lim TAFEL Bisschop Bar: Geen „nee"van bisschoppen Dr.Fiolet: Bisschoppen zeiden in 79 al nee ÊeidócSoma/n Veel NSB'ers na de oorlog volgens nazi-methode berecht Qaid&iQounant PLAATSING KRUISRAKETTEN kerk wereld Zevenbergse Conferentie vraagt kerk bondgenoot van arbeiders te zijn KORTE METTEN Koos Groen in studie over landverraad: >weer zeepost ACHTERGROND WOENSDAG 28 MAART 1984 PAGINJ. „Om alle misverstand weg te nemen verklaar ik uitdruk kelijk, dat het „nee" tegen de plaatsing van kruisraketten niet is uitgesproken door de bisschoppen van Nederland Iedere katholiek, die op grond van eigen overtuiging en gewetensbeslissing de plaatsing niet afwijst, mag deze mening vanuit het ge loof rechtmatig hebben". Deze verklaring heeft mgr. R. Ph. Bar, bisschop van Rot terdam en legerbisschop van Nederland, gisteren afgelegd, nadat hij via publikaties en telefonische vragen van gelo vigen had geconstateerd, dat er grote verwarring is ont staan na de publikatie van de brief van de Raad van Ker ken in Nederland over de kernbewapening. Naar de mening van mgr. Bar hebben de bisschoppen van Nederland in hun brief „Vrede en Gerechtigheid" van mei 1983 „de uiterst haalbare formulering" ge vonden inzake het vraagstuk van de kernbewapening en ontwapening. Elke verder gaande interpretatie is als zo danig niet door de bisschop penconferentie geaccepteerd. „Ook de formulering van de Raad van Kerken kan der halve niet als de mening van de bisschoppenconferentie als zodanig worden aanvaard". Mgr. Bar verklaarde verder, dat dr. H. van Munster, se cretaris-generaal van de bis schoppenconferentie, terecht heeft opgemerkt, dat de r.-k. kerk zich niet duidelijk heeft uitgesproken tegen de plaat sing van kruisraketten. „Hoezeer de voortgaande be wapening en de steeds toene mende dreiging alle katholie ken in geweten dient te ver ontrusten, hebben de bis schoppen meer dan voldoen de onderstreept in de brief over Vrede en Gerechtig heid", verklaart de bisschop van Rotterdam. „Ook de pau selijke documenten spreken steeds indringender over het keren van de bewapenings wedloop, doch zonder zich uit te spreken over de politieke middelen die daartoe kunnen leiden". „Daarom wordt in de brief .Vrede en Gerechtig heid' ook geen uitdrukkelijk „nee" uitgesproken tegen de mogelijke plaatsing van kruisraketten in Nederland". Bisschop Bar zegt, dat als de brief van de Raad van Ker ken het tegendeel suggereert, dit geheel ten onrechte is". Geen tegenspraak Dr. H. Fiolet, secretaris van de Raad van Kerken, zegt in een reactie, dat de bisschop pen zich al in 1979 hebben uitgesproken tegen „de pro- duktie en opstelling van een geheel nieuwe generatie kernwapens voor de middel lange afstand". Fiolet ver wijst verder naar een andere passage in de bisschoppelijke brief „Vrede en Gerechtig heid", waarin het bezit van kernwapens slechts aan vaardbaar wordt genoemd „als een fase in een proces van voortschrijdende ontwa pening en naar werkelijke vrede". Deze aanvaarding „mag zich niet uitstrekken tot de steeds verdere ontwik kelingen en uitbreiding van middelen tot afschrikking." De briet van de Raad van Kerken is derhalve geheel conform aan de brief van de Nederlandse bisschoppen, al dus prof. Fiolet. Bovendien is als bijlage bij de bisschoppe lijke brief gevoegd de brief van de Raad van Kerken uit 1978 waarin „iedere voort gaande ontwikkeling en uit bouw van de kernbewape ning" wordt afgewezen. Fiolet wijst er verder op, dat de raad unaniem de tekst van de brief heeft vastge steld, inclusief de beide afge vaardigden van de r.