Sint Jan in Den Bosch
bolgend jaar „klaar"
ill
mal
Vakan tiegeld slinkt al vóór de vakan tie
Paarlen
voor de
zwijnen
erb£
AN EEUWIGE BOUWPLAATS TOT NATIONAAL MONUMENT
ZATERDAG 26 MH 1984
BRUSSEL Persoonlijk ken ik
geen andere trappist dan die uit de
fles of van het vat en niet die in
het klooster huist. De trappist dus,
die je hoofdpijn bezorgt als je er
een avond mee doorbrengt en niet
die van wie je indertijd nooit
hoofdpijn kon krijgen, omdat hij
stommetje speelde.
Toen alles nog zo was dat alles op
zijn plaats stond en niemand in
verwarring raakte, mochten de
trappisten slechts twee woorden
spreken, zijnde Pax Tecum (Vrede
zij met je). Ik heb ze de woorden
nooit horen uitspreken, ik heb ze
nooit horen zwijgen. Desondanks
was ik verschrikkelijk verbaasd,
toen vorige week de trappisten in
België door elkaar heen kwaakten
als een eendengezin op paasmorgen
en nog wel in het volle leven, want
voor de rechter. Het was duidelijk,
het kon om niets anders gaan dan
om de trappist die ik ken, die van
glas en tap. Wat bleek
De vijf trappistenkloosters, die in
België de enige echte trappist brou
wen, zijn laaiend over het feit dat
een bedrijf uit Merksplas de meest
ordinaire biergist van de meest
vulgaire der brouwerijen, die van
de platvloerse pils, verkoopt als
trapp is ten biergis t.
Nu weten we allemaal dat trappis-
tenbiergist het middel is tegen al
les. Brandend lendewater, hartzwe-
ren, korfbalknietjes, wandelende
nieren, de ongemakken op het ge
mak. Alles wat we denken op te
kunnen lossen zonder een bezoek
aan de arts bii wie je een nummer
tje mag trekken zonder dat je de
vluchtige gedachte krijgt een num
mer te zijn, verdwijnt, als we ons
maar bedienen van de echte trap-
pistenbiergist. De zwijgzaamheid
van de trappisten van voor het
Tweede Vaticaans Concilie zal niet
geheel voor niets geweest zijn; de
broeders kenden het geheim van
het oud worden, maar repten daar
met geen woord over.
Vanaf het moment dat de trappis
ten het woord mochten voeren was
het natuurlijk uit met de geheim
zinnigheid en kon eenieder naar
believen zich bedienen van het
middel tegen alles. Of zou een trap
pist zich voordien al eens verspro
ken hebben? In elk geval is het zo,
dat een firma in België ons de kans
op een langdurig leven biedt en dat
een andere firma dat ook doet, zij
het dat die zich zou bedienen van
een middel, verkregen via pils.
Misschien een uitbundig lang Te
ven, maar dan wel een leven zon
der de diepe roerselen van de trap
pist. Hoewel de naam verwarrend
werkt, want die luidt: Pax Tecum.
Voor de rechter kreeg de enige fir
ma, die het originele trappisten-
biergist verkoopt, steun van de vijf
kloosters, waar het Belgische trap
pistenbier gebrouwen wordt. Als
we het goed begrepen hebben
bleek een van de bedrijven zijn
heilzame goedje te verkopen nadat
er al bier van is gemaakt, terwijl de
gedaagde partij pillen maakt uit de
partij gist, waar uiteindelijk nog
bier van gemaakt moet worden.
Hetgeen de rechter op zeker mo
ment deed verzuchten: „Het is de
gist die het bier maakt, niet het
bier dat de gist maakt". En met die
uitspraak lijkt hij niet af te steve
nen op een oordeel met een hand
vat. Wat overigens duidelijk werd
was, dat een van de vijf trappisten
kloosters biergist aankoopt om aan
een contract met een van de fir
ma 's te kunnen voldoen, terwijl het
zijn eigen trappistenbiergist aan de
eigen varkens voert. Als dat bier
gist echt zo gezond is dan is hier
duidelijk sprake van paarlen voor
de zwijnen.
IjeJis per maand brengen wij
rtus> vervolgverhaal van de
oet ailie De Groot: uit het
zichen gegrepen, het leven van
b modaal gezin met alle lief
T nileed, vooral financiëel. Wat
ie f^nen zij, uitgaande van hun
k erdige inkomen, in de
nende maand doen en wat
eten zij laten.
