Geest van Verolme waart door de Weeskamer kerk wereld >weer Inbraakrage in Brazilië brengt enorme schade toe aan kerkelijk kunstbezit Delegatie van kerken uit Zuid-Afrika informeert Nederland over deportaties KORTE METTEN ScidócSoutti/n Oneerlijk beeld ACHTERGROND CiidaeSouaant DINSDAG 20 MAART 1984 PAGI1 De Braziliaanse politie heeft de primaat van Brazilië, kar dinaal Avelar Brandao Vile- la, aangeraden gewapende opzichters in dienst te nemen om de kerkelijke kunstschat ten beter te bewaken. De af gelopen maanden is er een inbraakrage gaande in ker ken, waarbij veel gouden en zilveren voorwerpen, alsme de kunstwerken van histori sche waarde, verloren zijn gegaan. De inbraken komen vooral voor in de deelstad Bahia. Maar ook in Rio de Janeiro en Sao Paulo zijn veel kerke lijk goud, zilver en edelste nen via de onderwereld in handen gekomen van privé- -verzamelaars. Kardinaal Brandao verzocht de vorige week officieel bescherming, maar volgens de commissaris van de provinciehoofdstad Salvador heeft de politie niet voldoende manschappen en moeten de kerken net als de banken hun veiligheid maar regelen met particuliere be wakingsdiensten. Tien jaar geleden begon de georganiseerde misdaad zich te interesseren voor de kunstschatten in de katholie ke kerken. Sindsdien is uit tientallen Braziliaanse ker ken voor vele miljoenen gul dens gestolen. In vele geval len werd de waarde van de ontvreemde voorwerpen on schatbaar genoemd. De poli tie heeft slechts een klein deel van de buit kunnen ach terhalen. Kardinaal Brandao heeft tot op heden niet gereageerd op de suggestie van de politie commissaris, gewapende op zichters in dienst te nemen. Steeds meer nemen de nu al ruim zestigduizend particu liere bewakers in Brazilië de taken van de politie over en het ziet ernaar uit, dat als ook de kerk op deze arbeids markt gaat werven, hun aan tal fors zal toenemen. De doelmatigheid van deze opzichters, die slechts 150 gulden per maand verdienen, is evenwel niet bijster groot. Dat bleek vorig jaar onder meer in Sao Paulo, waar ge middeld per werkdag twee banken met succes werden overvallen. Het argument van de politie, dat zij niet over voldoende manschappen beschikt klopt. In de grote steden is er één politieagent op de 810 inwoners, terwijl dit volgens een studie van de Verenigde Naties één op de 250 zou moeten zijn. Een delegatie van de Zuida- frikaanse Raad van Kerken (SACC) en de bisschoppen conferentie van Zuidelijk Afrika zal van 27 tot en met 29 maart in Nederland ver blijven om een recent rap port over de gedwongen ver huizingen van zwarten in Zuid-Afrika toe te lichten. De delegatie zal ontmoetin gen hebben met vertegen woordigers van de Neder landse kerken, kerkelijke or ganisaties en anti-apartheids- groepen. Volgens een woord voerder van Pax Christi, dat de reis van de delegatie in Nederland organiseert, is het niet uitgesloten, dat er ook gesproken zal worden met le den van het Nederlandse parlement. In het rapport van de SACC en de Zuidafrikaanse bis schoppen wordt een felle aanval gedaan op de deporta tie van miljoenen zwarten naar de „thuislanden". Het wijst er onder meer op dat zwarten omkomen, doordat de Zuidafrikaanse regering hen dumpt op plaatsen, waar geen werk is en waar zij tot trekarbeid zijn gedoemd. De delegatie bestaat uit ds. Hannes C. Adonis, lid van de Nederduitse Gereformeerde Sendingkerk (de NG-Kerk voor kleurlingen), ds. Jimmy Palos, lid van de Methodisti sche Kerk en \verkzaam bij de SACC, en ds. Peter Sto rey, de vroegere voorzitter van de SACC. De drie Zuidafrikanen ma ken