„Het gaat
gifbelten
regenen"
Arabieren bereiden
vredesakkoord
met Israël voor
Stalin ondanks fouten ''nog steeds vereerd
Rechters in Vredespaleis
moeten grens trekken op
bodem Middellandse Zee
BIOCHEMICUS
DR. L. REUNDERS:
£ektac Commit
TWEEDE KAMERLID DE VRIES:
BINNENLAND /BUITENLAND
MAANDAG 30 JANUARI 1984 PAGINA I
v
V
d
d
I
g
r
t
t
t
t
1
1-
j'
Y
c
b
b
o
V
f
c
F
b
F
i
1
1
1
1
j
1
2
1
t
1
1
I
1
1
MOSKOU Josef
Stalin is vorige week
in de Sovjet-Unie te
zien geweest als held
in eeri vierdelige te
levisiefilm, die werd
uitgezonden ter gele
genheid van de veer
tigste verjaardag van
de bevrijding van
Leningrad. De serie
is een bewerking
van het boek „De
Blokkade" van
Aleksandr Tsjakovs-
ki, de voorzitter van
de Sovjet-schrijvers
bond en hoofdredac
teur van het blad
„Literatoernaja Ga-
zeta".
De acteur Boris Gorba-
tov speelt in de film een
statige Stalin die zijn
medewerkers krachtig
maar nooit hard toe
spreekt en die in niets
op een dictator lijkt. De
film geeft echter geen
antwoord op de vraag
waar een groot aantal
Sovjet-burgers vandaag
de dag nog steeds mee
zit: hoe het mogelijk is
geweest dat Stalin zich
in 1941 door Hitier heeft
laten verrassen. De ver
nietigende aanval was
volgens de opperbevel
hebber in de film slechts
te wijten aan de over
weldigende superioriteit
van het leger van de vij
and.
Het leed van de bevol
king van Leningrad tij
dens de 900 dagen du
rende belegering van de
stad wordt nauwkeurig
beschreven.
In die periode stierf een
half miljoen mensen van
de honger en kou.
Op het hoogtepunt van
de „destalinisatie"-cam-
pagne is in 1961 het ge
mummificeerde lijk van
de leider uit het mauso
leum op het Rode Plein
weggehaald en onder
aan de muur van het
Kremlin begraven. De
„persoonscultus" is ech
ter allerminst begraven,
zo menen waarnemers
in Moskou.
Het Stalin-museum in
zijn geboorteplaats Gori,
bij de Georgische hoofd
stad Tbilisi, wordt druk
bezocht en er wordt nog
dikwijls op de leider ge
dronken. In Moskou
hebben vele Georgische
vrachtwagen- en taxi
chauffeurs een foto van
„kameraad Stalin" in
hun auto hangen.
De houding van de auto
riteiten ten opzichte van
Stalin komt overeen met
de stelling van de Sovje
t-encyclopedie. Hoewel
de „fouten" worden ver
oordeeld erkent men
wel zijn „militaire ver
diensten", zo menen des
kundigen.
(Van onze correspondent
Cees Manders)
ROME De „grens"
tussen Europa en Afrika
zal de komende dagen in
het Haagse Vredespaleis
worden getrokken. Ten
minste, als de regeringen
van Malta, Libië en Italië
de conclusies van het In
ternationale Hof van
Justitie over hun geschil
accepteren.
De territoriale grens tussen
de drie landen is niet in het
geding, wel de verdeling van
de bodem van de zee die de
drie landen scheidt. Het gaat
dus om het continentale plat,
dat in het betreffende gebied
bijzonder rijk blijkt te zijn
aan olie.
