Daders Franse bom
aanslagen nog onbekend
Pools bewind stelt
prijsverhogingen uit
Oud-CIA
directeuren
pleiten voor
Amerikaanse
terugtrekking
Libanon
Noorwegen
fron tlijnstaa t bij
conflict tussen
Oosten West
Zes doden bij brand in Westberlijnse gevangenis
BUITENLAND
CeidócSomfl/nt
MAANDAG 2 JANUARI 1984 PAGINA 10
OSLO Toen de Luft
waffe op 9 april 1940 bij
het krieken van de mor
gen boven Oslo ver
scheen, konden nieuws
gierigen op de grond
slechts één verklaring
bedenken: het moesten
vliegtuigen van de Britse
luchtmacht zijn. Vieren
twintig uur later was
Noorwegen in handen
van de Duitsers.
De illusie dat een neutraal,
dun bevolkt land zonder de
fensie van betekenis in een
wereldoorlog met rust zou
worden gelaten, werd in één
dag de grond ingeboord. De
wijdverbreide overtuiging
dat Noorwegen strategisch
niet belangrijk was, ver
dween als sneeuw voor de
zon in het Oslo-fjord.
Anno 1983 is Noorwegen de
nachtmerrie van de Duitse
bezetting nog steeds niet ver
geten. Als lid van de NAVO
geeft het per hoofd van de
bevolking meer aan defensie
uit dan enige andere lidstaat,
uitgezonderd Groot-Brittan-
nië en de Verenigde Staten.
Daarnaast kan het op korte
termijn meer mensen onder
de wapenen roepen dan alle
andere lidstaten. De dienst
plicht in Noorwegen is ver
plicht.
Noorwegen sloot zich bij de
NAVO aan na een langdurig
debat over de voor- en nade
len van het bondgenootschap.
Het Noorse besluit viel uit
eindelijk in het voordeel van
de NAVO omdat men, mocht
er weer oorlog komen, lid
maatschap van de NAVO als
de beste garantie beschouwde
voor een afdoende verdedi
ging. Maar het oude concept
van niet-gebondenheid werd
slechts met moeite losgelaten.
Aan het lidmaatschap wer
den beperkingen gesteld. Zo
zou Noorwegen geen buiten
landse bases en geen kernwa-
fiens op zijn grondgebied toe-
aten. Kennelijk hoopte men
daarmee een conflict op
Noorse bodem te vermijden.
Maar ondanks alle voorzorgs
maatregelen is de nachtmer
rie van een invasie en bezet
ting weer angstig dicht gena
derd. Want Noorwegen is he
rontdekt, dit keer door de su
permachten. Net als Hitiers
strategen hebben de beleids
makers in het Pentagon en
het Kremlin geen illusies:
Noorwegen is een frontlijn-
staat.
Het Noorse lot is niet simpel
weg het lot van een land dat
verstrikt is geraakt in het
web van confrontatie op we
reldschaal. Noorwegens be
langrijke strategische positie
voor de verdediging van het
Westen werpt de vraag op of
de Noorse veiligheidsbelan
gen niet het best gediend zijn
met de door Amerika be
dachte plannen voor militai
re versterking. Aan de ande
re kant is er aan de noord
grens de meedogenloze, bui
ten alle verhoudingen staan
de opbouw van het militaire
apparaat door de Russen
waar een enorme druk van
uit gaat. Die situatie is sinds
1940 niet wezenlijk veran
derd. Noorwegen is een land
dat niet met rust zal worden
gelaten. Hoe een confrontatie
tussen de supermachten ook
uitpakt, Noorwegen zal een
van de eerste slachtoffers zijn
van gebeurtenissen waarop
het zelf geen enkele invloed
uit kan oefenen.
