Hoop en
wanhoop
in
Europa
van de
werkloosheid
'SV-Kamercommissie gaat nu Lubbers en Den Uyl horen
LUXE TOURINGCARREIZEN
'SIJTHOFF PERS
BINNENLAND
£etdóc@ou/umt
ZATERDAG 14 APRIL 1984 PAGINA 7
onze parlementaire re
dactie)
HAAG Premier
jjabers, minister Van Aar-
flne (Economische Zaken)
PvdA-fractieleider Den
ïzijn de meest in het oog
'nngende getuigen die de
V-kamercommissie vanaf
fcende week gaat horen
"fr het reilen en zeilen van
in de jaren 1971-1977.
fimier Lubbers wordt ge-
Jrd als oud-minister van
Jnomische zaken in het
.iinet-Den Uvl (1973-1977).
Van Aardenne als VVD-Ka-
merlid in die tijd en als ex-
minister van economische
zaken in het eerste kabinet-
Van Agt, dat eind 1977 aan
trad, en Den Uyl als ex-pre-
mier en als fractieleider van
de PvdA.
De tweede ronde van verho
ren zal zich richten op de
vraag hoe het kon dat een
RSV-concern dat in 1971 met
perspectief startte, tot 1977 zo
in elkaar kon zakken dat het
vanaf die tijd zonder steun
van de overheid niet meer
verder kon.
De Kamercommissie zal zich
niet bezighouden niet de
marktomstandigheden waar
onder RSV in die jaren
moest werken. Zo zullen de
effecten van de oliecrisis in
1973 niet apart worden be
handeld. Wel zal ingegaan
worden op de rol van de Ka
mer bij overheidsacties voor
RSV, de informatie die de
overheid aan de Kamer gaf
en het verlies van vertrou
wen in scheepsreparatie en
nieuwbouw van RSV.
Uit het rijtje getuigen sprin
gen ook naar voren: de hui
dige staatssecretaris van de
fensie Van Houwelifigen (als
ARP-Kamerlid vanaf 1973),
dr. W.F. Duisenberg, presi
dent van de Nederlandse
Bank (als minister "an fi
nanciën in het kabinet Den
Uyl), de huidige RSV-top-
man Van Rijn (als lid van de
Raad van Bestuur bij RSV
toen) en de eind 1982 opge
stapte topman van RSV,
Stikker (als RSV-topman
vanaf 1973).
De Kamercomissie zal de al
eerder gehoorde getuigen
Van den Brink, Maas, Mol-
kenboer, Okkerse, Rijke en
De Vries nog eens aan de
tand voelen. Inmiddels is
duidelijk geworden dat de
verhoren van getuigen over
de laatste jaren van RSV
(1978-1983) veel tijd gaan
kosten. Die verhoren zijn nu
gepland voor de periode me
dio juni-medio juli.
CBS: Aantal
deeltijdstudenten
aanzienlijk gestegen
DEN HAAG Het aantal deeltijdstudenten
bij de universiteiten en niet-theologische
hogescholen is in het studiejaar 1983/1984
ten opzichte van het vorig jaar met ruim
eenderde toegenomen tot bijna 6.800. Dit
blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau
voor de Statistiek. Deeltijdstudenten zijn
studenten die het onderwijs volgen dat
voornamelijk wordt gegeven in de avond
uren en op zaterdagen. Bij de eerstejaarsstu
denten nam het aantal in deeltijd studeren
den nog sterker toe, namelijk met meer dan
60 procent. Van alle eerstejaars volgt nu 6
procent onderwijs in deeltijd.
Weer auto's in brand
TILBURG Na een betrekkelijke periode van
rust worden de laatste tijd in Tilburg weer gere
geld auto's in brand gestoken. In de nacht van
donderdag op vrijdag brandden twee auto's, die ge
parkeerd stonden in het centrum van de stad, vol
ledig uit. Een inwoner van Tilburg liep brandwon
den op aan handen, hals en gezicht toen hij een
van de auto's wilde wegtrekken. Twee andere au
to's liepen door de brand zware schade op. Met de
jongste brandstichting is het aantal in Tilburg in
brand gestoken auto's in de maand april gekomen
op zeven. De politie vermoedt dat de brandstich
tingen het werk zijn van een en dezelfde persoon.