Het fenomeen van het conti
nentaal plat (een soort voor
zetting van het vasteland on
der de zee) deed in 1958 zijn
intrede in het internationale
recht. Maar in het zeegebied
tussen Sicilië, Tunesië, Malta
en Libië (het zogenaamde
Kanaal van Sicilië) begon het
pas drie jaar geleden proble
men te geven toen de Ita
liaanse, Amerikaanse en Li
bische oliemaatschappijen
met succes hun eerste proef
boringen deden. Vooral een
gebied ten zuiden van Malta,
de Bank van Medina gehe
ten, bleek uiterst rijk aan
olie, zozeer zelfs dat de Libi
sche president Ghadaffi in de
zomer van 1980 marine-een-
heden moets sturen om ver
dere olieboringen door Malta
en Italië te beletten.
Volgens Lybië behoort de
Bank van Medina tot zijn
continentale plat. Hetzelfde
wordt beweerd door Malta.
Deze twee landen hebben nu
na jarenlang vruchteloos on
derhandelen hun geschil aan
de rechters in Den Haag
voorgelegd.
Op het eerste gezicht heeft
Italië hier niets te zoeken.
Maar het land tracht zich
toch tussen de beide zuidelij
ke buurlanden in te wringen,
op grond van het bezit van
het eiland Lampedusa, dat
weliswaar meer naar het
zuidwesten ligt, maar toch
met enig passen en meten
tussen Malta en Lybië in kan
worden gemanouevreerd.
Lampedusa, een eiland van
het formaat Schiermonnik
oog, is dus niet alleen goed
voor de NAVO en het toeris
me, maar ook voor de aan
spraken in het gebied er om
heen.
Het is dus dringen in dit deel
van de Middellandse Zee, en
dat zou nog niet zo erg zijn,
als dit gebied niet tevens een
van de drukst bevaren
scheepvaartroutes ter wereld
was, waar gewapende con
flicten zorgvuldig moeten
worden gemeden.
Om hun aanspraken vorm te
geven hebben de partijen in
het conflict hun eigen zee
kaarten getekend, die uiter
aard absoluut niet met elkaar
te rijmen zijn. De Maltezer
premier Mintoff claimt het
continentale plat dat zijn
land economisch nodig heeft.
Italië ziet Malta slechts als
een land van zeer beperkte
afmetingen, dat zijn preten
ties moet aanpassen aan de
nabijheid van de Italiaanse
eilanden Lampedusa en Sici
lië.
Libië strekt zijn continentaal
plat uit tot drie kwart onder
het Kanaal van Sicilië, en be
schouwt alle olie daar als zijn
persoonlijk eigendom. De
buurlanden mogen daar best
naar olie boren, mits ze dan
van Libië toestemming heb
ben gevraagd en gekregen.
De rechters in Den Haag mo
gen een uitweg zoeken uit dit
doolhof van aanspraken en
vermeende rechten op dit
drukbevaren stukje Middel
landse Zee. Of de oplossing
die in het Vredespaleis ge
brouwen wordt ook door de
belanghebbende partijen zal
worden geaccepteerd, moet
gezien de nogal twistzieke
aard van de machthebbers in
Malta en Libië worden afge
wacht. Italië in elk geval
heeft alle vertrouwen in het
internationaal hof, „dat alge
meen beschouwd wordt als
de meest onpartijdige rech-1
ter, en dat het meest geschikt j
is de tegenstellingen tussen
de staten weg te nemen". j
DEN HAAG „De rege
ringen van Saoedi-Arabië,
Koeweit, Jordanië en Tu
nesië spreken de indirecte
erkenning van Israël, zo
als dat omschreven is in
het Arabische vredesplan
van Fez, nu expliciet uit.
Maar een officiële erken
ning is voor hen pas mo
gelijk als Israël bereid is
de Palestijnse rechten te
erkennen. Behalve in
deze Arabische landen be
staat er ook binnen de
PLO een duidelijke nei
ging om tot een politiek
compromis met Israël te
komen".
Dit zegt het PVDA-Tweede
Kamerlid K. de Vries, die on
langs op uitnodiging van de
Arabische Liga een reis door
het Midden-Oosten heeft ge
maakt. De Vries leidde een
parlementaire delegatie die be
stond uit de Tweede Kamerle
den: J. van Ierssel en J. Kra-
jenbrink (CDA), J. Voorhoeve
en mevrouw N. Rempt-Hall-
mans (VVD) en mevrouw E.
ter Veld (PVDA).
