Keizerlijk verleden blijkt
Midden-Europa bekoren
Brazilië maakt zich
ondanks crisis op
voor groots carnaval
CcidócSou/umt
Gemarteld
Overval op
Vaticaanse
postauto
EEUWENOUDE TWIST OM
MATTERHORN BIJGELEGD
BUITENLAND
DONDERDAG 1 MAART 1984 PAGINA 13
Een Iraanse vrouw toont
op een persconferentie in
Parijs sporen van martelin
gen, die zij had opgelopen
In een Iraanse gevangenis.
Haar ondervragers hadden
op haar lichaam met ver
brandingen de naam van
een verzetsbeweging aan
gebracht. Samen met ze
ven andere personen wist
zij onlangs uit Iran te ont
snappen. Een Iraanse
koopman barste in huilen
toen hij beschreef hoe hij
het met brandwonden be
dekte lijk van zijn zeven
tienjarige zoon In een
boom had zien hangen.
Dissident echtpaar
in psychiatrische
kliniek opgesloten
MOSKOU Een echtpaar in Moskou, dat
de nieuwe Russische partijleider Konstan-
tin Tsjernenko een brief had gestuurd
waarin hem toestemming werd gevraagd
om te emigreren, is opgenomen in een psy
chiatrische kliniek. Dit hebben vrienden
van het echtpaar in Moskou verklaard. Ni
kolai en Nadezjda Pankov zijn al vaker op
genomen geweest in een psychiatrische in
richting, omdat zij kritiek hadden geleverd
op het Sovjet-bewind. Twee jaar geleden
werd het echtpaar ontslagen bij een staats-
filmbedrijf. Zij hadden het bestaan onthuld
van een speciale bibliotheek met films uit
het Westen die voor privé-gebruik van lei
ders in het Kremlin zijn bedoeld.
Strenge maatregelen
tegen roken
in San Francisco
SAN FRANCISCO In de Ameri-
kaanse stad San Francisco is een wet in
werking getreden, die het roken in de
werkruimte verbiedt wanneer niet-ro-
kers bezwaar maken. De verordening,
die een van de vergaandste in de Vere
nigde Staten is, geldt niet wanneer in
de werkruimte alleen maar mensen zit
ten die roken. Voegt zich een niet-ro-
ker bij hen, dan moet hij zich bij het ro
ken neerleggen. De voor openbare en
particuliere werkruimten geldende
verordening is tevergeefs door de ta
baksindustrie aangevochten. Op over
treding van de nieuwe wet staat een
maximumboete van 500 dollar per dag.
ROME Vijf mannen hebben
gisteren op de weg van Rome
naar de luchthaven Fiumicino
een auto van de Vaticaanse
posterijen overvallen en vijf
postzakken meegenomen. De
overvallers hadden de weg ge
blokkeerd en dwongen de
twee Vaticaanse beambten on
der bedreiging met vuurwa
pens de deur van de laadruim
te open te maken. De politie
vermoedt dat de daders terro
risten zijn. Waaruit hun buit
bestaat is niet bekend.
ZERMATT Een eeuwenoude twist over de eigendomsrechten
op de 4.478 meter hoge Matterhorn is door het Zwitserse hoogge
rechtshof bijgelegd. In 1688 kochten 21 families de feodale rech
ten op de grond. Mensen die later kwamen werden met tegenzin
geaccepteerd. Het waren ook de eerste kolonisten die het moder
ne wintersportcentrum Zermatt vestigden met al zijn hotels, ka
belbanen en bergrestaurants. De juridische moeilijkheden be
gonnen in 1965, toen de oorspronkelijke burgers het een buiten
staander wilden verhinderen een nieuw hotel te bouwen. Hij
wendde zich tot de rechtbank en won. De families, die meenden
dat alle grond van hen was, de Matterhorn incluis, hebben de
zaak tot in het hoogste rechtscollege gebracht. De opperrechters
beschikten dat de berg het eigendom is van de hele burgerij van
Zermatt en niet van van de families die zich oorspronkelijk in
het gebied vestigden. „Wij hopen dat er nu vrede gaat heersen
tussen de oorspronkelijke families en de burgerij", zei burge
meester Daniel Lauber van Zermatt.
derling maar weinig contact
hebben en dat studentenpro
test op zijn best beperkt blijft
tot wat gemompel op de ach
tergrond.