-k. kerkprovincie (bisschop Ernst en secretaris-generaal dr. H. A. van Munster). Juist zij hadden heel uitdrukkelijk om ruggespraak gevraagd om er zeker van te zijn dat de brief van de Raad van Ker ken niet in tegenspraak met de bisschoppelijke brief zou zijn. „Bisschop Bar probeert er onder uit te komen," aldus prof. Fiolet. De r.-k. kerkprovincie zal niet reageren op de uitlatin gen van mgr. Bar. Dr. H. A. van Munster, secretaris-gene raal van de kerkprovincie, liet gisteren via de persdienst weten, dat de verklaring van mgr. Bar als een persoonlijke reactie wordt beschouwd. De bisschoppen en andere kerkelijke leiders moeten zich op stellen als bondgenoten van de arbeiders. Dat betekent, dat zij de klassestrijd ook in de kerk moeten durven erkennen. Dat was de opvatting van de deelnemers aan de tweede Ze venbergse Conferentie die in Breda werd gehouden. De Ze venbergse Conferentie verenigt christelijke arbeiders die van de kerk een duidelijke keuze voor de arbeiders verlangen. In Breda werd vooral gesproken over de vraag welke rol het ge loof in het dagelijks leven en de dagelijkse strijd als arbeider heeft. De conferentie wil op de kerkelijke leiders druk uitoefenen, zodat arbeiders bij het beleid worden betrokken. Zo zouden herderlijke brieven over zaken die met werk of werkloosheid te maken hebben, in samenwerking met arbeiders moeten worden geschreven. De Zevenbergse Conferentie, die ongeveer twintig plaatselij ke afdelingen heeft, heeft in februari gesproken met een de legatie van de bisschoppenconferentie. Zij heeft er toen bij de bisschoppen op aangedrongen concreter te zijn in hun aan dacht voor de gelovige arbeider. Tot nu toe zijn kool en geit teveel gespaard, vindt men. Het gesprek met de bisschoppen wordt op 23 mei voortgezet. Verder gaat de Zevenbergse Con ferentie de besturen van de hervormde en gereformeerde sy node om een gesprek vragen. Mochten de gesprekken met de kerkelijke leiders geen resultaat hebben dan wil de conferen tie als een basisgemeenschap naar Latijns-Amerikaans model verder gaan. Bisschop op water en brood De Poolse bisschop Jan Mazur, die gisteren be gonnen is met een gedeeltelijke hongerstaking uit protest tegen het verbod dat de autoriteiten hebben afgekondigd op kruisbeelden in school lokalen. In een kerk in Garwolin, niet ver van Warschau, zei hij tegen ongeveer drieduizend studenten die tegen het verbod actie voeren: „Zolang jullie problemen ondervinden zal ik al leen brood eten en water drinken". De rege ringswoordvoerder Jerzy Urban, heeft gezegd, dat de regering het verbod niet zal opheffen. De algemeen secretaris van de Ne derlandse Zendingsraad, drs. G. J. van Butselaar, zal in april een ori- ënteringsreis maken naar Midden- en Zuid-Amerika. De aandacht zal vooral zijn gericht op Guatemala, Nicaragua en Chili. De bedoeling is in die landen de huidige ontwikke lingen te achterhalen en de rol van de kerken in hun specifieke situatie. De secretaris hoopt ontmoetingen te hebben met kerkleiders. De Neder landse Zendingsraad is een raad van overleg en samenwerking van tien protestantse kerken en zendingsor ganisaties in Nederland, alsmede het Nederlands Bijbelgenootschap. A. Baeten (53), abt van de norber- tijner-abdij van Berne in Heeswijk- Dinther is gekozen tot bestuurslid van de SNPR (Samenwerking Ne derlandse Priesterreligieuzen). Hij volgt pater J. Egberink op wiens be stuursperiode afliep. Omdat met diens vertrek ook de functie van vi- ce-voorzitter vacant raakte, koos de algemene vergadering van de SNPR het bestuurslid P. Struik (domini caan) in deze functie. Vier leden van een kerkelijke vre desgroep in het Oostduitse Potsdam zijn verleden week veroordeeld tot gevangenisstraffen variërend van acht tot twintig maanden. Naar gis teren in West-Berlijn bekend werd, werden Roland Radow, Tobias Philpp, Vera Kubris en Alexander Arnold veroordeeld