In Tunis spraken de delegatie
leden onder meer met PLO-
voorzitter Jasser Arafat. „Tij
dens het anderhalf uur duren
de gesprek met de PLO-voor-
zitter, werd duidelijk", aldus
De Vries, „dat Arafat tot over
eenstemming wil komen met
de Jordaanse koning Hoessein
om gezamenlijk een vredesini
tiatief te ontwikkelen dat
wordt gesteund door gematig
de Arabische landen als Saoe
di-Arabië en Egypte".
Uit de vele gesprekken met
overige Arabische leiders
heeft De Vries de stellige in
druk dat zo'n initiatief geba
seerd zal zijn op het Arabische
vredesplan, dat in september
1982 in de Marokkaanse stad
Fez door alle Arabische lan
den is aanvaard. Dit plan
voorziet in de vorming van
een Palestijnse staat in de door
Israël in 1967 bezette gebieden
(westelijke Jordaanoever en
de Gazastrook) en erkent indi
rect het bestaan van de staat
Israël.
„Tijdens onze reis is duidelijk
geworden dat de gematigde
Arabische landen en de PLO
naar wegen zoeken om dit
Fez-plan aan te laten sluiten
op de vredesvoorstellen, die
president Reagan begin sep
tember 1982 lanceerde". Deze
voorstellen voorzien in een
stopzetting door Israël van de
bouw van nederzettingen in de
bezette gebieden en moeten de
westelijke Jordaanoever en de
Gazstrook worden opgenomen
n een federatief staatsverband
UTRECHT Het zal de komende jaren gifbelten regenen,
zegt biochemicus dr. L. Reijnders, hoofd van de afdeling mi
lieubescherming van Natuur en Milieu, droogweg. „Er zijn in
ons land tot nu "toe 1500 belten gevonden. Dat getal zal wel
verdubbelen. Die verdubbeling zal goeddeels uit het landelijke
gebied komen. Daar is het minst aan opsporing gedaan. De
vondsten zullen denk ik vooral op bedrijfsterreinen worden
gedaan, op sloperijen, op accubedrijfjes, dat soort activiteiten op
het platteland. Gezien de praktijk verwacht ik bijvoorbeeld dat
op acht van de tien houtconserveringsbedrijven de grond ver
giftigd zal zijn. Men heeft de rotzooi jarenlang in de grond la
ten lopen".
De Vogelmeerpolder ten noorden van Amsterdam geldt vooralsnog als de omvangrijkste
plattelandsgifvondst van Nederland. Honderden vrijwel doorgeroeste vaten met zwaar gif
tig chemisch afval zijn opgegraven en afgevoerd.
Hij verhaalt van het aanvals
plan voor een schonere tech
nologie en energiebesparing,
dat de milieubeweging vorig
jaar in Den Haag op tafel heeft
gelegd. „Een plan van het
Centrum voor Energiebespa
ring, waar ikzelf ook in zit.
Het idee is nu om het uit te
breiden met een concreet in
vesteringsplan, om het handen
en voeten te geven. Het past
een beetje in de plannen van
'de Partij van de Arbeid en de
FNV, dus het heeft een goed
politiek draagvlak, zoals dat zo
mooi heet. Het past alleen niet
in de lastenverlichtingspolitiek
voor het bedrijfsleven, dat in
alles ontzien wordt. Dat is de
bottleneck. Maar als er niet
zo'n scenario wordt uitge
voerd, bedriegt de zuinigheid
de wijsheid".
Voorsprong
„In Japan pakken ze het han
diger aan. Daar is de beuk er
flink in gegaan. Het kwik is
daar uit de chloorprodukten
en het lood uit de benzine. Op
die manier neemt men daar
opnieuw een voorsprong op de
concurrentie. En we kunnen
nu wel piepen en niks doen,
maar we zullen toch moeten
volgen. Je ziet het al gebeuren.
