TAFEL MTÏÏ71 Kardinaal Alfrink vroeg al in 1959 om meer zeggenschap voor bisschoppen CckbeGommtt „Raad van Kerken concentreert zich te zeer op kernwapens Kerk moet meer naar vrouw luisteren" £eAdóc6omo/nt ElK jaar weer wordt ons land opgeschrikt door de gegevens uit het jaarverslag van de Algemene Rekenkamer. Dat insti tuut licht de financiële handel en wandel van de overheidor-t ganen door en elke keer weer komen er excessen aan hel licht. jR'e' brieuen van lezers BRIEVEN AAN PAUS JOANNES XXIII GEPUBLICEERD weer ACHTERGROND VRIJDAG 6 APRIL 1984 PAGINATE CDA-fractievoorzitter De Vries (links) in gesprek met heer Van den Heuvel en mevrouw Klompé, die deel uitmaakten van de delegatie van de Raad van Kerken. CDA-FRACTIEVOORZITTER DE VRIES: De Raad van Kerken richt zijn aandacht te zeer op de kernwa penwedloop en heeft te weinig oog voor de intensivering van de economische en culturele contacten tussen Oost en West om zo een verbetering van het onderhandelingsklimaat te berei ken. Dat zei de fractieleider van het CDA in de Tweede Ka mer, dr. B. de Vries, gisteren na afloop van het gesprek tussen een delegatie van de Raad van Kerken in Nederland en de CDA-fractie. Het gesprek had plaats in het kader van een reeks gesprekken van de Raad met politieke partijen over de stationering van kruisraketten in Nederland. De Raad van Kerken heeft zich eind maart in een brief aan minister-president Lubbers uitge sproken tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland. Volgens De Vries is tijdens het gesprek gebleken, dat Kerken en politici de problematiek van de bewapening vanuit een ver schillende invalshoek benaderen. De Kerken wijzen kernwa pens op ethische gronden af en willen, dat de vredesbeweging in Oost en West wordt versterkt. De politici hebben meer oog voor de politieke gevolgen van een besluit om geen kruisraket ten te plaatsen, aldus De Vries. Volgens de CDA-fractieleider heeft de Raad van Kerken erkend, dat politici een eigen ver antwoordelijkheid hebben en hebben de vertegenwoordigers van de Raad hun tevredenheid laten blijken, dat er door de houding van het CDA in de afgelopen jaren nog altijd moge lijkheden zijn voor een besluit om geen kruisraketten op Ne derlands grondgebied toe te laten. Dr. H. Fiolet, secretaris van de Raad van Kerken, zei na het gesprek te hopen, dat er een „echte, inhoudelijke" discussie over de plaatsing van kruisraketten zal worden gehouden. Als alleen partijpolitieke motieven, zoals het in stand houden van de coalitie van VVD en CDA, de doorslag geven, zullen de Kerken hun protest volhouden, aldus Fiolet. Hij liet er zich niet over uit, of de Raad dan ook acties van burgerlijke onge hoorzaamheid zal steunen. De Raad wil al zijn aandacht rich ten op regering en parlement om de plaatsing van kruisraket ten in Nederland te voorkomen. Het is onchristelijk om nu al na te denken over de reactie op een plaatsingsbesluit, zo zei Fiolet. De Vries zegde desgevraagd toe, dat „uiteraard" alleen inhoudelijke motieven het stemgedrag van de CDA-fractie zul len bepalen. De voorzitter van de Raad van Kerken, prof. dr. D. C. Mulder, sprak van een „gesprek op heel goed niveau". De CDA-fractie had naar zijn zeggen haar grote waardering tot uitdrukking ge bracht over de inspanningen van de Raad inzake de bewape ning. De hoop van de Raad van Kerken, dat er geen kruisra ketten in Nederland worden geplaatst, is na het gesprek met het CDA verminderd noch vergroot, aldus Mulder. PROF. HALKES BU AANVAARDING LEERSTOEL „FEMINISME EN CHRISTENDOM": „Feministische theologie is geen duidelijk te omschrijven vak, maar is eerder een weer barstige discipline die in een veelkleurig gewaad gaat