Sinds de Tilburgse auto-pyromaan in september
vorig jaar met zijn activiteiten begon gingen in to
taal 69 auto's in vlammen op. Opvallend daarbij is
het grote aantal auto's van net merk Citroen.
feAATSBURG „Op de
lag wat het Europees Parle-
1 a*gel°Pen
,varpr één antwoord mogelijk:
is. Helemaal niets". Het
van het EP, Doeke
is een van de weinige
mentariërs in Straatsburg
geconfronteerd* met deze
ig dit eerlijke antwoord
ft. „We kunnen ook hele-
il niets doen, want we heb-
geen bevoegdheden. Dit
lement kan geen wetten
[nemen, zoals onze collega's
(Den Haag. Het kan alleen
er praten en vergaderen, en
[guit een vrijblijvende aan-
jeling doen. En zelfs daar-
komen we slechts met pijn
QQQUurlijk prijkt het probleem
i de Europese werkloosheid
thgïlmatig op de agenda van
^parlement. Zoals het over
t na alles een mening heeft
het EP ook opvattingen
het bestrijden van de eco-
lische crisis. De diskussie
daarover in Straatsburg
t gevoerd verschilt echter
rchf'ii? van ^'e we^e we van
Binnenhof zo goed ken-
j. De vraag of de economie
uit het slop te krijgen
minder te lenen en meer
te laten aan bedrijven, of
juist als overheden geld
ihikbaar te stellen om via
actief beleid mensen aan
^jwerk te krijgen.
esgJ
het laatste hebben de Eu-
vakbonden zich her-
Lofldelijk, ook vorige week
stai eens. uitgesproken. Zij
len Europees geld zien voor
i stimulerend beleid. Dat
otji zeggen om te investeren,
g^uwe produkten te ontwik-
_C1 die weg men-
def aan een Baan te helpen.
^jpr een procent van het bru-
heti 'onaa^ Pro^u^1 daarvoor
a|e staan zou er 65 miljard
'jen beschikbaar komen en
iouden volgens de vakbon-
goed zijn voor drie tot vier
joen banen. Dit plan aan-
len met een 35-urige werk-
ik zou eveneens veel men-
aan werk kunnen helpen,
wel bedreigde banen kun-
redden.
Europa telt ongeveer
evenveel werklozen als
Nederland aan inwoners
heeft. Ruim 12 miljoen
Europeanen staan in de
tien lidstaten van de Eu
ropese Gemeenschap offi
cieel als werkloos geregis
treerd. Daarnaast is er nog
een verborgen werkloos
heid van enkele miljoenen
onder niet-geregistreer-
den (vooral vrouwen) die
best wel een baan zouden
willen hebben, maar niet
eens meer de moeite ne
men zich daartoe te mel
den.
Dat Europa van de werk
loosheid mag (in een en
kel geval moet) in de
tweede week van juni ter
stembus om voor de twee
de maal eigen Europese
volksvertegenwoordigers
te kiezen. Over enkele
weken zal de strijd om de
434 zetels in het parle
mentsgebouw in Straats
burg losbarsten en zonder
twijfel zal de economische
crisis met zijn miljoenen
werklozen een van de be
langrijkste punten daarbij
zijn. Op een steenworp
van het parlementsge
bouw in Straatsburg spra
ken vertegenwoordigers
van de vakbonden in Eu
ropa vorige week over die
werkloosheid en wat het
Europese antwoord daar
op zou moeten zijn. De
werknemersorganisaties
legden de Europese politi
ci hun eigen plan ,»Banen
voor Allen" voor en eisten
van hen zich nu eindelijk
eens serieus in te spannen
om wat aan die onmense
lijke werkloosheid te
doen. Blijven de Europese
politici werkloos toezien
dan leidt dit over niet al
te lange tijd onherroepe
lijk tot anarchie, zo waar
schuwde de voorzitter van
de Europese vakbonden,
de Belg Debunne aan het
slot van die conferentie.
Europa's werklozen ne
men het dus misschien
niet lang meer. Iedereen
is het er intussen over
eens dat een zo immens
probleem als tussen de 12
en 15 miljoen werklozen
zich niet meer met natio
nale middelen laat oplos
sen. Dit schreeuwt om een
internationale aanpak in
heel Europa, zo vindt een
ieder, maar intussen ver
stikken de Europese poli
tici in onenigheid zonder
weerga.