wegens „tegen de staat of de maatschappij gerichte activiteit" en „samenscholing". De vier waren verleden jaar novem ber gearresteerd tijdens protesten van vredesgroepen tegen de voorge- nqmen plaatsing van nieuwe raket ten in oost èn west. Radow en Phi- lipp hadden deelgenomen aan een stil protest voor de vrede op een plein in Potsdam. De twee anderen hadden in een kerk opgeroepen tot deelneming aan een stil protest van een uur. Gelijktijdig met de officiële Katho liekendag in München zal de Duitse basisbeweging (Initiative Kirche von unten) van 4 tot 8 juli een alternatie ve Katholiekendag houden met als onderwerpen werkloosheid, econo misch bestel, vrede en ontwapening alsmede „solidair werken". Het pro gramma vermeldt voorts een oeume- nische kerkdienst met Jörg Zink en Hans Küng, dagopeningen, middag meditaties en bijbelstudies, alsmede een liturgisch feest. De basisbewe ging wil met medestanders de offi ciële Katholiekendag door „talrijke inmengingen" kritisch begeleiden. Kerken en kruisraketten Nog geen etmaal nadat de Raad van Kerken in ons l| zich in een brief had gekeerd tegen de plaatsing van kruii ketten heeft een van de Nederlandse bisschoppen open afstand genomen van deze stellingname. Volgens de R van Kerken, waarvan onder meer de rooms-katholieke k samen met de hervormde en gereformeerde kerkgent schappen deel uit maakt, was de aan regering en parlem gerichte brief namens de aangesloten leden unaniem a vaard. Uit eep toelichting op de brief bleek al dat dit nau\ lijks het geval kon zijn. Op verzoek van de bisschoppen in de brief de eigen verantwoordelijkheid benadrukt van politici bij hun keuze vóór of tégen plaatsing. Bisschop ei van Breda, een van de twee rooms-katholieke leden van Raad van Kerken, bestreed achteraf evenwel dat „de poli ke verantwoordelijkheid een gereserveerd gebied zou ziji Om „alle misverstanden weg te nemen" heeft de bissen van Rotterdam, mgr. R.Ph. Bar, gisteren nadrukkelijk v klaard, dat „iedere katholiek, die op grond van eigen o\ tuiging en gewetensbeslissing de plaatsing niet afwijst, d mening vanuit het geloof rechtmatig mag hebben", „nee" tegen de plaatsing van kruisraketten is niet uitgesp ken door de bisschoppen van Nederland, aldus mgr. Bër. 1 anderen heeft hij de recente uitspraken van de gereformt de en hervormde synode tegen de plaatsing van kruisral ten betreurd, omdat daarmee de verdeeldheid binnen de lt ken wordt vergroot. Mgr. Bar had dan ook tot zijn verklar besloten op grond van vele reacties waaruit grote verwarr was gebleken. Zo goed als de brief van de Raad van Kerken verwarr heeft gewekt, zal ook de verklaring van de Rotterdamse 1 schop hem door grote groepen niet in dank worden men. De verdeeldheid over de kwestie van de kruisraket beperkt zich nu eenmaal niet tot politieke partijen, m trekt ook scheidslijnen dwars door groepen gelovigen en zoals nu opnieuw is gebleken door de bisschoppencor rentie. Al eerder is in deze kolom gesteld, dat uitspraken van k ken in de kwestie van de kruisraketten niet zonder ris zijn. Ze leiden bijvoorbeeld tot redeneringen, die soms op spannen voet staan met de werkelijkheid. Zo ontkende praeses van de hervormde synode onlangs, dat de kerl een politieke machtsfactor zijn geworden in ons land, geen hem niet verhinderde daaraan toe te voegen, dat hel nu om gaat „druk uit te oefenen op het parlementaire p TOCH kunnen de kerken ook niet zwijgen; het gaat imm om een kwestie, die volgens voor- en tegenstanders plaatsing raakt aan het al of niet voortbestaan van de me heid. Ook de Rotterdamse bisschop meent nu niet te kuni zwijgen en zijn beweegredenen dienen gerespecteerd te vi den. Het zijn dezelfde als van het Interkerkelijk Comité v