Regen zet in Brazilië de woestijn in bloei,
maar politiek regering weinig vruchtbaar
fiiidae SoiLumt
ëfr
nsr
ACHTERGROND
ficidócgowcwt
ZATERDAG 28 APRIL 1984 PAGIN
iiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiimimmiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiHiniiiiiiiiiiii
In de plaats Itaici, in de Braziliaanse deelstaat Sao Pau
lo, is tot 4 mei de Braziliaanse bisschoppenconferentie
bijeen. Een van de belangrijke problemen, die daarbij
ter sprake komen, is de noodsituatie in het noordoosten
van het land, waar het na zes jaar van afschuwelijke
droogte vorige maand eindelijk is gaan regenen. Een
van onze verslaggevers sprak met broeder Hu bert us
van den Berg, medewerker voor Brazilië van de katho
lieke ontwikkelingsorganisatie Cebemo, die pas uit
Noordoost-Brazilië is teruggekeerd.
OEGSTGEEST Voor
miljoenen mensen in het
uitgedroogde noordoos
ten van Brazilië werden
in de tweede week van
maart eindelijk de gebe
den verhoord. Na een
periode van zes jaar,
waarin het niet of vol
strekt onvoldoende re
gende, barstten die week
de eerste buien van het
nieuwe regenseizoen los.
Nu, zes weken later re
gent het nog steeds, alsof
het tekort van de voor
bije jaren in één keer
moet worden ingehaald
en dat terwijl de piek
van het regenseizoen nog
moet komen. Op sommi
ge plaatsen is het plotse
ling een omgekeerde we
reld: waar enkele maan
den geleden de dróógte
slachtoffers maakte, zijn
het nu overstromingen,
waarbij eveneens talrijke
mensen om het leven ko
men en tienduizenden
dakloos raken.
Toch moet volgens broeder
Van den Berg de waters
nood niet worden overdre
ven. „Natuurlijk doen zich
op een aantal plaatsen
rampzalige gebeurtenissen
voor. In Recife bijvoorbeeld
zijn hele sloppenwijken die
tegen de hellingen waren
aangebouwd of op de oever
van een rivier stonden door
het water weggeslagen.
Daar
noodsituatie. Maar voor de
mensen op het platteland is
de regen niet fataal, inte
gendeel, juist een zegen. Ik
heb de mensen, zodra het
begon te regenen, op straat
zien dansen. Jongeren en
ouderen. Toen de eerste re
gen viel is men ook direct
begonnen met zaaien en
planten. Het is onvoorstel
baar wat zich dan in enkele
dagen voltrekt. Het land
schap verandert volkomen.
De woestijn staat in bloei".
Noodklok geluid
-In de westerse media is het
afgelopen jaar herhaaldelijk
de noodklok geluid over de
rampzalige ontwikkelingen
in het noordoosten van Bra
zilië, met name in de deel
staten Maranhao, Piaui en
Ceara. De afgelopen jaren
zijn daar naar schatting drie
en een half miljoen mensen
door honger en droogte om
het leven gekomen. Als de
regen was uitgebleven, zou
den de komende drie jaar
nog eens tien miljoen men
sen zijn gestorven.
De inwoners in het noord
oosten hechten, mogelijk
nog meer dan andere Brazi
lianen, aan hun geboorte
grond. Desondanks zijn
vele honderdduizenden
mannen, al dan niet met
hun gezin, uit het droogte-
gebied weggetrokken. Som
migen naar de grote steden
in het noordoosten: Recife,
Fortaleze. Wie het zich kon
permitteren kocht een en
kele reis naar de schijnwel
vaart van de grote steden in
het zuiden, om vervolgens
op te gaan in het miljoenen-
leger van armen dat de
sloppenwijken van Rio de
Janeiro en Sao Paulo be
volkt.
Maar paradoxaal genoeg
was niet het gebrek aan
water de voornaamste oor
zaak van de ramp in
Noordoost-Brazilië. Inte
gendeel, zeggen niet alleen
westerse hulporganisaties,
maar ook de Braziliaanse
bisschoppen en bewoners
van het noordoosten zelf.
„Er is, absoluut gezien, geen
gebrek aan water", aldus
broeder Van den Berg, „in
het noordoosten van Brazi
lië regent het gemiddeld
tussen de 500 en 700 milli
meter per jaar. Maar het
probleem daarbij is, dat al
dat water in een heel korte
periode valt. En ook als er
minder regen valt: in de bo
dem heeft men enorme wa
tervoorraden ontdekt".
