„Een encyclopedie
met uitvindingen"
CflltOËN VOORMARSEXPOSmE
GRATIS WEEKENDTRIP BIJ ELKE NIEUWE EEND
VAN DERNELDE A CITROEN
ANDRÉ WITH, UITGEVER VAN DE WINKLER PRINS
Expeditie
bedrijf
Rutges
voortaan
los van
Pakhoed
VAN 9 T/M17 MAART 1984: NIEUWE MODELLEN EN SPECIALE AANBIEDINGEN OP ONZE
RIJ VOOR SLECHTS F 18.200,- DE AUTO
DIE BIJNA NIEMAND HEEFT.
EEN EEND VAN
VIJFENDERTIG.
F 19,50
BELEEF DE NIEUWE CITROEN BX14,16 OF
13 DIESEL.
DE ZELDZAME 2CV6 TRANSAT WEER HEEL
EVEN LEVERBAAR. SLECHTS F 10.640,-
NIEUWE, EXCLUSIEVE VISA OLYMPIQUE.
SLECHTS F. 14.700,-
GEUREN MET CITROEN EN GUY LAROCHE.
ALLEEN TIJDENS VOORJAARSEXPOSITIE
EXTRA VOORDELIGE FINANCIERING.
ONTDEK HETCOMFORTVAN DE GSAX'
CITROEN GSA.
[UNST
ficidócSoiwcuit
DONDERDAG 15 MAART 1984 PAGINA 1
,en
\cyclopedie
\oeft niet
lies te weten
jN HAAG Niet al het we-
staat in zo'n boekwerk,
de Belgische professor
jé Lissens, redactielid van
drie generaties Winkler
|ns Encyclopedieën. Hij ver-
delijkt aan de hand van
jrbeelden uit vroegere edi-
i, hoe de inzichten zijn toe
komen of veranderd. Was
een produkt waarvan
>ny Winkler Prins, vrijwel
je auteur van de eerste edi-
'een beschrijving gaf die
stond van waarschuwin-
nu voltooide achtste
tie (1500 medewerkers) is
nieuwe woord „chip" een
irschuwing waard, al was
imaar om het gevaar voor
^werkgelegenheid,
•ehonderdachtentwintig-
:end trefwoorden uitge-
en redactie zijn er dik te-
jden mee. Zoals uitgever
Iré With zich gelukkig
it met de alfabetische toe-
ikelijkheid èn de systema-
die desondanks aanwezig
[aar niet alle zes sprekers,
in de Koninklijke Biblio-
tk als peetouders iets fees-
jks komen zeggen over de
lelige boreling, denken er
Wim lbo is „niet hele-
il gelukkig met het eind-
lukt", waarin hij misver-
iden over cabaret signa-
terwiil zijn „cabaret-bij-
I' het allemaal allang goed
1 heeft. Mensen als
de Jonge ontbreken
jeheel. Hedy d'Ancona
•kt tot haar schrik, dat on-
haar naam slechts een stad
Midden-Italië staat ver-
[d, terwijl ze als gastspreker
als prominente Nederlan-
wordt aangeduid. Als lees-
k acht ze de WP geschikt,
[naslagwerk niet. Ze vindt
oorden over emancipatie
lilijk bereikbaar, vaak ook
irekend. Voor het masculi-
!isch gezelschap van de re-
;ie heeft ze een klein ca-
,Het klein ABC van het
linisme".
non Carmiggelt heeft voor
dy d'Ancona een kleine
pst: het was de eerste
[uw, Eva, die door een beet
de appel van de boom der
nnis, de grondslag legde
br de WP. Overigens rekent
I zich tot degenen die on-
richt bladerend een onei-
nlijk gebruik maakt van een
C^clopedie. Pierre Jansen
,a\ nog verder: met een ency-
E*edie is het als met een
t: je kunt hem open ma-
Maar zijn natuurlijke
jroom verhindert hem het
A en het ander te doen. Ka-
Roskam verhaalt hoe on-
|gs een WP-encyclopedie
it andere boeken van een
dafrikaans instituut in
I Amsterdamse gracht is be-
d en hoe een van de ver-
woordelijke daders toen be
lde: „Ik had hem zelf wel
ten hebben".