Tweezijdige Ontwapening (ICTO), dat de Raad van Ker verwijt voorbij te gaan „aan de gewetensnood van de vele kerkleden, die op grond van hun eigen ethisch oori en hun eigen taxatie van de politiek-militaire situatie de plaatsing van kruisraketten zijn". Gebakhen ham, bieten met sinaasappel en aardappelen volkoren- lammetjespap Nodig voor twee personen: plak gekookte schouder- ham van 150 g, losgeklopt ei, paneermeel, 15 g marga rine, rest jus; 500 g bieten, 1 sinaasappel, 1 lepel citroensap, azijn, suiker, selderijzout, zout; V: tot 1 kg aardappelen; 2 Vz dl melk, 40 g volko- rentarwemeel, 2 Vt dl kar nemelk, bruine basterdsui ker of stroop of honing. Snijd de plak ham een keer door en haal de stukken door ei en paneermeel. Bak de ham in warme margarine bruin: wees daarbij voorzich tig met het korstje want dat stoot er gemakkelijk af. Voeg aan het bakvet een restje jus toe of neem als dat er niet is, meer margarine. Laat na het bakken van de ham een mespunt bloem in het vet bruin worden en doe daar dan water en aroma bij. Schil of ontvel de bieten en rasp ze grof. Kook onge kookte bieten een half uur met weinig water. Snijd de geschilde sinaasappel in schijven, leg er daarvan twee apart en snijd de rest klein. Stoof de gare bieten vijf mi nuten met de kleine stukken sinaasappel en het citroensap en doe er naar smaak azijn, suiker, selderijzout en zout bij. Garneer de bieten met de schijven sinaasappel. Meng in de pan volkoren- meel en melk, breng het mengsel al roerende aan de kook en laat het onder voort durend roeren een paar mi nuten doorkoken. Laat de pap lauw worden en doe er de karnemelk bij. Geef lam metjespap lauw of geheel af gekoeld met apart de bruine basterdsuiker stroop of ho ning). JEANNE Geen krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, za terdags tussen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr.071-122248 en uw krant wordt nog dezelfde avond nabezorgd. DEN HAAG De be rechting na de Tweede Wereldoorlog van NSB'ers en andere colla borateurs is mislukt. Die afrekening gebeurde in een tijd dat men de oor log eigenlijk zo snel mo gelijk wenste te vergeten. De eerste berechte colla borateurs werden relatief zwaarder gestraft dan diegenen die later aan de beurt kwamen. Terwijl de latere gevallen meest al de ergste waren. Dit is de conclusie van Koos Groen, van wie, zoals gis teren gemeld, onder de titel „Landverraad" een boek over dit onderwerp is verschenen. „Veel NSB'ers zijn in de eer ste maanden na de bevrijding behandeld op een manier die rechtstreeks van de Nazi's was afgekeken", aldus de schrijver. Van de andere kant konden de zwaarste misdadi gers eind jaren veertig, begin jaren vijftig profiteren van de door de Koude Oorlog ingege ven barmhartigheidspolitiek. De later op grote schaal toege paste gratiepolitiek van met name katholieke ministers van justitie trok de toch al scheve verhoudingen nog schever, zo stelt hij. De oorzaak van veel van deze ellende lag volgens hem bij het niet-homogene, weinig in ventieve en slappe Londense kabinet, dat de NSB-proble- matiek zwaar onderschatte. In Londen maakte men zich drukker om het bestuursva- cuüm in die eerste dagen na de oorlog, dan om een uitge balanceerde berechtingsproce dure van collaborateurs. Slap „De zuivering mislukte, om dat al gauw bleek hoe slap de gemiddelde Nederlander zich had gedragen. Veel hoog waardigheidsbekleders waren op een pijnlijke manier door de mand gevallen. Veel wa ren blijven zitten, om in de beste regentenstijl 'erger te. voorkomen', zo signaleert Koos Groen. "De ijver waar mee NSB'ers werden gearres teerd en de woede die werd gekoeld op 'moffenmeiden' duiden onder andere op een stuk overschreeuwen van het eigen falen