Verwaarlozing boeren
Als veruit de belangrijkste
reden van de noodsituatie
in Noordoost-Brazilië
noemt ook Van den Berg de
politiek van de regering in
Brasilia. Die politiek komt
ruwweg neer op het stimu
leren van grote landbouw
bedrijven voor de teelt van
vooral rietsuiker (gedeelte
lijk voor de export maar
ook voor het ambitieuze
Braziliaanse programma om
alcohol als brandstof te ge
bruiken) en de volstrekte
verwaarlozing van de dui
zenden kleine boeren.
Niets wordt nagelaten om
vestiging van grote bedrij
ven aantrekkelijk te ma
ken. Voor deze zijn er fisca
le voordelen, wordt er voor
voldoende water gezorgd én
tracht men de arbeids
krachten goedkoop te hou
den. Want ofschoon veel
van het werk op deze be
drijven gemechaniseerd is,
is het kappen van suiker
riet nog steeds een zeer ar
beidsintensief werk. Reden
waarom de regering in Bra
silia probeert om de leeg
loop van het gebied zoveel
mogelijk tegen te gaan.
„De politiek heeft misbruik
gemaakt van de droogte",
wordt in Brazilië gezegd.
De kleine boeren, die door
het uitblijven van de regen
niet of nauwelijks in staat
zijn in hun eigen levenson
derhoud te voorzien en niet
zijn weggetrokken, vormen
willoze slachtoffers van
koppelbazen. Die ronselen
in de oogsttijd op de hoeken
van de straten arbeiders,
die vervolgens in volge
stouwde vrachtwagens naar
de grote boerderijen wor
den gebracht om voor een
hongerloon zwaar werk te
verrichten. De rest van het
jaar biedt de Braziliaanse
overheid ander onderbe
taald werk: grote projecten,
doorgaans op de landerijen
of in elk geval ten voordele
van de grootgrondbezitters.
Dat toont eens te meer aan,
aldus de kritiek, dat de in
teresse van de regering in
Brasilia voor het noordoos
ten niet verder reikt dan de
grote boerderijen. Voor de
eigenlijke bewoners heeft
men nauwelijks oog. Hun
positie was al slecht. De
droogte heeft de problemen
verergerd.
Tijdelijke oplossing
Vandaar ook, dat de regen
die momenteel in Noord
oost-Brazilië valt slechts
een tijdelijke oplossing zal
blijken te zijn, wanneer niet
tegelijkertijd structurele
veranderingen worden
doorgevoerd. Dat is ook de
opstelling van de katholie
ke kerk, die zich heeft op
geworpen als de advocaat
van de kleine boeren. Niet
dat de kerk in staat is die
structurele veranderingen
tot stand te brengen, maar
men draagt wel oplossingen
aan.
Zo is, dank zij de bemidde
ling van de kerk en met
buitenlandse financiële
hulp, begonnen met de
bouw van eenvoudige wa
terreservoirs, die ongeveer
acht gezinnen voor een pe
riode van zeker zes maan
den van water moeten
voorzien. In de heuvelach
tige gebieden worden aan
de voet van hellingen bas
sins gebouwd, waaruit zo'n
duizend gezinnen meer dan
een half jaar lang water
kunnen putten.
„Het werk aan die reser
voirs gebeurt in sommige
opzichten op dezelfde basis
als de werkverschaffings
projecten van de overheid",
aldus broeder Van den
Berg, „de mensen krijgen
evenveel betaald als op die
regeringsprojecten. Het gro
te verschil is, dat zij er zelf
beter van worden".
Met de voorzieningen, zoals
die de afgelopen maanden
zijn gebouwd, moet de be
volking de droge periode
(augustus tot april) zien
door te komen. Als dat lukt,
kunnen de diepere oorza
ken van de droogteramp
met nog meer kracht wor
den aangepakt.
Landhervorming
Een van de maatregelen
waarop ook vanuit de
kerk met klem wordt
aangedrongen, is een ingrij
pende landhervorming, ge
combineerd met een uitge
breid programma om de
boeren aan water te helpen.
Verder zouden de boeren
een betere toegang moeten
krijgen tot de handelsmarkt
om zijn overschotten als
hij die heeft te kunnen
verhandelen. Momenteel
zijn de kleine boeren nog
volledig afhankelijk van de
tussenhandel, die de gebie
den onderling heeft ver
deeld. De boer, die zelf
geen mogelijkheid heeft om
zijn produkten naar de
markt te brengen, is afhan
kelijk van één enkele opko
per, die een prijs bepaalt
waar de boer wel mee moet
instemmen.