Waar alleen eensgezind
heid iets zou kunnen uit
richten viert slechts ver
deeldheid hoogtij. Vak
bonden waarschuwen
voor anarchie, Europese
politici worden er moede
loos van voorstellen te
doen die stranden op een
compleet verzande Euro
pese samenwerking. Na
afloop van het congres
van de Europese vakbon
den voelde onze verslag
gever Arjen Broekhuizen
deze week de Nederland
se vertegenwoordigers in
het Europarlement in
Straatsburg eens nader
aan de tand.
jrbitlerd
werknemerspartij heeft de
'istische fractie in het Eu-
Parlement zich enkele
;en geleden ook voor dit
ingespannen, maar zij
er geen meerderheid voor
;en. Ien van den Heuvel
A) is hierover verbitterd.
TO^ral de houding van de
istendemocraten beschul-
ze ervan een duidelijke
'raak van het parlement
weg te hebben gestaan,
Beumer, voor de twee
ier lijsttrekker van de Ne-
indse christendendemo-
in, wijst dat verwijt af.
als de socialisten zegt hij
[rstander te zijn van een sti-
1ringsbeleid, maar onder
aantal voorwaarden: de te-
ten mogen niet omhoog, de
rijfswinsten mogen niet
egeden aangetast. En als er
gestimuleerd moet wor-
dia, mag dat alleen ten behoe-
;s <van nieuwe technologieën,
kahtin Europa ten opzichte
sen Japan en de VS zo'n grote
ters*und heeft opgelopen,
ar Van den Heuvel zo on
eer de Den Uyl is van Eu-
êea speelt Beumer in Straats-
dus de rol van Ruding.
n'h eensgezindheid is geen
■1de ike en voorzover het Euro-
ceï lement al een vuist zou
tynen maken laat hij dat
Qr interne verdeeldheid na.
d t die miljoenen werklozen
n I Europa in de kou staan",
>P an ook de vaststelling van
or(i van den Heuvel. En zon-
;lde een breed gesteunde eis
Y» het parlement is de Raad
hj Europese Ministers, het
binie forum waarop echte
genomen kunnen
niet tot actie te bewe-
ijaIn zijn laatste vergaderin-
Bef werd niet eens meer over
het kloosheid gesproken. De
Pai tussie op dit niveau gaat al-
i nog maar over de eigen
lettemonnee van Europa die
an r landbouwproblemen en
1de dwarsliggende Margaret
t aitcher chronisch leeg is.
ar komt bij dat de ministers
de slechte gewoonte van
gemaakt alleen nog
lar bij unanimiteit besluiten
lemen, zodat in feite ieder-
een vetorecht heeft. Ook
E)€ werkt verlammend op elk
iatief tot Europese actie.
van voorstellen en aanbe-
>et('n6en die door het Euro-
en'8 Pa lement op tafel zijn
e egd om iets aan de vele mil-
jjgtien werklozen te doen lig-
igfidan ook in bureauladen te
/3fjchten op behandeling. De
rjpel is intussen aangegroeid
t 600 en het ziet er niet naar
dat het parlement zelf daar
SE1 aan kan doen, zolang het
Christendemocraat Bouke Beumer: bedrijfswinsten mag
je niet aantasten
Socialist Johan van Minnen: het Europese parlement is
een kippen-zonder-koppen-hok
geen eigen wetgevende be
voegdheid kent en ook los
daarvan geen vuist kan ma
ken. „En zo lang we dat niet
kunnen zullen de Europese
ministers elk besluit van het
parlement aan hun laars lap
pen", meent Europarlementa
riër Eisma.
De wens van de Nederlandse
Europarlementsleden wordt
van harte onderschreven door
Frans Andriessen, het Neder
landse lid in de Europese
Commissie, het dagelijks be
stuur van de EG. „Als we er
niet in slagen het Europees
Parlement meer greep te ge
ven op de raad van ministers,
die nu Europa nog domineert,
dan kunnen we eindeloos
voorstellen doen, adviezen ge
ven en resoluties opstellen,
maar dan zal dat weinig of
geen effect hebben. Voor het
politiek en sociaal-economisch
gebeuren is een drastische ver
sterking van het democratisch
gehalte van Europa een abso
lute voorwaarde!".