Georg Hoffman-Ostenhof, po
litiek commentator van de Ar-
beiter-Zeitung is zo'n twintig
jaar jonger dan Leitsch. Hij
ziet overeenkomsten tussen
het hedendaagse Oostenrijk en
Hongarije. Beide landen heb
ben een sterk staatsapparaat,
een gestructureerde bureau
cratie en een „georganiseerd"
volk. Beide hebben een econo
mie die in hoge mate genatio
naliseerd is, terwijl beide in
politiek opzicht „een deugd
maken van een minimum aan
ambitie".
In Hongarije praten de men
sen op het platteland, die nog
steeds een groot deel van de
bevolking uitmaken, nog met
weemoed over de monarchie.
De Hongaarse intellectuelen
daarentegen lijken zich bij de
nieuwe tijd te hebben neerge
legd en zijn bereid tot aanpas
sen. Hongarije lijkt ook meer
dan Oostenrijk en Tsjechoslo-
wakije een nieuw, onafhanke
lijk bewustzijn te hebben ont
wikkeld. Dit relatief grote
zelfvertrouwen komt gedeelte
lijk voort uit het feit dat Hon
garije ook tijdens het keizer
rijk meer dan vijftig jaar een
onafhankelijke monarchie
was.
Bij het ontwikkelen van een
nieuwe identiteit kregen Tsje-
choslowakije en Hongarije een
voorsprong doordat hen aan
het eind van de Tweede We
reldoorlog een heel nieuw re
gime werd opgelegd volgens
de richtlijnen van Stalin. Er
was geen weg terug meer.
Oostenrijk blijft daarentegen
„een rijk en gevarieerd mu
seum" om met de eigen toeris
teninformatie te spreken.
„Voor Oostenrijk kwam het
echte keerpunt pas in 1978
toen we Duitsland versloegen
in de strijd om de Wereldcup",
zegt Georg Hoffman-Ostenhaf.
Dat was meer dan gewoon het
winnen van een voetbalwed
strijd, toen pas werd het
spookbeeld voorgoed uitgeban-
Zelfbewustzijn
Vanaf dat moment begon Oos
tenrijk de wereld tegemoet te
treden als een gelijkwaardige
en zelfbewuste partner. Hier
mee kwam een proces op gang
dat samenviel met en ook wel
te vergelijken viel met het
nieuwe nationale bewustzijn in
Hongarije. In Oostenrijk kon
het zich manifesteren in een
„nieuw links" intellectualisme.
Het proces betekent onder
meer dat een tentoonstelling
die deze maand wordt gehou
den naar aanleiding van de
Oostenrijkse burgeroorlog in
1934 minder aangename din
gen meer hoeft weg te laten,
dat het goed doordachte, op
kleine schaal verspreide tijd
schrift Profil met elke num
mer nieuwe abonnees kan re
gistreren en dat de taboes die
worden gekoesterd door de
saaie, conformistische garde
rustig kunnen worden afge
broken.
Een jaar nadat Oostenrijk de
Russen en andere bezettings
machten buiten de deur had
gezet (Staatsverdrag van 1955)
beleefden de Hongaren in 1955
hun eigen trauma. Terwijl
Bruno Kreisky, eerst als mi
nister van buitenlandse zaken
en later als bondskanselier de
Oostenrijkers de voedzame
adempauze verschafte om op
nieuw te beginnen, deed Janos
Kadar hetzelfde voor Honga
rije. In 1961 verklaarde hij dat
„hij die niet tegen ons is, voor
ons is" en sindsdien heeft hij
op het gebied van consensus-
politiek met het Kremlin het
hoogste bereikt dat in het
Warschau-pact mogelijk lijkt.
