Is
ma
CcidóeSotvtant
Voorlaatste
ronde in
VS-voor-
verkiezingen
3.
ZATERDAG 5 MEI 1984
■Washington - De voorver-
■iiezingen om het Amerikaan-
presidentschap zijn hun
jorlaatste ronde ingegaan,
andaag zijn de kiezers in de
elangrijke deelstaat Texas
&n de beurt en komende
insdag zijn er „primaries" in
ier deelstaten tegelijk, waar-
an Ohio de voornaamste is.
ij de Democratische (opposi-
e-)partij kan de zaak dins-
agavond bekeken zijn. Er
)u een klein wonder moeten
:beuren, wil senator Gary
Urt zo sterk terugkomen dat
ij de uiteindelijke aanwijzing
Jan Walter Mondale tot uitda-
r van president Ronald
eagan nog in gevaar kan
rengen. De allerlaatste voor-
>nde is op 5 juni, als onder
leer in Amerika's grootste
eelstaat Californië de leden
an de Democratische en de
epublikeinse partij de presi-
ntskandidaat van hun voor-
eur gaan aankruisen. Daarna
)lgen in juli en in augustus
feestelijke nationale con-
essen (conventies) van beide
irtijen, waarin de resultaten
in de voorverkiezingen for-
leel worden bekrachtigd. Bij
Republikeinen is president
eagan de enige kandidaat en
js zekere winnaar. De presi-
ntsverkiezingen zijn op 6
jvember a.s.
1 de Democratische partij is zo
hgzamerhand sprake van ontred
dering. De opwinding die de jeug
dige en charmante outsider Gary
Hart met zijn aanvankelijke succes
sen teweeg had gebracht, is geheel
verdwenen. Het verschijnsel-Hart
bevestigde alleen dat de Amerika
nen altijd in zijn voor „nieuwe
ideeën" en „nieuw leiderschap".
Maar de nieuwkomer moet dan wel
enige inhoud kunnen geven aan
die slogans.
Omdat Hart dus niet echt hieuw
bleek, kon Walter Mondale dank
zij traditionele steun van arbeiders
en ouderen gedurende de afgelopen
maand tijdens voorverkiezingen in
kleinere deelstaten zijn voorsprong
in kiesmannen (eigen afgevaardig
den naar de partijconventie in juli
in San Francisco) gestaag vergro
ten. Mondale heeft er nu 1215, Hart
644 en Jackson 206.
De strijd tussen de „onvermijdelij
ke" Mondale en de uitgebluste Hart
is daarom dodelijk saai geworden,
te meer daar beider politieke idéé
ën behalve versleten ook vrijwel
aan elkaar gelijk zijn. Mondale is
sociaal-economisch iets „socialisti-
scher" (om een on-Amerikaanse
term te gebruiken) en inzake bui
tenlands beleid en defensie iets
conservatiever dan Hart. Beiden
zouden als president aan de Sovjet-
-Unie een (wederzijdse) bevriezing
aanbieden van de aanmaak en
plaatsing van alle kernwapens.
Maar beiden achten vooraf onder
handelingen noodzakelijk over in
gewikkelde „details" zoals weder
zijdse controle. Wie zich in Neder
land bewust is van het tempo waar
in Amerikaans-Russische ontwape
ningsgesprekken zich plachten te
voltrekken, moge betwijfelen of
ons land van ene president Monda
le of Hart geen kruisraketten zou
hoeven te plaatsen.
Kansloos
De malaise in de Democratische
partij is ook een gevolg van het
vermoeden dat welke oppositiekan
didaat dan ook toch kansloos is te
gen Reagan. De laatste is zojuist te
ruggekeerd van een glorieuze reis
door China, waarvan het Ameri
kaanse publiek de prachtigste
tv-beelden heeft kunnen bewonde
ren. Reagan, wiens uitspraken over
God, particulier initiatief en vrij
heid van meningsuiting feilloos
door zijn communistische gastheren
werden weggecensureerd, bleek
een magische aantrekkingskracht
uit te oefenen op miljoenen Chine
zen die waren uitgelopen om de
lange Amerikaanse man voorbij te
zien flitsen.
Ronald Reagan weet steeds succes
voller afstand te scheppen tussen
zichzelf en zijn politiek. „Hij komt
overal goed mee weg. Hoe meer fi
asco's, hoe populairder hij wordt",
klaagt een bestuurslid van de De
mocratische Partij. Enquêtes wijzen
Reagan aan als de meest geliefde
president sinds Kennedy, terwijl
hetzelfde publiek zich in record-
-percentages uitspreekt tegen Rea-
gans politiek jegens de armen, je
gens Midden-Amerika, het Mid
den-Oosten en de Sovjet-Unie.