ge kleed. Zowel jullie, collegae, als de studenten, ieder vanuit haar interesse, werken aller lei kleurige draden door dit gewaad. Daardoor wordt het levendiger en soms zelfs ver rassend". Dit zei vanmiddag Catharina J. M. Halkes (64) bij de aan vaarding van een nieuwe bij zondere leerstoel aan de Nij meegse universiteit, „Femi nisme en Christendom". Een leerstoel met een zodanige op dracht is een unicum. Mevrouw Halkes verklaarde zich ervan bewust te zijn, dat de combinatie feminisme en christendom geen spannings- loze en harmonische verbin ding vormt. Elk van beide is een complex geheel en niet eenvoudig te omschrijven. De twee partners, die hier zo ge makkelijk tezamen worden genoemd, hebben elkaar aan vankelijk bepaald niet ge zocht, aldus prof. Halkes. „Maar ze moesten elkaar wel tegen het lijf lopen, toen een maal het feminisme ook vrou- Voorlopig geen hulpbisschop in Groningen Bisschop Möller van Gronin gen heeft besloten in Rome voorlopig geen hulpbisschop aan te vragen. Vorig iaar juli liet mgr. Möller het kapittel, de Diocesane Pastorale Raad en de dekenvergadering van het bisdom weten, dat hij overwoog bij de paus een hulpbisschop aan te vragen. In het bisdom keerden velen zich tegen het voornemen van mgr. Möller. Volgens direc teur Griepink van het dioce saan pastoraal centrum van het bisdom Groningen is het besluit van mgr. Möller mede beïnvloed door de problemen die vorig jaar in het bisdom Haarlem ontstonden na de be noeming van mgr. Bomers en mgr. Lescrauwaet. wen in de Kerken en in de theologiebeoefening bleek aan te trekken", zei prof. Halkes in haar oratie. Naar haar mening heeft het bestuur van de stichting Nij meegs Universiteitsfonds met de inrichting van deze leer stoel „een historische en wel licht profetische daad ge steld". Het bestuur van de fa culteit der Godgeleerdheid en het College van Bestuur ver klaarde zij dankbaar te zijn voor hun medewerking met, of bekrachtiging van deze bij zondere leerstoel. Prof. Halkes betoogde, dat kerkelijke documenten, zowel van Rome als van bisschop penconferenties, zich nog steeds laten leiden door een duale antropologie. Daarin worden de verschillen tussen man en vrouw breed uitgeme ten en blijft de geslachtelijk heid het cruciale punt van aandacht. Zij pleitte dringend voor een leergezag, dat als zijn eerste taak gaat zien het nauwkeurig en intensief luis teren naar wat vrouwen erva ren, reflecteren en formule ren in hun nieuwe zelfver- staan. Een tweede consequentie is de noodzaak tot herbezinning van de kerkelijke theologie op haar overaccentuering van de betekenis van het man-zijn van Jezus van Nazareth. Prof. Halkes vindt, dat dit overma tige accent nog steeds wordt gehanteerd als een theolo gisch argument om vrouwen uit te sluiten uit het prieste rambt. In het begin van haar oratie zette prof. Halkes uiteen, dat na het model van de onder schikking van de vrouw aan de man uit de oudheid, in de negentiende eeuw het model opkomt van de polariteit in de man-vrouw relatie. Man en vrouw staan ieder voor een reeks van karakteristieken, die de vervollediging van de ander nodig hebben om tot heelheid van elk te voeren. In de praktijk heeft dat geleid tot „de vrouw als hoog verhe vene", die als maagd en moe der op een voetstuk is ge plaatst, een gedroomd ideaal. In een toespraak van paus Paulus VI is die verheven heid „uiteraard gerealiseerd in de moedermaagd Maria". Naar de mening van prof. Halkes heeft dit model vrou wen in de weg gestaan, een gezonde identiteit te vinden. Zij zijn met schuldgevoelens opgezadeld als ze niet aan dit door mannen gedroomde beeld beantwoordden. Als op- Catharina Halkes Is In 1920 in Vlaardingen