Hetzelfde kan niet worden ge
zegd van het huidige Tsjecho-
slowakije, hoewel de ervaring
van 1968 heeft laten zien tot
welke eenheid het volk in
staat is, zelfs onder een zwak
leider. Ook in Tsjechoslowakij-
ke begint zich echter een om
mekeer af te tekenen. Praag
volgt de „liberale" vernieu
wingen van Boedapest met be
langstelling en de sociale en
economische problemen wor
den de laatste tijd met een ver
rassende openheid besproken.
MICHAEL SIMMONS
Copyright The Guardian
Het oude keizerlijke palels in Wenen uit de tijd van de Habsburgers.
WENEN Midden-Euro
pa is misschien niet meer
wat het was, maar er zijn
nog steeds vele levende
herinneringen aan het
oude Oostenrijks-Hon
gaarse keizerrijk. De
naam Habsburg bijvoor
beeld komt nog veelvul
dig voor in de Oostenrijk
se telefoongids net als de
naam Esterhazy in de
Hongaarse. Zelfs in het
door en door socialistische
Tsjechoslowakije wonen
her en der nog nazaten
van echte adellijke fami
lies.
De laatste keizerin, de voor
malige prinses Zita van Bour-
bon-Parma, die nu 91 is, woont
al jaren in een klooster in
Zwitserland, maar komt nog
geregeld in Oostenrijk. Haar
man, Karl, die van 1916 tot de
ineenstorting van het keizer
rijk in 1918 keizer was, stierf
in 1922 op Madeira, waar hij
door een Brits oorlogsschip
naar toe was gebracht na een
laatste wanhopige poging Hon
garije voor de troon te herove
ren.
Hun zoon Otto, die een aantal
jaren geleden nog over het
Oostenrijkse volk sprak als
„mijn mensen", is nu Europees
parlementslid voor een Beiers
kiesdistrict. Het is duidelijk
dat hij op de rijpe leeftijd van
zeventig alle aanspraken op de
troon heeft laten varen. Maar
vele Oostenrijkers van zijn
leeftijd en jonger hebben vol
gens historicus Fritz Fellner
van de universiteit van Salz
burg nog steeds de neiging om
alles dat in Midden-Europa ge
beurde tussen Oudheid en het
eind van de Eerste Wereldoor
log te beschouwen als „hun"
geschiedenis. Uiteraard heeft
dit het zoeken naar een nieu
we nationale identiteit danig
in de weg gestaan. Ansicht
kaarten van keizer Franz-Jo
seph, die regeerde van 1848 tot
1916, worden anno 1984 nog
steeds verkocht in Wenen met
naast zijn afbeelding de begin
regel van het keizerlijke
volkslied in de zes toepasselij
ke talen.
De maand februari is in Wenen is de tijd voor vele bals. Een van de beroemdste is het
Operaball, waarvoor de Oostenrijkse elite in grote getale komt opdagen.
Keizerlijke praal
De Oostenrijkers en in minde
re mate de Hongaren en Tsje-
choslowaken kunnen het ver
leden maar moeilijk loslaten.
Eén blik op de hoofdsteden'
van de drie landen, die alle rij
kelijk zijn bedeeld met keizer
lijke praal, en men begrijpt
waarom. Het in stand houden
van deze erfenis is, zoals Tsje
chische beleidsmakers ronduit
toegeven, een zware belasting
voor de economie. De bevol
king heeft het er echter graag
voor over.
Het „seizoen" in Wenen, tij
dens welke de oude adel bij el
kaar komt, bereikt in deze tijd
van het jaar zijn hoogtepunt
met een gemaskerd bal ter ere
van keizerin Maria-Theresa.
Dit bal wordt gehouden in het
keizerlijk paleis Hofburg.
Kaartjes kosten ruim 300 gul
den per stuk en de kosten lo
pen extra hoog op als men
meer dan een paar glazen wijn
wil of een nieuwe avondjapon
nodig heeft, om over vervoer
of ontbijt na afloop maar niet
te spreken.
