Pools toneel centraal in
Holland Festival
IN EN OM DE KAS
„Kleine kwekers zijn goud
waard; ze houden 't
bloemenvak levendig"
Nationale Ballet richt zich
op opening muziektheater '86
Champignons
brengen meer op
TRIBUNEPRAAT BU BLOEMENVEILING:
Hydrocultuur vooral in kantoortuinen populair
KUNST/ LAND EN TUINBOUW
£eidóe(3outtmt
MAANDAG 14 MEI 1984 PAGINA 20
,IN POLEN IS THEATER NET ZO GEWOON ALS EEN ZIEKENHUIS"
AMSTERDAM „Je kunt er gerust uren met me over
praten. Als docent aan de toneelschool ben ik wel ge
wend om beschouwingen te geven". Dit zegt Arthur
Sonnen met het aanstekelijke enthousiasme van een
deskundige, die het vergaren van gespecialiseerde ken
nis eerder als een leuke hobby ervaart, dan dat hij er
op een hooghartige manier status aan ontleent.
Met hem is geruime tijd over
het Poolse theater te praten, al
zijn het drukke dagen voor dé
organisatoren van het Holland
Festival. Klaarblijkelijk even
zeer voor Arthur Sonnen, die
onder meer de theaterpro
grammering van deze jaarlijks
terugkerende manifestatie op
zich heeft genomen. Theater
uit Polen staat dit keer cen
traal.
Belangrijk
Waarom dit jaar de keuze op
Polen is gevallen, licht hij al
dus toe: „Zeker vanaf het be
gin van deze eeuw is de Poolse
cultuur heel vaak toonaange
vend geweest in de ontwikke
ling van de Europese cultuur.
Zowel in de schilderkunst, als
in de muziek, als in het thea
ter hebben zich in Polen ont
wikkelingen voorgedaan, die
zich pas veel later in West-Eu
ropa hebben voortgezet. Ver
der hebben in de jaren zestig
mensen als Kantor en Gro-
towski een belangrijke stempel
gedrukt op de ontwikkelingen
van het theater.
Al een jaar of vijf, zes hebben
we tijdens het voorplannen
van de manifestatie gedacht
om Polen eens in de belang
stelling te brengen. Maar dat is
niet zo gemakkelijk geweest,
omdat de politieke problemen
vrij groot waren. Nu nog,
maar het is iets milder gewor
den. Indertijd is er ook voor
acteurs en actrices een vrij in
vloedrijke afdeling van Solida
riteit opgericht. Toen Solidari
teit verboden werd, besloot
men tot een soort van boycot
door acteurs.
Men deed niet mee aan televi
sie-werk. Er konden toen al
leen maar oude series worden
uitgezonden. Aangezien de sa
larissen in Polen vrij laag zijn,
begon dat langzamerhand zeer
nijpend te worden, omdat men
die aanvulling op het salaris
ging missen.
In januri 1983 is de boycot op
geheven. Vanaf dat moment
was het weer mogelijk in on
derhandeling te treden om
Pools theater hier te presente
ren. Het probleem is altijd, dat
je in Polen nooit zomaar recht
streeks met de gezelschappen
kunt onderhandelen, maar dat
het altijd via een soort staats-
ïmpressariaat moet gebeuren.
En die maken dan'uit, of dat
gene wat jij wilt ook kan.
Naast praktische redenen zijn
er politieke overwegingen,
waarom iets wel of niet ge
beurt. Over dat laatste laat
men zich niet uit".
Plan
..We hadden aanvankelijk het
plan om van een aantal gezel
schappen, zoals Gardzienice en
Stary Teatr, kleine produkties
te laten zien. Toen kwam via
een Berlijns optreden de mo
gelijkheid om „De pest" van
Camus door Teatr Wspolczes-
ny naar ons land te halen.
