Garnalenhandel
vreest langdurige
kopersstaking
Garnalenziekte vooral
gevaarlijk voor
baby's en bejaarden
Publiciteit over
doodseskaders
kan schadelijk zijn
NOG IETS LEUKS
OP TV?
KIJK IN DE
KRANT.
Wilton mag geen
marineschepen
voor VS bouwen
Prijsverschillen bij reis
bureaus tot 20 procent
Mi
5?
Anenland
Mary
ldenrust-
3ordanus
verleden
HYGIËNE MOEILIJK TE WAARBORGEN
7
Gezondheidsraad wil voorlichting over toxoplasmose
ficidócSotwcmt
MAANDAG 16IANUARI1984 PAGINA 5
iNAESTHESISTEN
KLOKKENBERG
*HREVEN DUBBEL"
)A Volgens de ziektekostenverzeke-
/nejhebben vier anaesthesisten van De Klok-
mogvg in Breda vorig jaar zo'n twee tot drie
boein gulden te veel gedeclareerd. Het vier-
wntft deel uitmaakt van het hartchirurgisch
rfcoim. bracht bij de verzekeraars aanzienlijk
e/ïin rekening dan elders gebruikelijk is. De
raninaesthesisten, die samenwerken in zelf-
chtige maatschap, zijn naar de rechter gestapt
Driti verscheidene verzekeraars weigerden de
,eidlende declaraties te vergoeden. Sinds de
irorig jaar uit het dienstverband met De
cenberg stapten en zelfstandig werden
n kregen de verzekeraars declaraties bin-
lie twee keer zo hoog waren als toen zij
ii loondienst werkten.
„Linkse doorbraak" wil
PPR, PSP en CPN bundelen
UTRECHT De stichting „voor een linkse door
braak" die zaterdag in Utrecht is opgericht, wil er
naar streven om PPR, PSP en CPN te bundelen tot
een krachtige politieke groepering links van de
PvdA. De naar schatting tweehonderd aanwezigen
leden en sympathisanten van de drie kleine linkse
partijen willen allereerst werken aan een pro
gramma, bedoeld als uitgangspunt voor een gezamen
lijke lijst bij de eerstkomende Tweede-Kamerverkie
zingen. Het is niet de bedoeling naast de drie partijen
een nieuwe partij of vereniging op te richten. Daarom
is gekozen voor de stichtingsvorm. De bedoeling van
het initiatief is ook om de band met de vakbeweging
nauwer te maken dan nu het geval is. Bovendien kan
het vormen van een lijst van de linkse drie voor de
PvdA bij de vorming van een kabinet een alternatief
vormen voor „een steeds rechtser wordend CDA", zo
geloven de initiatiefnemers.
DANKERTNOG
IN DE RACE
SCHIPHOL De voorzitter van
het Europees Parlement, de Ne
derlandse sociaal-democraat Piet
Dankert, is nog steeds kandidaat
voor het lijsttrekkerschap van de
PvdA tijdens de Europese verkie
zingen, juni dit jaar. Óndanks dat
het partijbestuur eind vorige
week een voorkeur uitsprak voor
de huidige PvdA-delegatieleidster
in het parlement, Ien van den
Heuvel. „De uitspraak van het
partijbestuur is slechts één onder
deel van de procedure tot aanwij
zing van een lijsttrekker", aldus
Dankert gisteren op Schiphol na
terugkeer van een reis door Mid
den-Amerikaanse landen.
Nog vijf Molukkers
in arrest
ROTTERDAM Van de veertien jonge
Zuidmolukkers die zich na de ongere
geldheden op 3 en 4 januari in de wijk
Oostgaarde in Capelle aan den IJssel
vrijwillig bij de politie hebben gemeld,
blijven er vijf in verzekerde bewaring.