„Misschien is het beter voor de De
mocratische Partij om dit jaar van
Reagan te verliezen. Dan krijgen
we de tijd om ons te herstellen en
komen we in 1988 hopelijk terug",
zuchtte de progressieve Washing
ton Post onlangs. De krant meende
dat een Democratische president
thans niet veel anders zou kunnen
doen dan Reagans rechtse economi
sche herstelpolitiek voortzetten,
hetgeen tot grote spanningen bin
nen de partij met de vakbondsvleu
gel zou leiden.
Anderen stellen vast dat de Ameri
kanen thans kennelijk meer be
hoefte hebben aan een goedlachs
nationaal symbool in het Witte
Huis dan aan een ernstige ploete
raar zoals volgens het weekblad
News Week Jimmy Carter was
„die met al zijn goede bedoelingen
en deskundigheid het presidents
schap droeg als een kruis en het
Witte Huis tot zijn gevangenis
maakte".
Stigma
Walter Mondale, die vice-president
was onder Carter, draagt nog steeds
het stigma van die sombere dagen
van economische depressie en
Amerikaanse gijzelaars in handen
van ayatollah Khomeiny. Gary
Hart benadrukt de laatste weken
de verantwoordelijkheid van Mon
dale voor de ellende van vier jaar
geleden. Volgens Hart is Mondale
niet voor niets „Reagans favoriete
tegenstander".
Maar ook met het teruggrijpen
naar het verleden blijkt Hart geen
zielen te winnen. Zelfs zijn succes
volle aanval op Mondale's half-ille-
gale campagnefinanciering uit vak
bondsfondsen deerde de voormali
ge vice-president nauwelijks. Vori
ge week moest Mondale beloven
het te veel ontvangen geld (de kies
wet schrijft strikte beperking van
donaties voor) terug te geven. Maar
het incident weerhield hem er niet
van om afgelopen dinsdag de voor-
verkiezing in Tennessee te winnen.
Meest opmerkelijk feit bij die pri
mary was de opkomst. Slechts vijf
tien procent van de kiesgerechtigde
Democratische-Partijleden was vol
doende geboeid door de verkie
zingsstrijd om er een wandeling
naar het stembureau voor over te
hebben
Als het straks op de eigenlijke
strijd tussen Reagan en hem aan
komt, wil Mondale naar verluidt
zijn kansen vergroten met een
Amerikaanse primeur: een vrouw
en /of zwarte partijgenoot als kan
didaat vice-president. Genoemd
wordt Geraldine Ferraro, lid van
het Huis van Afgevaardigden, van
Italiaanse oorsprong en afkomstig
uit de wijk Queens in New York,
waar ook Archie Bunker van „All
in the Family" woonde. De gema
tigd feministische Ferraro, plagen-
derwijs wel 'ns Edith Bunker ge
noemd, is voorzitter van de Demo
cratische „platform-commissie", die
het verkiezingsprogramma aan het
schrijven is.
Een eventuele zwarte kandidaat-
-vice-president is burgemeester
Wilson Goode van Philadelphia.
Goode is een van Amerika's voor
aanstaande negerleiders die gewei
gerd hebben de van te veel egoïsti
sche ambitie beschuldigde Jesse
Jackson te steunen. Met Goode als
vice-president zou Mondale afstand
kunnen nemen van Jackson, maar
diens zwarte aanhang toch aan zich
verplichten.
De militante negerpredikant Jack
son blijft intussen de enige die voor
opwinding zorgt in de Democrati
sche Partij. Hij won deze week de
voorverkiezing in de (voor 70 pro
cent zwarte) stadsstaat Washington
D.C. met liefst 63 procent tegen
Mondale 30 en Hart maar 7 pro
cent.
Hoewel Jackson een „regenboog-
-coalitie" binnen de Democratische
Partij zegt te willen vormen, krijgt
hij bijna alleen maar dan wel
massale steun van zwarte De
mocraten. Angst om van racisme te
worden beticht heeft „kritisch
blank" Amerika er tot voor kort
van weerhouden onder meer in
de pers om Jackson net zo arg
wanend te volgen' als iedere politi
cus in de VS pleegt te worden beje
gend. Pas sinds een paar weken
durven kranten het aan om Jack
son hard aan te vallen op bijvoor
beeld zijn „verkeerde vrienden",
zoals leider Louis Farrakan van de
Zwarte Moslims, die alle blanken
als duivels beschouwt (behalve
„een groot man" als Adolf Hitler)
en die een aparte negerstaat binnen
de VS wil stichten.