Aangezien het niet mogelijk
was om een voorstelling van
Kantor te organiseren, omdat
dat voor ons niet te betalen is -
bovendien werkt hij alleen
nog maar in het buitenland -
hebben we het Nowy Teatr uit
Poznan, de in zijn lijn werkt,
uitgenodigd om voordat de
groep deel neemt aan het Fes
tival Theatre des Nations te
Nancy naar Amsterdam te ko-
Een produktie, die ook aan het
programma is toegevoegd en
waar wijzelf het meeste van
verwachten, is „De bezete
nen", een toneelbewerking
door Camus van het verhaal
van Dostojewski, uitgvoerd
door het Stary Teatr uit Kra
kow. Het is een beroemde
voorstelling van Andrezej
Wajda, die hij een jaar of tien
„Gusla", door Teatr Gardzienice.
geleden gemaakt heeft en die
inmiddels al van het repertoi
re af is. Vanwege een Camus-
festival in een plaats ten zui
den van Parijs wordt de voor
stelling opnieuw opgevoerd.
Twee keer in Nederland en
drie keer in Frankrijk.
De samenstelling van het pro
gramma is zo, dat je in die tien
dagen een heel spectrum te
zien krijgt, van wat er in Po
len op het gebied van theater
te zien is. Van Grotowski tot
Kantor en Wajda. Dan heb je.
het grote repertoire-toneel, ex
perimenteel toneel en beel
dend theater. Het geeft ook
een goed idee van hoe je poli
tiek theater kunt maken, zon
der met een vuist op het toneel
te gaan slaan. Hoe je om kunt
gaan met politieke gegevens,
die invloed hebben op het
maatschappelijk leven, wat
toch altijd de bedoeling van
theater is geweest, zonder dat
je meteen iedereen met de
neus op de feiten hoeft te
drukken. In het bijzonder voor
sommige Nederlandse theater
makers is er dus veel te leren
en te genieten".
Goed te volgen
De voorstellingen zijn zeer
goed te volgen. Bij Gardzienice
heb je een soort synopsis. De
manier waarop gespeeld
wordt, is heel beeldend. En zo
wel het Nowy Teatr als Gard
zienice leggen zich er op toe,
om zo weinig mogelijk woor
den te gebruiken, om datgene
wat ze onder woorden bren
gen. zo pregnant mogelijk
mede te delen. Aan de hand
van een korte inhoudsbeschrij
ving kun je het uitstekend vol
gen.
Hetzelfde geldt voor „De pest"
van Camus. Daar is een volle
dige vertaling van aanwezig.
Het publiek krijgt die in han
den en er zijn vijf Nederlandse
auteurs, die binnen de voor
stelling opgenomen worden en
die een soort commentaar in
het Nederlands geven. Voor
„De bezetenen" hebben we
kontakt opgenomen met Per-
spekt, die een boventiteling
maakt. Ze heeft het al eerder
gedaan bij „Arturo Ui" door
het Publiektheater. We zijn
erg tegen simultaan-vertalin-
gen tijdens de voorstellingen,
omdat er op dit moment nog
geen bevredigend systeem
voor is ontwikkeld".
Malaise
Enkele jaren geleden werd er
melding gemaakt van „een
malaise van het officiële thea
ter" in Polen, te vergelijken
met de hier door sommigen
gesignaleerde artistieke Luw
te, waarin het vaderlandse to
neel zich bevindt. Hoe staat
het nu daarmee in Polen?
„Het is altijd zo ingewikkeld
om te praten over malaise in
het theater. Er is altijd malaise
in theater. Dat is maar goed
ook. anders gebeurt er niks.
Theater en kunst in het alge
meen ontstaan op grond van
contestaties, op grond van ver
zet. Ik denk dat de situatie in
Polen stof biedt om ruim
schoots theater daarover te
maken.
Ik heb daar bijvoorbeeld een
voorstelling als „Antigone" ge
zien bij het Stary Teatr. Het is
een mooie voorstelling, die
zich ontzettend goed leent
voor allerlei politieke doelein
den. Vaak overheerst bij der
gelijke stukken dan het poli
tieke doel een beetje. Daar
naast heb je bijvoorbeeld het
Studio Theater in Warschau,
dat „Les paravents" van Genet
heeft opgevoerd. Het is dezelf
de Genet, die Parijs of elders
in Europa wordt opgevoerd.