Nadat in de loop van deze week zes ver
dachten naar huis werden gestuurd
(vrijdagavond laat werden nog eens
twee Molukkers vrijgelaten) bepaalde
de rechter-commissaris in Rotterdam
zaterdagmiddag dat vijf van hen in be
waring moeten blijven. Zij worden ver
dacht van openlijke geweldpleging. Drie
van de acht werden op vrije voeten ge
steld omdat zij volgens een justitie-
-woordvoerder niet aan alle geweldda
digheden hebben meegedaan.
'Minder dier
proeven nodig'
DEN HAAG Dierproeven zijn nog
steeds nodig om te weten te komen
hoe de mens veilig kan omgaan met
geneesmiddelen, bestrijdingsmiddelen
en andere chemische stoffen zonder
zijn gezondheid acuut in gevaar te
brengen. Maar wel kan deze kennis in
veel gevallen worden verkregen met
minder proefdieren dan men tot dus
ver dacht. Dat zegt een commissie van
de Gezondheidsraad in een advies aan
het ministerie van welzijn, volksge
zondheid en cultuur. De commissie
concludeert dat de vraag hoeveel
proefdieren er nodig zijn afhangt van
het produkt waar het om gaat en van
het stadium waarin de ontwikkeling
van zo'n produkt verkeert.
Politie rolt
illegale studio op
BEESEL De rijkspolitie van
het district Roermond heeft vijf
Westduitsers, een vrouw en vier
mannen, aangehouden van wie er
twee woonachtig zijn in het
Noordlimburgse gemeente Beesel.
Zij worden ervan verdacht in een
tot studio ingerichte caravan ille
gaal films te hebben gekopieerd.
In de caravan die achter de wo
ning van een van de aangehouden
Westduitser in Reuver (gemeente
Beesel) stond heeft de politie tien
video-opnameapparaten en min
stens vierhonderd cassettes plus
enkele speelfilms in beslag geno
men. De waarde daarvan beloopt
minstens 100.000 gulden.
denary Zeidei
heli
sto*
48-l\
STERDAM Op
^erige leeftijd is zater-
ik 0l4 januari in haar wo-
erte in Rotterdam dr.
wssfr Zeldenrust-Noor-
is overleden.
Wary Zeldenrust was de
htster van het Instituut
Psychologisach Markton-
en iek (IMP) en heeft daar
Op ,ar lang de directie ge-
orz1. Op initiatief van Dr
ng Zeldenrust publiceerde
e/iiMP bij het 25-jarig be
en een studie 'confrontatie
fez^oekomstperspectief', ge-
Z t op het levensbedreigend
«i ezijn. Daarmee heeft zij,
vrakankerpatiënte, een be
ur. ;ijk aandeel gehad in het
•eekbaar maken van ern-
ziekten zoals kanker. In
iren zestig was Dr Mary
ïnrust voorzitter van de
e/JH, de Nederlandse Vere-
/je|g voor Seksuele Hervor-
t w Daar nam zij het initia-
aaom de organisatie van
j-Auren voor geboorterege-
Jle verzelfstandigen en uit
(uwen tot de Dr. J. Rut-
itichting.
jlary Zeldenrust was me-
irichster van het Neder-
instituut voor sociaal
(ologisch onderzoek in
j en in haar laatste le-
(aren voorzitter van de
Al^opige begeleidingsgroep
"^emancipatie onderzoek.
'°4«
inderbescherming
ibruikt macht"
ITERDAM De kinder-
3cA(ierming maakt zich schul-
«u«n misbruik van de zwak-
?sfiAchts- en financiële positie
fretimindeijarigen. Rapporten
4e bssiers worden vooral ge-
kt om macht en controle
cunnen uitoefenen over
—die met de justitiële hulp-
ining in aanraking ko-
tijn enkele van de conclu-
van het kinderbescher-
•stribunaal, dat gisteren in
terdam is gehouden. Voor
'l tribunaal waren ook
Ssecretaris Korte van He-
van justitie en een aantal
functionarissen binnen
Jinderbescherming uitge-
®d. Zij kwamen echter
Tomdat zij van mening
li dat de stemming van
Jen al bepaald was en
leming geen zin had.
