gevaar
lijk.
1 7La5 18.Tc2 Lxb3 I9.Pxb3
d3.
Tot zover analyseert Miles in
de laatste schaakinformator;
zijn conclusie is. dat zwart ze
ker niet slechter staat, mede
omdat nu 20.Pxd3 faalt op
20:::Lxel 21. Dxel Dxd3! enz.
Karpov heeft de stelling ech
ter ook onder de loep genomen
en heeft iets gevonden waar
mee wit voordeel bereikt.
20. Txc6! Lxel 21.Tcl d2
22.Tbl a5 23.Pd3 Dg5 24.Pbc5
Tad8.
Zie diagram.
De vrijpion op d2 ziet er drei
gend uit, maar wit heeft de
blokkade goed verzorgd en
kan vrij spelen met de drie
lichte stukken. Bovendien
staat Lel praktisch buitenspel;
de zwarte stelling moet nu
reeds als verloren worden be
schouwd.
25. Lxb7 h5 26.Lf3 Df5
27.Kg2 h4 28.g4 Dg5 29.h3
Td4.
30. Db3 g€ 31.e3 Tdd8 32. Pe4
a4 33.Dxa4 De7 34.g5!
In grote stijl klaart Karpov nu
het karwei.
34...Txd3 35.Pf6* Kf8
36.Dxh4 Dd8 37.Tb7.
Zwart geeft het op.
Correspondentieadres: L.Hof-
land, C.Fockstraat 113, 2613 DE
Delft.
Martinicup
de vele bekers die in de
lerlandse bridgewereld
rlijks van eigenaar wisse-
de Martinicup (tevens
[ht gevend op het predikaat
n viertallenkampioen van
een van de popu
Daarvoor schrijf je je
een viertal naar keuze in,
jjarna de NBB de eerste ron-
jzo indeelt, dat er een tegen-
nder wordt opgezocht die
|t overdreven ver weg
,ulfont. De verliezers van deze
kjjste ronde krijgen nog een
rkansing en vervolgens
iatsen de winnaars van de
eede ronde zich voor de hal-
finale. Dertig waren dat er
1 jaar, die in zeven ronden
k.Nitsers moesten uitmaken
Jlke vier teams tot de finale
^rdrongen. Een finale die
kipdag 20 mei j.l. door het
|m van Chris Niemeyer (met
geirben Kingma, Frans Borm
m^Kees Tammens, welke laat-
inviel voor Jet Pasman,
irdoor er een ABC I „modi-
aan de tafels verscheen)
-d gewonnen.
h buitengewoon aantrekke-
|e wedstrijdcyclus, die ik u
ijir het komende seizoen van
|te kan aanbevelen.
og in de boom
zuid heeft u (Oost-NZ):
geven: goede driekaart troef,
een singleton klaver en harte
naas aan het hoofd van een
kleur die misschien wel vrijge-
speeld kan worden.
Ruitenaas zal noord gerust zelf
wel hebben met dit krachtbod.
Hij vraagt niet naar punten
maar naar controles. Zuid ver
hoogde op al deze gronden
naar 6 schoppen en dat bleek
een onneembare veste, want
noord had:
voor zuid, die zijn laatste
schopje incasseerde en (ver
plicht) klaver vervolgde. Als
iedereen goed heeft afgegooid
(in de dummy wil dat zeggen
geen ruiten maar een harten)
is de situatie dan:
AHxx
XXX
V x
O A H
X X
O/OW
864
O A B 1064
«1093
♦|B 102 N H V3
v V B 106 4 J n OAH
09875 7 O H V32
5 4AHB6
A975
09872
O
V 8 7 4 2
V
OlH V3 2
AH
k.l ;t past. Opent u deze hand
een viertallenwedstrijd? Dat
,o,t iedereen daar hetzelfde
Ijjir denkt, bleek wel tijdens
slotweekend van de Marti-
up. Aan de ene tafel opende
1 harten, aan de andere
paste zuid.
I KI
5 Sch!
el en hoog ging het. Doet u
zuid nog iets? Waarom
t? Noord vraagt ergens naar
daar kunnen we best wel
it positieve antwoorden op
Klaverproblemen dus en een
groot deel daarvan kon zuid
oplossen. Aan de andere tafel
begon het zo:
pas(?) 5 KI 5 Sch pas
Dat is nogal een andere situa
tie! Aan 5 schoppen - na 5 kla
ver - kan zuid niet horen (of
zien) dat het éen slempoging
is. Er wordt hem minder dui
delijk een vraag gesteld dan
aan de andere tafel na het
achteraf geenszins storende
bod van 4 klaver.
Ook na:
zuid west noord oost
1 Ha') 5 KI 5 Sch pas
of 2 Ha (zwakke twee) of 2
Ru (multi).
zou de vraag van noord niet
overgekomen zijn. Hier zou ze
ker geen slem geboden zijn, in
het vorige spel - gezien de
maximale pas - misschien nog
wel.
Moraal: Als je wilt storen (zo
als hier met aas-heer - zeven
de van klaver), dan moet je
het ook goed doen en moet je
de tegenpartij niet de kans en
de ruimte geven tot een zeer
duidelijk bod.