Het is echter de vraag of de
regering in Brasilia bereid
is haar beleid voor het
noordoosten van het im
mense land te wijzigen.
Van veel kanten is er al op
gewezen, dat in het noord
oosten een sociale tijdbom
tikt, evenals in de enorme
sloppenwijken van de ste
den in het „rijke" zuiden.
Maar de belangen die ge
moeid zijn met de vestiging
van meer grote bedrijven in
het noordoosten, zijn
Broeder Van den Berg
durft dan ook geen uitspra
ken te doen over mogelijke
veranderingen. „Ik zie daar
geen aanwijzingen voor.
Feit is echter, dat in Brazi
lië duidelijk sprake is van
wat men een „politieke
opening" noemt. De pro
testmarsen voor de directe
presidentsverkiezingen, het
bestaan van een krachtige
vakbeweging tien jaar
geleden zou dat nog volko
men onmogelijk zijn".
In Brazilië gaan de ontwik
kelingen stap voor stap, zo
lang de sociale tijdbom ten
minste niet barst. Dat lijkt
de hoop, waar Noordoost-
Brazilië het voorlopig mee
moet doen.
JOS TIMMERS
Europa op drift
[heek
Ie
HET Amerikaanse tijdschrift Newsweek bracht deze maan£grst,
indringende reportage over het langzame, maar gestadiL
doorzettende verval van West-Europa. Het Europese contipend.
nent, zo lange tijd het geestelijke en materiële brandpunt va#;
de wereld in de ogen van de omringende continenten, kar
zich niet langer handhaven als een macht van betekenis tusLw^
sen Noord-Amerika en het Verre Oosten, die wèl de uitdajj
gingen voor de toekomst verstaan.
NATUURLIJK dateert deze ontwikkeling niet van vandar'^'
of gisteren. De teruggang is al decennia lang aan de gang.
Europeanen hebben hun zelfstandigheid opgeofferd op dj
slagvelden van twee wereldoorlogen. Het besef van na dj
oorlog dat de Europeanen gemeenschappelijk moeten hand»
len, leidde tot de oprichting van de Europese Gemeenscha]
Maar Fransen, Westduitsers en Engelsen, die de koers
bescheiden Europese gemeenschap moeten bepalen, latei
zich nog steeds als dertig jaren terug voornamelijk door
tionalistische belangen leiden. Inzicht in het beperkte Eui
pese kader waarvan zij deel uitmaken, ontbreekt. LEIE
yark»
TYPEREND in dit verband is ook de veranderde rol var
Nederland. In de jaren vijftig en zestig had ons land een bcLatee
scheiden, maar reële invloed als gidsland, evenwel niet i
betekenis die daaraan vandaag wordt gegeven. Nederlanis
wilde matigend werken op het egoïsme van de grote Europwar^(
landen en streefde naar versterking van de Europese i
gratie. De voorbeeld- of gidsfunctie die grote groepen Neder!,
landers zich nü toekennen, werkt eerder als een splijtzwa:
binnen de Europese verhoudingen. Het besef dat men de
uitmaakt van een gemeenschappelijk defensief bondgenootti°°d
schap, dat al meer dan vijfendertig jaar gezorgd heeft vooPat
stabiliteit, heeft bij hen plaats gemaakt voor de waan dat eefr
beperkte kernoorlog voor de deur staat en dat die juist i
hand wordt gewerkt door ditzelfde bondgenootschap. Afta&erde
keling van datzelfde bondgenootschap, een van de vele tekep
nog steeds voortschrijdende Europese ontbinding
ligt dan ook in het verschiet.
llkaa
De teloorgang op nationaal niveau blijkt ook uit de gerin
mate waarin het saneringsbeleid van het kabinet Lubbers c
steun kan rekenen. De bescheiden pogingen om de doorgé
schoten uitbreiding van de staatsuitgaven in te dammen
de echte producenten van welvaart, de ondernemingeijl
meer ruimte te geven, worden met groot wantrouwen bezien
En als er al resultaten zijn, wil men deze, nog voordat zj.|
goed zichtbaar zijn, incasseren. De ondernemingen die d^ll'
welvaart kunnen creeëren, dragen onverminderd het stigmj
van kapitaaloppotters, die zoveel mogelijk moeten wordeip
bestreden. Zo gooit men zijn eigen ruiten in. De kortingen ofïl(
de sociale uitkeringen leiden, vooral door de jarenlange ge
creëerde afhankelijkheid van de staat begrijpelijkerwijs ti
groot ongenoegen. Maar afwezig is het besef dat welv;
geen natuurverschijnsel is, maar met hard werken verdienf°^f,
moet worden.