geboren, studeer de in Leiden Engels en Neder lands en twintig jaar later in Utrecht en Nijmegen pastorale theologie. Sinds 1977 was zij aan de Nijmeegse universiteit werkzaam in de functie van hoofdmedewerker, na in 1970 benoemd te zijn als weten schappelijk medewerker voor theologie. Ze is lerares geweest in Bre da, was actief in besturen van de oecumenische beweging en de St. Radboudstichting, lid van de redactie van het maandblad „Te Elfder Ure" en voorzitter van het Landelijk Katholiek Vrouwendispuut. Mevrouw Halkes gaf veel gastcolleges aan theologische faculteiten, onder meer in Tü- bingen, Mainz, Frankfort, Oost- en West-Berlijn, Frei burg, Uppsala en Lund. In fe bruari 1982 werd zij eredoctor van de Berkely Divinity School van de Yale-universiteit In de Verenigde Staten. In de jaren zestig en zeventig heeft de nieuwe hoogleraar In roomskatholiek Nederland een belangrijke rol gespeeld bij de voorbereiding en de uit voering van het Pastoraal Concilie in Noordwljkerhout. Zij heeft veel gepubliceerd. Daarvan zijn de meest beken de -.„Storm na de stilte", „Als vrouwen spreken", „Met Mir jam is het begonnen", „Op water en brood", naast vele artikelen. Mevrouw Halkes Is na 22 Jaar huwelijk gescheiden (van Theo Govaart) en heeft drie kinde ren. lossing voor het dilemma worden wel nieuwe voorstel len aangedragen, maar prof. Halkes beschouwt die als va riaties op het oude thema. De door haar geciteerde Duitse auteurs houden allen vast aan wat een Amerikaanse theolo ge een „duale antropologie" noemt. Het kenmerk daarvan is nu juist, dat altijd weer man en vrouw tegen elkaar wor den afgegrensd, uiteindelijk tot schade van beiden. Prof. Halkes wilde in de plaats van al die modellen een suggestie overnemen van de Amerikaanse feministische theologe Mary Buckley. Dat beeld komt neer op het trans- formatieve, op het persoon zijn of i Dat model dient zich zodanig te realiseren, dat het ook op maatschappijverandering is gericht. Wie uit is op een bijbels ge fundeerde theologische antro pologie moet stellen, dat de eerste karakteristiek de mens als soort betreft. Dat betekent beeld van God zijn en verant woordelijk beheer voeren. De sexuele differentiatie komt daarna, heeft een beperkte betekenis en beschrijft het biologisch paar, niet een soci aal partnerschap. Prof* Halkes noemde als het diepste geheim, de meest mar kante trek van elke mens, dat zij of hij is geschapen om op God te lijken, God te repre senteren en verantwoordelijk heid te dragen voor de schep ping. Mannelijk of vrouwelijk zijn is secundair, komt over een met het karakteristieke van al het geschapene om vruchtbaar te zijn. Dat vraagt telkens, in de geschiedenis en in elke cultuur, om een ver antwoorde invulling en vorm geving. Het beeld van God bij uitstek is Jezus van Nazareth. Hij sprak vrouwen aan op hun persoon-zijn, richtte hen op en zette hen weer op hun voe ten om te geloven en hun weg te gaan. „Hij haalde hen weg uit de marginalisering het lot van alle ontrechten en maakte het hun mogelijk, van object tot subject van hun be staan te worden", aldus prof. Halkes in haar oratie. Zij sprak als haar overtuiging uit, dat als zou worden gesti muleerd dat elk van tot nu toe onderdrukte, niet toege stane, ondergewaardeerde of zelfs verdrongen kwaliteiten aan het licht worden ge bracht, niet alleen de macht gedifferentieerder zou zijn verdeeld. Ook de coöperatie zou het in zo'n samenleving winnen van competitie en concurrentie. Nuttig maar frustrerend Zo werden er dit keer buitensporigheden vastgesteld als hel0nts volslagen voor niets aanschaffen van een computersysteemde door de Rijksgebouwendienst en het vergaand uit de hand;verl. lopen van een