Het toenemende besef in de
Verenigde Staten van het
militaire belang van Noorwe
gen heeft ertoe geleid dat het
principe van geen buiten
landse bases op Noorse bo
dem de afgelopen tien jaar is
bijgebogen in een richting
waarvan vele Noren zich
nauwelijks bewust zijn. In
1974 zette Noorwegen een
handtekening onder een pas
onlangs gepubliceerd Memo
randum van Begrip waarin
werd overeengekomen dat
Amerikaanse troepen ten tij
de van crisis gebruik zouden
kunnen maken van acht
Noorse vliegvelden. Uit voor
zorg zijn die vliegvelden nu
al volgestouwd met ammpu-
nitie en materieel. Het ge
bruik dat van deze luchtha
vens gemaakt zou kunnen
worden, is dramatisch. In tij
den van crisis zouden er in
het kader van het snelle ver
sterkingsplan van de Vere
nigde Staten 350 Amerikaan
se vliegtuigen landen, plus
een aantal escadrilles uit En
geland en Canada.
In 1981 werd een tweede Me
morandum ondertekend
waarin werd afgesproken dat
de Amerikanen op de basis
Trondelag materieel mogen
opslaan voor hun amfibiebri
gade. De eerste lading mate
rieel voor deze brigade arri
veerde vorig jaar. Daarnaast
werd afgesproken dat vijftig
tot zestig vliegtuigen en tach
tig helicopters van deze bri
gade terecht zouden kunnen
op twee naburige vliegvel
den. Gelijksoortige afspraken
zijn gemaakt voor Britse een
heden en een Canadese bri
gade. De geallieerde troepen
houden geregeld oefeningen
in Noorwegen, hoewel ze
daar niet permanent zijn ge
legerd. Door de NAVO gefi
nancierde projecten, zoals de
modernisering van radarsys
temen, luchthavens en zeeha
vens en de uitbreiding van
het militaire hoofdkwartier
Kolsas en Reitan zijn qua
omvang met 250 procent toe
genomen sinds 1978. Voor de
verdediging van zijn luchtha
vens is Noorwegen onlangs
overgegaan tot de aanschaf
van het peperdure Hawk-ra-
ketsysteem.
Ook de beveiligings- en be
wakingsactiviteiten van
Noorwegen zijn opgevoerd.
Zo wordt het land tegen
woordig geregeld bezocht
door AWAC-spionagevlieg-
tuigen en de uitgebreide
Amerikaanse kustbewaking
is een minder zichtbaar,
maar daarom niet minder be
langrijke factor in de Noorse
verdediging.
De Amerikaanse herontdek
king van Noorwegen is een
uitvloeisel van de NAVO-
doctrines van vooruitgescho
ven defensie en het aange
paste antwoord. De eerste
prioriteit is dan ook niet het
beschermen van het Noorse
grondgebied, maar voorko
men dat de Sovjet-Unie via
Noorwegen optrekt in de
richting van de rest van
West-Europa.
Mocht het snelle verster
kingsplan van de Verenigde
Staten ooit in werking tre
den, dan zijn de kansen Voor
behoud van de Noorse soeve
reiniteit miniem. De trekker
waarmee Noorwegen veran
derd kan worden in een slag
veld versterking „op ver
zoek van de Noorse autoritei
ten ten tijde van crisis of oor
log" kan angstig makke
lijk wofden overgehaald.