■L
erFll
,eie
Nationaal noch op Europees niveau is er van echtf^ve
maatschappelijke overeenstemming sprake om de crisis
te pakken. Het gaat niet aan alleen de Europeanen voor dezJy'pj^
ontwikkeling aansprakelijk te stellen. Wat men hun wel ve&urgs
wijten mag is dat zij onvoldoende doordrongen zijn van hizers
besef de handen ineen te moeten slaan. viïf-1
uur.
Tuinkruidensoep
cordon bleu met
witlof en
aardappelen
peren met schuim
Voor twee personen hebt u
nodig: Vt liter bouillon,
(tablet, kip of poelet), 1
losgeklopt ei, bieslook (of
sla-uitjes), peterselie, la
vas, selderij;
2 cordon bleu, 40 g boter,
zout, worcestersaus;
500 g witlof, 10 g boter,
zout, 1 lepel citroensap,
nootmuscaat, peterselie;
Vz tot 1 kg aardappelen;
2 of vier halve peren uit
blik, 1 ei, 15 g suiker, 1 le
pel geschaafde amandelen.
Breng de bouillon aan de
kook, zet de pan af, giet er
het ei langs de tanden van
een vork in en laat het rustig
stollen. Schep de soep op een
mengsel van kleingeknipte
tuinkruiden.
Bak de cordon bleu (var
kens- of kalfsvlees, gevuld
met ham en kaas) in warme
boter bruin en gaar in 12 tot
15 minuten. Maak de jus af,
als het vlees uit de pan is
met weinig zout en worces
tersaus.
Snijd het afgespoelde witlof
in ringen van circa 3 centi
meter. Zet de groente op met
gesmolten boter, zout en ci
troensap. Smoor het lof on
der af en toe omscheppen
gaar in 10 minuten. Maak de
groente op smaak met zout
en nootmuskaat en garneer
piet fijngeknipte peterselie.
Leg de peren met de bolle
kant boven in een ingevette
ovenschaal. Splits het ei,
klop het wit stijf met de helft
'van de suiker en roer ver
volgens het geel schuimig
met de rest. Schep eiwit, ei
geel en amandelsnippers
luchtig door elkaar en leg
het mengsel op de peren.
Laat de schuimlaag onder
een hete grill in een paar mi
nuten of in een oven op
Stand 5 of 200 in circa 10 mi-
huten lichtbruin bakken.
Menu tip voor
schnitzel met worteltjes,
aardappelen en paprikasaus
griesmeelpudding met
mandarijntjes.
JEANNE
zondagsmissen
en avondmissen
LEIDEN: O.L.'
19.00 euch.viering, zo. 09.3
m/nv dames- en herenkoor.
H. Leonardus: za. 19.00
zo. 09.00 euch.viering, 10.45 hoog-
ie. Lelmulden; 19.00 u.ds. LEIMUIOEN Herv. Gem.: 9.30 u.
kand. J. Boer, Nleuwveen.
Plag, Visser, Varkevisser, Van Enge- Rijnoordziekenhuis: Dagelijks
len, Smid. en Zlkel:
Plag, tel.
Adventskerk: 10.00 i
Bo-
O.L.Vr. Onbev. Ontv.: za. 19.00; zo.
9.30, 10.45 hoogmis, 12.15.
Oud Katholieke Kerk: za. 19.00 hoog
de maand).
AARLANDERVEEN: za. 19.
10.30 hoogmis.
AARDAM: zo. 9.00 hoogmis, 12.00.
WOUBRUGGE: za. 19.00; zo. 10.00.
ZEVENHOVEN: za. 19.00; zo. 9.00
hoogmis, 10.45.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK: Meer
burgparochie: za. 19.00 met wisselen-
19.00 met zang; zo. 10.0
DE ZILK (Noordwijkerhout): H. Hart-
kerk: za. 19.00; zo. 10.00 hoogmis.
Helden.
gers; 18.30 u. ds. J. J.
Kruiskerk: 10.00 u. ds.