(ADVERTENTIE)
11JSBEWUSTE
VTIEGANGER
s een keurig verzorg-
Ivliegvakantie bij
1)NAIR met de unieke
pbiedingsgarantie.
3 gratis BON Al R-
lerprogramma bij uw
|IVR reisburo, Toerkoop
uro en het reisburo
V&D, of bel:
&ONAIR HOLIDAYS
tel. 055-421413
Arnhemseweg 158,
Apeldoorn. j
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG/UTRECHT
De vijf overledenen in
het beaardentehuis Tol
steeg behoorden volgens
directeur R. de Lange tot
de meest kwetsbare groep
van de ruim 200 inwoners
van Tolsteeg. Zij hadden
weinig weerstand tegen
ziekte. Toch vindt De
Lange het vreemd dat
niemand anders („Ikzelf
inbegrepen") van de on
geveer 250 personen, die
met Kerst de garnalen-
cocktail hebben gegege-
ten, iets gemerkt heeft.
Mede tegen deze achtergrond
staat het nog niet onomstote
lijk vast dat de garnalen de
boosdoeners zijn, al wordt
het wel zeer waarschijnlijk
geacht. Volgens de Keurings
dienst van Waren in Utrecht
gaat het om een partij van 10
tot 20 kilo, die via Noorwe
gen uit Bangla Desj in ons
land is ingevoerd. Maar het
kan ook een grotere hoeveel
heid geweest zijn.
Voorzitter F. Jansen van de
Vereniging tot Bevordering
van de Garnalenhandel
vreest inmiddels dat er door
alle publiciteit de komende
dagen geen enkele garnaal,
ook geen Hollandse, ver
kocht zal worden. De onge
veer dertig bedrijven in ons
land, die zich bezig houden
met de garnalenhandel, zou
den daardoor in ernstige
moeilijkheden kunnen ko
men. Hetzelfde geldt voor de
ongeveer vijfhonderd garna-
lenvissers.
Ook al in verband hiermee
hebben de gezondheidsauto
riteiten eerst duidelijke aan
wijzingen in handen willen
hebben voor zij hun verden
king jegens de garnalen
openbaar maakten. Een
woordvoerder van het minis
terie voor Volksgezondheid
zei dat pas tot alarmering
van het publiek is overge
gaan nadat was gebleken dat
de besmetting zich niet be
perkte tot Utrecht, maar dat
net ging om een zaak die ook
elders in het land speelde.
Toen ook werd het verband
tussen de besmetting en de
garnalen steeds duidelijker.
Per jaar worden er honder
den tonnen „Noorse" steur
garnalen op ingevoerd, uit
Taiwan, Maleisië, Indonesië,
Bangla Desj en Senegal. Deze
steurgarnalen behoren tot
een andere familie dan dan
de Hollandse garnalen en
soorten als de „scampi's" die
de laatste jaren vooral in res
taurants steeds vaker op tafel
komen.
De steurgarnalen uit het
Verre Oosten worden na de
vangst gekookt en gepeld.
Daarna worden ze in pakken
diepgevroren en per schip
naar ons land gebracht. In de
landen van herkomst wordt
er volgens Jansen al een goe
de kwaliteitscontrole uitge
voerd. Ook bij aankomst in
Nederland worden nog mon
sters gekeurd door of in op
dracht van de handel. Jan-,
sen sluit niet uit dat niet ie
dere zending wordt gekeurd,
omdat er in de loop van van
de tijd ook het nodige ver
trouwen kan zijn gegroeid in
een bepaalde leverancier.
Per zending komt er zo'n
tien a twintig ton naar Ne
derland. Het bevreemdt Jan
sen daarom dat er „slechts"
een gering aantal gevallen
van dystenterie is geconsta
teerd.
