IN POLEN:
Jnolë
net als
het volk
geen enkele
toekomst
Privaat (2)
Links:Lange rijen
wachtenden voor
de winkels in
Warschau.
Onder: Een lege
slagerij, maar
voorde
topsporter is er
steeds voedsel in
overvloed.
Topsporter geniet alle
privileges, maar
het Westen blijft lonken
ZATERDAG 7 JANUARI 1984
Het lot van de columnist wordt in
sterke mate bepaald door de fac
tor tijd. Een argeloze lezer door
grondt de daaruit voortspruitende
problemen doorgaans niet, van
daar dat ik van deze gelegenheid
gebruik wil maken hem daarover
te informeren.
Neem nu dit hoekje van de krant.
De redactie verwacht dit stukje
elke week op een zeker tijdstip,
waarna het door een opmaker
kan worden ingetekend, de tekst
vervolgens gezet en daarna op de
bewuste pagina geplakt. Deze
grotendeels door de techniek be
paalde procedure kan er nog wel
eens toe leiden dat de tijd de in
houd van een schrijfsel achter
haalt, doordat zich bijvoorbeeld
op de dag van publikatie een
nieuwe, onvoorziene ontwikke
ling voordoet.
Vorige week schotelde ik u op
deze plaats een vooruitblik op dit
sportjaar voor, maar op de dag
van publikatie ontdekte ik reeds
een „misser". Ik liet immers Ria
Zbigniew Boniek, die ook als cor
respondent voor het Poolse persbu
reau PAP en de televisie in Italië
functioneert, en al die anderen die
op legale wijze zijn vertrokken, be
zorgen de Poolse staat een prima
bron van inkomsten. Naast het
transferbedrag dient de speler ook
nog eens dertig procent van zijn
loon naar zijn Poolse bazen over te
maken en dat loopt bij elkaar in de
honderdduizenden dollars per jaar.
Van „illegale" vertrekkers vangen
de autoriteiten niets en dat is een
doorn in hun oog.
Faciliteiten
Ignacy Demianczuk: „Door de
sporters op gelijke voet te stellen
met de bovenlaag van de massa
proberen we deze mensen vast te
houden. Zij krijgen alle faciliteiten
om optimaal te presteren. Hun sala
ris is ruim voldoende, terwijl hun
voedsel van beduidend betere kwa
liteit is, gewoon omdat dat voor
topsporters noodzakelijk is. U kunt
nu wel zeggen dat het betere voed
sel ook beschikbaar zou moeten zijn
voor de arbeidersklasse in Polen,
maar daar stel ik tegenover dat die
arbeiders dan maar eerst eens voor
de produktie moeten zorgen. Zo
lang zij echter alleen maar bezig
zijn het de regering moeilijk te ma
ken, verdienen zij geen levensstan
daard die veel hoger ligt dan nu.
Sportmensen, die voor Polen wil
len en kunnen presteren en daar
door de staat weer enig internatio
naal aanzien kunnen geven, ver
dienen een goed belegde boterham.
De laatste tijd zijn er dan ook zeer
weinig topsporters naar het Westen
uitgeweken. Ik geloof dat we weer
kunnen bouwen aan de toekomst
en dat is dan een rechtstreeks ge
volg van onze aanpak ten aanzien
van de sport".
Twijfels
Waar Demianczuk aardig zeker is
van zijn zaak, heeft de trainer van
het Poolse dameshandbalteam,
Bogdan Cybulsky, zijn twijfels. „Ik
heb hier al aardig wat meege
maakt", zegt hij. „Als er een reis
naar het buitenland op het pro
gramma staat, moet je altijd maar
afwachten met wie je weer thuis
komt. Je ziet dat de dames zich niet
zo thuis voelen in deze staat. De
omstandigheden voor hen zijn dan
ook niet zo rooskleurig. Alleen via
hun sportprestaties kunnen zij zich
enig aanzien verschaffen, verder
moeten ze het zelf uitzoeken".
„Wanneer ze thuis komen, zitten ze
bij hun ouders weer midden in de
"ellende. Geestelijk is dat moeilijk te
verwerken voor veelal jonge meis
jes. Ik praat hier niet over een
schuldvraag, dat zou voor mij ook
niet goed zijn, ik signaleer alleen
de moeilijkheden van topsporters
hier. Verder komen die buiten
landse reizen steeds minder voor.
