weer
lart blaakt
an zelfvertrouwen
SACHAROY m
HONGERSTAKING
Lille is
opgetogen
over vervoer
zonder
bestuurder
Oudere emigrant zoekt Nederlandse cultuur op
^ig
en
Gifgolf in Rijn
vrijdag bij Lobith
Nieuw perspectief op
conferentie Stockholm
CAMPAGNE VOOR NEDERLANDS GEORIENTEERDE BEJAARDENOORDEN
TENLAND
CetdacQoiruwi
WOENSDAG 9 MEI 1984 PAGINA 15
raiense Lida Ti-
(65) trouwde
met de Italiaan
irasselli (75). Zij
elkaar veertig
ileden in een
incentratiekamp
nnen en wilden
jwen, maar kort
hadden zij el-
het oog verlo-
)9rasselli kwam
rjcort geleden bij
ieweer op haar
lAaarna Lida een
afcum kreeg en zij
Jein het Italiaanse
Sant Angelo
^trouwen.
Turkije blijft
gevangenen martelen
DEN HAAG In Turkije is er dit jaar geen
duidelijke verandering opgetreden in het eer
der vastgestelde patroon van het wijdverbreid
voorkomen van systematisch martelen van po
litieke gevangenen.
Dit heeft de internationale mensenrechtenor-
fanisatie Amnesty International vandaag be-
endgemaakL Tot de martelingen die worden
toegepast in Turkije horen ondermeer: ver
brandingen met sigaretten, schoppen, slaan,
electrische schokken en de zogeheten „falaka"
(het langdurig slaan op de voetzolen). Sinds
vorig jaar september zijn er in de beruchtste
gevangenissen van Turkije, die van Diyarbakir
in oost-Turkije en de „Mamak" in Ankara,
hongerstakingen gehouden uit protest tegen de
onmenselijke behandeling.
Massa-proces tegen IRA
BELFAST In de Noordierse stad Belfast is gisteren
het grootste proces in de Britse geschiedenis begon
nen tegen 40 vermeende leden van het Ierse Republi
keinse leger (IRA) die terechtstaan op bijna 200 be
schuldigingen, alle gebaseerd op verklaringen van
een arrestant die met de politie is gaan samenwerken.
Honderden agenten bewaakten de rechtzaal waar het
proces tegen de 37 mannen en drie vrouwen begon
wegens aanklachten variërend van moord, poging tot
moord en wapenbezit tot lidmaatschap van een guer
rillaorganisatie. De verdachten zijn in staat van be
schuldiging gesteld enkel en alleen op basis van be
wijzen uit verklaringen van de IRA-informant Ray
mond Gilmour, die de afgelopen twee jaar onder poli
tiebescherming staat. De 24-jarige Gilmour heeft ge
weigerd zijn verklaringen voor de politie in te trek
ken ondanks de tien maanden lange ontvoering door
de IRA van zijn vader in 1982.
i|
t| er
\e van de voorpagina)
INGTON Er res-
■j iu nog voorverkie-
in zeven van de
Amerikaanse deel-
Een weer zelfver-
li uitstralende
^Jlart verklaarde gis-
"ni/an plan te zijn al
t verblijvende lokale
"metingen inclu
de in het zwaarwe-
Californië - te
dat mocht lukken.
Hart zijn grote achter
kiesmannen (stemge-
Conventie-gan^ers)
niet op Mondale heb-
Igemaakt. Maar de se-
it Colorado hoopt, dat
^le ongecommitteerde
die zich op
an de presidentskandi-
lebben willen vastleg-
[dan tijdens de Conven-
San Francisco massaal
tart zullen kiezen.
Indien Mondale in de eerste
stemmingsronde in San Fran
cisco geen absolute meerder
heid van de bijna 4.000 demo
cratische kiesmannen achter
zich krijgt, volgt er een tweede
stemming, waarin alle kies
mannen (ook degenen, die zich
bij de voorverkiezingen aan
Mondale, Hart of Jackson heb
ben gecommitteerd) vrij zijn
om hun stem te veranderen.
„Dan zal de meerderheid zich
realiseren, dat ik een betere
kans heb dan Mondale om
Reagan te verslaan", aldus
Gary Hart.
Realistischer lijkt vooralsnog
echter de uitspraak van Mon
dale, dat de voorverkiezingen
van afgelopen dinsdag voor
hem opnieuw een grote stap
zijn op een zekere weg naar de
presidentsnominatie van de
Democratische Partij. In wer
kelijkheid vergrootte Mondale
dinsdag inderdaad zijn voor
sprong in kiesmannen nog op
Hart. Behalve in Ohio en Indi
ana waren er ook „primaries"
in de minder gewichtige staten
Maryland en Noord-Carolina.