®CC.J Nationaal Instituut voor
OCuigetvoorlichting (Nibud),
;i'et itbus 19291, 2500 CG Den
1 ge«g, helpt hen (en u) daarbij.
ha<fe de familie De Groot
ik der Bert, moeder Betty en
^^kinderen Henk en Tineke)
rle^ inkomen uitkomen,
igede eventuele „klappen"
n frden opgevangen, daarover
n de verhalen in deze
Met vreugde en gepaste trots ging
de familie De Groot met een ge
pland overschot van 260 gulden de
maand mei binnen. Maar aan het
einde van de maand bleek er van
die vreugde nog maar weinig over
te zijn. De „post onvoorzien" had
weer eens toegeslagen en het voor
delig saldo bleek uiteindelijk uit te.
komen op nul komma nul. Daar
was eerst de laatste termijnbetaling
van Tinekes schoolreisje, die een
forse hap uit het saldo wegnam, na
melijk honderd gulden. En toen Ti
neke enthousiast had verhaald over
de pracht van de Eeuwige Stad, be
kende ze dat ze nog 25 gulden van
een vriendinnetje had geleend. En
dat moet natuurlijk worden terug
betaald.
Moeder Betty verzuchtte: „Alles
goed en wel, maar denk nou niet
dat dat zó maar gaat. Je had al vijf
tig gulden meegekregen. Voorlopig
betaal je me maar terug van je ei
gen zakgeld, hoeveel per week,
maak je zelf maar uit. Wij moeten
ook zien rond te komen. Dus jij
ook". Tineke sputterde nog wat te
gen, maar gaf later toe dat haar
moeder niets onredelijks van haar
vroeg.
Van het geraamde overschot res
teerde zo nog 85 gulden. Maar die
gingen helemaal op aan tuinplan
ten, mest en wat „hoveniersbeno
digdheden". „Hè, he? Ik geloof dat
we quitte gespeeld hebben", zei
Betty 's avonds tegen vader Bert.
Maar die fronste zorgelijk zijn
voorhoofd. „Ben je soms vergeten
dat we hadden gepland de auto
voor de vakantie te laten repareren
van de kinderbijslag? Dat zal nu
toch echt van het vakantiegeld
moeten gebeuren. Anders kunnen
we Joegoslavië heleméól wel ver
geten".
Betty pakte het huishoudboekje en
zette alles eens op een rijtje.
Inkomen juni 2300,—
vakantiegeld 1260,—
Totaal 3560,—
De post vaste lasten blijkt voor de
komende maand onverwacht erg
hoog te zijn. Die verhoging wordt
onder meer veroorzaakt door zui
veringsheffing, waar het gezin he
lemaal niet op gerekend had. En
zo'n postje van 132,- hakt er flink
Uitgaven juni, schrijft Betty:
Huur 350,-
Gas/elektra 315,-
Water 28,70
Zuiveringsheffing 132,-
Centrale antenne 14,-
Telefoon 86,-
Halfj. omroepbijdrage 72,-
Abonn. damesblad 25,50
Abonn. jeugdblad 18,-
Wegenbelasting 105,-
Vakbond 18,50
Totaal vaste lasten juni 1164,70
Gemiddeld huishoudgeld 1170,—
Er blijft dus over te besteden
3560,- (totale inkomen juni) mi
nus 2334.70 is 1225,30.
Een vlug rekensommetje leert Bert
en Betty dat er zo al 35 gulden van
het vakantiegeld is opgegaan aan
dingen die helemaal niets met va
kantie te maken hebben. Het Ni
bud laat desgevraagd weten dat
zulks eerder regel dan uitzondering
is. „Veel huishoudens zien het va
kantiegeld niet als geld voor de va
kantie, maar als een welkome aan
vulling op het gezinsinkomen"
Dat blijkt ook bij de familie De
Groot het geval te zijn als zoon
Henk juist op dat moment binnen
valt met de mededeling dat zijn
fiets is gestolen. „Had 'm dan ook
op slot gezet", briest vader Bert.
„Heb ik gedaan, hier is het sleutel
tje is net antwoord. „Dan deugde
het slot niet", concludeert de heer
des huizes. Na enig heen en weer
gepraat wordt dan toch maar beslo
ten een tweedehands rijwiel voor
Henk aan te schaffen, mèt een
deugdelijk slot erop. Bert snuffelt
in zijn paperassen en komt te voor
schijn met een onderzoek (okt. *83)
van de Consumentenbond, waaruit
blijkt dat het overgrote deel van de
fietssloten ondeugdelijk is. Voor
zoon Henk komen dan (gezien
diens financiële situatie) het beu-
gelslot Abus 52HB/70 (J 35,-) en
Yale (J 45,-) in aanmerking. Maar
dat betekent een extra uitgave bo
ven op de aankoop van de fiets van
145,-, die Bert onlangs bij een
handelaar in de buurt neeft zien
staan.