miljoenenverbouwing van de ambtswoningPnJ van de commissaris van de koningin in Limburg, Kremerv Dit soort jaarlijkse constateringen heeft iets zeer frustre4)er rends. HeT is immers zo, dat de overheid als regel wordt gecontro-L leerd door democratisch gekozen organen. Wat bij de Rijks-lerf gebouwendienst misging had door de Tweede Kamer moeten^ worden vastgesteld en dat Kremers met de verbouwing vanp zijn ambtswoning alle perken te buiten ging, had natuurlijk door Provinciale Staten, de gemeente Maastricht of Volk huisvesting moeten worden voorkomen. Dat is niet gebeu Het rapport van de Algemene Rekenkamer is daardo niet veel meer dan een vaststelling achteraf, zonder dat eij^ nog veel veranderd of voorkomen kan worden. Desondankspt is het natuurlijk een goede zaak, dat dit soort kwesties boveni water wordt gehaald en publiekelijk aan de orde gesteld. Inj elk geval kan men hopen, dat er lering wordt getrokken uit' de voorbeelden die de Algemene Rekenkamer stelt Brieven graag kort en duidelijk geschreven De redactie behoudt zich het recht voor ingezon den stukken te bekorten Discussie geweigerd De onduidelijkheid en onze kerheid binnen de CDA Twee de Kamer-fractie over het plaatsingsbesluit kruisraketten heeft nu zulke grote vormen aangenomen, dat kamerleden zich niet meer aan een publie ke discussie wagen. Dat heb ben wij als Haags Vredesplat- form HVP ondervonden. Wij wilden in het kader van de ac tieweek tegen kernwapens, die van 6 tot 12 mei overal in het land wordt gehouden, een po litieke discussie met fractie woordvoerders voor defensie organiseren, maar kregen van CDA-specialist De Boer nul op het request. We hadden woordvoerders van de grote partijen en klein links uitge-r nodigd om op vrijdag 11 meirrs met de vredesbeweging en dere geïnteresseerde Hage-rf; naars te discussiëren over hetre Nederlandse kernwapenbeleid,rer naar aanleiding van het merdebat over de defensienota^ op 7 mei. Na de aanvankelijke^ mededeling van de heer De Boer, dat hij niet zou meewer- I ken als ook niet de VVD zou worden uitgenodigd, zei hij la- s\f ter (toen hem daaromtrent een U' verzekering was gegeven) dal hij van medewerking afpg pgl omdat op 11 mei de beslissing jus öf al genomen zou zijn of hel wg( fractieberaad nog niet zou zijn Cjg afgerond, zodat hij toch geen j fractiestandpunt kon innemen Toen van onze kant werd ge- j|nc probeerd hem alsnog tot me L|e* dewerking te bewegen, liet de heer De Boer doorschemererB|gf.( dat hier sprake was van eenqep algemene door de fractie afge^6| sproken lijn voor wat betreftjgje, uitnodigingen voor spreek- beurten in de actieweek. Wij':on; overwegen thans de discuss;*-1^ avond niet door te laten gaan nu de fractie die een sleutelrol 1 speelt in de besluitvorming over de kruisraketten haar medewerking weigert tjg Witte bonenfilosoof met gebakken kaas kwarkvla Voor twee personen hebt u nodig: 250 g witte bonen, zout uitje, (knoflook), 10 g margarine, 10 g bloem, 2 dl water, half groente bouillontablet, tomatenpu ree, basilicum, ketjap 100 g winterwortel, 200 g witte kool, 200 g knolselde rij, 1 lepel olie, peper, blad selderij paneermeel, 25 g margarine; 1 plak belegen Edammer of Goudse kaas, ei, paneer meel, 10 g margarine 100 g kwark, 4 dl gele vla (4 dl melk, 20 g custard, 24 g suiker), 1 lepel geschaaf de amandelen. Was vanavond de witte bo nen een keer en zet ze ruim onder koud water met iets zout weg. Kook de bonen morgen in hun week water gaar in ruim een uur. Maak een tomatensaus door fijnge sneden ui, eventueel met knoflook, licht te fruiten in de margarine, roer er de bloem door en in gedeelten het water. Voeg bouillonta blet, tomatenpuree en basili cum toe