en verdringing van het eigen schuldgevoel". Het kabinet in Londen was al in 1942 begonnen zijn gedach ten over berechting van colla borateurs te laten gaan, met als uitgangspunt de simpele 'goed-fout-gedachte'. Er wer den enkele besluiten geno men: er zou een bijzondere rechtspleging worden toege past, er zouden lekenrechters worden gebruikt en de gele deren van ambtenaren en ge zagsdragers zouden worden gezuiverd. Drie instanties gin gen zich alvast bezig houden met het verzamelen van gege vens over 'foute', Nederlan ders. Op die manier kwamen de namen van 90.000 mensen in de archieven terecht. Vrijwel direct nadat gedeelten van het Zuiden waren bevrijd begonnen leden van het Mili tair Gezag (MG), de Binnen landse Strijdkrachten (BS), de Ordedienst (OD) en losse groepen verzetslieden op gro te schaal arrestaties uit te voe ren. Binnen enkele weken za ten er al 25.000 mensen vast, van wie velen onschuldig. Een chaotische situatie ont stond, mede door de vele ru zies binnen die organisaties. Er was nauwelijks sprake van registratie van arrestanten, de opvang werd vanwege de massaliteit al snel beroerd en verslechterde met de dag. In februari '45 kreeg de BS na de vorming van een nieuw kabinet het alleenrecht op aanhoudingen. Dat heeft vol gens Groen te maken met de angst dat met het gebundelde verzet een soort linkse staat binnen de staat zou ont staan. De chaotische situatie, nog eens verscherpt na de be vrijding van het Westen, liep uit op zuivering van de BS nadat allerlei corruptieschan dalen binnen die organisatie aan het licht waren gekomen. Groen schat overigens, dat in die eerste maanden na de oor log ongeveer vier- tot vijfdui zend onschuldigen zijn opge pakt. Hun werd in 1953 een schadevergoeding uitgekeerd. Erbarmelijk Al vrij snel zaten er ongeveer Al vrij snel na de oorlog kwamen er 175.000 van collaboratie verdachte Nederlanders vast te zitten in bijna 180 kampen. 175.000 mensen vast in bijna 180 kampen. Het toezicht daarop lag in handen van de BS. De omstandigheden wa ren erbarmelijk. De chaos was zo groot, dat in juni '46 het aantal kampen werd terugge bracht tot 100, met nog maar 70.000 gedetineerden erin (in '49 werd het laatste kamp ge sloten). In de kampen heerste honger, er was weinig hygië ne en er werd op grote schaal mishandeld, tot en met moord toe. Terwijl veel geïnterneerden werden ingezet bij herstel lingswerkzaamheden, verbe terde de kamptoestand maar langzaam. In twee en een half jaar tijd stierven er 622 men sen. In 60 gevallen werd een onnatuurlijke dood geconsta teerd. De straffen voor de be trokken bewakers waren ui terst mild, aldus Groen. Terwijl de publieke belang stelling ervoor snel daalde, kwamen de Bijzondere Ge rechtshoven halverwege 1945 voor het eerst in actie. Het werd 'gepeuter, met veel kri tiek, ook van de aanklagers'. Ondertussen besloot de rege ring eind oktober veel 'lichte' gevallen vrij te laten. Een jaar later (november '46) waren er al 50.00 mensen vrij. Resteer den nog 40.000. Dit staat in schrille tegenstelling tot de bijna 450.000 mensen (1 op de 20 Nederlanders) over wie na de oorlog een dossier bestond wegens mogelijk fout gedrag. Uiteindelijk zijn door de Bij zondere Gerechtshoven en Tribunalen (met lekenrech ters) ruim 64.000 vonnissen geveld. De auteur constateert, dat vooral in het begin de vijf ge rechtshoven, waar de ergste gevallen werden behandeld, bij de berechting nauwelijks gelijke maatstaven hanteer den. Straffen voor gelijkge- aarde daden vielen steeds weer verschillend uit. De Raad van Cassatie wijzigde liefst zestig procent van de uitspraken. Toch oordeelde het publiek in zijn algemeen heid niet slecht over de rech ters en hun uitspraken. Mussert In zijn boek