weer deel uit van een delegatie van zeven perso nen, die de SACC en de bis schoppen naar de Verenigde Staten en West-Europa heb ben gestuurd. De zeven afge vaardigden onder wie zo als gisteren gemeld ook de katholieke aartsbisschop De- nis Hurley gaan eerst ge zamenlijk naar de Verenigde Staten, Engeland en Zweden. Vervolgens gaan drie gedele geerden naar Nederland en vier naar de Duitse Bondsre publiek. De delegatieleden komen daarna weer bij el kaar in Genève, waar zij zul len spreken met de Lutherse Wereldbond, de Wereldbond van Hervormde en Gerefor- Ook bisschop Desmond Tutu, secretaris-generaal van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken (SACC) en fel tegen- stander van het apartheidsre gime komt naar Nederland Tutu zal maandag 26 maar besprekingen voeren mei vertegenwoordigers van de kerken, kerkelijke organisa ties en politici. De volgende dagen brengt hij door in de Duitse Bondsrepubliek en Genève. Vervolgens keert hij 29 maart in Nederland terug. Niet passend geschenk Misdienaar John Joseph O'Connor krijgt van zijn naamgenoot maar geen familie aartsbisschop John Joseph O'Connor de mij ter opgezet. Horen en zien vergaat hem daardoor, als gevolg van de grootte van de mijter. Een en an der gebeurde in de parochie van Ma ria Visitatie in de Newyorkse wijk de Bronx. O'Connor junior wordt van daag elf jaar. Van daar. Mgr. P. Koop, lid van de congregatie van de Missiona rissen van het H. Hart, keert na een verblijf van 53 jaar in Brazilië om gezondheidsrede nen terug naar Nederland. Bisschop Koop, die in 1904 in Hillegom werd geborer werkte 37 jaar in het noord oosten van de staat Sao Pao lo. Van 1964 tot 1980 was hij bisschop van Lins. Mgr. Koop zal vanaf 1 april wonen in het klooster van zijn con gregatie in Tilburg. De Raad van Kerken in Nederland heeft tot voorzit ter van de sectie Educatie be noemd prof. drs. J.E.G.C. Dibbits. Hij vertegenwoordigt het Genootschap van de Vrienden (Quakers). De raad heeft eind 1982 goedkeuring gehecht aan oprichting van de sectie, die zich bezighoudt met vraagstukken van on derwijs en vorming in de breedste zin van het woord. De taak van de sectie zal vooral coördinerend zijn, om dat de afzonderlijke kerken eigen soortgelijke colleges hebben. Het aandachtsveld omvat behalve het gods dienstonderwijs, vakken als geestelijke stromingen en oriëntatie op mens en samen leving, alsmede de perma nente educatie, waarvan de kerken een belangrijk deel voor hun rekening nemen. schoppenconferentie gewe zen op de „verontrustende en verbijsterende ontwikkelin gen" binnen het CDA. Zij vragen zich af, of katholie ken het CDA in geweten nog langer kunnen steunen en of katholieke politici het CDA en het praktische beleid van deze partij kunnen blijven dragen. De briefschrijvers keren zich vooral tegen de standpunten van het CDA over huwelijk en gezin. Zij vrezen, dat een verdere juri dische ontmanteling van het huwelijk het uiteenvallen van talloze gezinnen in de hand zal werken. Tot de on dertekenaars behoren de oud-burgemeester van Venlo, drs. Th. Gijsen, de vroegere Limburgse vakbondsleider F. Dohmen, alsmede mr. J. Wil- lems en mevrouw J. van den Toorn-Jansen, voorzitter en secretaris van de Arnulphus- stichting die het Katholiek Nieuwsblad uitgeeft. De synode van de her vormde kerk heeft drs. R. Hensen benoemd tot kerke lijk hoogleraar dogmatiek aan de theologische faculteit van de rijksuniversiteit Gro ningen. Drs. Hensen is de op volger van prof. dr. A. Geen- se, die directeur is geworden van het Oecumenisch Insti tuut Bossey van de Wereld raad van