en laat de saus vijf minuten zacht koken. Maak de saus op smaak met zout en ketjap en schep er de gare en uigelekte witte bonen door. Smoor de grofgeraspte wor tel en knolselderij met fijn gesneden kool in de olie bij na gaar in ca tien minuten. Breng de groenten op smaak met zout en peper en schep er fijngeknipte bladselderij door. Doe de groenten in een ingevette ovenschaal, leg er de witte-bonen-in-de-toma- tensaus op en zeef daarover een dun laagje paneermeel. Leg de laatste portie marga rine op de schotel en zet hem in een oven, die op 5 of 200 staat, om goed warm te wor den en korstje te krijgen tweintig minuten). Snij de kaas een keer door, haal de stukken door losge klopt ei en panneermeel en bak ze in warme margarine bruin. Meng kwark met afgekoelde vla. Booster de geschaafde amandelen in een droge koe- kepan lichtbruin en garneer er de vla mee. JEANNE DEN HAAG In een document ter voorberei ding van het Tweede Va ticaans Concilie heeft kardinaal Alfrink er al in 1959 op aangedrongen om binnen de Rooms Katho lieke Kerk meer zeggen schap toe te kennen aan de bisschoppen. De kardi naal stelde de oprichting voor van enkele perma nente raden van deskun dige bisschoppen, „die sa men met de paus en de curiekardinalen wetge vende macht uitoefenen over de gehele kerk". Deze deskundige bis schoppen zouden niet aangewezen, maar geko zen moeten worden. De Romeinse congregaties zouden slechts adviseren de en uitvoerende macht mogen behouden, aldus kardinaal Alfrink een kwart eeuw geleden. Het voorstel van de toenmali ge aartsbisschop van Utrecht wordt geciteerd in het boek „Brieven aan paus Joannes", dat gisteren is verschenen en van de hand is van Michel van der Plas. Onderwerp van deze studie is de unieke en quête die de nog maar pas ge kozen Joannes XXIII in 1959 hield onder alle 2000 bis schoppen in de wereld om te vernemen welke onderwer pen er volgens hen aan de orde moesten komen op het concilie. Michel van der Plas, auteur van o.a. „Uit het Rijke Roomsche Leven", kreeg in zage in de reacties op deze en quête en heeft er een, naar ei gen zeggen, „zoveel mogelijk objectieve" bloemlezing uit samengesteld. Het schrijven van kardinaal Alfrink is één van de reacties. Mgr. Van Valenberg Een andere brief die in het boek wordt geciteerd, is af komstig van mgr. Tarsisius van Valenberg, die gedurende 35 jaar missie-bissc het Indonesische eiland Bor neo. Inmiddels 94 jaar oud, fi gureerde hij gisteren als ere gast op de bijeenkomst mee de verschijning „Brieven aan paus Joannes" werd gevierd. In een korte toespraak onder scheidde mgr. Van Valenberg, in navolging van auteur Van der Plas, twee fases aan het Tweede Vaticaans Concilie. De voorbereiding en het ge deelte van de kerkvergade ring dat onder leiding stond van paus Joannes, wees de oudst levende bisschop van ons land aan als „fase van de Geest". Een periode vol hoop, verwachting en enthousiasme. Het tweede gedeelte van het concilie, onder leiding van paus Paulus VI, werden door hem en Van der Plas geka rakteriseerd als „fase van de Letter". De visie op de toe komst werd toen neergelegd in geschreven taal en boette daarmee in aan sprankeling en vitaliteit. Mgr. Van Valen berg: „Ik hoop en wens dat de Geest van het concilie er zal blijven" Actueel In veel van de door Michel van der Plas bijeengebrachte brieffragmenten is een sfeer van enthousiasme en vernieu wingsgezindheid inderdaad aanvoelbaar. Zij het nergens zo duidelijk als in het schrij- ook niet gekomen. Alfrinl bijdrage zou ook anno 1984 geschreven kunnen zijn. Waar deze toonzetting in de brieven van 25 jaar geleden doorklinkt, zijn ze nog steeds actueeel. Overigens zou het een mis verstand