Enerzijds wegens een gebrek aan
geld, anderzijds leeft volgens mij de
angst bij de autoriteiten dat er een
gedecimeerd team terugkeert. Voor
een trainer zijn dat ook niet de
meest makkelijke werkomstandig
heden, maar ik besef terdege dat
we als sporters en trainers in Polen
het veel beter hebben dan normale
mensen, voor wie het nog steeds
moeilijker wordt".
Voorbeelden van handbalsters die
het in eigen land niet meer zagen
zlitten en de wijk namen tijdens een
buitenlandse reis, zijn er te over.
Wie herinnert zich niet de vlucht
van vijf Poolse speelsters, onder
wie drie internationals, na twee oe
fenwedstrijden in Nederland. De
drie spelen nu in de Bondsrepu
bliek, van de twee anderen is nooit
meer iets gehoord.
Opvallend is ook de rol van Teresa
Zielewicz en Gabriele Hortensky,
die onlangs met de Oostenrijkse
ploeg in Polen deelnamen aan het
wereldkampioenschap. Zij vlucht
ten twee jaar geleden uit het land
van Jaruzelslci en vonden onder
dak bij de sportschool van Gunnar
Prokop in Wenen. De naturalisatie
kwam zeer snel tot stand omdat de
vrouw van Prokop sportminister
van Oostenrijk is. Prokop is ook
manager van de handbalkampioen
van Oostenrijk en van het nationa
le team. Beide dames werden in
Polen streng afgeschermd van de
Poolse ploeg, ten einde te voorko
men dat andere dames op dezelfde
gedachten zouden kunnen komen.
Tijdens het duel Polen-Oostenrijk
werd het grotendeels uit schoolkin
deren bestaande publiek constant
„geïnformeerd" over de laakbare
handelwijze van Zielewicz en Hor
tensky. Beide dames gingen dan
ook volkomen ten onder in de „hel
van Katowice".
Het is slechts een onderdeel van de
verregaande intimidatiepolitiek
van het regime. Sport en politiek
worden in Polen over één kam ge
schoren. Alles wat men organiseert
of doet, staat in het teken van het
socialisme. Over het algemeen
krijgt men de „man in de straat"
daar niet warm voor, omdat die to
taal niets op heeft met het heersen-
Een 32-jarige vader van twee kin
deren, die zelf in de mijnen bij Ka
towice werkt: „Ik ben gek van
sport, maar ik ga er niet meer naar
toe. Wij hebben echt niets meer. Ik
verdien als vader van twee kinde
ren 20.000 zloty's per maand (zwart
gewisseld nog geen 120 gulden) en
moet echt schrapen om rond te ko
men. Eten en drinken is voor ons
ook niet te koop of op de bon. Moet
ik dan gaan kijken naar topsporters
die veel meer verdienen en daar
naast van de staat een huis en auto
krijgen? Verder hebben zij het eten
en drinken dat ons onthouden
wordt. Want vergeet niet, er is hier
genoeg, maar de arbeider krijgt het
niet. De sport wordt hier gebruikt
om de staat in een goed daglicht te
plaatsen, positieve publiciteit te
verwerven voor 'n zeer slecht sys
teem. Maar alles gaat over onze
rug. Moet ik dan meewerken om
het buitenland te laten zien dat die
sporthallen bij ons altijd vol zitten?
De regering kent de mening van de
bevolking heel goed en daarom ge
ven ze de schoolkinderen vrij".
Voor de sporters in Polen veran
dert er maar weinig aan hun situa
tie. Hun blik staat onverminderd
gericht op het vrije Westen. Uit elk
gesprek, dat overigens zeer moei
zaam verloopt vanwege de altijd en
overal aanwezige geheime politie,
blijkt dat zij niets liever willen dan
het land ontvluchten wanneer die
mogelijkheid zich zou voordoen.
Eén van hen, die wel iets wil zeg
gen in ruil voor een foto, drukt het
heel treffend uit: „Als ongetrouwde
vrouw zou ik in de maatschappij
6000 zloty's per maand verdienen.