Mondale verloor in Ohio en
Indiana maar op het nippertje
(in beide gevallen met 40 te
gen 42 procent) van Hart,
maar won in de twee andere
deelstaten met een veel groter
verschil, zodat hij zo'n vijftig
kiesmannen verder op Hart
uitliep. Mondale heeft er nu
1.530 en Hart 870. Jesse Jack
son scoorde opnieuw hoog on
der de zwarte minderheid,
maar hij slaagt er niet in om
ook veel blanke kiezers voor
zich te winnen. Jacksons totaal
aantal kiesmannen bedraagt
daarom nog maar 280. Het
aantal ongecommitteerden be
loopt 550. Een kandidaat heeft
ditmaal op de Democratische
Conventie 1.967 kiesmannen
nodig, om de nominatie te
krijgen. De kiezers stemmen
in primaries niet rechtstreeks
op de presidentskandidaten,
maar op de gedelegeerden
(kiesmannen) naar de Partij
Conventie.
Gary Hart had afgelopen
maandag met enorme over
macht ook al de voorverkie
zing in ziln staat van her
komst, Colorado, gewonnen.
Na zijn zoveelste verlies, vori
ge week in Texas, overwoog
Hart om uit de race om het
Amerikaans presidentschap te
stappen, indien hij deze week
opnieuw zijn meerdere in ex-
vice-president Mondale zou
moeten erkennen. Maar giste
ren riep Hart in de hoofdstad
Washington een zeer driftige
menigte weer strijdlustig toe:
„Wat nu vooral duidelijk is ge
worden, is dat de Democrati
sche Partij-leden in ons land
de race nog niet beëindigd
wensen te zien. Die race tus
sen mij en Mondale is in feite
de race tussen de toekomst en
het verleden".
Hart blijft erop hammeren dat
hij „nieuw leiderschap" en
„nieuwe ideeën" vertegen
woordigt, terwijl objectieve
vergelijking van zijn politieke
programma met dat van Mon
dale maar geringe verschillen
laat zien. Mondale heeft de
laatste dagen schade onder
vonden van Harts beschuldi-
Gary Hart heeft weer zelfvertrouwen
ging dat Mondale met omzei- ren. „Geef het geld terug,
ling van de kieswet zijn cam- Walter", was Harts slogan en
pagne met grote sommen vak- Mondale kon inderdaad niets
bondsgeld heeft laten financie- anders doen.
'is zegt
loek aan
jna
iseling af
JG Het bezoek van
ssische eerste vice-
Ivan Archipov
nhina is op het laatste
nt uitgesteld op ver
ban de Sovjet-Unie,
1 „voor enige tijd",
een woordvoerder
Het Chinese ministe-
'tin buitenlandse za-
n^nmorgen.
d
itbv zou morgen voor
r n officieel bezoek van
gen aan de Chinese
publiek aankomen,
iv zou de hoogste Sov-
'tionaris zijn die China
sinds het in de jaren
it een breuk tussen bei-
i nunistische mogendhe-
d'am.
n
n ivs reis had ten doel
giuwe impuls te geven
n t normaliseringsproces
i ide landen anderhalf
il leden op gang hebben
Hoewel Archipov
de allerbelangrijkste
I. olitici behoort, hecht-
airnemers grote waarde
i komst van Archipov
king, vooral omdat het
tien dagen na het be-
1 n de Amerikaanse pre-
Ronald Reagan, plaats
den. Moskou heeft het
van de Amerikaanse
nt in China met argus-
etvolgd. In het Kremlin
men dat de Verenigde
uit zijn op een tegen de
Unie gericht militair
nootschap met China,
s diplomatieke waarne-
il China met de komst
tchipov naar Peking
jenwicht geven.
Andrei Sacharov en zijn vrouw Jelena Bonner.
MOSKOU De bekende Rus
sische- dissident Andrei Sacha
rov is sinds 2 mei in honger
staking gegaan uit protest te
gen de weigering van de Sov
jetautoriteiten zijn vrouw Jele
na Bonner toestemming te ge
ven Gorki te verlaten. Dit ver
klaarde de Russische wiskun
dige Irina Kristi, een vriendin
van de familie. Zij verklaarde
tegenover westelijke verslag
gevers dat Jelena Bonner de
voor buitenlanders verboden
stad Gorki, 400 kilometer ten
oosten van Moskou, niet meer
mag verlaten.