AKZO bouwt in de Botlek een
nieuwe chloorfabriek met de
technologie die men van de
Japanners gekocht heeft".
Nog even terug naar de te ver
wachten stortbui gifbelten.
Hoe kunnen provincie en ge
meenten die bui goed opvan
gen?
„De provincies hebben weinig
beleidsinstrumenten, alhoewel
Zuid-Holland het bijvoorbeeld
heel goed doet binnen de be
perkte mogelijkheden. De ge
meenten kunnen meer doen,
maar kijken de kat uit de
boom. Tot nu toe moeten ze
tien procent van de kosten bij
dragen. Het bevordert de ani
mo om te ruimen niet als een
wethouder bij elke gifstort
„kassa" moet roepen. Dat tikt
aan op de begroting. Maar het
wordt binnenkort beter.
Twijnstra en Gudde hebben
nu een rapport gemaakt met
aanbevelingen om de bijdra
gen van de gemeenten dras
tisch te verlagen. Dus ik ver
wacht uit die hoek meer be
reidheid om de troep op rui
men. Blijft natuurlijk het feit
dat het rijk aan de geldla zit.
En daar heeft men nog niet
eens prioriteiten vastgesteld.
De woonwijken eerst, roept
men, maar het hoe en wan
neer is niet uitgewerkt. Echte
saneringsplannen zijn er niet".
Om moedeloos van te worden?
„Ben je gek! Zo gauw laten we
hier de moed niet zakken. Het
kost tijd. Maar er gaat wel iets
gebeuren. Steeds meer mensen
pikken die lauwheid niet lan
ger. Men komt langzaam bij
zinnen, zij het wat laat".
De milieudeskundige Lucas Rei.
Een aantal gevallen is ook
door onderzoek bevestigd. Of
laat ik zeggen: de gevolgen
zijn aannemelijk als je ziet wat
er in de grond zit. De kanker
gevallen in de Krimpener-
waard en de hele serie belten
die daar gevonden is, staan
niet op zichzelf. Dat is maar
een voorbeeld. Ik kan er legio
noemen. Neem de schaapskud
de in het land van Saeftinghe.
Een hele serie miskramen op
buitendijks gebied, waar volop
is geloosd".
De overheid houdt de boot af,
constateert hij. „Voor de be
trokken boeren bestaat geen
enkele schadevergoedingsre
geling of overbruggingsrege
ling. Van het Landbouwschap
hebben ze ook niets te ver
wachten. Ze hebben daar een
zwakke kennis van gifstoffen,
het zijn meer economen. Ze
onderschatten de hele proble
matiek. Want wat tot nu toe is
gevonden, is nog maar een
topje van de ijsberg. Wat je nu
ziet gebeuren, is het begin van
een gifepidemie".
Zijn betoog in het Utrechtse
iders
milieubolwerk aan de Donker
straat wordt onderbroken door
een plotseling telefoontje. Ie
mand die meer wil weten over
de uitwerking van gevonden
PCB's. Reijnders lepelt routi
neus op: „Het zijn kankerver
wekkende stoffen, die ook de
afweer tegen infectieziekten
onderdrukken".
Sanering
Raakt het vaderland in een
gifpsychose?
Met een glimlach: „Dat woord
is niet van mij. Maar het is wel
zo dat de mensen enorm onze
ker zijn. Dat wordt in de hand
gewerkt door de overheid, die
wel wil zeggen dat het geen
kwaad kan, maar niet wat er
in de grond zit. De overheid
deelt „valium" uit om de men
sen rustig te houden. Mensen
hebben moeite om er greep op
te krijgen, ze voelen zich in de
steek gelaten. In de gifwijk in
Dordrecht praat men over bij
na niets anders meer. Bij som
migen zie je panische effecten:
erger dan het in feite is. Maar
het tegengestelde zie je ook:
dat mensen de kop in het zand
steken. Zo van, het is een kos
misch gebeuren, waar toch
niets aan te doen valt".