Nu ik in het nationale team speel,
is dat het vijfvoudige. Maar ik hoef
maar één ding verkeerd te doen of
maar iets te zeggen wat de heren
niet bevalt en ik lig er weer uit. En
dan moet ik ergens in een fabriek
gaan werken voor hetzelfde hon
gerloon dat mijn ouders verdienen.
Zij kunnen werkelijk niets, kunnen
de kinderen geen toekomst geven.
Als ik uit het nationale team ver
dwijn, ben ik gedoemd hetzelfde te
gaan doen".
29 juli: José Higueras wint het
Melkhuisje. Michiel Schapers be
reikt de tweede ronde en Balasz
Taroczy ontbreekt voor het eerst
sinds jaren.
3 augustusDe Nederlandse da
meszwemploeg wordt vierde op
de 4 x 100 meter wisselslag tij
dens de Olympische Spelen van
Los Angeles.
5 augustus: De Nederlandse wie
lerploeg wordt vijfde op de 100
kilometer op de weg in Los An
geles.
6 augustus: Rob Druppers wordt
vierde op de 800 meter in Los
Angeles.
Simon Tahamata
8 augustus: Stephan van den Berg
wint zilver bij het surfen in Los
Angeles.
9 augustus: Het Nederlandse
hockeyteam wordt vierde in Los
Angeles. Nieuw Zeeland wint
goud.
12 augustus: Gerard Nijboer ein
digt in de middenmoot van de
marathon in Los Angeles. Salazar
wint goud.
26 augustus: Alain Prost wint in
Ferrari de Grote Prijs formule I
op Zandvoort. Jan Lammers
kwalificeert zich niet.
Geen keus
„Legaal naar het buitenland? Dan
ben ik minstens tien jaar ouder en
dan is het te laat om elders nog een
toekomst op te bouwen. Ik kan u
verzekeren dat het overgrote deel
van de topsporters in Polen in het
nationale team speelt om tijdig dit
land-en dit systeem te kunnen ver
laten. Ik speel niet voor de eer, ik
moet, ik heb geen keus. Enerzijds
kan ik van het vele geld dat ik nu
krijg wat sparen om dollars te ko
pen voor het geval ik in het Wes
ten blijf. Mocht die mogelijkheid
van vluchten zich niet voordoen,
kan ik altijd nog tien jaar wachten.
Die dollars blijven wel goed".
„Eén ding in Polen is zeker. De
jongeren hebben totaal geen toe
komst in dit land en de topsporters
evenmin. De laatste groep heeft
echter veel meer kansen om dit
trieste land te verlaten. Dat is de
prijs die het systeem betaalt. Het
gewone volk betaalt echter een
veel hogere prijs en het wordt nog
steeds erger".
Geen emoties bij de militair die
buiten stomdronken tegen de sport
hal staat te spelen met zijn wapen
tuig. „Sport in Polen is een goede
zaak", brabbelt de jonge man, „de
topsporters zorgen er voor dat de
mensen naar de stadions en sport
hallen komen. Voor ons is dat ge
makkelijk te controleren. Als er
geen sport op dit niveau meer is,
wordt het een stuk moeilijker voor
ons. Dan zou het wel eens zo ver
kunnen komen dat ik met al die
vluchtelingen mee moet naar het
Westen. Want nu heb ik natuurlijk
een prima leven. Ik moet er niet
aan denken als dit afgelopen zou
zijn".
2 september: Bernard Hinault
wordt in Barcelona wereldkam
pioen bij de profs. Johan van de
Velde wordt vijfde en is beste
Nederlander.
3 oktober: Ajax en FC Utrecht
worden uitgeschakeld in de eer
ste ronde van het Europa-Cup
toernooi.
7 november: Landskampioen
F eye noord wordt in de tweede
ronde van het Europa-Cupvoet
bal uitgeschakeld.
12 december: PSV wordt in de
derde ronde van het UEFA-Cup
toernooi uitgeschakeld.