Doffe ellende
„Ik verwijt ons als parlement
dat we er niet in geslaagd zijn
door deze doffe ellende heen
te breken. Ik verwijt onszélf
in het bijzonder, dat wij als
werknemerspartij niet gebruik
hebben willen maken van de
unieke verbintenis die tussen
werknemerspolitici en vak
bonden in Europa hier in
Straatsburg gelegd had kun
nen worden. Dit zou daarvoor
een platform bij uitstek zijn
geweest, maar we hebben dat
laten liggen". Johan van Min
nen heeft z'n vijf jaar lidmaat
schap van het Europees Parle
ment er bijna op zitten. In die
tijd was hij lid van de commis
sie voor sociale zaken uit het
parlement. Sinds enige dagen
weet hij zeker dat hij daar niet
meer terugkomt: de partijraad
van de PvdA zette hem met
een meerderheid van vier
stemmen op een onverkiesba
re plaats en Van Minnen heeft
in reactie daarop besloten zijn
kandidatuur in te trekken.
Diep teleurgesteld in zijn poli
tieke vrienden, beschouwt
Van Minnen zich nu als weg
gegooid parlementariër. Hij
neemt zelfs het woord „ge
royeerd" in de mond.
Zo teleurgesteld als hij is in de
partijpolitiek, zo negatief is hij
ook over de daden van het
parlement en het dagelijks be
stuur van de EG, dat gevormd
wordt door de Europese Com
missie. Van Minnen schuwt
harde uitspraken niet: „Het
zijn 434 psychisch gestoorden
hier, mezelf incluis. Het parle
ment? Een kippen-zonder-
koppen-hok!" Van Minnen
geeft toe er in de afgelopen
vijf jaar niet minder cynisch
op te zijn geworden. Toch
heeft hij wel een resolutie op
zijn naam weten te brengen
die althans een aanbeveling
doet aan werkgevers en werk
nemers in Europa in twee jaar
tijd tien procent minder te
gaan werken om langs die weg
plaatsen vrij te maken voor
werklozen.
Op eén vrijdagochtend in no
vember 1983, toen een groot
deel van de Europarlementa
riërs de thuisreis al had aan
vaard, haalde een resolutie
van zijn hand dankzij een wis
selende meerderheid uiteinde
lijk krap de eindstreep. Toch
gaat zij met de tien procent ar
beidstijdverkorting in twee
jaar nog verder dan het thans
geldende PvdA-program.
Van Minnen wilde eigenlijk
zelf liever een EG-richtlijn
over arbeidstijdverkorting. Die
zou de lidstaten van de Ge
meenschap een verplichting
tot wetgeving hebben opge
legd. Zoiets is in de huidige
Europese verhoudingen echter
ondenkbaar en dus besliste
ëen parlementsmeerderheid
ook anders: het slechts werd
een aanbeveling aan de sociale
partners in Europa, die ieder
een naast zich neer kan leg
gen, maar die aan de andere
kant ook onmiddellijk kan
worden opgevolgd. „Maar er
blijkt evenmin sprake te zijn
van een echte, wil bij werkge
vers en werknemers. Als het
om inleveren van loon, status
of positie gaat, wil men het
niet echt".
De onwil aan de andere kant,
in de politiek, is volgens Van
Minnen echter nog veel groter.
De Europese Commissie denkt
er niet aan verder te gaan dan
het parlement. Zij vindt zelfs
een pleidooi voor arbeidstijd
verkorting van 10 procent in
twee jaar al onhaalbaar. „Nou,
dan ben je als parlementariër
hier in Straatsburg uitgepraat.
Zelfs de helemaal nietszeggen
de aanbeveling van de Euro
pese commissie die ik middels
mijn resolutie heb proberen
aan te scherpen ligt dan ook
nu bij de Ministerraad in een
bureaula te wachten op St.
Juttemis. Men is nog niet eens
begonnen te proberen te gaan
praten om te zien of men het
over de aanbeveling eens kan
worden dat arbeidstijdverkor
ting een middel zou kunnen
zijn om iets aan de werkloos
heid te doen", zo tekent Van
Minnen de situatie.