Naast dit grote bal staan er dit
seizoen nog minstens twaalf
andere bals op het programma.
Er is het bal van de legeroffi
cieren, het bal van de advoca
ten en het bal van de jagers.
Het bal van de opera (gastdiri-
gent is dit jaar Placido Domin
go) is een van de rituele hoog
tepunten van het jaar, een
jaarlijks terugkerend festijn,
evenzeer routine als het kus
sen van een dameshand,.
Ook Tsjechoslowakije en Hon
garije klampen zich vast aan
net verleden. Weliswaar vindt
men in deze landen niet de
pronkzuchtige feesten van
Wenen, maar wel hecht de be
volking er nog 'veel waarde
aan protocol en sociale vaar
digheden. Een bezoek aan de
schouwburg of opera in Praag
of gewoon een trouwfeest van
een meisje uit de middenklasse
laten zien dat een hele levens
wijze ontleend aan het verle
den nog steeds bestaat. Het so
cialisme heeft daar weinige
verandering in kunnen bren
gen.
In Tsjechoslowakije staan nog
honderden paleizen en kaste
len van het Bohemen, Slowa
kije en Moravië van voor 1918.
Ze zijn het eigendom van het
Tsjechoslowaakse volk en
worden met liefde gekoesterd,
zowel door degenen die de on
dergang van het keizerrijk
steunden als door degenen
voor wie het keizerrijk de ga
rantie was voor een luxueus
en onbekommerd leven.
In Kladno, een mijnstadje
twintig kilometer ten noord
westen van Praag, zijn de
voorbereidingen voor het jaar
lijkse bal in volle gang. De fi
nanciële middelen van het
stadje mogen schaars zijn
het plaatselijke ziekenhuis en
bejaardentehuis moesten wor
den gebouwd met hulp van
vrijwilligers toch zullen er
dit jaar vier bands optreden.
En hoewel bijna iedereen el
kaar kent, zal het accent lig
gen op formaliteiten. Franz-
Joseph zou goedkeurend heb
ben geknikt.
Formaliteiten
Volgens professor Walter
Leitsch, directeur van het In
stituut voor de Studie van
Oosteuropese Geschiedenis in
Wenen, zijn stijfheid en na
druk op formaliteiten nog
steeds karakteristiek voor het
gedrag van de oudere genera
tie in Oostenrijk, een soort
keizerlijke kater, hetgeen bij
voorbeeld tot gevolg heeft dat
de vakbonden niet of maar
heel zelden staken „ze ken
nen hun plaats" dat weten
schappelijk medewerkers aan
de universiteit zich gereser
veerd opstellen tegenover hun
studenten, dat de docenten on-
RIO DE JANEIRO
Het is weer carnavalstijd
en Brazilië is van plan
grote spektakels te orga
niseren, hoewel het
kampt met de ernstigste
economische crisis die
het land ooit heeft ge
kend. „Het carnaval
wordt fantastisch. Bui
tenlandse toeristen moe
ten hierheen komen en
zich geen zorgen maken
over onze financiële pro
blemen", aldus Tania
Fayal, belast met het al
gemeen toezicht op het
carnaval in Rio, de be
langrijkste carnavals-
plaats van het land.
„Het is een show die de men
sen nooit vergeten", zegt
Fayal over de feesten, die op
2 maart beginnen en op as-
woensdag (7 maart) eindigen.
„Er zullen parades worden
gehouden, gekostumeerde
bals en er zal in de straten
worden gedanst".
Ondanks een inflatie van 213
procent, grote werkloosheid
en een, voor een groot deel
onaflosbare, buitenlandse
schuld van 96,5 miljard dol
lar, zal Brazilië dit jaar een
ruim opgezet „Samba-festijn"
in Rio presenteren, waarmee
een glitterende 18 miljoen
dollar zal zijn gemoeid. Het
hoofd van het carnaval heeft
kritiek van plaatselijke kran
ten dat het festijn pure geld
verspilling is, van de hand
gewezen. Hij betoogt dat „het
gebeuren zich uiteindelijk
zelf terugverdient".