Dat was 1984 in chronologische
volgorde. Waarbij ik het nog niet
heb gehad over een paar inciden
tele gebeurtenissen in de voetbal
wereld, waarvan de exacte datum
zich niet laat voorspellen. Ik
noem:
André van der Louw vertrekt als
voorzitter betaald voetbal van de
KNVB en wordt opgevolgd door
Jacques Hogewoning.
Rinus Michels wordt bij de
KNVB binnengehaald als super
visor.
Kees Rijvers gaat bij de buren
kaarten op de dagen dat Spanje
speelt in het toernooi om de Eu
ropese landentitel voetbal in
Frankrijk.
Johan Cru ij ff zet een punt achter
zijn carrière en krijgt geen af-
scheidswedstrijd tegen Bayern
München.
Simon Tahamata keert terug in
het Nederlands elftal.
NAC, NEC en FC Den Haag niet
in de eredivisie. BUYS
ioniek (rechts)
iar v wereld
kampioen-
in Spanje met
I de eveneens
e naar het vrije
Westen
i vertrokken
ed vprzegorz Lato
scol °Pd®
trijd* achtergrond,
n zu1
en? ATOWICE Voor veel landen
en, par de politieke situatie niet
is de sport een uitermate
haed middel om wat positieve pu-
nerkfcciteit naar zich toe te trekken,
eze iet zelden willen die naties hun
d. Vfschonden maatschappelijke bla-
sel nen oppoetsen door het organise-
n van grote evenementen als Eu-
pese en wereldkampioenschap-
in en zelfs de Olympische Spelen.
ioral wanneer een land in het
r.:
im fete" meuws staat bijvoorbeeld
egens schending van de mensen-
chten heeft het grote behoefte
li iets groots te organiseren, ten
nde de aandacht van de media te
"jerleggen naar de sportieve activi
Ook de prestaties van de
ïigen" sportlieden spelen een gro-
in het verbeteren van de me-
jngsvorming over een dergelijk
Zij bezorgen de veelal militai-
vf regimes mede een vrijbrief om
belaferder te gaan met het neersabelen
Ln de „gewone man in de straat",
(WK-voetbal en -ho-
wotey),Uruquay (mini-WK-voetbal),
it Sovjet-Unie (Olympische Spe-
Oost-Duitsland (EK-volleybal)
weg Polen (WK-handbal) zijn enkele
is fekende voorbeelden van landen
t slje een topevenement gebruikten'
Jn enige publiciteit te verwerven
sdstiV meerdere eer en glorie van de
roepie tators.
aanjok in Polen wordt de sport wel
ien qgelijk gebruikt om de proWemen
ann^n het land wat minder groot te
ct <j>en lijken, alleen ligt hier de situ-
en ie moeilijker. In internationaal
tioppjzicht presteert het land hoege-
ten.iamd niet meer. Dat heeft zijn
>orst)rzaken, maar daar wil het regime
no&n Jaruzelski niets van weten. De
njiige manier om voorlopig toch
dit pg wat prestige bij elkaar te grSai-
in i, is het organiseren van wereld-
Memooien, waarbij echter de pro-
fcganda voor.geld voorop dient te
Woor het eerst na de Russische in-
clai^l van december 1981 durfde de
ar ..jternationale handbalfederatie het
(ïlangs aan een dergelijk toernooi
handen van de militairen te ge-
er van uitgaande dat de situa-
1 v<£ sindsdien verbeterd is. Ook zij
;nst&eft zich zand in de ogen laten
n bllrooien, want terwijl de blauwe
et vjazers van de IHF zich te goed za-
(n te doen aan alle geneugten des
ïze Ivens in Polen, kropen enkele më-
0, 2|rs verder vrouwen en kinderen
Ij een temperatuur van een kleine
J) graden onder nul door de
Aeeuw, op zoek naar wat geld of
l P*ts eetbaars.
v^e status van topsporter in Polen is
aan die van een militair, ge-
de feim agent en politieman. Hij ge-
echiet alle privileges die normaal
zooor iemand niet weggelegd zijn.