zijn te veronderstel len dat het bij uitstek „pro gressieve" voorstellen zijn ge weest die de conciliaire eind streep tenslotte niet hebben gehaald. Van der Plas consta teert dat maar liefst een kwart van de bisschoppen zich er in de enquête voor uit sprak een banvloek uit te vaardigen over het nisme. Anderzijds is er geen enkele brief te vinden met het voorstel heel de eucharis tie in de volkstaal te vieren. De auteur meent dan ook dat de kerkvergadering in de ja ren 1962 1965 voor de deelnemende bisschoppen een leerschool is geweest: „Die leerschool heeft veler ogen geopend voor noodzakelijke reformatie en vernieuwing, waardoor menigeen tijdens het concilie een geheel andere bisschop werd dan hij was toen hij in 1959-1960 zijn brief aan de paus schreef". Miss-verkiezing Een lange reeks van personen die op het Tweede Vaticaans Concilie hun stempel hebben gedrukt, komen in brieven aan paus Joannes aan het woord: Suenens en Döpfner; Léger, Lercaro en Ruffini; Koenig, Carli en Helder Ca- mara. Zijdelings komen ook prelaten met minder invloed ter sprake, onder wie sommi gen met zeer opmerkelijke voorstellen. Zo blijkt er een bisschop te zijn geweest die een kerkelijk verbod bepleitte op deelname aan „Miss-ver- kiezingen". Een andere wees op de gevaren die er voor de katholiek schuilen in de Rock-and-Roll muziek. En nog weer een andere bis schop: „De Rotary Club moet als gemeenschap verdacht van atheïsme of ten minste indifferentisme, worden aan geklaagd". Karol Woityla Vanuit historisch perspectief belangwekkend zijn uiteraard de bijdragen van kardinaal Montini (de latere paus Pau lus VI), bisschop Luciani (Jo hannes Paulus I) en bisschop Karol Woityla (Johannes Paulus II). Wat betreft de bijdrage van Karol Woityla, destijds hulp bisschop van Krakau, signa leert Michel van der PIös de ruime belangstelling die er uit spreekt voor de positie van de leken. Daarnaast de afwezig heid van de door collega-bis schoppen zo dikwijls bepleitte plechtige veroordeling van De waarde en de inbreng van de leken, zo schreef de Poolse hulpbisschop een kwart eeuw geleden, verdienen meer res pect van de zijde van de pries ters; paternalisme en protec tionisme zijn uit den boze. De leek is niet alleeen object van zielzorg, maar ook subject. Bijzondere woorden wijdde Karol Woityla aan contacten van priesters met „de we reld". Hij zou wensen dat er ruimere en soepeler verbin dingen werden onderhouden met allerlei feiten en ver schijnselen van het menselij ke, ook wereldlijke leven, zo als cultuur, kunst, sport, alpi nisme en dergelijke. Michel van der Plas: „Men kan moeilijk een glimlach van herkenning onderdruk ken: in de verte is de sportie ve paus in aantocht, die in het Vaticaan een zwembad wenst". „Brieven aan paus Joannes" is uitgegeven door Unieboek- Villa. WILLEM SCHEER Geleidelijk meer zon DE Bilt De al enkele dagenjs c aangekondigde weersverbeterde ring lijkt er nog steeds wel aandirv te komen, zij het in een wat vertraagd tempo. Een lageJ™~ drukgebied blijft morgen noga^ dicht bij ons land, maar word steeds minder diep. Het zal on morgen nog vrij veel bewol king brengen, maar er zijn ooi enkele opklaringen mogelijk terwijl de neerslagkansel klein worden. Er zal weinig wind zijn en de temperatuul kan morgen ongeveer 9 gra den worden. Dat is overigen altijd nog een graad of 3 tl laag voor de tijd van het jaar. Ten westen van de Britse Ei landen is nu een hogedrukge bied aangekomen. Verwach wordt dat dit begin volgendi week over ons land zal trek ken waarbij er dan geleidelij) ;r zon komt en de tempera tuur op een normaal niveai EN EEN COMPLETE AGENDA l

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 2