De ongeveer zes miljoen kilo
Hollandse garnalen, die vo
rig jaar werden gevangen le
verden de vissers zo'n 24
miljoen gulden op. Na de
vangst worden de garnalen,
gewogen, gesorteerd, ge
kookt en verhandeld. De
handel laat de garnalen pel
len. Op die pellerij, die veelal
thuis geschiedt, is al jaren
ernstige kritiek. Volgens de
Keuringsdiensten van Wa
ren zou daarbij de hygiëne te
weinig in acht worden geno
men. Thans zijn in ons land,
evenals in West-Duitsland,
de eerste pelmachines in ge
bruik.
Directeur H. Touw van de
Utrechtse Keuringsdienst
van Waren zou het een goe
de zaak vinden als voortaan
vis pas aan de man mag wor
den gebracht als het is ge
keurd. Momenteel geldt die
strenge voorwaarde alleen
voor vlees. Een strengere
kwaliteitscontrole op vis zou
wel de prijs opdrijven. Direc
teur Touw: „Het is maar wat
we voor de veiligheid van de
consumenten overhebben".
(Van onze medische
medewerker Jan Paalman)
In het afgelopen weekend
zullen heel wat dokters hun
handboeken haastig hebben
opengeslagen bij het tref
woord Shigella. Deze bacte
rie reisde met een partij
'Noorse' garnalen vanuit het
Verre Oosten mee naar Ne
derland en niet. zonder ge
volg. Tot nu toe overleden
zes mensen aan bacillaire
dysenterie: 50 mensen wer
den doodziek.
De ziekteverschijnselen van
bacillaire dysenterie (alias
Shigellose) kunnen zeer ern
stig zijn. Een tot drie dagen
na besmetting wordt de pa
tiënt plotseling overvallen
door heftig krampende
buikpijn, binnen het uur ge
volgd door hoge koorts en
waterdunne groene diarree,
waarin vaak bloed en slijm.
Ondertussen voelt de patiënt
zich hondsberoerd, heeft he
vige hoofdpijn en is suf.
Gelukkig gaat de ziekte
meestal vanzelf over. Na
een dag of vier verdwijnt de
koorts; de krampende buik
pijn en diarree verdwijnen
een paar dagen later. In een
enkel geval, vooral als de
patiënt minder weerstand
heeft, kan bacillaire dysen
terie verkeerd uitpakken.
Daarom lopen kinderen on
der de drie jaar en bejaarden
een extra risico.
Met die waterdunne diarree
verliest het lichaam heel
veel vocht en daarmee ook
belangrijke bestanddelen
van het lichaam. Het li
chaam dreigt dan uit te dro
gen. Als dat uit de hand
loopt klapt op een gegeven
moment de bloedcirculatie
in elkaar: shock. Als de nie
ren dan door de shock er
ook nog het bijltje bij neer
gooien ontstaat een levens
gevaarlijke situatie.
Het tegengaan van die uit
droging is de voornaamste
zorg van de behandelende
arts. Dat kan met infusen
met een uitgekiende mix
van vocht en voedingsbe
standdelen. De voor de hand
liggende behandeling met
bacterieverdelgende antibio
tica komt pas op de tweede
plaats. Daar komt nog bij
dat de arts pas zekerheid
heeft dat het inderdaad om
Shigella gaat, als hij dat mi
crobeest uit de ontlasting
van de patiënt kan kweken.
Daar gaat een week over
heen. Bovendien zijn som
mige Shigellastammen resis
tent voor antibiotica. In
minder ernstige gfevallen
wordt de darm enige tijd
rust gegund, de eerste twèe
tot drie dagen krijgt de pa
tiënt alleen heldere vloei
stoffen zoals slappe thee,
daarna gaat men over op
een licht verteerbaar, zacht
dieet.
Shigella-bacterien gedijen
uitsluitend in de menselijke
darm. De besmetting gaat
dus van darm tot darm. Dat
kan door een direct contact
met een Shigellapatient, of
via de omweg van besmet
voedsel, besmet water of
zelfs besmette vliegen. De
ziekte laat zich daarom al
leen echt bestrijden met hy
giënische maatregelen.