De belangrijke Poolse
worden sowiesi
Gombrowicz, Wyspiansku,
Witkiewicz. De theaters zitten
altijd vol. Dat wil niet zeggen,
dat de kwaliteit altijd buiten
gewoon hoog is, maar er is een
grote belangstelling voor thea
ter. Theater wordt daar vaak
gezien als een van de weinige
plaatsen waar men met meer
mensen bij elkaar kan komen,
weliswaar niet vanwege poli
tieke bijeenkomsten, en waar
men zich met elkaar verbon
den voelt en waar toch een ze
kere liberale sfeer heerst. In
Polen zijn de machthebbers
bang voor het theater. Het
heeft invloed. Dat is iets, wat
jammer genoeg van het thea
ter in Nederland niet gezegd
kan worden.
Zwaarmoedig
De vormgeving van het Poolse
theater is iets, waar je niet
vrolijk van wordt. Het is wel
inspirerend, maar er over
heerst toch een wat zwaar
moedige sfeer, wat heel mooi
kan zijn. Een groep als Globe
zou in Polen geen poot aan de
grond krijgen. Globe heeft een
stijl, die niet jn een Poolse tra
ditie past en die niet zo ge
makkelijk geaccepteerd zou
worden. De vernieuwing van
het Poolse theater gaat zeer
langzaam. Als je zoveel pu
bliek hebt, dan hoef je ook
niet zo snel te vernieuwen. In
Nederland heb je minder toe
schouwers, dus heb je je pu
bliek sneller bediend en dus
moet je ook sneller met nieu
we dingen komen.
Het lijdelijk en openlijk verzet
tegen de aanwezigheid van de
Russen is in Polen onmisken
baar aanwezig. Ik heb gezien,
hoe bij de komst van een nieu
we lichting militairen uit Rus
land in een garnizoenplaats de
Polen hen ostentatief de rug
toedraaien. Net zo goed als bij
de andere socialistische landen
is het nooit een revolutie naar
het volk geweest. Men heeft
de revolutie ingesteld. Dat
men zich daar tegen verzet,
lijkt me nogal voor de hand
liggend".'
MAX SMITH
Bataafs Symfonie
o.l.v. Alfred Snel
DEN HAAG Het Bataafs
Symfonie Orkest geeft vrijdag
25 mei een concert in de
Doopsgezinde Gemeente aan
de Paleisstraat in Den Haag.
Aan het concert werkt mee de
pianiste Lanny Kho, die soliste
is in het Eerste Pianoconcert
van Van Beethoven. Voorts
wordt uitgevoerd van J. An-
driessen diens Movimento Os-
tinato, de Symfonie in G van
Gossec, de Symfonie im Italie-
nischen Stile van Mendelssohn
en de aan Van Beethoven toe
geschreven Jena-Symfonie.
Het Bataafs Symfonie Orkest
staat onder leiding van Alfred
Snel, die het orkest sinds janu
ari 1984 onder zijn hoede
heeft; het concert van 25 mei
is zijn eerste openbare uitvoe
ring met dit orkest.
Twee duo's
delen
Sweelinckprijs
AMSTERDAM Twee duo'
voor viool en piano, studenten
van het Sweelinckconservatori-
um in Amsterdam, delen de
eerste Sweelinckprijs van 3.000
gulden. De onderscheiding
wordt op een concert in septem
ber uitgereikt aan violiste Iris
Juda en pianiste Yeoh Ean
aan de violiste Caroline
Strumphler en pianiste Ellen
Korver. De prijs is beschikbaar
gesteld door Kiwani's Club Am
sterdam. Hij werd toegekend op
grond van het oordeel van de
jury: Herman Krebbers, Carlo
van Neste, Mark Lubodzky.
Willem Brons en Tom Bolle.
Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ka
mende dagen raadplege
men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.
bioscopen
LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel 071-121239): Barry Lyn
don (12); 14.30, 20.00. LIDO I
(Steenstraat 39. tel. 124130):
Ciske de Rat (al); 14.30. 19.00.
21.15. LIDO II: Terms ot en
dearment (al); 14.30. 19.00.
21.15 LIDO III: Gorky Park
(16); 14.30. 19.00, 21.15. UDO
IV: Hotel New Hampshire (al);
14.30, 19.00, 21.15. STUDIO
(071-133210): Silkwood (aJ.);
19.00, 21.15. ma. di. ook 14.30.
TRIANON (Breestraat 31, let.
123875): Drie Tirolers in Saint
Tropez (16); 14.30, 19.00, 21.15.
REX (Haarlemmerstraat 52,
tel. 071-125414): Dirty Looks
(16); 14.30, 19.00, 21.15.