Anderzijds verwijt hij de vak
bonden schijnheiligheid met
hun kritiek op de politici: „Er
ligt een aanbeveling van de
stem van Europa aan de socia
le partners die ze zo kunnen
uitvoeren. Er is in heel Europa
nog geen enkele cao-partner
die haar ter sprake wil bren
gen. Als je dat zelf niet oppikt
moet je niet aankomen met
het verwijt aan politici dat zij
helemaal niets doen!" Oyt „de
doffe ellende te doorbreken"
moet men volgens Van Min
nen in Europa nog bij het be
gin beginnen: „Er zou eens een
politieke vakbondsactie op
touw gezet moeten worden om
met politieke stakingen de
druk uit te oefenen die nodig
„Alles loopt inderdaad stuk op
de Europese Ministerraad. De
structuur van de besluitvor
ming daar is ronduit vernieti
gend en wordt ook aan alle
kanten misbruikt. Als je ziet
dat concrete bouwstenen die
Europa op moeten bouwen
niet worden ingemetseld dan
kan ik me heel goed voorstel
len dat ze bij het Europees
Vakverbond zo teleurgesteld
waren. Dat zijn wij als parle
mentsleden in feite ook".
Toch is Hanja May, lid van de
christendemocraten in het EP,
aanzienlijk minder pessimis
tisch dan haar Nederlandse
collega's. Ze wijst bijvoorbeeld
op de gelijke behandeling van
mannen en vrouwen. „Er is op
sociaal gebied best wel wat ge
beurd. We hebben mede op
aandrang van het Europees
Vakverbond drie grote werk-
gelegenheidsdebatten gehad
die er althans toe hebben ge
leid dat de werkloosheid meer
aandacht kreeg en zowel door
de Commissie als de Raad is
besproken. Bovendien zijn de
middelen van het Europees
Sociaal Fonds uitgebreid tot
vier miljard gulden. Uit dit
fonds wordt nu vooral de
jeugdwerkloosheid bestreden
en worden projecten voor re
gio's betaald met een extreem
hoge werkloosheid".
40 miljoen
Mevrouw May toont zich met
name op dit punt erg tevreden.
Zij heeft de mogelijkheden die
dit Europese fonds biedt ook
in een aantal Nederlandse re
gio's (waaronder gemeenten in
de Noordelijke provincies en
Twente) onder de aandacht
van de bestuurders gebracht.
Zij konden tot deze maand
speciale projecten aanmelden
en blijkens haar informatie is
er door gemeenten alleen al
voor 40 miljoen gulden aan
dergelijke projecten bij de Eu
ropese gemeenschap inge
diend. Vanuit het ministerie
van Sociale Zaken is nog eens
voor ongeveer 100 miljoen gul
den aangemeld, zodat Neder
land kans maakt op een aan
zienlijke Europese subsidie
voor werkloosheidsbestrijding,
die duizenden jongeren aan
een baan kan helpen.
Nu de werkloosheidscijfers
zwaarder zijn gaan meetellen
om voor bijdragen uit dit Eu
ropees Sociaal Fonds in aan
merking te komen en de
werkloosheid in Nederland tot
recordhoogte is gestegen, gaat
ons land ook veel meer profi
teren van de vergrote midde
len van dit fonds. Dat geldt
met name voor Brabant, Lim
burg, Twente, de Achterhoek
en het Noorden. „Op dit punt
is de actie die het Europees
Parlement heeft gevoerd dus
duidelijk succesvol geweest",
zegt mevrouw May. „Ik moet
de lidstaat nog zien die 75 pro
cent van zijn werkgelegen
heidsgeld aan de bestrijding
van werkloosheid onder jonge
ren besteedt".
Een ander positief punt dat
het parlement heeft gescoord
is volgens mevrouw May de
grotere aandacht voor nieuwe
technologieën. Op aandrang
van het parlement werd hier
voor geld beschikbaar gesteld
en uiteindelijk ging ook de Eu
ropese ministerraad met han
gen en wurgen akkoord met
een speciaal ontwikkelingspro
gramma. „Met dit besluit zet
Europa zijn economische be
leid eindelijk eens op een an
dere lijn. Tot dusver functio
neerde de Europese Gemeen
schap immers alleen als een
soort Rode Kruishulp als be
langrijke industrieën in moei
lijkheden kwamen. Denk aan
de staal, de scheepsbouw en de
textiel. In uiterste nood werd
dan in Europa om steun aan
geklopt. Gevolg daarvan is dat
Europa altijd wordt geasso
cieerd met crisis. Daarom
heeft het parlement aange
drongen op geld voor de ont
wikkeling van nieuwe indus
trieën. Je moet immers oppas
sen niet te veel geld te beste
den aan oude bestaande indus
trieën. Met dit geld voor nieu
we technologiën is er een
nieuw soort Europees econo
misch beleid ontstaan, dat zich
niet alleen, maar concentreert
op Rode Kruishulp waar dat
nodig is, maar ook op vroed
vrouwenhulp waar nieuwe
kinderen geboren moeten
worden".