Wat de Sovjet-Unie betreft,
deze supermacht heeft Noor
wegen niet zozeer herontdekt
alswel hergewaardeerd. In
1945 heeft het Rode Leger
zich uit Noorwegen terugge
trokken. Sindsdien heeft het
Kremlin de ijsvrije haven
Moermansk op slechts 60 ki-
lometer van de Noorse grens
uitgebouwd tot 's werelds
grootste marinebasis. Moer
mansk dat is gelegen op het
schiereiland Kola, is de thuis-,
haven voor de Noordelijke
Vloot van de Sovjet-Unie, die'
bestaat uit meer dan 500 op
pervlakteschepen, 195 onder
zeeërs en 330 vliegtuigen. Er
zijn twee gemotoriseerde in
fanteriedivisies en een infan-
terieregiment van de marine"
gelegerd. Verder staan op
Kola SS-5 raketten opgesteld) j
die een schaduw werpen" j
over heel Scandinavië. Deze
reikwijdte van deze raketten-
omvat onder meer de zeen
belangrijke Amerikaanse ba- t
sis op IJsland. -
Het is deze grote concentratie
van Russische macht die dui--
delijk maakt dat Noorwegen-
een frontlijnstaat is. Terwijl,
de noordelijke vloot onger-
twijfeld een strategische
macht is, gaat er van de aan-,-,
wezigheid op Kola van spe--
ciale infanteriebrigades, aan-,
valsvliegtuigen en kernwa-.,
pens voor de korte afstam^
een veel directere bedreiging)
uit voor Noorwegen. r
De aanwezigheid van bijna,
75 procent van de Russische^ e
vloot zo dichtbij huis is iets
waar Noorwegen niet tegen
opgewassen is. Tel daarbij op 1
het feit dat Amerika in eep
mum van tijd versterkingen
kan hebben aangevoerd en
grote voorraden heeft opge
slagen in Noorwegen en men
begrijpt waarom het Noorse
schrikbeeld uniek is.
Hoe penibel de Noorse situa
tie is wordt misschien nog
het treffendst aangetoond
door het feit dat voor meer -
dan de helft van de bevoï-J
king atoomkelders beschik-1 a
baar zijn. „We leggen onszelf lc
beperkingen op", zegt John -
Holst, directeur van hetr -
Noorse Instituut voor Inter^v
nationale Aangelegenhederif
„We hopen dat de Sovjer71-
Unie op zijn beurt dezelfde f
beperkingen in acht zal ne^
men".
Maar als de Russische Back-
fire-bommenwerpers tegerf p.
het Noorse luchtruim aan- r
hangen, als Russische onder.; ,1
zeeërs opduiken in de Noorse h
fjorden en als de koude oor^
logsretoriek in Washington ï7(
rijkelijk vloeit, dan lijkt de A
hoop dat de supermachten v
hun verstand zullen gebrui-)
ken weer uiterst klein, Toen s
John Lehman, de Ameri-
kaanse minister van marine c
en voorstander van de harde fji
lijn, onlangs zei dat de Verej fa
nigde Staten tijdens een crisis
of oorlog „Noorwegen zouden 7-
verdedigen als betrof het een
aanval op Long Island mei,
een agressief beleid en een,
agressieve defensie" stond j^e, ïj/
oude nachtmerrie Noorwe- A.
gen plotseling weer heel dui^.
delijk voor ogen. |S
SIMON TISDALlr fel.
Copyright The Guardiatf
Eerste kruisraketten
in Engeland operationeel
LONDEN De eerste in Engeland
gestationeerde Amerikaanse kruisra
ketten zijn in de nacht van zaterdag
op zondag operationeel geworden. Dit
heeft het ministerie van defensie in
Londen zaterdag bekendgemaakt.
Engeland krijgt volgens het Navo-
-dubbelbesluit tot 1988 in totaal 160
kruisraketten. In eerste instantie zul
len 16 raketten op de luchtmachtbasis
Greenham Common gevechtsklaar
worden gemaakt. De Britse vredesbe
weging kondigde direct na de bekend
making van het ministerie aan dat zij
in 1984 alles zal doen om transport
van de kruisraketten onmogelijk te
maken.
Bomaanslag treft
Duits bureau
voor statistiek
HAMBURG Een bom met af
standsbediening, verborgen in een
brandblusapparaat, heeft in de
nacht van zaterdag op zondag grote
schade aangericht in het Westduit-
se bureau voor de statistiek in
Hamburg. Wie de daders zijn is nog
niet bekend. Het bureau is momen
teel onderwerp van verhitte discus
sies in verband met de omstreden
volkstelling dit jaar in de Bondsre
publiek. De tegenstanders menen,
dat de volkstelling een inbreuk
vormt op de privacy, omdat in de
vragenlijsten tal van persoonlijke
zaken aan de orde komen.