KINDERVOORSTELLING
STUDIO Robin Hood (a!); wo.
14.30.
6. tel. 01720-20800):
Scandalous (al); (beh. di.) 16.30.
21.00. EUROCINEMA II: Ciske
de Rat (al); 18.30, 21.00. wo. ook
13.30. EUROCINEMA III: De
(16 Y. 18.45.
KINDERVOORSTELLING
EUROCINEMA I: Tom A J
festival (al); wo. 14.00.
AMSTERDAM Hoewel de
opening van het Muziekthea
ter (onderdeel van de Stope
ra) in Amsterdam pas in 1986
is, heeft het Nationale Ballet
zijn ogen daar nu al op ge
richt. De zojuist gestarte
campagne voor abonnemen
tenverkoop, die 5 juni sluit,
is er al op gericht een solide
publieksbasis voor het Mu
ziektheater te kweken, aldus
blijkt uit mededelingen van
het Nationale Ballet.
De capaciteit van het Mu
ziektheater is namelijk twee
keer zo groot als die va
Stadsschouwburg in Amster
dam, waar de uitvoeringen
van het ballet in Amsterdam
nu meestal plaats vinden.
De opening van het seizoen
1984/1985 van het Nationale 1111
Ballet, een serie van zeven
tien voorstellingen van Ro
meo en Julia in de piste var
het op het punt van capaci
teit vergelijkbare Carré, it
mede in dat licht opgezet. 1
h-2.-sessfjissiii it!f%?7lïf fff!;
Op de veiling brachten de champignons de afgelopen
maanden zo'n 35% meer op dan vorig jaar. Er werd boven
dien meer aangevoerd waardoor de veilingomzet tot en
met april bijna 50% hoger uitkwam dan in 1983 en verge
leken met 1982 was het 30% meer. Geen reden tot klagen,
althans voor de telers. De industrie kreeg te kampen met
hogere grondstofprijzen die resulteerden in hogere eind-
prijzen. Toch blijken de fabrikanten de champignoncon-
serven in het buitenland te kunnen verkopen gezien de
goede vraag op de veiling. Nu het prijsverschil met het in
de regel duurdere Franse en Aziatische produkt is afgeno
men, zal het voor de industrie echter moeilijker worden
de exportstijging van 20% in 1983 dit jaar te evenaren.
Meer Griekse asperges op de markt
In een paar jaar tijds is de oppervlakte beteeld met asper
ges in Griekenland sterk toegenomen. Er moet derhalve
rekening gehouden worden met een sterke toename van
de produktie en de export. Vorig jaar zou de produktie al
rond 4.000 ton groot geweest zijn tegen nog 2.000 ton in
1982.
Van begin april tot half juni wordt er vnl. naar West-
Duitsland geëxporteerd. In 1983 ging het hierbij om ca.
1.600 ton. Tot 7 mei is de import uit Griekenland echter
wel achtergebleven bij vorig jaar. Er werd 570 ton Griekse
asperges geïmporteerd tegen ruim 800 ton vorig jaar tot
diezelfde datum. Uit Frankrijk werd daarentegen iets
meer ingevoerd nl. 3.900 tegen 3.700 ton. De derde vroege
leverancier van betekenis is Spanje. Dat land kon z'n ex
port naar de Bondsrepubliek tot 7 mei uitbreiden tot 360
ton tegen 120 ton vorig jaar. Kleinere hoeveelheden ko
men er op dit moment uit Nederland, Turkije, Italië,
Mexico, Hongarije, België en Polen.
Poolse diepvriesindustrie
In Polen wil men de produktie van diepgevroren groenten
en fruit uitbreiden van 156.700 ton in 1982 tot 250.000 ton
in 1990. Volgens de deskundigen is het dan wel vereist dat
er gemoderniseerd wordt. Het zwaartepunt van de toena
me zou komen te liggen op: aardbeien, kersen, -doperwten
en peen. De meerproduktie is grotendeels bestemd voor de
export met de nadruk op de EEG-landen en dan met
name West-Duitsland.