liaan van Dis en premier
bbers hebben althans nu
I ding gemeen: de WP
pit een hoofdrol in hun
kenkast, zij het om ver-
illende redenen. Bij Van
vult de WP een meter van
AMSTERDAM Het laatste deel van de achtste druk
van de grote WP is geworpen. Bij uitgeversmaatschap
pij Elsevier heeft in elk geval één man een kloeke
zucht van verlichting geslaakt: André With, uitgever
van de Winkler Prins encyclopedieën en eindverant
woordelijk voor de onder redactie van een serie hoog
geleerde heren samengestelde 25 delen. „Je moet je
natuurlijk niet teveel op je borst gaan rammen, maar
een beetje tevreden ben ik toch wel. Niemand kan
zeggen dat het bij die Winkler prins een dooie boel is,
dat we ingeslapen zijn. Je hoeft maar even in een deel
te bladeren en je merkt dat we constant aan het den
ken zijn geweest. Dat er dingen verzonnen zijn die de
praktische hanteerbaarheid alleen maar vergroot heb
ben. Onze „uitvindingen" noem ik dat".
Wie bij een uitgever van en
cyclopedieën denkt aan een
man die zich ophoudt in wol
ken van hoge geleerdheid,
komt bij André With wat ver
baasd op de aarde terecht.
Een joviale man, met de
klank van Mokum duidelijk
in z'n stem aanwezig, die het
wel uit z'n hoofd laat je met
de boekenplanken vol wijs
heid die hij het daglicht laat
zien om de oren te slaan. Hij
blijkt overigens in Duitsland
geboren en als achtjarig jon
getje - „voor de oorlog" zegt
hij met nadruk - uit Duitsland
naar Nederland te zijn geko
men. Hij heeft een opvallend
expressief gezicht, dat wan
neer hij lacht als een harmo
nica in elkaar schuift. Praat
soms met bijna komisch aan
doend gemak over een „ding"
wanneer hij het over de 25
delen met naar schatting 125
miljoen lettertekens heeft. En
dat terwijl het maken van en
cyclopedieën inmiddels bij
hem bijna een half leven in
beslag heeft genomen. Hij
kwam bij Elsevier als werk
student, maar bleef er in 1955
hangen en gaf zijn studie poli
ticologie eraan. Maakte er het
staartje van de zesde druk
mee, de complete zevende, en
nu dus die achtste. Een we
reld verschil. André With:
„Toen de zesde druk van de
WP uit begon te komen, zaten
we vlak na de oorlog. Een
nieuwe encyclopedie maken,
had toen nog iets van een
„daad". Nederland bouwde
weer op en daar hoorde een
encyclopedie ook bij. Ze zijn
er dan ook tegenaan gegaan
met die vijfde, 't Kon niet op.
Tot de uitgever halverwege
opeens ontdekte dat het wel
erg gigantisch ging worden en
zei: „Ho, ho. Jullie hebben
nog maar vier delen en daar
moet alles in". Wij zijn toen
die zesde druk gaan bekijken
met de vraag: Wat vinden we
daar nu van? We vonden dat
er veel meer trefwoorden in
moesten en we hebben een
nieuwe structuur bedacht. Dat
is een mooi stuk werk gewor
den. Oerdegelijk en deftig,
met de tekst als hoofdzaak en
rustig van illustratie. Maar
vanuit vandaag bekeken,
doodsaai. Opeens kwam toen
Spectrum op de markt met
een encyclopedie die een
schitterende reeks illustraties
in kleur had. En dan ga je op
nieuw aan het denken".
Cocktail
„Boven ons vak zweeft altijd
die vraag, alfabetisch of syste
matisch. Ze hebben alletwee
voordelen en nadelen. We
hebben in deze WP 80 gepro
beerd een cocktail van die
twee te maken. Door via al
lerlei uitvindingen een sterke
samenhang te creëren in die
alfabetische encyclopedie. De
tekst van de zevende druk is
de basis gebleven. Daaraan
hebben we gewerkt en bijge
schaafd. Anders hadden we
ook nooit zo snel op de markt
kunnen komen. Ga maar na,
tussen de zesde en de zevende
druk zit twaalf jaar. Tussen
de zevende en de achtste
maar de helft daarvan. We
vonden dat er veel meer in
dat ding zat dan er gewoonlijk
uitgehaald wordt. Bij de aan
vang van die achtste druk
stond voorop: Hoe maak je
zo'n encyclopedie optimaal
toegankelijk. We hebben toen
„verwijstableaus" bedacht,
waarin overzichtelijk bij el
kaar staat wat er verder in de
encyclopedie aan informatie
rond een onderwerp te vin
den is, we hebben „tijdbal
ken" gemaakt waarin je kan
zien wat er rond het leven
van een bepaalde figuur
speelde, wie zijn tijdgenoten
waren. Aan het begin van
twintig van de delen staat als
een soort toegift de „historios-
coop", een compleet overzicht
van de eeuw. De informatie
daarin vind je uiteraard uitge
splitst in de encyclopedie zelf
terug, maar hier krijg je alles
op een rijtje."