„Nou, daar gaat onze vakantie",
zegt Betty, „de fiets, het slot en ook
nog een paar honderd gulden voor
de grote beurt van de autoEr
blijft zo maar weinig over van die
twaalfhonderd zestig gulden. Als ik
even snel reken, hebben we dan
nog maar een kleine vijfhonderd
vijftig gulden over om in Joegosla
vië te komen, en daar moeten nog
wat spulletjes voor worden ge
kocht, de verzekering, de reisapo
theek. Ik zie het somber in".
Vader Bert laat zoon Henk nog
even weten dat de aankoop van de
fiets niet zonder meer uit net huis
houdbudget kan worden betaald.
„Daar zul je je zakgeld voor moeten
aanspreken, jongen. We zullen nog
wel zien hoevéél je moet bijbetalen.
Maar betaald moet er worden, des
noods neem je straks een vakantie
baantje".
Om wat meer over zakgeld te we-
.ten te komen, besluit Bert bii het-
Nibud de brochure „Zakgeld Leer
geld" aan te vragen. „Dan ben ik
gelijk van jullie gevraag om méér
af Daar staat zwart op wit in hoe
veel zakgeld redelijk is".
de steenhouwerij van de Sint Jan stonden de talrijke figuren te wachten op hun „wedergeboorte".
Opname van het interieur van de Sint Jan na de restauratie.
EN BOSCH „Onze Ouwe
nt Jan, nou die kan d'r wat
in". Zo luidden enige jaren
lieden de beginregels van
jn Bossche carnavalsschla-
ir, van tekst en muziek voor
in door Wim Kersten. Die
)uwe Sint Jan" heeft er in-
>rdaad heel wat van gekund,
rant Bosschenaren en buiten-
aanders hebben de kathe-
raai niet anders gekend dan
aande in de steigers. Nog
?n kleine tien maanden en
i m is dat afgelopen, want
I >nd Pasen 1985 is de „enige
I hte en onvervalste bis-
hopskerk" die Nederland
int, in- en uitwendig helder
i klaar voor eredienst en be-
I !htiging.
gf
lereen is er aan gewend dat op
H om de Sint Jan altijd gezaagd,
kapt, gebroken, gemetseld en ge-
ïmerd werd. Dat was ook al zo
II de bouw van de kerk, die (naar
§j! iude geschriften verhalen) al om-
m eeks 1220 gaande was, en die
rt na 1520 werd afgesloten. Maar
H dsdien werd zo eens per vijftig
|p r de hand aan de steenhouwers-
U mer gevat, omwille van een ver-
Ip awing of restauratie, of voor een
m jziging in de eisen voor het reli-
p us gebruik.
Prof. dr. C. Peeters, die de restau
ratie namens de Rijkdienst voor
Monumentenzorg vanaf 1974 bege
leidde, schreef in zijn verslag: „De
kerk is bijna een eeuwige bouw
plaats en ook vandaag is zij dat, nu
niet alleen gewijde zang weer
klinkt, maar ook alledaagse pop
muziek uit de transistorradio, die
het arbeidsritme vergezelt".
Lange weg
De restauratie van de Sint Jan is
een lange weg gegaan. Na het her
stel van de Bisschoppelijke Hiërar
chie in 1853, keerde het Genade
beeld van de Zoete Lieve Vrouw
van Den Bosch terug op de oor
spronkelijke plaats. Maar de kerk,
die na ruim twee eeuwen protes
tantse eredienst weer was terugge
geven aan de katholieken (een van
de weinige goede daden van keizer
Napoleon) was danig vervallen, zo
wel in- als uitwendig. Bisschop
Zwijsen stelt in 1858 een bisschop
pelijke commissie in ter restauratie
van het exterieur Daar werd in
1860 mee aangevangen. Het inwen
dige van de kerk was eveneens da
nig gehavend, maar daar wenste
het bisdom zelf zeggenschap over
te houden.
Rond 1900 is het interieur van de
kerk voor een groot deel ontpleis-
terd. Rond de jaren vijftig van deze
eeuw lijkt de restauratie van de
buitenkant van de Sint Jan een
feit, maar men blijkt een zodanig
slechte steensoort te hebben ge
bruikt, dat opnieuw moet worden
begonnen.
In 1972 (ontkerkelijking en ontvol
king van de Bossche binnenstad
zijn een feit) worden twee binnen
stadsparochies gesloten. Een jaar
daarna wordt door bisschop Bluys-
sen de oude (nog steeds bestaande)
restauratiecommissie opgeheven en
een nieuwe geïnstalleerd. Die krijgt
als taak de in- èn uitwendige res
tauratie van de kathedraal.
In 1974 werd een tienjarenplan op
gezet, door de toenmalige minster
van CRM afgewezen, en vervangen
door een dertienjarenplan, dat nu
dus (drie jaar voor de einddatum) is
voltooid.