Mevrouw Kristi zei gisteren
dat de 62-jarige Sacharov met
zijn hongerstaking hoopt te be
reiken dat zijn vrouw naar het
Westen mag vertrekken om
een medische behandeling te
ondergaan. Jelena Bonner lijdt
aan een oogziekte en heeft
ernstige hartklachten. Sacha
rov heeft verklaard zijn actie
„tot het einde" te willen voort
zetten. Mevrouw Bonner
wordt volgens Irina Kristi
door de autoriteiten beschul
digd van anti-sovjetactiviteit,
strafbaar volgens het wetboek
van strafrecht van de Sovjet-
Unie.
Irina Kristi heeft afgelo
pen zondag enkele minuten
met het echtpaar Sacharov
kunnen praten voor zij door
de politie werd opgepakt. Zii
kreeg een boete van 15 roebel
en werd op de trein naar Mos
kou gezet. Gisteren werd haar
telefoon afgesneden.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De mogelijkheid bestaat dat er vrijdag een grote
golf gevaarlijke chemicaliën ons land via de Rijn binnenkomt.
Het ministerie van Verkeer en Waterstaat is gewaarschuwd
door de Duitse autoriteiten, nadat zich maandag een storing had
voorgedaan in de zuiveringsinstallatie van het chemisch concern
BASF in Ludwigshafen. Volgens een woordvoerder van V W
is nog niet bekend om welke chemicaliën en welke concentra
ties het gaat. Vrijdag zal het Rijksinstituut voor Zuivering van
Afvalwater (RIZA) monsters nemen bij Lobith. Mocht daaruit
blijken dat er sprake is van een onaanvaardbare verontreini
ging, dan zullen waterleidingbedrijven van Amsterdam en
Noord-Holland het advies krijgen voorlopig geen Rijnwater in te
nemen. Vorig jaar moest de toevoer uit de Rijn een week wor
den gestaakt; ook toen had zich een ongeval voorgedaan bij
BASF.
STOCKHOLM De Sovjet-Unie heeft gisteren op de
eerste dag van de tweede ronde van de Europese ont
wapeningsconferentie in Stockholm haar bereidheid
uitgesproken gecombineerde politieke en militaire on
derhandelingen te beginnen, die het risico van een mi
litair conflict in Europa zouden moeten verkleinen.
De Sovjets presenteerden daarmee voor het eerst hun eigen
voorstellen op de conferentie die bedoeld is om door middel van
vertrouwen wekkende maatregelen de spanning tussen beide
machtsblokken te verminderen. Volgens westerse waarnemers
zijn de meeste voorstellen van de Russen in Stochholm echter
niet nieuw. Een van de elementen was ook nu weer het voorstel
voor een niet-aanvalsverdrag en het scheppen van kernwapen-
vrije zones in Europa. De Sovjet-Unie presenteerde echter voor
de eerste maal voorstellen die gedetailleerde vertouwenwekken-
de maatregelen bevatten, waar het Westen al zo lang op aan
dringt. Hij noemde onder meer het vaststellen van een boven
grens voor oefeningen van de landstrijdkrachten, het aankondi
gen van grote troepnverplaatsingen. De Amerikanen hebben ge
zegd de voorstellen nauwlettend te bestuderen.
EERSTE AUTOMATISCHE METRO
IN EUROPA
(Van onze correspondent Bob van Huët)
LILLE „Wie de techniek heeft, heeft de toekomst", zo
bepleitte president Mitterrand onlangs de noodzaak van mo
dernisering van de Franse industrie. „Of Frankrijk zal in
staat zijn de concurrentie met andere landen aan te gaan en
in dat geval behouden we onze onafhankelijkheid en wel
vaart, öf ons land zakt verder weg en zal tenslotte ten onder
gaan".
Toen het staatshoofd tijdens zijn geruchtmakende „derde
persconferentie" het Franse volk informeerde over de stand
van zaken in de eigen industrie, stond zijn gezicht ongewoon
ernstig. De leer-, de hout- en chemische industrie draaiden
hoofdzakelijk met verliezen, problemen waren er in de au-
tofabrieken en de in de scheepsbouw en de toestand was
ronduit kritiek in de kolen- en staalsector. „Te lang heeft
Frankrijk het verleden gesubsidieerd in plaats van te inves
teren in de toekomst", verzuchtte Mitterrand.
Maar gelukkig, zo constateerde hij, waren er ook lichtpun
ten; industrieën waarin de Fransen wel competitief waren
en zelfs „tot de eerste drie van de wereld gerekend kunnen
worden". De president noemde in dat verband de spoorwe
gen, de telecommunicatie, de kernernergie, de ruimtevaart
en de metro. Daarmee zat men volgens hem op het goede
spoor. Het was aan de andere industrieën hunn voorbeeld te
volgen.