Van de in 1982 in de EEG ingevoerde hoeveelheid diepge
vroren aardbeien ad 58.150 ton kwam 19.775 ton uit Polen
en van de totale import aardbeienpulp van 18.950 ton be
trof 12.500 ton Pools produkt. Van het diepvriesprodukt is
West-Duitsland veruit het belangrijkste land van bestem
ming gevolgd door Frankrijk. Van het pulp-halffabrikaat
waren Engeland, België en West-Duitsland vrijwel even
belangrijk als importeurs.
De veilingtribune is de hek
senketel van het bloemen-
kwekers- en kopersvak. Hier
worden de prijsprognoses ge
maakt en de nieuwtjes uit
kassen en bloemenauto's bij
elkaar geharkt en de mensen
doorgezaagd. Toch is het
geen gewone alledaagse so
ciëteit. Bloemenkwekers die
nooit voor de klok zitten en
niet nauwlettend de prijsvor
ming volgen, kunnen daar
van de schade ondervinden.
Bloemenhandelaars die nooit
met'kwekers praten hebben
de kans achter te gaan lopen.
Op een veilingtribune praat
de koper over de wensen van
zijn klanten. Bepaalde soor
ten bloemen zien zij graag
wat langer van steel, of wat
anders gebost. De kweker
zegt zijn mening over de be
handeling en de afwerking,
die sommige bloemensoorten
nodig hebben om bij de win
kel en de klant in de smaak
te vallen. Vakkennis wordt
doorgegeven en handelstak-
tiek wordt diepgaand bespro
ken. Veilingdeskundigen,
stek- en plantenleveranciers,
veredelaars van bloemsoor
ten en vertegenwoordigers,
mengen zich in de gesprek
ken.
„Het vak wordt grimmiger",
hoorden we zeggen. „De aar
dige bloemenkwekers zijn al
lemaal verdwenen.Dat
was wel een beetje zwart-wit
gedacht natuurlijk, maar de
vraag was „Hoe komt dat?"
„Och", zei de man „de kwe
kers hebben tegenwoordig
vrijwillige bedrijfsregistratie,
dat is een vorm van „zelfon
derzoek". Ze moeten in hun
bedrijf dan alles opschrijven
over de arbeidsduur, de on
kosten, de ontvangsten, de
opbrengst per vierkante me
ter. Dat gaan ze dan vergelij
ken.
De één heeft wat meer be
reikt dan de ander, dus die
ander slaapt dan niet rustig
meer! Doet hij het wel goed?
vraagt hij zich af." „Neen,
het is zakelijk gezien wel aar
dig", zei de man „maar de
kwekers worden er niet ge
zelliger van". „Ik zeg, dat het
vak grimmiger wordt!"
Chrysanten
De veilingen zijn bezig met
chrysanten teeltprognoses.
Zij proberen via kwekersen
quêtes te weten te komen
welke soorten de chrysanten
kwekers in hun grote kassen
gaan kweken. De resultaten
moeten de kwekers houvast
geven bij hun teeltkeuze.
Welke soorten moet ik gaan
kweken? vragen de kwekers
zich af. Ook daarover was op
de tribune wat te horen.
Stuurt die enquête die kwe
kers niet allemaal dezelfde
kant op? was de vraag. En
toen kwamen er leuke ver
halen. In Rijnsburg zeggen
kwekers vanouds, je moet
planten, wat vandaag niets
waard is. Het volgend seizoen
komt daarvan op de veiling
heel weinig en dan is de prijs
weer goed! Toch is het een
goede zaak dat deze chrysan
ten enquêtes een overzicht
geven, zei een chrysanten
kweker.
De reacties van de kwekers
zijn verschillend, maar de
„overstroming" door een be
paald soort chrysanten wordt
enigszins voorkomen. Nu is
het een kwekerswijsheid dat
er met een produkt eerst „ge
morst" moet worden om het
populair te maken. Laten be
paalde bloemen maar eens
goedkoop zijn. (Als het niet
te lang duurt, zegt de kwe
ker). Via de prijzengoot
-breidt de afzetmarkt zich uit,
is de filosofie van de koop
man. Goede bloemen die
goedkoop op de markt ko
men, zorgen voor popularisa-
tie. Wanneer méér mensen
kunnen kopen, zal later de
vraag toenemen!