Jackson heeft de politieke steun
van deze Farrakan (die ook een
aantal van zijn lijfwachten aan de
presidentskandidaat heeft uitge
leend) niet van de hand willen wij
zen. Niet alleen daarom, maar om
het algehele appèl van Jackson aan
de negerbevolking als zodanig,
wordt hem nu steeds vaker verwe
ten zoals de Washington Post
schreef „de zwarten te isoleren
in een land dat eindenlijk niet
meer gekweld werd door racisme".
Jackson verzekert de Democrati
sche Partij niet te willen splijten
maar juist uit te breiden. Maar ve
len vrezen tijdens de conventie in
San Francisco een schisma. „Jack
son is het zoveelste voorbeeld van
het politiek geluk dat telkens weer
naar Ronald Reagan lacht", liet een
politiek strateeg in het hoofdkwar
tier van de Republikeinse Partij
zich deze week ontvallen.
MARC DE KONINCK
Tijdens een discussie tussen de
drie presidentskandidaten voor
de Democratische Partij zet
dominee Jesse Jackson zijn
standpunt uiteen over de
gelijkberechtiging van man en
vrouw. Naast hem zitten Walter
Mondale (links) en Gary Hart
(rechts). De drie kandidaten
discussieerden deze week in het
hotel van het vliegveld van Dallas
voor de Liga van Vrouwelijke
Stemgerechtigden.
YASHING TON Waarom
ad president Reagan voor
ijn vredes-missie naar China
vee keer zoveel tijd nodig als
jn voorgangers? Dutte
'eagan wel of niet in tijdens
et tekenen van overeenkom
en in Peking? En waarom
robeerde hij van onderwerp
veranderen toen zijn Chine-
i gastheren hem vertelden
at hij voor zijn leeftijd nog
fn bijzonder vitale indruk
laakte? China is tenslotte
)ch een land waar men de
uderdom met eerbied be-
\houwt.
Iit lijken onbenullige vragen,
laar voor de gewone Amerikaanse
1irger zijn ze wel degelijk van be
ng. Het zijn zaken waarmee men
ph heeft beziggehouden tijdens
resident Reagans reis naar en in
I Chinese Volksrepubliek.
pagan is nu 73 jaar. In de afgelo-
pn regeringsperiode zijn de presi-
pnf en zijn naaste medewerkers er
om er kei ijk goed in geslaagd vra-
pn over de problemen die een der-
olijke leeftijd met zich mee kan
rengen te vermijden. De leeftijds-
kesf/e is sinds 1980 enigszins in de
brgetelheid geraakt. Dat was het
Iar waarin het George Bush on-
pnAs zijn jogging-inspanningen
lef lukte Reagan te verslaan in de
Ice om het presidentschap, en
Iaarin Jimmy Carter in elkaar
prffe tijdens een hardloop wed-
Vijd in de heuvels van Maryland.
Jeugdige indruk
Tijdens zijn ambtsperiode hebben
zowel Reagans persoonlijke advi
seurs als zijn verbazend jonge uiter
lijk er voor gezorgd dat de presi
dent in de ogen van het publiek
steeds een vitale en jeugdige in
druk heeft gemaakt. Óp weg naar
China konden we de president zelfs
nog in de branding van Hawaï zien
ronddartelen.
Door middel van zorgvuldig gese
lecteerde televisiebeelden en „uit
gelekte" verhalen heeft het publiek
een beeld gekregen van een presi
dent die een lichamelijk fittere in
druk maakt dan menig jongere
man. Pas bij deze laatste reis naar
Peking hebben Reagans adviseurs
er openlijk op aangedrongen dat de
president het wat rustiger aan
moest doen. Het zou het Witte Huis
geen goed hebben gedaan wanneer
de president tijdens een feestelijk
banket boven zijn tjap-tjoi in slaap
zou zijn gevallen.
Deze maatregel kan echter grote
gevolgen hebben in een natie waar
jeugd, waakzaamheid en sportivi
teit hoog in het vaandel geschreven
staan.
Men vraagt zich af of het Ameri
kaanse volk werkelijk bereid is het
niet onwaarschijnlijke risico te lo
pen dat hun president-op-leeftijd
tijdens een onverwachte crisissitua
tie plotseling door ziekte wordt ge
veld. Er moet tenslotte ook al reke
ning gehouden worden met de mo
gelijkheid van een nieuwe moord
aanslag. Overigens zijn er sinds het
begin van zijn ambtstermijn al veel
van Reagans boezemvrienden over
leden. De president heeft zich ech
ter op geen enkele begrafenis laten
zien.