Daarin zit hem de kneep. In
Bangla Desh zijn de hygiëni
sche omstandigheden, zoals
in elk ontwikkelingsland,
schrikwekkend slecht. Hoe
de bacteriëen op de vingers
van de inheemse garnalen-
f>ellers terecht is gekomen,
aat zich makkelijk raden:
vliegen genoeg, waterleiding
en riolering zijn daar een
luxe. Tot overmaat van
ramp zijn tropische Shigel
lastammen (in dit geval Shi
gella Flexneri type II) veel
boosaardiger dan onze tam
me Nederlandse Shigellas-
tam. Daarom kon de bacte
rie in Nederland extra hard
toeslaan.
Minister Van den Broek van buitenlandse zaken schudt de hand van gezagvoerder
Jan Plesman van de Uiver na de aankomst van het legendarische toestel zaterdag in
Singapore.
eens nadelig zou kunnen zijn
voor het afsluiten van con
tracten.
Ook de aankomst van de
Uiver die hij zaterdag in Sin
gapore gadesloeg achtte de
bewindsman in dit verband
belangrijk. De Uiver blijft-,
een week in Singapore waar
nu de luchtvaart-expositie
plaats vindt. Fokker is daar
de op één na grootste expo
sant.
De minister sprak zijn be
zorgdheid uit over de trans
migratie naar het eiland Iri
an Yaya. De bewindsman
heeft echter begrip voor het
probleem van de overbevol
king in delen van Indonesië.
Op Java bijvoorbeeld is de
bevolkingsdichtehid dubbel
zo groot als in Nederland.
„Hierdoor kan men niet een
bepaald gebied exclusief voor
een bepaalde bevolkings
groep reserveren".
MINISTER VAN DEN BROEK:
SCHIPHOL Minister
Van den Broek van bui
tenlandse zaken vindt het
jammer dat de publiciteit
over zijn vragen aan de
autoriteiten van Indonesië
over de doodseskaders zijn
bezoek heeft overscha
duwd.
„Er is daardoor misschien te
weinig aandacht besteed aan
de uiterst nuttige andere za
ken die aan de orde zijn ge
weest". Van den Broek heeft
dit gisteren bij zijn aankomst
op Schiphol gezegd.
Van den Broek onderstreep
te het belang van Indonesië
en Zuid-Oost-Azië voor de
Nederlandse economie. Hij
liet doorschemeren dat de
ongunstige publiciteit wel
SCHIPHOL Het is on
mogelijk dat de werf Wil
ton Fijenoord in Schiedam
voor de Verenigde Staten
op korte termijn marine
schepen gaat bouwen ter
compensatie van de door
Nederland te bestellen
Patriot-luchtverdedigings
systemen.
Wel kan de werf, net als de
hele Nederlandse defensie-in
dustrie, in de komende maan
den deelnemen aan de invul
ling van de compensatie-or-
DEN HAAG Het loont
steeds meer de moeite om
de prijzen van de ver
scheidene vakantie-aan
biedingen bij reisorganisa
ties met elkaar te vergelij
ken. Prijsverschillen bij
de diverse reisbureaus tot
twintig procent voor de
zelfde bestemming zijn
geen uitzondering.
Dit staat in een zaterdag door
het V en D concern gepubli
ceerd overzicht van het aan
bod van 34 Nederlandse rei
sorganisatoren voor georgani
seerde vakantiereizen naar
landen rondom de Middel
landse Zee. Uit het overzicht,
dat onder de naam „Reizen en
Prijzen" is verschenen, blijkt
overigens niet dat één bepaal
de reisorganisator steeds de
goedkoopste of de duurste is.
Het blijkt het voordeligst om
de prijzen te vergelijken en
om het midden van de week te
kiezen als tijdstip van vertrek
in plaats van het weekeinde,
aldus het overzicht.
De prijzen van vakanties per
vliegtuig naar Spanje en Grie
kenland zijn zoals bekend met
gemiddeld vijf procent gedaald
ten opzichte van vorig jaar. De
prijzen van busreizen, die toch
al betrekkelijk laag waren,
zijn niet verder gestegen, aldus
de publikatie.