Geref. Kerk:
Maranathakerk: 10.00 u. ds. J. Stolk;
18.30 u. ds. P. Wilschut.
Salvatorikerk: 10.00 u. drs. P. Wame-
link; 18.30 u. ds. J. Stolk.
Baptistengemeente: 10.00 u. Ev. J. de
Leeuw; 18.30 u. Ev. J. v.d. Zeeuw.
Leger des Heils: 10.00 en 18.30 u. sa-
VOORHOUT Herv. Gem.: 10.00 u.
ds. M. v.d. Werf, Voorhout.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp:
D. de Zwart; 19.00
Laar. dhr. J. W. Hoffenaar, Voorhout, Jgdd. u. Jeugddienst in Geref.
ALPHEN AAN DEN RIJN: H. Pius:
19.00; zo. 9.00, 10.30 hoogmis.
H. Bonifatius: za. 19.00; zo. 9.4I
hoogmis, 11.30.
De Heilige Geest: za. 19.00; zo. 9.0I
en 11.30.
BOSKOOP: za. 17.30 „De Stek"
i kerk;
1.00.
HAZERSWOUDE DORP: za. 19.00
met orgel; zo. 9.30 hoogmis; 11.30
wisselend van opzet.
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK: zo.
10.00. Dep. Het Anker: za. 19.00; zo.
Prot. Kerkdiensten - Zondag: 29 april
1984
STAD LEIDEN Herv. Gemeente,
Hooglandse kerk: 10.00 u. drs J.
Mooij, 11.45 Oec. Studentendienst.
Marekerk: 10.00 u. ds. A. J. de Jong;
17.00 u. H. Schipaanboord, Everdin-
Maranathakerk: 10.00 u. Dienst des
Woords.
Regenboog: 9.30 u. ds. H. Hortensi-
us; 11.15 ds. H. Hortenslus; 11.15 ds.
Volle Evangelie Gemeente: 10.00 u.
dhr. D. Slkkens.
ALPHEN-NOORD (Herv./Geref. dien
sten) Goede Herder: 10.00 u. ds. Mut-
Drlehoorne: 19.00 u. ds. Hanemaayer.
in Ger. Kerk.
Pauluskerk: 10.00 u. ds. P. C. 't
Hooft.
Geref. Kerk: 10.00 u. ds. E. Boswijk;
19.00 u. Jeugddienst.
Geref. Gem.: 10.00 en 16.00 u. Lees-
dienst.
Geref. Kerk Vrijg. (Princ.str.): 10.30
en 14.45 u. Student J. Kramer.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 11.00 u.
ds. D. Visser; 19.00 u. ds. B. Witzier.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. W. L. v.d. Geer, Woerden; 18.30
Boskoop.
Kerk: 9.30 u. Dienst des
Woords; 14.15 u. ds. P. Roos.
NIEUWVEEN Herv, Gem.: 9.30 u.
ds. P. Schalk; 18.30 u. ds. H. O. Mo
18.30 u. ds. N. Wijngaarden.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u.
D. Visser.
NOORDWIJK Herv. Gemeente:
Grote Kerk: 10.00 u. ds. R. H. M. de
„Ontmoeting" (Herv./Geref.): 9.30 u.
ds. v.d. Schoot.
WARMOND Herv. Gem.: 10.00 u.
ds. H. M. Colijn, Druten.
meyer, Den Haag; 16.30 u. ds. J. Ou-
wendijk.
Kievitskerk: 10.00 u. ds. A. M. Nor-
tier, Den Haag.
Dorps-Centrum: 9.30 u. ds. G. J. Wol-
Shalom (Jeugdkerk vanaf 12 j.):
Messiaskerk: 10.00 u. ds. J. A. G. van
Geref. Kerk:
Bloemcampkerk: 10.00 u. ds. A. C.
Ned. Prot. Bond: 10.30 u. prof.
P. Meyerlng, Lelden.
Gemeren, tel.
20157, ma. dr. Zlkel, tel. 31905. Voor
de praktijken van Boss, Eradus, Van
Der Steen, Hetzberger, Kleinhaneveld
en Wijnmaalen: za. dr. Wijnmaalen,
tel. 72079, zo. dr. Boss, tel. 72472,
ma. dr. Van der Steen, tel. 72738.
Hazerswoude - Koudekerk: dr. Ver-
n, tel. 01714-3700. Benthui-
tel. 01725-1555.
TANDARTSEN Lelden - Leider
dorp - Oegstgeest: dr. Dideman, tel.