Chrysanten zijn echte Jan
Modaal bloemen geworden,
zegt een chrysantenkweker
en hij wrijft zich in de han
den. Ze hebben een eigen
breed publiek gekregen, ze
zijn altijd te koop en ook nog
sterk op de vaas. Hier op Flo
ra worden de chrysanten
goed betaald en merkwaardig
is dat de soorten Lameet en
Dark Flamingo juist hier
elke dag worden aangevoerd.
Dat komt, zegt de koper op
de tribune, omdat wij veel
boeketten verkopen. De ko
pers zoeken ook goede chry
santen voor de export. Wit
en geel zijn in de mode, zegt
nu de stekleverancier. Jij
hebt zeker wat in het aanbod,
roepen ze nu van alle kanten.
Nieuwtjes
Weet je wat hier altijd weer
Chrysanten zijn echte Jan Modaal bloemen gewor
den.
opvalt, zegt nu de veiling
man. Dat hier altijd nieuw
tjes zijn en dat ze goed be
taald worden. Nieuwtjes of
bloemensoorten die vroeger
of later worden aangevoerd
dan normaal, die worden
goed gehonoreerd! Daar heeft
ook de kleine kweker wat
aan. Hij is flexibel. Hij heeft
geen computer, die hem de
wet voorschrijft of hem de
les leest! De kleinere kweker
kan plotseling iets nieuws
brengen! Hij komt dan met
iets leuks en hij verdient wat-
Kleinere kwekers? Die zijn
goud waard, zegt de veiling
man, ze houden het vak le
vendig.
Er wordt de laatste tijd
veel gesproken over hy
drocultuur. Bij steeds
meer verkooppunten van
planten is „hydrocul
tuur" verkrijgbaar. Wat
is nu eigenlijk hydrocul
tuur? Het laat zich het
best omschrijven als: het
laten leven van een
plant in een laagje water
voorzien van planten-
voedsel. Met behulp van
een watermeter wordt de
waterstand op peil ge
houden. Grond komt er
niet aan te pas.
In plaats van in de grond
Een tot twee keer per week water geven is bij hydro- 6taan de planten in van klei
cultuur al voldoende. gemaakte korrels.
Zij het zeer bescheiden,
vraagt een plant ook in hy
drocultuur enige aandacht.
De vier belangrijkste punten
voor een gezonde groei van
elke plant zijn temperatuur,
water, voeding en licht. Tem
peratuur spreekt voor zich.
Evenals een plant in pot
grond mag eew hydroplant
niet te koud en niet te warm
staan. Kamertemperatuur is
prima, maar zet een (hydro-
)plant nooit in de buurt van
een kachel. Ook tocht is
slecht voor de gezondheid
van een plant.
Water heeft iedere plant no
dig. Bij hydrocultuur is water
geven echter veel minder
vaak nodig dan bij planten in
grond. Per keer krijgt een
hydroplant namelijk veel
meer water. Van de water
meter in de pot of de bak kan
gemakkelijk worden afgele
zen of de plant nog van vol
doende water is voorzien.
Eén of twee keer per week -
en bij sommige systemen nog
minder - water geven is bij
hydrocultuur al voldoende.
Elke plant heeft naast water
ook voeding nodig. In be
perkte mate zit deze voeding
in potgrond. In hydrokorrels
ontbreekt de voeding volle
dig, zodat zeker bij hydrocul
tuur het toedienen van plan-
tenvoedsel onmisbaar is.
Tenslotte is ook licht een be
langrijke factor. Buiten is de
lichtsterkte veel groter dan
in de huiskamer of op kan
toor. Dicht bij het raam zijn
er nauwelijks problemen,
maar op iets minder lichte
plekjes is het zinvol planten
te plaatsen, die niet zoveel
licht nodig hebben. Hiernaast
kan, net als bij planten in
aarde, het plaatsen van een
plantenlamp een oplossing
zijn.
Hoe dan ook, zet kamerplan
ten nooit in direct zonlicht.
Veel kantoren zogenaam
de kantoortuinen beschik
ken reeds over plantenbak
ken met hydrocultuur. Hy-
droplanten vragen minder
onderhoud dan planten in
grond, zodat hydrocultuur
voor kantoren ideaal is.
Trouwens, ook in de huiska
mer komen hydroplanten
goed tot hun recht Hydro
cultuur zorgt ervoor dat met
een minimale verzorging de
planten toch een lang leven
is beschoren!