en drinken in overvloed, een
huis en een prima auto staan
beschikking van de sportman of
die bereid is voor „volk en
te presteren. Daarnaast
1 voor hem of haar een salaris
afhankelijk van de internatio-
belangrijkheid van de tak van
twee tot vijf keer zo hoog is
van een arbeider. Verder,
it blijkt de belangrijkste moti-
van de atleet, handballer, vol-
of voetballer te zijn,
na afloop van een carrière in
land de gelegenheid geboden
naar het Westen te vertrek-
daar nog enige jaren
valuta te sparen, zodat hij
de rest van het leven gevrij-
is van enige zorg.
is de taktiek van elke commu-
regering om de mensen te
zich in te zetten de eer
systeem" te verkopen,
in de^"ichting van het Wes-
Dat immers bezorgt de staafs-
grijze haren met het ge
schrijf en gepraat over het schen
den van de mensenrechten, het
volledig onderdrukken van het
recht op vrije meningsuiting en de
corruptie die dit soort „staatsmen
sen" in hun hart meedragen. De
man of vrouw die niet aan dit ver
werpelijke systeem kan of wil mee
werken, maar in principe toch een
goed sporter is, wordt zonder aan
zien des persoons teruggedrukt in
de armen van de totaal ontredder
de en toekomstloze mensenmassa,
die in Polen steeds verder naar de
afgrond wordt gedreven.
Overigens is deze situatie in Polen
nog betrekkelijk nieuw. Eigenlijk
pas sinds de beruchte decemberda
gen in 1981 heeft Moskou voor Ja
ruzelski en consorten dit, in alle
Oostblok-landen al lang bestaande,
systeem voorgeschreven. Voordien
was Polen een nogal „vrij" land,
waar veel meer mogelijk was dan
in de overige lidstaten van het
Warschau Pact. De ommekeer naar
de revolutie heeft aanpassingen ge
vergd, want keer op keer verdwe
nen goede sporters naar het Westen
en op slag was dan een nationaal
team ook weer gedecimeerd.
In de periode van 1980 tot 1982 zijn
ruim 120 Poolse sportlieden op ille
gale wijze uit het land vertrokken.
Van hen zijn er tot op heden ruim
vijftig „gelokaliseerd". De meesten
zijn naar de Bondsrepubliek ver
dwenen, een groot deel is na de
vlucht in Oostenrijk blijven han
gen, terwijl Nederland slechts en
kelen onderdak en sportmogelijk
heden bood. Maar het overgrote
deel is niet teruggezien op de atle
tiekbanen, in de sporthallen, op de
voetbalvelden en de skipistes. Een
verklaring daarvoor is niet moeilijk
te geven, de angst dat hun in Polen
achtergebleven familie iets zal
overkomen, is erg groot.
Intimidatie
Begrijpelijk, want ook wij onder
vonden de intimidatie-taktieken
van de dictators aan den lijve. Als
westerse journalist kun je vrij doen
en laten wat je wilt, totdat het sys
teem vindt dat het te ver gaat. En
dat is zeer snel, gezien de controles
en de censuur die plaats vinden.
Alle telexen en telefoontjes worden
nauwkeurig gespeld en wanneer
men van oordeel is dat er wel eens
iets verkeerds voor Polen vermeld
zou kunnen zijn, schroomt men
niet een twaalftal, veelal brood
dronken militairen op pad te stu
ren om de journalist te laten mer
ken dat mer. van dit soort waarhe
den niet gediend is. Bij een derge
lijke controle is het zeer wel moge
lijk dat, terwijl de kamer wordt
doorzocht, vijf op de benen zwiebe-
lende militairen de lopen van hun
mitrailleurs op de journalist gericht
houden.
Na twee dagen ben je er aan ge
wend. Men doet namelijk niets,
men intimideert alleen maar om te
laten zien wie de baas is. En dat,
terwijl de verslaggever zich alleen
tot sport beperkt. Politieke verslag
gevers komen het land helemaal
niet in, maar omdat de staat een
dergelijk evenement georganiseerd
heeft ter meerdere eer en glorie
van het socialisme, dienen daarbij
toch wel enige journalisten uitge
nodigd te worden. Zij worden ook
met alle égards ontvangen en bege
leid, maar weigeren ze mee te doen
aan een door de staat georganiseer
de excursie naar een leuk draaien
de staatsfabriek, dan staat het leger
weer voor de deur met in de hand
de complete dagindeling van de
„dissidenten".