Wat niet goedkoper wordt zijn
volgens het onderzoek de rei
zen per eigen auto. Hoewel de
accommodatie op de vakantie
bestemmingen niet duurder is
geworden, moet de consument
rekening houden met steeds
stijgende prijzen voor over
nachtingen onderweg, benzine
en tolwegen. Maar in het al-
genmeen heeft de „harde" gul
den ertoe geleid dat het ver
blijf in de Middellandsezee ge
bieden voor de Nederlandse
toerist aantrekkelijk blijft.
ders die de Amerikaanse over
heid bij de Nederlandse indus
trie gaat plaatsen.
Dat zal gebeuren als Neder
land tot aanschaf van het con
ventionele luchtafweersysteem
overgaat. Die compensatie-or
ders belopen ongeveer 350
miljoen gulden, veertig pro
cent van het in Amerika te be
steden bedrag.
Dit heeft staatssecretaris Van
Houwelingen van defensie za
terdag op Schiphol verklaard,
na terugkeer uit de Verenigde
Staten waar hij met ondermi
nister Richard Perle de voor
waarden voor de bestelling
van het Patriot-systeem heeft
besproken.
Daarbij heeft de staatssecreta
ris naast de door de Ameri
kaanse overheid te bestellen
defensie-orders met de pro
ducent Raytheon een over
eenkomst bereikt waarbij nog
eens tachtig procent van het
bedrag van 900 miljoen gulden
wordt gecompenseerd.
Van Houwelingen stelde dat
de Amerikanen zich voor het
eerst hebben verplicht defen
siemateriaal in het buitenland
te kopen. „Daarmee wordt een
aanzet gegeven voor een „two-
way-street" en krijgt de tra-
natlantische gedachte ook
weer gestalte".
De directie van Wilton Fije
noord had het kabinet ge
vraagd om plaatsing van com
pensatie-orders bij het bedrijf.
Door het maken van marine
schepen voor de VS zou het de
nadelige gevolgen door het
niet verlenen van een export
vergunning voor onderzeebo
ten aan Taiwan voor een deel
teniet kunnen doen.
IEMELS
X t is Mier 2o
sr. hij is
'gwokaJ.
PMW
m1
v/ÊLNee MIM NEUS 00£T 2fc££ DlE OAlfe- S
'm o<E ntcEB£Teu HffiHÊwmWu*
2yw £W/U€lL 6MK HEEFT
Ja
"zuCuT. J>
/SVS-
UTRECHT De Gezond
heidsraad, een adviescollege
van de regering, wil een
proef met een voorlichtings
campagne over toxoplasmo
se, een infectie die ongebo
ren kinderen kan aantasten
als de moeder ermee in aan
raking komt. Volgens de
raad is het voorkomen van
de ziekte vermoedelijk de
beste bestrijding ervan.
Zwangere vrouwen die in aan
raking komen met de parasiet
toxoplasma merken er zelf
meestal niets van, maar hun
ongeboren kind kan er schade
door oplopen, of zelfs dood ge
boren worden. Dat laatste ge
beurt in Nederland jaarlijks
zo'n veertig maal. Ook kan het
kind blind of geestelijk gehan
dicapt ter wereld komen. Per
jaar worden naar schatting 700
kinderen geboren die later in
hun leven door de ziekte oog-
af v/ijkingen krijgen.
De parasiet komt voor in de
ontlasting van katten en in
rauw (of onvoldoende verhit)
vlees. Door in een proefgebied
aan zwangeren de nodige
voorlichting te verstrekken en
zo te voorkomen dat zij rauw
vlees eten of in aanraking ko
men met kattenontlasting, is
het mogelijk te onderzoeken of
zo de ziekte teruggedrongen
Pas als de voorlichting niet af
doende blijkt te zijn kan de
mogelijkheid van de behande
ling van de ziekte worden on
derzocht. Het staat niet vast of
de bestaande behandelingsme
thoden voldoen.