146004, ma. dr. Goudsmit, tel.
172828. Za en zo spreekuur om 13.00
uur. Leidschendam: Voor spoedge
vallen tel. 238356. Bollenstreek: dr.
Van de Akker, tel. 02520-19870
APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: Apo
theek Aloe Leiden en Apotheek Beker
in Oegstgeest Alphen: Apotheek
Somberg Alkemade: Apotheek Al
kemade, Veerstraat, tel. 01713-9100
Katwijk: Katwijkse Apotheek
Noordwijkerhout: za geopend van 9-
13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-
13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel.
18.30-19.30 u.
.00-11.30 i
Extra bezoek vaders kraamafdelir\
19.30-20.30 u. Kinderafdeling 15.0
15.30 u. alleen voor ouders 18.0
18.30 u.
S.O.S.-DIENST Telefonische hul£
dienst, tel. 071-125202. Voor allen d
in moeilijkheden vei
zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht t
10.00-12.30 i
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 t
LEIDSE RECHTSWINKEL Ju»]
non en werken: ma. 18.30-20.30, i
10.00-12.00, do. 18.30-20.30. AM
ling belastingen: C
den, Leiderdorp, Oegstgeest, Wal
mond en Zoeterwoude. TeL 07H
220021.
BURGERRAADSLIEDEN
brugsteeg 2, tel. 143171 (kanto»
ren). Spreekuren ma., di. en
11.00-12.00 u.. do. 18.30-20.00 u
GEZINSVERZORGING Stichtiif
gezinsverzorging Leid
1SSS.
(kinderkoor), 11.30 Ned.
H. Martinus: za. 19.00;
11.00.
HOOGMADE: za. 19.00; zo. 10.00.
KATWIJK A.D. RIJN: za. 19.00 euch
.viering met zang; zo. 9.30 hoogmis,
11.15 met zang. Dep Rijnsburg: za.
19.00, gebeds- en communieviering;
zo. 10.30 met zang.
(Buiten) KAAG/ABBENES: za. 19.00;
zo. 10.00.
LANGERAAR: za. 19.00; zo. 9.30 en
19.00; zo. 9.00, 10.30, 12.00.
Agathakerk: za. 19.00 euch.;
0.00 en 11.30 (kinderneven-
Mariakerk: za. 19.00; zo. 8.30, 10.00
hoogmis, 11.45.
H.H. Engelbewaarders (Beekbrug): za.
19.00; zo. 9.30 hoogmis (behalve eer
ste zo van de maand), 11.00 (hoogmis
eerste zo van de maand) en 17.45.
NIEUWKOOP: za. 19.00; zo. 9.00
hoogmis, 10.45.
19.00; zo. 9.00, 10.30
NOORDW
8.00, 10.0i
NOORDWIJK AAN ZEE: za. 19.00
euch.; zo. 9.30 hoogmis, 11.00 euch.
NOORDWIJKERHOUT: St. Victor: za.
19.00 met koorzang; zo. 9.30 hoog
mis, 11.00 mis met samenzang. St.
Rietveld.
10.00 u. ds. J. A. Eekhof.
Wallone: 10.30 u. pasteur D.
Ziekenhuis: 10.15 u. ds. J. Bo-
10.30 u. ds. H. J. van
19.00; zo. 9.00 en 10.30.
OUD-ADE: za. 19.00 avondmis: zo.
8.30 hoogmis, 10.30 gezinsmis.
OUDE-WETERING: za. 19.00 avond
mis; zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Marlapre-
9.00
zo. 9.30 hoogmis, 11.30.
RIJPWETERING: za. 19.00 avondmis;
zo. 9.00 hoogmis (herenkoor), 10.30
SASSENHEIM: za. 19.00 euch.; zo.
9.30 hoogmis, 11.00 euch.
STOMPWIJK: za. 19.30 met zang; zo.
9.30 hoogmis. 11.00.
Achterberg.
Jeugdkapeldlensten: vredeskerk:
10.00 u. Bevrijd, kerk: 10.30 u. Ste
venshof: 10.00 u.
Geref. Kerken en andere kerken Stad
Vredeskerk: 10.00 u. ds. J. A. Eekhof.
Petrakerk: 10.00 u. dr. Vlijm.
Rietveld; 17.00 u. ds. v.d. Zwaan.
Bejaardenhuis Groenhoven: 10.00 u.
dhr. J. v. Wallinga, L'dorp.