Mensen die het voor Reagan opne
men in de kwestie over zijn leeftijd
wijzen op de vele voorgangers die
hij heeft in de recente geschiedenis.
Konrad Adenauer was drie maan
den ouder dan president Reagan nu
is toen hij bondskanselier van
West-Duitsland werd en hij behield
deze positie nog veertien jaar. Win
ston Churchill en Charles de Gaul
le legden respectievelijk het werk
op 80- en 78-jarige leeftijd neer.
Goede gezondheid
Reagan heeft bij het aanvaarden
van het presidentschap beloofd dat
hij bereid was zich geregeld licha
melijk en geestelijk te laten onder
zoeken. De artsen die Reagan heb
ben behandeld voor een aantal
kleine kwaaltjes zijn van mening
dat hun patiënt in een goede ge
zondheid verkeert. Rapporten ten
tijde van zijn 73e verjaardag be
schrijven hem als „gezond, licha
melijk fit, geestelijk alert" en als ie
mand die voldoende lichaamsbewe
ging neemt en een simpel eetpa
troon volgt.
Het is nu twee jaar geleden dat
Reagan voor het laatst een uitge
breid lichamelijk onderzoek heeft
gehad. Serieuze problemen hebben
zich sinds die tijd niet voorgedaan.
Wel draagt hij vanaf augustus een
microscopisch klein gehoorappa
raat en heeft hij last van allergieën
die hem vaak hees maken.
Maar hoe zit het met zijn verstan
delijke vermogensVoor zover be
kend heeft Reagan zich nooit on
derworpen aan de seniliteitstesten
die hij zelf ooit voorstelde te zullen
ondergaan indien dat nodig werd
geacht. Verhalen over zijn mentale
gesteldheid zijn daarom vaak anek
dotisch en werken naar twee kan
ten. Aan de ene kant komt de pre
sident naar voren als een doeltref
fende grappenmaker, die precies
weet hoe te reageren op de lastige
vragensteller of de al te slimme
journalist, en die ad rem uit de
hoek komt als men tijdens een be
langrijke rede op het verkeerde
moment begint te klappen. Zijn
vermogen om lange en complexe
redevoeringen te houden heeft
hem een legendarische faam be
zorgd; dit in tegenstelling tot Tsjer-
nenko', die in zijn Kremlin-spee
ches nogal eens over zijn woorden
struikelt
Er doen echter ook andere verha
len de ronde. Tijdens een Latijns-
Amerikaanse reis in 1982 dronk
Reagan op de gezondheid van de
Bolivianenin Brazilië. En in
een interview dat plaatsvond vlak
voor een belangrijke economische
topconferentie in Williamsburg vo
rig jaar bleek hij niet goed te weten
wie nu precies tegen wie vocht in
Centraal-Amerika. Toen het ge
sprek binnenkwam in het perscen
trum brak er een enorm hoonge
lach uit. Dergelijke interviews zijn
er na deze onfortuinlijke gebeurte
nis niet meer gegeven.
Namen van zijn naaste medewer
kers haalt de president ook wel
eens door elkaar. Zo sprak hij on
langs William Ruckelshaus van mi
lieubeheer aan met „Don". Hij ver
warde hem blijkbaar met Donald
Rumsfeld, zijn belangrijkste onder
handelaar in het Midden-Oosten.
De pas gepubliceerde mémoires
van de voortijdig afgetreden minis
ter van buitenlandse zaken, Haig,
hebben vragen opgeroepen over
het aandeel van de president in het
politieke beleid van de VS.
Het zijn dit soort gebeurtenissen die
een belangrijke rol kunnen gaan
Gedurende
hun bezoek
aan China
brachten pre
sident Reagan
en zijn vrouw
Nancy onder
meer een be
zoek aan het
historisch ar
cheologisch
museum van
Xian, waar zij
voor de pers
fotograten
even
namen tussen
de van terra
cotta gemaak
te soldaten.
spelen in dit verkiezingsjaar. Wal
ter Mondale heeft misschien ook
zijn tekortkomingen, maar als poli
ticus staat hij met beide benen op
de grond. Bovendien is hij in het
bezit van een opmerkelijk goed ge
heugen en maakt hij de indruk te
weten waar het in staatszaken om
gaat.
Senator Gary Hart heeft niet alleen
een jeugdig uiterlijk maar ver
spreidt ook een soort intellectueel
zelfvertrouwen dat bij Reagan ont
breekt. Beiden schijnen zich voor
genomen te hebben de leeftijds
kwestie flink hard aan te pakken.
ALEX BRUMMER
Copyright The Guardian