Onderlegger
„Via die uitvindingen hebben
we een soort systematische
onderlegger gecreëerd voor
die encyclopedie. Met de ge
dachte dat je er zö veel moge
lijk aan moest hebben, want
zo'n ding kost toch een aardi
ge cent. Plus de filosofie die
ook aan het moderne onder
wijs ten grondslag ligt. Dat
wil activeren, leren met docu
mentatie, met geleerdheid om
te gaan. Vroeger was een en
cyclopedie iets voor een elite
groep. Die tijd is voorbij. Tij
dens de zevende druk speelde
voor veel mensen die zelf
weinig opleiding hadden ge
noten het idee: Mijn kinderen
krijgen beter onderwijs en
daar wil ik niet bij achterblij
ven. Inmiddels is dat onder
wijs veranderd. Van wat de
Mammoetwet beloofd heeft, is
toch een hoop gerealiseerd. Er
is een doorstroming binnen
het onderwijs voor alle lagen
van de bevolking mogelijk ge
maakt. Dat speelt ook een
sterke rol op de achtergrond
van een encyclopedie. Deze
achtste druk is dan ook be
stemd voor alle lagen, met zó
veel ingangen, dat hij voor ie
dereen nut kan hebben. In de
hoop dat er niet alleen in ge
zocht gaat worden op dat
klassieke moment als er een
feitje nodig is. Maar dat hij je
activeert".
Romeinse keizer
„Bij die opzet was de vormge
ving ontzettend belangrijk. Je
kan van alles verzinnen,
maar het moet er wel fijn uit
zien. Je inhoudelijke ideeën
moesten ook qua vorm aan
trekkelijk en vooral hanteer
baar zijn. Vormgever Pieter
van Delft heeft onze uitvin
dingen visueel vertaald. Die is
met die bladspiegel met drie
kolommen gekomen, plus een
vierde kolom als „parkeer-
strook". Voor allerlei extra
informatie. Daarin vind ie
o.m. de „leeswijzer", nóg zo n
uitvinding. Daarin krijg je bij
een figuur, een stad of een be
grip in normale taal aange
reikt wie er over die onder
werpen geschreven heeft in
romanvorm. Pak de stad Mar
seille, en je kan lezen welke
romans daar spelen. De
Winkler Prins is sowieso
doordrenkt van cultuur, er
wordt je bij wijze van spreken
geen Romeinse keizer be
spaard. Maar geschiedenis is
féiten. Via een roman of een
biografie krijg je een emotio
nelere benadering. Lees Mu-
liSch' „De aanslag" en je krijgt
een andere blik op de oorlog.
Lees Claus' „Het verdriet van
België" en je hebt een ander
brok informatie die feiten je
nooit kunnen geven. Dat idee
om ook dat er in te hebben
werd op een middag geboren.
Dan weet geen sterveling wat
er aan zoiets vast zit. Je kan
die leeswijzers onmogelijk
door één man laten schrijven.
We hebben er een netwerk
van „eigenaardige personen"
voor ingeschakeld, stuk voor
stuk leesgekken. En aan hen
gevraagd: Doe met ons mee.
Er zitten meer van die smaak
makers in de Winkler Prins
WP-uitgever André With: „Er wordt je geen Romeinse keizer
Die heeft niet eens een boe
kenkast thuis. Dat vind ik
overigens best hoor. Wat je
overhoudt is een markt waar
in de redelijk verdienenden
zijn oververtegenwoordigd.
Al kom je tegenwoordig via
de afbetaling tamelijk een
voudig in het bezit van zo'n
ding. Er bestaat nog steeds be
hoefte aan. Al is de koper wel
behoedzamer geworden".
Overbodige vraag of André
With thuis ook een encyclope
die heeft staan? With: „Na
tuurlijk heb ik de WP thuis.