Merenwijk aula Valkenpad 9.30 en
11.00 u. Eucharistie/Avondmaal.
Chr. Geref. Kerk: 10.00 en 17.00 u.
ds. A. G. v.d. Heyden.
Geref. Kerk Vrijg.: 10.00 en 17.00 u.
ds. P. Houtman.
Doopsgez./Rem. Kerk: 10.30 u. ds. J.
C. Beekhuis, Haarlem.
Bapt. gem.: 10.00 en 18.30 u. ds. G.
10.00 en 19.30 u. sa-
Zevende-Dag-Adventisten: Zat. 28/4:
9.45 Bijbelstudie; 10.45 ds. W. Altink.
Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10.00 u.
dhr. Zijlstra.
Zendingsgroep „Jeruel": samen
komst 17.00 u.
Pinkstergemeente Oude VEst 13:
Geref. Kerk: 10.00 u. Kand. Knoop,
Geref. Kerk: 9.30 u. drs. P. B. Bulke-
ma; 18.30 u. drs. J. Broer.
ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. ds.
i Woords.
Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C. W. van 't
Hoff; 17.00 u. ds. J. Bakker, Capelle
a.d. IJssel.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 u. ds.
P. N. Ribbens.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
u. ds. I. Hoornaar, Ochten.
Geref. Kerk: 10.00 u. ds. H. Bade,
De Rank: 10.00 i
ten.
Grote Kerk: 17.00 u. dhr. L. D. Bur-
J. Kuiper.
Vinkenlaan: 9.30 u. ds. R. S. Elgers
ma (H.A.).
Stichtingskerk: 11.00 u. ds. R. S. El
gersma.
Sole Mio: 9.00 u. ds. D. Keuning.
NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.
10.00 u. ds. H. B. van 't Hof.
OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien
Koudekerk; 17.00 u. ds. K. Welbe- sten) Maurltslaan: 10.00 u. ds. I. Melj
Meijers; 18.30 u. ds. J. Gebraad.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente:
Nieuwe Kerk: 10.00 u. ds. J. Gebraad;
18.00 u. ds. H.
Bestevaer Mavo: 10.00 u. Kand. R.
den Besten.
Overduinkapel: 14.15 u. ds. Baas.
Diaconessehuls: 10.30 u. ds.
Achterberg.
Van Wyckersloot: 16.00 u.
OUDE WETERING Herv. Gem.
9.30 u. ds. J. de Korte.
Geref. Kerk: 9.30 en 18.30 u. dhr
Broek, Oegstgeest.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.
9.30 u. ds. W. Verwey, Krimpen a.d.
IJssel; 19.00 u. ds. W. v.d. Kamp.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente:
Grote Kerk: 9.30 u. ds. v. Niel; 17.00
Horst (H.A.).
Vredeskerk: 10.00 en 17.00 u. ds. P.
C. Koster.
Chr. Geref. Kerk: 10.00 en 17.00 u.
ds. Slagboom.
KOUDEKERK A/D RIJN Herv.
Gem.: 10.00 u. ds. N. Hoogendljk, Al
phen; 17.00 u. ds. H. Bade.
Geref. Kerk: 10.00 u. ds. K. Welbe
dacht; 17.00 u. ds. H. Bade, Open-
deur/klnderdienst.
LEIDERDORP (Herv./Geref. diensten)
Dorpskerk: 10.00 en 18.30 u. ds. J. J.
v.d. Born.
Hoofdstraat: 10.00 u. Prof. J. Reuge- ds. I
9.30 u. ds. Romein.
Geref. Kerk:
Petrakerk: 9.30 u. dr. B. v. Oeveren;
G. de Vries, Heerde.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9.00 en
10.30 u. dhr. Hoffenaar; 19.00 u.
Dienst des Woords.
dienst in Geref. Kerk.
Geref. Kerk: 9.30 u. kand. P. Tasse-
laar; 19.00 u. ds. J. P. Verheul, gez.
dienst.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.:
10.00 u. dhr. N. Stam, Nieuwkoop;
18.30 u. ds. Z. de Graaf.
Geref. Kerk: 10.00 u drs. M. J. Aal-
ders, Woubrugge; 18.30 u. drs. P. B.
dienstverlening
Groeneveld en Kloprogge: za. dr.
Zwijnenburg, tel. 412166, zo. dr.