De geheime agenten hebben hun
werk gedaan en weten precies hoe
laat en met wie welke journalist
waar was. Die praktijken van de
militairen mogen voor westerse
de verhongeringssysteem. Om de
sporthallen tijdens grote evene
menten toch vol te krijgen, is het
niet vreemd dat men scholen vrijaf
geeft om de kinderen vervolgens te
verplichten naar de wedstrijden te
gaan en het Poolse team naar over
winningen te schreeuwen.
Over onze rug
Visser in Alma Ata aantreden tij
dens het Europese dameskampi
oenschap, maar de Nederlandse
kampioene liet intussen weten
daar niet te zullen verschijnen.
Geen ramp natuurlijk, verre van
dat.
Het weerhoudt me er overigens
niet van u ook, zoals beloofd,
mijn prognoses voor de tweede
helft van dit jaar voor te leggen.
Weliswaar is 1984 alweer een
stukje op dreef als u dit leest,
maar ik neem aan dat op uw pri
vaat nog wel een gaatje vrij is om
ook onderstaande data nog ergens
onder te brengen. Daar gaan we:
8 juli: John McEnroe wint Wim
bledon. Michiel Schapers is in de
eerste ronde uitgeschakeld.
22 juli: Joop Zoetemelk wordt
tweede in de Tour de France, Pe
ter Winnen derde. Hinault wint.
Anonimiteit
Anonimiteit, die ook voor de bevol
king belangrijk is, want spreken
met mensen uit het Westen staat
gelijk aan een storm van controles,
intimidatie-praktijken en soms
zelfs opsluiting. Ignacy Demianc
zuk, één van de hoogste sportbazen
in Polen, weet ook dat er een moei
lijke situatie is ontstaan voor de re
gering. „Zeer veel topsporters heb
ben het land in de steek gelaten in
de periode dat de vakbond probeer
de de macht over te nemen", begint
hij de schuld in de schoenen van
anderen te schuiven. „Voordien
zijn er maar weinig mensen uit Po
len vertrokken, althans illegaal. De
Poolse staat heeft heel veel mensen
de mogelijkheid geboden, nadat ze
zich volledig voor het eigen land
ingezet hadden, naar het Westen te
gaan, ten einde nog iets aan de ver
zameling dollars te kunnen doén.
Maar met de opkomst van Solidari
teit werd de situatie voor de men
sen onhoudbaar en vluchtten zij il
legaal. Dat is een grote klap voor
de sport in Polen geweest. Hele na
tionale teams vielen uiteen en hu
moeten we hard werken om de
zaak weer op te bouwen".
Onder de mensen, die in vroeger
tijden legaal naar het Westen
mochten vertrekken, zonder dat de
staat daar repressailles tegenover
zette, zijn de voetballers Zbigniew
Boniek (Juventus), Grzegorz Lato
(Lokeren), Wlodzimierz Lubanski
en „Wembley"-doelman Jan To-
maszewski. Vorig jaar mocht
opeens ook de handballer Jerzy
Klempel naar het Westduitse Rei-
nickerdorfer Ftichse vertrekken.
Dat had echter meer te maken met
het enorme gebrek aan sportkle-
ding in Polen dan met een eerbe
toon aan een groot sportman. De
Poolse regering eiste naast een
transfersom van 30.000 Mark ook
een complete sportuitrusting voor
vijf nationale ploegen, inclusief re
servemateriaal. Elk jaar dat Klem-
pel in het buitenland blijft, wordt
de uitrusting weer op peil gebracht,
zodat de kledinggebreken voor de
nationale Poolse teams beperkt blij
ven.
Zbigniew
Boniek mocht
(met zijn
vrouw) legaal
naar Italië waar
hij
tegenwoordig
ook als
correspondent
van het Poolse
persbureau
optreedt.
journalisten niet gewoon zijn, voor
de Poolse bevolking zijn ze aan de
orde van de dag. Vandaar ook dat
de vluchtelingen, die het land in
1980-1982 verlaten hebben, immer
met de angst voor represailles ten
opzichte van achtergebleven fami
lieleden lopen. Men verkiest daar
om maar liever de anonimiteit.