Sinds Lekkerkerk is er in Ne
derland praktisch niets meer
aan de sanering van gifbelten
gedaan, beweert Reijnders.
„Strijk en zet zegt de overheid:
er is geen gevaar voor de
volksgezondheid. In de regel is
dat twijfelachtig. Bij een twee
de onderzoek blijkt het vaak
erger te zijn. Lekkerkerk is de
enige woonwijk die. gesaneerd
is. Tegen de achtergrond van
wat later elders gevonden is,
vallen we daar niet van ach
terover. Oh ja, bij Broomche-
mie in Wierden is ook wat op
geruimd. Maar verder houdt
men zich bezig met onderzoek.
Want sanering kost centjes. Er
zijn mooie studies en gifatlas
sen gemaakt. En er is een hou
ding van: we moeten eerst het
hele plaatje rond hebben, dan
pas kunnen we prioriteiten
stellen. Wat nu voor sanering
op de rijksbegroting staat, 300
tot 400 miljoen, kun je in één
klap kwijt in de Vogelmeer of
op het EMK-terrein in Krim
pen. De bereidheid om er
meer geld in te steken zie ik in
deze krappe tijden niet toene
men".
Betalen
Hij vindt dat de overheid de
moed moet opbrengen om de
vervuiler te laten betalen.
„Niet de belastingbetaler moet
schokken, maar de vervuilen
de bedrijven. Dat gebeurt ook
in de Verenigde Staten, waar
ze een zogenaamd super fund
hebben. Dat wordt voor 87,5
procent uit heffingen op vuile
produkten gevuld. De indivi
duele bedrijven moeten han
gen, vind ik. Als we in dit
tempo doorgaan met ruimen,
zijn we er over 60 jaar nog niet
van af".
Wat zijn de risico's?
„Nou, dat spul gaat in de
grond op stap. Langzaam maar
zeker trekt er een soort gifs
luier over Nederland. Het gaat
om kunstmest en om niet-af-
breekbare stoffen als kwik,
cadmium, lood, PCB's. De con
centratie loopt langzaam op als
ie die gifbelten niet ruimt. Je
kunt niet volstaan met de
schonere technologie van nu.
De oude troep moet eruit.
Want na verloop van tijd ko
men die stoffen in onze voed
selketen en bedreigen ze onze
gezondheid. Dat doen ze hier
en daar nu al. Mede door de
zure regen, waardoor de zware
metalen makkelijker verbin
dingen aangaan, worden die
stoffen beweeglijker. In het
landelijke gebied heeft dat
consequenties voor het drink
water. Het is echt urgent. De
omringende polders van de
Vogelmeer zijn nu al ernstig
verontreinigd door chloorfeno-
len".
Het PVDA-Tweede Kamerlid K.
met Jordanië. Voor de Jor
daanse koning Hoessein is in
de Reagan-voorstellen een
centrale rol weggelegd voor
een regeling van het Midden-
Oosten conflict.
Gevoelig punt
„Een zeer gevoelig punt waar
over wij geen duidelijkheid
hebben verkregen is de vraag
wie het Palestijnse volk bij
eventuele vredesonderhande
lingen zal gaan vertegenwoor
digen", aldus De Vries. „Ara
fat heeft zich niet uitgelaten of
koning Hoessein namens de
PLO mag spreken. Het is niet
uitgesloten dat er een gemeen
schappelijke Jordaans-Pale-
stijnse delegatie komt, die ge
machtigd zal zijn om namens
de Palestijnen te spreken".
Volgens De Vries is Arafats
PLO, mede als gevolg van het
échec in Libanon, hard op weg
een gematigder standpunt in
te nemen. In dit verband vond
hij het opmerkelijk, dat PLO-
functionarissen met nadruk
hebben laten weten dat „de
Palestijnse kwestie niet met
militaire middelen kan wor
den opgelost".