Groeneveld, tel. 218661.» Groep 2:
Pieterse, Van Gent, Taytelbaum, Van
Luyk, Klaassen, Rus, Kruis en Lahr:
za. dr. Rus. tel. 132500, zo. dr. Klaas-
Groep 3: Pleiter, J.
Van Wingerden, Van Rijn, Bénit,
Nieuwenhuis, Roos, Boer, Van de
Waard en Arnou: za. en zo. dr, Van
Rijn, tel. 314349 Groep 5: Schaefer,
Jasperse, Crul, Kooyman, De Jong,
13.00.» Voorschoten: za. dr. Schota
nus, tel. 2356, zo. dr. Van Dam, tel.
3960, ma. dr. Koopmans, tel. 6352.
Groepspraktijk tel. 19300. Noord
wijkerhout - Lisse: Antwoordappa
raat eigen huisarts Katwijk aan
Zee: dr. Schonenberg, tel. 12336, ma.
dr. Lodder, tel. 14600. Katwijk -
Rijnsburg - Valkenburg: dr. Hagen,
tel. 13222, ma. dr. Verhage, tel.
i Riet,
Moermar
11119. Hillegom: dr. Van der Kaa-
den, tel. 15114, ma. dr. Zimmerman,
tel. 15121. Alkemade Rijneater-
01719-17143. Noordwijkerhout
hout - De Zilk: mw. De Vries,
2523-5180. Hillegom: Opgave
t antwoordapparaat, tel. 02520-
455300.
DIERENARTSEN Leiden:
Roest. tel. 890405. dr. Van
Wouw, tel. 764058 Oegstgeest: c
768616.
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis) en
van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag
13.00 u. (Elisabeth-ziekenhuis).
Sint Elizabeth-ziekenhuis:
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
echtgenoten) van 15.00-16.00
van 18.30-19.30 u. Kinderafdeling
dag. 15.00-18.30 u. CCU (hartbewa-
king) dag. van 14.00-14.30 u. en van
19.00-19.30 u. Intensieve verpleging:
dag. van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
mlsch Ziekenhuis: Voor alle patiën
ten (behalve kinderen) zijn de be-
volgt: Dagelijks 14.15-
19.00 u. De Praematurenafdeling da-
brandtstraat 17, tel. 149441 (ma. t/i
vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-
KINDER- EN JONGERENTELEFOOf
Op woensdag- en zaterdagmkldi
van 14-18 u. telefoon 071 - 12061'
MAATSCHAPPELIJK WERK Bij
reau Maatschappelijk
Rijn 44c, spreekuur c
15.00 L
142144. Spreekuur gemeentelijke s
ciale dienst: di 14.00-15.00 u. ApoilflCAT
laan 1a, Zuid-West; do. 14.00-15.fl^es^
u. Herensingel 3, Leiden Noord. 0»fn t,
i 09.00-10.30 via 766600. afd{
ei
•elijk werk, Ouë-^
ur dagelijks 14.001 fr
19.00-20.00 u., te*-
RAAD VAN A Hoge Rijndiptelli:
306, Leiden, tel 071-899375. Kanteen 1
geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-16 tappi,
10.30-11.30 u.; Kooi: Driftstraat 49F
di. 10.30-11.30 u.; Morskw^tieT
Buurthuis Morskwartler, Topaas! a?
10.30-11.30 u.
SOCIALE RAADSVROUW VOOfc
SCHOTEN Spreekuren: ma
20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30
seweg 33, Voorschoten. Tel. 3254.
SP HULP- EN INFORMATIEDIEN!
Groenesteeg 33, Leiden. Tel. 07]
134640 of 071-144600. Hulp
matie op medisch, juridisch e
gebied, werk, sociale verzekering e
huurkwesties. Spreekuur: elke doil
derdag van 20.00-21.00 t
jrnstige patiënten
19.00 u. De bezoektijden van de kin
derafdeling (alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
i Rijn. Tel. 01720-33033.
ding en opvang van mensen
welke reden dan ook, tijdelijk hu
nodig hebben. Bovendien wordt
heden van hi
reikbaarheld t
VRIJWILLIGERS CENTRALE Lai
gegracht 246a, Lelden. Tel. 14906
Dagelijks bereikbaar van 9.00-17.
WERKENDE JONGEREN Klac
ten- en informatieuur Elke dinsda
avond van 17.00 tot 20.00 u
Koppenhlnksteeg 2. Leide
Breestraat 19. tel. 122000. Spreeku
ma. en do. 14-16 u. (Gedurende