Diverse drukken. Ook voor
m'n kinderen. Al heb ik die
tamelijk vrij opgevoed en ze
nooit gedwongen er gebruik
van te maken. Vroeger was je
met zo'n encyclopedie nog
wel eens de vraagbaak van de
buurt. Of er kwam een volle
neef langs om deel vijftien te
lenen. En dan merk je op een
dag dat je opeens diverse de
len „uit hebt staan". Een beet
je link. Ik had soms de indruk
dat de buurjongens 'm nog
meer gebruikten dan m'n ei
gen kinderen. M'n eerste en
cyclopedie? Jazeker, dat her
inner ik me heel goed. Nee,
dat was de ENSIE. Die kreeg
ik '45 van mijn moeder ca
deau". Hij grijnst. „Dat zal
best een rib uit haar lijf ge
weest zijn".
BERT JANSMA
80. Je kan 'm zelfs gebruiken
voor toeristische uitstapjes. Je
hebt mensen die hoeven niks
als ze op vakantie gaan. Er
zijn er ook die graag weten
wat er allemaal te zien is. Ik
ben zelf naar Normandië ge
weest, nou dat zoek je dan op
in de WP en dan krijg je een
kaartje, je krijgt op een rijtje
wat er allemaal aan kerken,
kastelen en musea is. Je kan
natuurlijk ook naar de ANWB
lopen, maar zo heb je thuis al
een eerste idee gevormd".
Behoedzamer
Nederland lijkt met vijf grote
naslagwerken een rijkelijk
met encyclopedieën gezegend
land, waar nauwelijks nog
een speld, laat staan 25 delen
tussen te kriigen is. André
With: „Het gekke is dat je in
kleinere taalgebieden vaak
meer encyclopedieën vindt.
In Scandinavië heb je er ook
een stuk of vijf. Terwijl er in
veel grotere taalgebieden als
Duitsland en Engeland maar
drie of vier bestaan. Je voelt
hier eikaars hete adem dus in
je nek. Dat is geen nadeel, dat
stimuleert je. De markt is na
tuurlijk daardoor kleiner. Een
derde van het publiek heeft al
een of andere vorm van ency
clopedie. Een derde zal er niet
over denken er een te kopen.
de vele gaten in zijn kast, die
zijn ontstaan-toen een blusboot
zijn waterkanon tijdens een
brand -in een naburig sexhuis
op zijn ramen richtte. Premier
Lubbers, met het eerste exem
plaar van de nu voltooide WP
in zijn bezit, erkent altijd wei
nig boeken te hebben gehad.
Zijn richtsnoer is: een slecht
boek gooi je weg, een goed
boek geef je weg. Kennelijk
valt de WP onder geen van
beide categorieën. Hij houdt
hem.
Repeteren voor Piaf
De Israëlische ballerina Jeannette Ordman is bezig aan de
laatste repetitie voor de wereldpremière van een ballet, dat
het leven van de Franse zangeres Edith Piaf in herinnering
moet brengen. De muziek is gebaseerd op chansons van
Piaf, de choreografie is van de Amerikaan Rodney Griffin.
Het ballet wordt uitgevoerd door de Israëlische groep Bat
Dor.
ALPHEN A.D. RIJN Hef
transport-en expeditiebedrijf
Rutges in Alphen aan de Rijn*
dat tot nu toe heeft behoord
tot Pakhoed, gaat een zelfstand
dig bestaan leiden. De onder
neming zal Rutex BV gaan he^
ten. Overigens blijft Rutgei
Gespecialiseerd Vervoer, ge*
vestigd in Rotterdam, haa?
winstgevende activiteiten on*
veranderd binnen Pakhoe^
voortzetten. Deze opsplitsing
van Rutges zal tien arbeids^
plaatsen kosten. Voor dêz$
werknemers zal Pakhoed een
overgangsregeling treffen «ri
een andere werkkring zoeken'
Pakhoed was oorspronkelijR
van plan Rutges bv in AlpheiJ
aan de Rijn wegens de verlies;
gevende activiteiten te liquide^
ren. Een driemanschap be
staande uit de werknemeri
Klinkhamer, Van Bergen etl
Van Niekerk wierp zich ech
ter op als koper van het be
drijfsonderdeel in de Alphen
aan de Rijn.
„Daar zijn we netjes uitgeko
men", zo laat Van Niekerk
weten. Hoeveel het drieman
schap op tafel heeft moeteri
leggen, wil hij echter niet
kwjjt.