Een van Frankrijks paradepaardjes van dit moment is zon
der twijfel de metro en dan met name de VAL (Véhicule
Automatique Léger), de eerste automatische metro in Euro
pa, die nu een jaar in en onder de Noordfranse stad Lille
rijdt. Een jaar waarin vijftien miljoen reizigers werden ver
voerd zonder ook maar een ongeluk of incident. „Lille heeft
het openbaar vervoer van de toekomst", sprak burgervader
en ook eerste minister Pierre Mauroy in de geest van Mit
terrand toen hii een honderdtal ambassadeurs, handelsatta-
ché's en journalisten voorging bij een bezoek aan dit open
bare wonder op wielen.
Al zijn dan miljoenen mensen hem voorgegaan, toch aarzelt
de aspirant VAL-reiziger een moment als het beige-rode ge
vaarte voorrijdt. Tevergeefs zoeken ziin ogen naar iemand
die tenminste de indruk geeft deze VAL te besturen. Geen
bestuurder, ook geen conducteur, alles gaat hier automa
tisch. Een toeter, en als bij een lift sluiten de deuren van
perron en VAL. Bijna ongemerkt zoeft de metro naar zijn
kruissnelheid van 60 km per uur.
Primeur
De metro van Lille is de eerste en enige in zijn soort in Eu
ropa. In Amerika en Japan bestaan soortgelijke systemen bij
verbindingen tussen vliegvelden en universiteiten en in
pretparken, maar Frankrijk heeft de primeur als het om
massaal openbaar vervoer gaat. Zonder bestuurder heeft ie
dere wagen een maximum capaciteit van 200 personen. On
geveer 250 camera's begeleiden de VAL's op hun bijna vijf
tien kilometer lange tocht langs 23 stations.
„In onze controlekamer vind je de hoogste graad van pro-
duktiviteit ter wereld", zegt Norbert Charpit, direkteur
marketing van Matra, de onderneming die het VAL-sy-
steem exploiteert. „Door de ver doorgevoerde automatise
ring zijn acht mensen voldoende, 1 miljoen mensen een vei
lige reis te garanderen. Twintig uur per dag, zeven dagen in
de week".
Alleen in de beginperiode stond een aantal mensen sceptisch
tegenover „Lille's spooktrein", een enkeling weigerde zich
door een robot te laten vervoeren. Maar dat was nieuwig
heid, aldus de heer Charpit. Na een jaar is iedere Lillois ver
trouwd met de techniek. Nu is het niet zo dat de VAL
„blind" over het parcours raast. De wagens zijn uitgerust
met, wat heet, „kunstmatige hersens", die snelheid, stoptijd
en veiligheid wat betreft de afstand tot andere wagens bere
kenen en meteen in passende orders vertalen. Norbert
Charpit laat weten, dat in Lille nog nooit een ongeluk is ge
beurd. Alle perrons zijn afgezet met kunststofwanden, wat
ook zelfmoordenaars geen kans geeft. Pas als de VAL stil
staat, heeft men toegang tot de baan.
Buitenland
Verheugend is voor Matra, voor 50 procent in handen van
de Franse staat, de buitenlandse interesse voor het systeem.
Al heeft de VAL stevige concurrentie te duchten van Sie
mens, het Canadese bedrijf UTDC en de Amerikaanse on
derneming Westinghouse, toch voorziet men goede export
mogelijkheden naar Azië (Seoel en Kuala Lumpur), het
Midden-Oosten (Koeweit) en zelfs Amerika (Dallas en Or
lando). „Vergeleken met een normale metro zijn we de helft
goedkoper", zegt Norbert Charpit. In eigen land zouden
Toulouse, Bordeaux en Straatsburg op de markt zijn.
Maar Matra heeft nog een pijl op de boog in de vorm van
het nog verder geavanceerde Aramis-systeem, waarvoor Pa
rijs belangstelling zou hebben. Amaris kan men omschrijven
als een metro „a la carte". Abonnementhouders toetsen bij
het instappen hun bestemming en worden daar dan direkt
heengereden. Onderweg kan hun mini-cabine worden ge
koppeld aan die van mensen, die dezelfde kant opgaan. Eind
dit jaar wordt op de Boulevard Victor in de hoofdstad een
proefbaan in gebruik genomen. Als men tot <le aanschaffing
van Aramis besluit, kost dat de Parijse belastingbetaler een
dikke 3 miljard francs. Montepeillier, Rouen en Monaco kij
ken de kat uit de boom, alvorens het Parijse voorbeeld te
volgen.