Strafdoublet
Bij het volgende spel kwam
2 Ru l)
2 SA
rdbl.
1) grote forcing (conventio
neel)
Wat zou u met deze zuidhand
gedaan hebben? Gepast? Het
gaat met geen mogelijkheid
down en dat zou OW net iets
meer hebben opgeleverd dan
de „actie" die zuid in de prak
tijk ondernam: 3 schoppen, na
een klaverstart goed voor 700
voor OW. Nou is dat in een
viertallenwedstrijd geen echte
ramp als er aan de andere
kant 600 (of meer) tegenover
staat, maar daar ging 3 SA
eentje down en 800 is meteen
13 imps.
Aan die andere tafel had zuid
na oosts 2 klaver 3 klaver ge
volgd (echt), waarna oost in de
loop van het spel (3 SA) zuid
op een zeskaart klaver taxeer
de, met alle gevolgen van
dien: hartenstart en meteen
harten na door oost, die ver
volgens een vergeefse poging
ondernam om met schoppen
aan tafel te komen, via schop
penheer en schoppenvrouw.
Dat is natuurlijk ook veel te
doorzichtig, direct een kleine
schoppen in de derde slag was
natuurlijk taktisch veel beter
geweest, dan kan zuid niet
„tellen" en kan hij het makke
lijk verkeerd doen. In arren
moede speelde oost ook zijn
derde schoppen maar na (rui
tenheer was beter geweest!)
Ruitenheer na openbaarde het
5-0 zitsel in die kleur. Klaver
na uit noord en nu is het cru
ciale moment aangebroken.
Gezien de bieding taxeerde
oost de noordhand op dit mo
ment als volgt:
De Deense Europa-CEPT-ze-
gels zijn op 3 mei uitgebracht.
De zegels hebben een waarde
van 2.70 (rood) en 3.70 (blauw)
Dkr. Ook hier weer het ge
bruikelijke motief, de brug, als
symbool van communicatie en
uitwisseling, naar ontwerp van
J. Larrivière uit Monaco. Het
drukken van de zegels werd
verzorgd door de drukkerij
van de Deense PTT.
Ook in Denemarken komen
op 6 juni drie bijzondere post
zegels in omloop gewijd aan
drie verschillende onderwer
pen. Op een zegel van 2.70
Dkr. (in bruinlila) is een
scheepsanker uit vroeger tij
den afgebeeld, plaatselijk be
kend als het anker van Ny-
havn. De zegel brengt de inva
sie in Normandië op 6 juni
1944 in herinnering, waaraan
ook Denen hebben deelgeno
men. Ongeveer 800 Deense
zeelui die als de eerste leden
van het verzet van Denemar
ken voor de geallieerden had
den gevaren op alle wereld
zeeën, droegen ook hun steen
tje bij aan de invasie. Ook 28
Deense schepen voeren her
haaldelijk onder gevaarlijke
omstandigheden heen en weer
met troepen, tanks, ammunitie
en alle mogelijke andere voor
raden. De Deense minister van
Defensie Hans Engell zal dins
dag a.s. een herinneringsmo
nument onthullen in het Fran
se plaatsje St. Marie de Mont.
Op 11 juni wordt prins Hen
drik van Denemarken 50 jaar.
Ter gelegenheid hiervan -ver
schijnt er een zegel van 2,70
Dkr in rood. Hierop het por
tret van de jarige, naar een
foto van Anne-Lise von
Schaumburg-Lippe. De zegel
Ook Denen
herdenken D-Day
werd ontworpen door Birgit
Forchhammer.
Als laatste van de drie een ze
gel van 3.00 Dkr. met een af
beelding van een ouderwetse
Deense herberg. In vroeger tij
den werden die herbergen ge
vestigd in opdracht van de ko
ning. Gedurende de regering
van koningin Margrethe de
Eerste werd in 1396 een bevel
uitgevaardigd dat om de vier
mijl een herberg gevestigd
moest zijn, want er was be
hoefte aan plaatsen waar reizi
gers goedkoop konden eten,
drinken en overnachten. De
afstand van vier mijl werd
echter te lang bevonden, en in
de 16e eeuw werd een nieuw
bevel uitgevaardigd dat de af
stand tussen de twee en drie
mijl moest liggen.
Het „Koninklijk College van
Chirurgen" in Ierland, geves
tigd in het hart van de hoofd
stad Dublin, bestaat 200 jaar.
Doel was het opleiden van chi
rurgen, los van de opleiding
van gewone artsen. Na 1886
werden de beide opleidingen
samengevoegd. Het jubilerend
college heeft de bevoegdheid
naast eredoctoraten ook de
eretitel ..Fellow" te verlenen.
Twee vermaarde personen die
deze titel verwierven, waren
de Franse chemicus Louis Pas
teur in 1886 en de Ierse staats
man Eamon de Valera in 1964.
Een tweede jubileum is dat
van het St. Vincentius-zieken-
huis te Dublin, dat dit jaar 150
jaar bestaat. Bij de opening
van het ziekenhuis, op 22 ja
nuari 1834, had men de be
schikking over twaalf bedden,
twee verpleegsters en één dok
ter. Een geheel nieuw zieken
huis werd in 1970 geopend met
een capaciteit van 500 bedden
en een staf van 1400 medewer
kers.