„Samba-drome"
Vanaf de moderne betonnen
tribunes van architect Oscar
Niemeyer zullen elke nacht
meer dan 100.000 mensen ge
tuigen kunnen zijn van de
felverlichte parade van de
wonderlijk geklede, heen en
weer springende leden van
de „Samba-scholen".
„Samba-scholen" zijn door
gaans clubs uit arme en voor
namelijk door zwarte be
woonde wijken, waar elk jaar
een samba-dans rond een his
torisch thema wordt uitge
werkt. Elke school heeft
3.000 leden of meer, en zij oe
fenen het hele jaar door tek
sten en danspassen en maken
kostuums voor de grote para
de. De beste 14 scholen zullen
op 4 en 5 maart langs het
„Samba-drome" trekken.
Toeristenplaatsen kosten 100
dollar per parade. Maar dege
nen die bereid ziin het twaalf
uur durende spektakel staan
de bij te wonen, kunnen dat
doen voor een kleine drie
dollar. Ten gevolge van
'slands financiële moeilijk
heden zijn er dit jaar geen
uitnodigingen naar buiten
landse beroemdheden ver
stuurd of vrijkaartjes voor de
samba-parade naar vooraan
staande Braziliaanse persoon
lijkheden gegaan.
Er zijn nog meer zaken die
duiden op de harde tijden.
„Sommige mensen die vorig
jaar meeliepen in de parade,
zullen hier dit jaar niet zijn
omdat zij zich de kostuums
niet kunnen veroorloven.
Het is de inflatie", aldus Joao
Cardoso Leal, directeur van
een samba-school. In ant
woord op de vraag of dit de
sfeer op zijn school heeft aan
getast, zegt Leal (49), die de
rest van het jaar werkt als
assistent in een foto-laborato
rium: „Op 'geen enkele wijze.
Brazilianen blijven, wat er
ook gebeurt enthousiast voor
het carnaval. Het gaat er om
je problemen te vergeten, er
te zijn en de samba te dan
sen".
Bals voor de armen
Terwijl de samba-scholen inp
actie zijn zullen er tegelijker-.*
tijd gekostumeerde bals zijn
voor de elite van Brazilië. De
prijzen van de kaartjes hier-
voor kunnen oplopen tot 100
dollar per stuk en voor de ge
ïmporteerde Scotch wordt<
150 dollar per fles betaald.
Een privé-club heeft aange-'
kondigd dat het zijn tafeltjes',
zal decoreren met „immense-
pyramides van fruit" en
heeft daarvoor 2.000 ananas--
sen, 400 pompoenen, 300 wa-1
termeloenen, 200 honingme-
loenen, 100 kratten bananen:
en 80 kisten druiven Besteld. -
Voor de armen biedt Rio, 96
gratis dansfeesten in de par
ken en op de pleinen.
Daarnaast zullen honderden.'
wijk-sambagroepen, „Blocos",-:
genaamd, in de zomerse tem
peraturen van het zuidelijk
halfrond dag en nacht dan-
sen. Iedereen die mee wil
doen kan zich bij hen aan
sluiten.
Dit jaar is een „bloco" van
plan dansen uit te voeren
rond het thema van directe
verkiezingen voor Brazilië's
volgende president, waarmee
de groep ietwat afstand
neemt van de gebruikelijke
carnavalsfrivoliteit. De door
de militairen gesteunde rege- i
ring is vooralsnog tegen di
recte presidentsverkiezingen
gekant.
In Rio, waar de misdaad op
straat ernstig is toegenomen,
waarschuwen reisbureaus
toeristen op het carnaval niet
rond te zwerven met came-
ra's, juwelen of uitpuilende
portefeuilles. De politie heeft
een speciaal klachtenkantóo^
gevestigd, waar functionaris
sen dienst doen die verschil
lende buitenlandse talen
spreken.
BRUCE HANDLER
Carnaval in Rio, een feest waarop miljoenen Brazilianen voor enkele dagen hun
problemen proberen te vergeten.