Lille is vooralsnog dik tevreden met zijn VAL, die volgens
Pierre Mauroy het ritme van de stad symboliseert. Een rit
me, dat binnenkort nog eens een investering van 2 miljard
francs zal vragen voor de uitbreiding met een tweede lijn.
DEN HAAG „Ik ben
ervan overtuigd dat in het
huidig tijdsbestek alle
aanleiding bestaat voor de
Nederlandse overheid om
een emigratiebeleid te
blijven voeren. Daarbij
gaat het om een beleid dat
kan bijdragen aan de indi
viduele ontplooiingsmoge-
TENHEER
lijkheden van de mensen
en ook een aandeel kan
leveren bij het verlichten
van de druk op de ar
beidsmarkt".
Dit zei staatssecretaris De
Graaf van sociale zaken en
werkgelegenheid gistermiddag
in het Nederlands Congresge
bouw ter gelegenheid van het
25-jarig bestaan van het Ne
derlands Emigratie Fonds.
Het Fonds wilde deze gelegen
heid aangrijpen om zichzelf
eindelijk wat bekendheid te
geven. Voorzitter Th.J. Loe
rakker van het Fonds een
onafhankelijke stichting
sprak van de activiteiten die
het in die iaren heeft ontwik
keld. Zo schenkt het Fonds re
gelmatig boeken aan de Ne
derlandse emigranten-organi
saties en verstrekt het studie
leningen aan kinderen van
Nederlandse emigranten.
Voorts financiert het Fonds
Nederlandstalige radio-uitzen
dingen in de landen waar de
emigranten wonen. Verleden
jaar nog, gaf het geldelijke
steun aan Nederlandse emi
granten, die bij de hevige bos
branden in Australië have en
goed verloren.
Een belangrijke nieuwe activi
teit van de stichting is de fi
nanciële deelneming van en
kele op te richten bejaarden
centra, zoals bijvoorbeeld „Be
atrix Village" in Australië. Be
jaarde ex-Nederlanders kun
nen daar genieten van een
plezierige oude-dag.
„Smeltkroes"
,,Het globale beeld van ingroei
van de Nederlandse emigrant
in de nieuwe wereld vertoont
te weinig nuances. De werke
lijkheid, vijfendertig jaar na
het begin van de grootscheep
se na-oorlogse emigratie van
uit Nederland, blijkt anders te
zijn dan men zich oorspronke
lijk heeft voorgesteld'aldus
De Graaf.
Toen de Nederlanders naar
hun ideale land vertrokken,
streefden zij er bewust naar
om Australiër te worden met
de Australiërs, Canadees met
de Canadezen. De oplossing
was het aan de Verenigde Sta
ten ontleende idee van de
„smeltkroes". De Nederlandse
emigranten woonden en wo
nen dan ook niet samengeklit
in woonwijken, maar ver
spreid in wijk en stad van het
land. Tevens blijkt uit onder
zoekingen dat Nederlanders
zelfs thuis, binnen hun gezin,
de taal van het emigratie-land
spreken. Ook trouwen Neder
landers vaker met een partner
.uit het nieuwe land dan ande
re nationaliteiten.
Herinneringen
Bij het ouder worden, wat
vaak gepaard gaat met het
vertrek van de kinderen uit
huis, komen bij de emigranten
de ervaringen en herinnerin
gen uit het Hollandse verleden
weer op de voorgrond. Zij zoe
ken dan bewust contacten met
andere Nederlanders, vanwege
de taal en gemeenschappelijke
achtergrond. Velen van de
eerste na-oorlogse generatie
Nederlandse emigranten ver
keren nu in deze fase.
Omdat de Nederlandse emi
granten het beeld van zichzelf
hebben opgeroepen van zo
snel mogelijk aanpassen, wor
den zij in de landen waar zij
wonen nauwelijks als een
aparte etnische groep be
schouwd. Toch hebben zij be
hoefte aan Nederlandse cul
tuur om zich heen en willen
zij als bejaarden de rest van
hun jaren doorbrengen in een
Nederlands georiënteerd be
jaardenoord. Om zich daar in
te kopen hebben zij echter
doorgaans onvoldoende geld.
Ook het Emigratie Fonds kan
hierin geen hulp verlenen.
Daarom gaat het fonds een
campagne starten om een mil
joen bijeen te krijgen om daar
uit renteloze leningen te ver
strekken.