Naar aanleiding van deze jubi
lea bracht de Ierse PTT twee
zegels in omloop met een
waarde van 26 p. en 44 p. Op
de eerste ziet men een ver
pleegster die de polsslag van
een patiënt opneemt. De twee
de zegel toont het gebouw van
het jubilerende college van
chirurgen. Het ontwerp is van
Brendan Donegan en Bill
Murphy.
In de eerste situatie kan oost
wel klaver spelen, maar dan is
de dummy in dwang: als daar
een harten weggaat, doet
noord een ruiten weg en als
daar een ruiten weggaat, doe
noord zijn harten weg. Een
fraaie situatie. Vandaar dat
oost op dit moment een kleine
ruiten speelde, wat bij de eer
ste hand succes had opgele
verd, maar bij de tweede niet,
aangezien noord op dat mo
ment kon ontsnappen met zijn
laatste klavertje.
Mogelijk had oost wat beter de
hartenkaarten en hun volgor
de bij zuid in de gaten moeten
houden. Op grond daarvan
had hij dan misschien de juist
conclusies kunnen trekken.
Het Interuniversitair Reactor
Instituut in Delft meent een
nieuwe manier te hebben ge
vonden om milieuvervuiling
door zware metalen al in een
vroeg stadium op te sporen.
Dat kan met behulp van kors
tmossen; de groene en grijze
vlekken die op bomen, planten
en struiken groeien. De eigen
schap van die organismen is
dat ze (zware) metalen opne
men en vrijwel overal voorko
men.
Het onderzoek vindt plaats in
combinatie met de analyse van
luchtmonsters, waarin de uit
gestoten stoffen ook voorko
men. Volgens dr.ir. M. de
Bruin, die de leiding van het
onderzoek heeft, kan door het
analyseren van korstmossen in
kaart worden gebracht in
welk gebied bepaalde typen
vervuiling voorkomen.
Ook kan onomstotelijk worden
bewezen, welke bedrijven een
gevaar voor het milieu vor
men. In dat geval kan de over
heid dan weer dwingende
maatregelen voorschrijven. Nu
is het voor de overheid vrijwel
onmogelijk alle bedrijven te
controleren.
Het onderzoek met de kors
tmossen wordt gesteund door
de Dienst Centraal Milieube
heer Rijnmond, de afdeling
Natuurkunde van de TH Delft
en studenten van de universi
teiten in Utrecht en Nijmegen.
Oudste menselijke
fossiel
In Kenia is een menselijk fos
siel gevonden van vijf miljoen
jaar terug. Het is het oudste tot
dusver ontdekte fossiel: een
onderkaak met twee kiezen,
afkomstig van een op een
mens lijkend schepsel.
De vondst, bij het Baringo-
meer in het noorden van het
land, werd gedaan door antro
pologen van de universiteit
van Harvard (VS) én van de*
Korstmossen sporen
milieuvervuiling op
universiteit van Kenia. Het
oudste tot dusver bekende
menselijk fossiel was vier mil
joen jaar oud.
David Pilbeam, antropoloog op
Harvard die de expeditie in
Kenia coördineert, noemde de
vondst van grote betekenis.
„Zij vormt het bewijs dat deze
soort zeker een miljoen jaar
ouder is dan tot dusver werd
aangenomen. Mogelijk zal la
ter blijken dat zij zes of zeven
miljoen jaar oud is".
Het fossiel is ongeveer 5 centi
meter lang en 2,5 centimeter
breed. Het is gelijk aan eerder
ontdekte fossielen die zijn toe
geschreven aan de familie van
de „Australopithecus". Dit ge
slacht, zo is gebleken uit de
structuur van het bekken, was
gewend rechtop te lopen. Bo
vendien maakte de Australopi
thecus gebruik van werktui
gen. De meeste onderzoekers
zijn daarom geneigd hier de
geschiedenis van de mens te
laten beginnen
Het fossiel werd in februari
van dit jaar gevonden in een
droge streek in Kenia. De tot
dusver oudste resten van men
selijk leven werden aangetrof
fen in Ethiopië en Tanzania.
De ontdekking is overgebracht
naar het nationaal museum
van Kenia waar het zal wor
den onderzocht op haar pre
cieze oudheid en op eventuele
verbanden met andere men
sachtige schepsels. De Austra
lopithecus had een vrij klein
hersenvolume (bijna drie maal
minder dan dat van de moder
ne mens) en grote kaken. Be
halve de schedel doet het ske
let „modern-menselijk" aan.
Skeletresten van de Australo
pithecus werden in het verle
den samen met ruwe, stenen
werktuigen aangetroffen.
In de geschiedenis van de
mens was dit de eerste keer
dat overblijfselen werden ge
vonden van door handen ge
maakte produkten. Het maken
van werktuigen wordt door
onderzoekers vrij algemeen
aangemerkt als onderdeel van
de menselijke cultuur. Daarom
wordt de Australopithecus ge
rekend tot de allereerste mens.