Hij acht de komende maanden
van beslissend belang voor de
toestand in het Midden-Oos
ten. „Als er een Arabisch vre
desinitiatief komt dat niet bin
nen één a twee jaar wordt be
antwoord door Israël of de VS,
dan is er een reële vredeskans
verloren gegaan en zullen de
ontwikkelingen in het Mid
den-Oosten een dramatische
wending kunnen nemen.
zure regen.
„Dat mag je wel zeggen, ja.
Neem bijvoorbeeld Drenthe.
Daar is laatst een aantal men
sen op stap gegaan. Ze vonden
honderd belten. In gedempte
sloten, zandgaten, enz. Belten,
waar ze bij de provincie geen
lucht van hadden".
Dus de provinciale gifatlassen
zullen drastisch bijgewerkt
moeten worden?
„Reken maar. In de hele
beeldvorming rond de gifbel
ten heeft de belt onder woon
wijken tot nu toe een belang
rijke rol gespeeld. Maar dat is
niet het enige probleem. Nu
begint het platteland los te
barsten. Ik krijg bijvoorbeeld
elke week wel een telefoontje
van boeren die met gif op hun
land te kampen hebben. Mais
die op bepaalde plekken niet
wil groeien, slechte melkgif-
ten, infectieziekte, plotselinge
veesterfte, minder grote
vruchtbaarheid, verhoogd op
treden van kanker bij dieren.
Dat laatste speelde bijvoor
beeld in Zuid-Holland. Nou, in
Twente kent u het geval van
boer Peterman, die praktisch
zijn hele veestapel door HCH-
vergiftiging verloren heeft.
Dat spul is in het verleden
door de industrie op zijn land
gestort. In het rapport over
deze zaak heb ik overigens een
belangrijk ding gemist. HCH-
opname kan namelijk leiden
tot verlies van witte bloedli
chaampjes, die bescherming
bieden tegen allerlei infectie
ziekten bij mensen. En als je
dan ziet hoe zo'n boer moet
knokken om schadevergoe
ding. Hij wordt overal afge
scheept. Z'n bedrijf is kapot.
En de man zelf ook. Ik heb
een heleboel mensen vergif
tigd, zei hij laatst nog".
Verbanden
Het gaat vaak om vage klach
ten. Lang niet alles wordt als
vergiftiging bewezen ver
klaard. Is er niet een sterke
tendens om alle rampspoed
aan milieuvervuiling toe te
dichten?
Zonder opwinding zegt Reijn
ders: „Het probleem mag niet
gebagatelliseerd worden. De
verbanden zijn overduidelijk.
RUITENHEER
Daarom moet er vanuit de EÖE
druk worden uitgeoefend o(]
zowel Israël als de VS. Gezieii)
de vitale handelsbelangen, difc
Israël met de EG heeft, kan
deze druk uit meer bestaal
dan het afleggen van politiek*
verklaringen". Ir
Weinig hoop op een doorbraak
in het Midden-Oosten heeff
De Vries zolang de huidige Isf
raëlische regering onverkoifc
vasthoudt aan haar nederzet,™
tingenbeleid in de bezette ge
bieden en zolang zij weigeaj
het Palestijnse feit te erken"
nen. Veel vertrouwen heeft
het PVDA-Kamerlid echter m
het democratisch bestel in I%]
raël. 5
De Vries: „Ik geloof dat eeL
meerderheid van de Israëliërr
wel normale relaties met di
Arabieren wil. Een Likoed-rer
gering kan hieraan niet vooir
bij gaan. Bovendien kan de refj
gering-Shamir niet tot in lenflj
te van dagen het huidige bei.
leid volhouden, omdat Israff
dan in toenemende mate dn
steun van westerse landen za
missen". Verder meent Dtfj
Vries dat Israël een zeer gro%
risico loopt als het een vredeS]
kans verspeelt. „Israël kan zr*
existentie op den duur n
veilig stellen met militai
macht. Daarom komt de Isra
lische regering nu voor
keuze te staan tussen handh
ving van de oorlogstoestand
vrede; een keuze die van
sentieel belang is voor h
voortbestaan van de staat
'raël".
RICK KERSJES
de Vries