Kerken. Drs. Hen sen is in Groningen studen tenpredikant. Hij heeft onder meer publikaties op zijn naam staan over Simone Weil en Paul Tillich. Moeder Martsjenko vraagt paus hulp De moeder van de vorige week tot vijftien jaar veroor deelde Oekraïense journalist Waleri Martsjenko heeft de paus in een telegram ge vraagd het leven van haar zoon te redden. Dit heeft de Boekowskistichting in Am sterdam uit dissidente bron in de Sovjet-Unie vernomen. Martsjenko, die al eerder acht jaar kamp en verban ning heeft uitgezeten, is ver oordeeld wegens anti-Sovje- t-agitatie en -propaganda. Volgens de rechtbank in Kiev heeft hij zich schuldig gemaakt aan het doorgeven van informatie aan het wes ten en heeft hij meegedaan aan een in de Sovjet-Unie be staand hulpfonds voor poli tieke gevangenen en hun fa milie. Martsjenko is zeer ern stig ziek. VEEL politiek misbaar is er de afgelopen dagen gew over bezuinigingen in de sector volksgezondheid. Vol het regeerakkoord wil het Kabinet, vanaf zijn aantredei aan het einde van zijn regeerperiode in 1986, een kleine endertig miljard ombuigen. Volgens de verdeelsleutel, d datzelfde regeerakkoord wordt vermeld, moet volksgez heid ruim tien procent van die bezuinigingen leveren, betekent voor de hele regeerperiode een kleine vier mi gulden. In andere sectoren is er vorig jaar al het een en andei beurd: op het gebied van de sociale zekerheid, de ambt! ren en de uitgaven van de departementen. Ook dit jaaJ men er forse ombuigingen in die sectoren. Maar in de sé* van de volksgezondheid is er nog niets ondernomen ir vorm van een structurele herziening van het stelsel. Staaf cretaris Van der Reijden heeft wat dat betreft nog een terstand van bijna een half miljard gulden. Het gaat in sector derhalve inmiddels om gigantische ombuigitiL waartoe de beide regeringspartijen zich in het regeerakkC hebben verplicht j TEGEN die achtergrond zijn het op z'n zachtst gezegdl merkelijke taferelen, die zich de afgelopen dagen hebbej gespeeld. Daar waar het Kabinet almaar niet in staat concrete ombuigingsvoorstellen voor de volksgezondh< doen, kwamen de kamerleden Lansink (CDA) en (VVD) zelf met een plan. Dat was, even los van de inhj een goed initiatief. Verantwoordelijke kamerleden ma. toch hebben zien aankomen, dat op 1 juli aanstaande er thans enige ombuigingen verwezenlijkt moeten worden,f dat anders de achterstand nog groter wordt. En achtenf betekent alleen maar nóg drastischer maatregelen iif daarop volgende jaren. Men zou dus mogen verwachterr regeringsgezinde politici op z'n minst hun partijgenote het openbaar steunen. Niets is echter minder waar. Het begon vrijdagavond met premier Lubbers. Die er de tenminste nog dat hij, net als de CDA- en VVD-kam den, forse bedragen op de volksgezondheid wil bezuip Hij twijfelde alleen aan de juiste techniek van het voo Vervolgens kwam zaterdag op z'n partijcongres VVD-li, Nijpels. Die vertelde dat Lansink met het bekendmaken het plan voor z'n beurt had gesproken en voegde schaamteloos aan toe, dat de bezuinigingen op het zie fonds lang niet zo groot hoeven te zijn als Lansink en hadden bekendgemaakt. Lansink reageerde vervolgen die uitspraken met de beschuldiging, dat de VVD-leider aan bedrog had schuldig gemaakt. AFGAANDE op de cijfers uit het regeerakkoord kuil we niet anders dan Lansink gelijk geven. Het gaat niet om de indruk te wekken, dat het met die bezuinigingen i maal wel wat minder kan, terwijl toch duidelijke afsprj zijn gemaakt over stevige ombuigingen in de gezondhei< tor. Het plan van Lansink en Dees, waar we in deze n nog op