behandelt Groen de processen tegen de ver schillende groepen: promi nente NSB'ers, de partijleden met belangrijke functies als commissaris van de koningin, burgemeester en dergelijke, en de processen tegen de Duitsers. Hij wijst erop, dat het proces tegen Mussert in die zin een mislukking is ge weest, dat de NSB als land- verraderlijke organisatie niet aan bod is gekomen. De doodstraf, opnieuw inge voerd, werd in totaal na cas satie 152 keer uitgesproken. In 101 gevallen werd, tot wanhoop van de boze aankla gers, gratie verleend. Verder hebben duizenden veroor deelden hun vrijheidsstraf niet hoeven uitzitten. De op eenvolgende katholieke mi nisters van justitie zorgden voor een gratiegolf: in sep tember 1948 zat nog maar vijf procent van de oorspronkelijk gearresteerden vast (7000 mensen). In de vijftiger jaren werden de normen steeds weer ver soepeld, met als gevolg dat in 1959 nog slechts 20 tijdelijk gestraften vastzaten en 29 man met levenslang. In 1964 waren dat er nog vier: 'de vier van Breda'. Nadat één van hen (Lages) was vrijgela ten moesten de drie anderen onder invloed van plots fel oplaaiende publieke debatten blijven. „Een toevallige rest", zo typeert Groen hen. De auteur schat dat ongeveer 2000 Nederlandse en een paar honderd Duitse oorlogsmisda digers de dans zijn ontspron gen. Van hen zijn er enkele honderden aan het Oostfront omgekomen. In 1969 voor kwam de overheid met be hulp van een speciaal wetje, dat oorlogsmisdaden verjaren. In 1983 stonden nog 60 man op het lijstje van de speciale opsporingsofficier van justitie. Bestuursapparaat Na de oorlog werd tevens be gonnen met de zuivering van het bestuursapparaat. Aparte commissies gingen aan het werk. Ze faalden uiteindelijk en dat kon ook niet anders volgens Groen: er kon nu eenmaal niet teveel deskun digheid worden gemist bij de opbouw. In totaal werden er 6300 ambtenaren ontslagen en 5500 disciplinair gestraft. Tot slot nog wat andere cij fers. Van 'vijandelijke onder danen' zijn volgens Groen 150.000 vermogens tijdelijk onder beheer geweest. Onge veer 40.000 mensen verloren het staatsburgerschap, een maatregel die later werd te ruggedraaid. Gedurende tien jaar golden de volgende maat regelen: ambtenaar worden werd voor 100.000 mensen on mogelijk; 130.000 mensen ver loren het kiesrecht; 92.000 mochten niet in dienst van een gewapende macht treden en 2600 mensen mochten een bepaald beroep zoals arts of leraar niet uitoefenen. Weer regen DE BILT Vanavond t er weer een depressie ove: dicht langs ons land. Het daarom weer gaan regel Morgen is de depressie voo en dan wordt met noordwe lijke wind lucht aangevoj waarin een wisselende bev^ king voorkomt. Omdat del venlucht in de loop van def kouder wordt kunnen, voi in het binnenland, weer ety le buien tot ontwikkeling men. Vannacht daalt de tij peratuur tot een graad of <L en morgenmiddag kan hetl geveer acht graden word Vannacht waait er een mai wind uit uiteenlopende rfc tingen. Morgen overdag isf wind noordwestelijk, eveni matig en aan de kust mogi af en toe vrij krachtig. Weerrapporten morgen 07.00 u Met de volgende schepen kan post worden verzonden. De d waarop de correspondentie uit ter post moet zijn bezorgd, staat ter de naam van het schip ver Argentinië ms „Alhena" - 2 april „Estrella del Mar" - 3 april; Aus ms „Act 4" - 6 april; Brazilië ms hena" - 2 april, ms „Estrella del - 3 april; Canada, wekelijkse a Indonesië ms „Bavaria" - 2 apr raël ms „Neerlandia" - 2 april; J ms „Kasuga Maru" - 3 april; K Oeganda, Tanzanlë ms „Granach april; Nieuw-Zeeland ms „Act 4 april; Ver. Staten van Amerika „Atlantic Saga" - 3 april; Zuid (Rep.) ms „S.A. Sederberg" - 3

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 2