Rutex heeft, aldus Van Nie
kerk, voldoende financiële
middelen en commerciële mo
gelijkheden om alle activitei
ten, waaronder internationaal
auto- en containervervoer, op
slag en distributie, met succes
te kunnen voortzetten.
„Als dochterbedrijf zijn er tal
loze, vooral administratieve
verplichtingen ten opzichte
van het moederbedrijf. Dat
kost geld en tijd. Los van het
Pakhoed-concern kan Rutex
veel flexibeler opereren. Wij
willen een zelfstandige onder
neming, die we kunnen leiden
vanuit onze eigen ideeën. We
denken dat we ons aan het
eind van het jaar al uit de ver
liezen zullen hebben gewerkt",
aldus Van Niekerk. Met 31
werknemers en de beschik
king over ongeveer veertig
wagens is Rutex bv een nieu
we middelgrote tot grote ver
voersonderneming.
HENK ENGELENBURG
Hartelijk welkom! Wat een uitgelezen moment
om aan een nieuwe auto te denken.
In onze showroom ziet u de fraai gelijnde dege
lijkheid van Citroen.
Wij overhandigen u graag de sleutels voor een
lange proefrit
En als we over inruil praten zult u merken dat wij
in een gulle voorjaarsstemming zijn.
De auto's blinken, de vootjaarsboeketten zijn ge
schikt uw attentie ligt klaar. Komt y even langs?
De sportieve, spierwitte Citroen Visa GT Spirit
330. Gelimiteerde oplage van 330 stuks, met serie
nummer en uw naam ingegraveerd op het dashboard.
Een unieke auto voor een al even unieke prijs,
inclusief z'n complete uitrusting.
Hét lees- en kijkboek
voor iedereen die z'n hart
verpand heeft aan de Eend.
De bloemrijke
geschiedenis van een nog
altijd unieke auto.
een 33,;© van
vijfendertig
Maak nu een proefrit en ervaar zelf waarom ieder
een zo enthousiast is.
BX, de auto die gemiddeld per jaar maar
2 uurtjes onderhoud nodig heeft. 10 uitvoeringen.
Sedans vanaf f. 21.300,-* in benzine en f. 27.180,-
in diesel. Nu ook in fiscaal voordelige Service uitvoering
vanaf f. 14.900,-* (excl. BTW).
Wit met speciale Bleu Océan decoratie en ook
van binnen anders dan anders.
De Eend voor individualisten.
Vorig jaar was deze Transat razendsnel uitver
kocht, dus wees er nu snel bij.
De auto van het Olympische Jaar 1984. Beperkte,
éénmalige levering. Speciale kleuren, striping en wiel
doppen.
Een Visa 11E met veel meer extra's dan de lage
prijs doet vermoeden.
Elke bezoeker van onze Vooijaarsexpositie
ontvangt zolang de voorraad strekt een geurige attentie:
een proefflesje Drakkar Noir eau de toilette van Guy
Laroche Paris.
Wij informeren u graag over het Auto Plezier
Plan van Citroen. Tijdelijk met extra lage maandlasten:
2CV vanaf f 159 - p.mnd.*
Visa vanaf f 199,- p.mnd*
BX vanaff318 -p.mnd*
Schema op basis van financiering gedurende 48 maanden
catalogus
prijs
k red iet
bedrag
maand
termijn
betaling
offectief
rentc% op
besparing
2CV
10.300.-
7.500,-
159.-
2.250,-
12.2
912.-
VISA
13.020.-
9.600-
199-
3.000.-
11.8
1.296.-
BX
21.300.-
15.500,-
318.-
5.000-
11.7
1.397,-
De laagst geprijsde auto met het unieke hydro-
pneumatische veersysteem.
Alsof u op een rode loper rijdt. De GSA is tech
nisch verder geperfectioneerd, o.a. met probleemloze,
zuinigheidsbevorderende elektronische ontsteking.
6 uitvoeringen vanaf f. 18.160,-*.
Excl. afleveringskosten en ML-behandeling.
M.u.v. de BX Service zijn alle genoemde autoprijzen
incl. BTW.
CITROEN
Kennedylaan 118, Leiden-Zuid, tel. 071 - 769322. v.Z.v. Nijeveltstraat 372, Wassenaar, tel. 01751 - 19221.