zullen terugkomen, is zeker vatbaar voor fundi 1 tele kritiek. Dat neemt uiteraard niet weg, dat leiding g j de politici eerlijk moeten blijven in hun voorstelling va Goulash met doperwten en rijst citroenvla Nodig voor twee personen: 150 g gaar rundvlees met jus, (knoflook), 1 grote ui, stukje ontbijtspek van 25 g, paprikapoeder, circa 1 lepel tomatenpuree, orega no, 8 g maizena, 2 lepels koffieroom of melk, aro ma, zout; 450 g diepvries of blik doperwten, zout, sui ker, peterselie, 5 g marga rine; 250 g droogkokende rijst, 4 Vz dl water, zout; 2 Vz dl melk, 12 g custard, 30 g suiker, 2 V2 dl yog hurt, 2 lepels citroensap, jam. Wrijf desgewenst de pan in met een teentje knoflook. Fruit de tamelijk grof gesne den ui in het vet van de jus lichtbruin. Bak even het kleingesneden spek mee. Vul het bruin van de jus met wa ter aan tot tweeënhalve deci liter en voeg dat toe met het kleiner gesneden vlees, pa prikapoeder, tomatenpuree en oregano. Laat de goulash een kwartier sudderen. Meng de maizena aan met de koffieroom of melk en bind er de goulash mee. Voeg naar smaak aroma, zout, to matenpuree, paprikapoeder- en oregano toe. Wie goulash van vers vlees wil maken, bakt dobbelstenen vlees met het spek mee en neemt een suddertijd die past bij de soort vlees (ook varkensvlees of kip zijn geschikt). Maak de gaargekookte of op gewarmde doperwten op smaak met zout en suiker en schud er fijngeknipte peter selie en margarine door. Meng in de pan custard, sui ker en melk, breng het mengsel roerende aan de kook en laat de vla afkoelen. Voeg yoghurt en citroensap toe en garneer met jam. Wie liever een fabrieksvla neem, moet aan die vla, yoghurt en citroensap basterdssuiker naar smaak toevoegen. JEANNE Geen Krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur. zaterdags tussen 14.00 en 15.00 uur, teletoonnr. 071- 122248 en uw krant wordt nog dezelf de avond nabezorgd. (Van onze parlementaire redactie) DEN HAAG Verolme. De naam van de in april 1981 overleden cheeps- bouwer werd tijdens de eerste dag van de verho ren die de Kamercom missie welke het RSV- drama onderzoekt, wor den gehouden, zo vaak gebruikt, dat hij voortdu rend tussen de al bijna zeven eeuwen oude mu ren van de Weeskamer bleef hangen. In dit ver trek, onderdeel van het Ridderzaal-complex her leefde gisteren een stuk geschiedenis. De scheeps- bouwgeschiedenis van ons land. De Kamercommissie had ei- fenlijk geen betere plek uit unnen zoeken. Een kamer, 82 treden van een wenteltrap boven de begane grond. Mu ren die inmiddels door wa terschade al zijn aangetast en waarvan hier en daar de kalk is verdwenen. De zware houten binten die het even eens houten plafond moeten dragen vertonen al scheuren en barsten. De in gotische stijl gebrandschilderde ra men, een niet meer gebruikte schouw waarin minstens tien man gemakkelijk kunnen staan, en eikenhouten deuren met eenzelfde lambrizering doen de rest. De sfeer is per- fekt. Tussen felle tv-lampen, een stuk of vijftien journalisten en tien man publiek, werden hier gisteren de eerste twee getuigen door de Kamercom missie opgeroepen. In het openbaar moesten zij verha len over de ontstaansgeschie denis van RSV, te beginnen in 1965. Nadat de nerveus heen en weer hollende foto grafen zij mogen maar een minuut of drie hun plaatjes schieten om de verhoren niet te verstoren valt de hamer van de voorzitter Van Dijk. Geheugen spits wordt afgebeten door een inmiddels bejaarde, oud directeur-generaal industrie van het ministerie van eco nomische zaken, de heer van Alphen de Veer. Duidelijk zenuwachtig, „even een