Grenzen
Hanja May geeft toe dat het
geen daverende successen zijn,
maar het is zeker meer dan
helemaal niets. Ook uit het en
kele weken geleden gehouder
debat over het stimulerir.gsbe
leid, waar de socialistische
fractie zo teleurgesteld over is
zijn volgens mevrouw Maj
pluspunten naar voren geko
men. „Dat stimuleren is alle
maal mooi, maar even belang
rijk kan zijn het wegnemer
van alle grensbelemmeringen
Twee van mijn collega's heb
ben uitgerekend dat al dit
krankzinnige en tijdrovende
rompslomp bij de grenzen alles
bij elkaar Europa zo'n 130 mil
jard gulden kost, nog afgezier
van alle irritaties. Maak nou
eerst maar eens schoon schip
met al die grensbelemmerin
gen. Dat is een stimulerings
programma bij uitstek en je
hoeft er niet eens geld voor te
lenen. Ik verbaas me erovei
dat de vakbeweging hier niet
hand in hand met de Europese
ondernemers acties voor voert.
Bovendien is dit programma
in geld gemeten twee maal zo
omvangrijk als het stimule
ringsbeleid dat de Europese
vakbonden voorstellen. We ei
sen al tijden dat die grensbe
lemmeringen worden wegge
nomen en gelukkig wordt er
nu tussen Nederland en Duits
land serieus over gepraat de
grens net zo open te gooien als
tussen Nederland en België.
Wij kunnen echter ook niet
veel meer doen dan er om vra
gen en in kaart brengen hoe
onnoemelijk veel geld al die
onzin aan de grenzen ons kost.
Daarom geloof ik ook dat als
we het als parlement de ko
mende vijf jaar weer niet voor
elkaar krijgen échte wettelijke
bevoegdheden te krijgen, ik
als Europarlementariër af
haak".
Gezellige
Alle reizen op basis van
halfpension (Spanje volpension)
en kamers met douche en toilet
me»uW
krant
PARIJS Vertrek, 4,18,2S mei e.
Incl. excursies o.a. Folies-
Fontainebleau, Louvre
225.-
hjiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilg
1 Fontainebleau
Louvre
E Folies-Bergère 5
Stephansdom
5 Hof burg
Vertrek 5,12,26 mei a.s. 495.-
Incl. excursies o.a. St. Stephansdom, Hof burg, Spaanse rijschool
CÖTE D'AZUR Vertrek 7,^4^21 mei a.e. 495.-
s o.a. St. Paul de Vence, Port Grimand, Nice. Monaco
ZWITSERLAND ISS,.
Incl. excursies Berner Oberland, Luzern, Gotthardpas
Incl. excursies o.a. Venetië, Verona, Dolomieten
Incl. excursies 3-pa$sentocht,
'ienerwald
Fréjus
St. Paul de Vence
E Port Grimaud e
e Nice
E Monaco
E Gersau
e Berner Oberland
Luzern
550.- i Go"hardP" i
e Pi va
Venetië
Verona E
Dolomieten
Lechtal
3-passentocht
Bodensee
Liechtenstein
Hlmiiiiiiiiimmmiiitiimmmiimiiinr.
595.-
595.-
Inlichtingen en boekingen: telefo
nisch onder nr. 070-190882 (van
maandag l/m vrijdag van 9 tot 13
uur) of persoonlijk in onze vestiging
Spuistraat 71, Den Haag op de hoek
van het Spui.
POSTBUS 16050
2500 AA 'S-GRAVENHAGE
TEL. 070-190882
(MAANDAG T/M VRIJDAG
TUSSEN 9 EN 13 UUR)