Nooit dicht
Het fraaie hierbij is dat de Sint Jan
hart van 's-Hertogenbosch en
hart van het bisdom nooit geslo
ten is geweest, en dat de eredienst
altijd heeft kunnen blijven door
gaan. Dat was eigenlijk een nood
zaak, omdat de bisschop de Sint
Jan had bestemd als zwaartepunt
voor de liturgieviering in de bin
nenstad. In 1975 werd de „koepel",
de middentoren van de kathedraal,
met in het centrum daarvan het
Oog Gods (Michel van der Plas
heeft daar ooit doorheen omlaag
gekeken en werd lichtelijk duize
lig) in de steigers gezet en gerestau
reerd. Toen dat eenmaal was ge
beurd, vertelt restauratie-architect
H. E. Teering, en de steigers waren
weggehaald, zag de rest van de
kerk er zó donker uit (het was in
middels 1977 geworden) dat er een
diepe schok ging door de beminde
gelovigen en ook door de leden van
de restauratiecommissie. De lichte
kleuren (oker en wit) vormden een
fel contrast met de mysterieuze
donkerte van het interieur. „Maar
dat mysterieuze", zegt hij, „was
door niets meer en minder veroor
zaakt dan door vuil. We hebben uit
de koepel twintig zakken roet en
stof naar beneden gehaald. En nu
dè hele kerk zo is herschilderd, is
zij niets meer en minder dan een
openbaring".
Waxinelichtjes
De roet en het stof waren
melijk afkomstig van het branden
van kaarsen ter ere van de Zoete
Lieve Vrouw van Den Bosch. „Op
een gegeven moment", vertelt
Teering, „is iemand op het idee ge
komen in plaats van die kaarsen
waxinelichtjes te laten branden.
Nou, dat geeft wel zes fnaal minder
roet en walm. Hulde aan die man,
al weet ik niet wie het is".
Intussen werd de Sint Jan van bin
nen steeds lichter. Maar het verwij
deren van de oude kalk- en pleis
terlagen stelde de restauratie-com
missie toch voor problemen, hoe
fraai de te voorschijn gekomen
oude schilderingen ook waren
Want hoe zou de akoestiek worden,
als de kerk een nieuwe „binnen
huid" zou krijgen? Tal van weten
schappelijke onderzoekingen von
den plaats. Het eindresultaat ervan
was dat de nieuwe verfsoorten die
werden gebruikt, totaal geen af
breuk deden aan de verpiste na
galm, bijvoorbeeld die van het gro
te orgel.
Met de restauratie van dit immense
instrument is men momenteel nog
driftig bezig. En wie nooit een
groot kerkorgel van binnen heeft
gezien, zal wellicht verbaasd staan
als hij op de kerkvloer een paar or
gelpijpen ziet liggen die de afme
ting hebben (zowel qua lengte als
qua doorsnee) van een middelgrote
fabrieksschoorsteen
Functies
Plebaan (kathedraal-pastoor) G.
van de Camp kwam in zijn opsom
ming van de functies die de Sint
Jan momenteel heeft tot zes: city-
en parochiekerk, bedevaartplaats,
bisdomkerk (kathedraal), hart van
de stad, doorgangshuis voor toeris
ten en nationaal monument. Bij de
feestelijke heropening van de Sint
Jan is, zo zei hij, gekozen voor een
duidelijke voortzetting van de tra
ditie, rekening houdend met de
veranderende acceptatie van geloof
en kerk in de samenleving. Hij en
het kerkbestuur zien de (vernieuw
de) kerk als een geloofsopenbaring.
Vandaar ook dat de feestelijkheden
bij de heropening van de kerk (die
nooit dicht is geweest) zich zullen
afspelen rond de sterkste kant van
de Openbaring: Pasen en Pinkste
ren (volgend jaar).
Want Pasen en Pinksteren zijn
beelden die in de architectuur en
de stijl van de kerk overal zijn te
rug te vinden. „Het binnenkomen
in de kerk is al een openbaring, en
wij hopen dat in 1985 de Openba
ring van Jezus Christus in de kerk
een ruimte vindt tot viering en
verkondiging".
Cultuur
Behalve deze liturgische diensten
wil de Sint Jan ook ruimte bieden
voor culturele evenementen. Het
(her)-openingsjaar is ook het Bach-
jaar. Dus: orgelconcerten en mu
ziekuitvoeringen. Daarbij komen
ook een heropvoering van het ka
pittel van het Gulden Vlies uit 1471
plus enkele opvoeringen van El-
ckerlyc. Voorts staat nog een aantal
tentoonstellingen op het program
ma. Bij al deze evenementen, aldus
plebaan Van de Camp, staat de Sint
Jan als hart van de eredienst en als
hart van de stad en de cultuur cen
traal. LEO VAN DER MEEL