slok je water want mijn mond is uitzonderlijk droog", veront schuldigt hij zich vanaf het begin, „het is allemaal negen tien tot veertien jaar terug waar u over vraagt. Ik zal mijn geheugen moeten aan spreken maar ik weet niet of mij dat altijd zal lukken". Het blijkt Van Alphen de Veer in het vervolg van het bijna drie uur durende ver hoor, vaker niet dan wel te lukken om uit zijn geheugen puttende te antwoorden op de vragen van de Kamer commissie. Vooral over amb telijke rapporten blijkt hij weinig meer te weten. Als het echter gaat over persoon lijke contacten, blijken de hersencellen de nodige infor- mantie nog te bevatten. Uit het relaas van de oud- topambtenaar valt in ieder geval op te maken dat de Ne derlandse scheepsbouw in de jaren zestig steeds meer con currentie ondervond van de Japanse scheepsbouwers. Om de eigen positie toch te hand haven kwam een ingestelde commissie Keyzer, in 1966 met de aanbeveling de wer ven te bundelen en hen ieder een eigen marktsegment te laten bewerken. Dit rapport vond echter geen warm ont haal. „Het waren uitzonderlijk on gemakkelijke heren, de scheepsbouwers. Onder el kaar vooral", aldus Van Al phen de Veer. Zelf had hij daar in die dagen weinig last van omdat er nauwelijks of geen contacten tussen het mi nisterie en de scheepsbou wers bestonden. „Problemen werden niet meteen bij de overheid neergelegd. Goed koop (directeur van de in fi nanciële problemen verke rende NDSM-werf in Am sterdam, red.) kwam niet bij ons voor steun". Dit beeld veranderde echter radicaal toen Cornelis Verol me in juni 1967 bij de over heid aanklopte voor een ga rantie op een door hem te bouwen mammoetdok. In dit dok zouden supertankers ge bouwd en gerepareerd moe ten kunnen worden. Verolme vroeg de overheid 75 miljoen gulden. Tot die tijd kende men Verolme nauwelijks op het ministerie. „Hij had geen reputatie", aldus Van Alphen de Veer. gemiddelde diktator Ook dat beeld werd snel bij gesteld. „Hij trad wel iets an ders op dan anderen. Hij had erg ongemakkelijke eigen schappen. De eigenschappen van een gemiddelde diktator. Hij duldde geen tegenspraak. Zijn opvatting was de juiste", aldus de oud-topambtenaar. Hoe het ook zij, de eigen schappen van Verolme zelf deden er weinig toe bij de be handeling van diens kredie taanvrage. Externe adviezen van het CIVI en de Nationale investeringsbank (NIB) des te meer. Beide adviezen wa ren positief alhoewel beide instituten de boeken van Verolme niet zelf hadden kunnen inzien. Op het minis terie ging men zondermeer bij de besluitvorming uit van beide adviezen. Eigen onder zoek was er niet, ook niet op basis van kritische noten die het NIB in het eigen advies opnam. Zo moest het Neder landse wereldaandeel in de bouw van tankers verdub beld worden, wilde het dok rendabel worden. Bovendien wees men op de gevaren van de één-hoofdige leiding bij Verolme, geen opvolging en enkele riskante nevenactivi teiten van Verolme. Ook waarschuwde de NIB voor het feit dat Verolme geen ei gen of langlopend vermogen had, maar alleen kortkopend vermogen. Eigen geld had Verolme dus niet. Desondanks kwam het kre- ,diet er toch nadat Verolme zich onder druk van de over heid bereid had verklaard de Over de persoon Corneli9 Verolme liepen de meningen nogal uiteen. De oud KVP-er Schmelzer (foto) vond: „Verolme was een sociaal gevoelig mens, een groot Nederlander". Maar Van Al phen de Veer, oud direc teur-generaal van het minis terie van economische za ken oordeelde: „Hij had erg ongemakkelijke eigenschap pen. De eigenschappen van een gemiddelde diktator". FOTO: MILAN KONVALINKA NDSM-werf in Amsterdam over te nemen. Deze werf bouwde ook tankers en wilde profiteren van het Verolme- dok. Er werden echter ver liezen op de NDSM-tankers verwacht. Bovendien had Verolme een lening nodig om de werf te kunnen kopen. Die lening, 20 miljoen, kwam er, plus nog eens een lening van tien miljoen om de ver liezen bij de NDSM af te dek ken. Op de vraag of Economische Zaken zich wel van alle fi nanciële risico's bewust was zei Van Alphen de Veer: „Dat waren we. Er was een goede start met de bouw van het dok. Gezien de tegenval lers waren wij geneigd te zeggen: we kijken even ver der. We helpen Verolme nog even over de drempel NDSM. Dat woog op tegen de risico's om helemaal niet door te gaan". Enkele maanden later bleek dus dat daarmee een ver keerde afweging was ge maakt. Het dok viel duurder uit dan was begroot en bo vendien vertienvoudigden de verliezen bij de NDSM. Deze financiële dreun dwong scheepsbouwer Verolme er toe nog eens 25 miljoen gul den extra te vragen (van de overheid) om het hoofd bo ven water te kunnen houden. De overheid op zijn beurt, eiste dat Verolme dan maar zijn aandelen aan de over heid afstond. Het bedrijf kwam onder curatele te staan. „Verolme was woedend", al dus Van Alphen de Veer, die echter zegt niet meer te we ten waarom de overheid in eens zo hard ingreep. Groot Nederlander Behalve de gemaakte opmer king over Verolme in de om gang, zegt de topambtenaar niets over het vakmanschap van de scheepsbouwer. Geen verhalen over grote visies van Verolme zoals de volgen de gehoorde getuige, Schmel zer, die voor de commissie opdiste. „Ik heb groot respect voor de figuur Verolme. Hij was een groot Nederlander. Hij was een creatief bouwer, een inventief koopman en een sociaal gevoelig mens. Op financieel gebied was hij erg optimistisch. Te optimistisch. Dat was de schaduwzijde van de medaille". Volgens Schmelzer was Ver olme ook op de hoogte van de financiële risico's die hij nam bij de overname van de NDSM, maar nam hij die op de koop toe, om zijn project, het mammoetdok, te redden. „Hij nam te veel op zijn nek, maar dat het te' veel zou zijn was toen niet te voorzien", aldus Schmelzer. „Een dok te ver", aldus de voorzitter Van Dijk, droogjes. „De zaak liep stuk". Op deze manier zal Verolme nog dagen en misschien we ken door de Weeskamer zwe ven. Verolme's bedrijf dat een fusie aanging met Rijn- Schelde en kwam tot RSV. Vast staat nu al dat de over heid voor een groot deel meeging in de droom van Verolme, daarbij waarschu wingen negerend. Met geslo ten ogen als het ware, als in een droom. CAREL GOSELING Einde van het j zonnige weer DE BILT (KNMI) H( er woensdag enkele wo velden in ons land z voorkomen, mag als g toch nog op vrij zonnig worden gerekend. De mil temperatuur wordt zo'i graden. Alleen op de wai eilanden wordt het max een graad of zeven. Het 1 dinavisch hogedrukgebiei ons tot nu toe zo'n li maand maart heeft bez trekt zich steeds verder Zuidoost-Europa terug maakt zodoende de weg voor oceaandepressies, tweede helft van deze zal dan ook aanmerkelijk der zonnig zijn en de r kansen worden daarbij groter. De temperatuur nog iets omhoog. V< nachts zal het veel m koud zijn. imorgen 07.0 Max Min lamp tamp Deelen Eelde Eindhoven Brussel i Frankfort i Helsinki i Innsbruck i Klagenfurt Kopenhagen Stockholm l.bew. 1 Wenen onbew. 3 Zürlch onbew. 8 Casablanca reg.bul 20 12 GRATIS ELKE WOENSDAG DE BIJLAGE Bil UW KRANT MET INFORMATIE OVER FILMS,MUZI THEATER. RECREATIE.EXPOSITI EN EEN COMPLETE AGENDA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 2