„Ontmoeting Gromyko-Shultz
kan Genève niet vervangen"
MOSKOU Het Russische persbureau Tass heeft
dit weekeinde bevestigd dat de Russische minister
van buitenlandse zaken, Andrei Gromyko in Stock
holm een ontmoeting zal hebben met zijn Ameri
kaanse ambtgenoot George Shultz. Maar het persbu
reau waarschuwde ervoor te veel van het gesprek te
verwachten. Het gesprek zal plaats hebben op 18 ja
nuari en vindt plaats in het kader van de Europese
ontwapeningsconferentie in Stockholm. Volgens
Tass is het duidelijk dat noch de conferentie in
Stockholm noch bilaterale contacten de onderhande
lingen in Genève kunnen vervangen. Verklaringen
van Washington dat problemen aangaande wapenbe
heersing tussen Gromyko en Shultz besproken kun
nen worden, zijn niet realistisch, aldus Tass. Op de
agenda voor de conferentie in Stockholm staan al
leen beraadslagingen over vertrouwenwekkende
maatregelen.
Haddad
ligt op
sterven
HAIFA De lei
der van de rechtse
christelijke militia
in Zuid-Libanon,
majoor Haddad, ligt
op sterven. Hij is
gisteren met kan
ker opgenomen in
een ziekenhuis te
Haifa. Naaste fami
lieleden waakten
afgelopen nacht bij
hem.
Ontvoerd kind na 7
maanden weer thuis
ROME Het 9-jarige Italiaanse jonge
tje Rocco Lupini, die vorig jaar op 18
mei met zijn moeder werd ontvoerd, is
zondag vrijgelaten. De ontvoerders
hadden de moeder op 22 december los
gelaten met de instructie dat zij snel
voor het geëiste losgeld ten bedrage
van 3,8 miljoen gulden moest zorgen.
Het is niet bekend of de ontvoerders dit
bedrag hebben gekregen. De politie
deelde mee dat Rocco, kind van een rij
ke landeigenaar, gisteravond op de
deur van de woning van een veearts in
de zuiditaliaanse plaats Oppido Mamer-
tina klopte. Hij werd binnen een uur
met zijn ouders herenigd.
Beelden van het bloedbad. Links dragen redders een slachtoffer uit de sneltrein. Rechts de stationshal van Gare St. Charles.
VIER DODEN
EN RUIM
VEERTIG
GEWONDEN
PARIJS Verschillende
groeperingen hebben de
verantwoordelijkheid op
geëist voor de twee bom
aanslagen die op oude
jaarsavond in Frankrijk
plaats vonden en waarbij
vier doden en ruim veer
tig gewonden vielen, van
wie vijftien zeer ernstig.
De Franse politie zegt nog
niet te weten wie de aan-
slagen werkelijk heeft ge
pleegd.
De eerste bomontploffing vol
trok zich zaterdag even voor
acht uur 's avonds in de TGV,
de ultra-snelle trein tussen
Marseille en Parijs. Deze reed
toen nabij Tain L'Hermitage,
even ten zuiden van Lyon,
met een snelheid van 140 kilo
meter per uur, een relatief ge
ringe snelheid voor deze ex
presse-trein. Twee wagons
werden praktisch openge
scheurd en diverse personen
werden letterlijk door de weg
gerukte daken uit de trein ge
slingerd. De machinist kon
door krachtig remmen ontspo
ring voorkomen. Twee vrou
wen kwamen om het leven, 9
personen werden zeer ernstig
gewond, met name doordat le
dematen afgerukt werden, en
er waren tientallen andere ge
wonden.
Later op de dag werd de ver
antwoordelijkheid voor de
aanslag ondermeer opgeëist
door de Arabische Jihad, een
extremistische Sji'itische be
weging die op 23 oktober in
Beiroet de aanslagen op de
Amerikaanse en Franse mili
taire onderkomens onderno
men had, waarbij meer dan
200 militairen het leven verlo
ren. De organisatie had Frank
rijk op 21 december gewaar
schuwd dat binnen tien dagen
aanslagen zouden plaatsheb
ben „op plaatsen waar dit het
minst verwacht wordt" als Pa
rijs zijn troepen niet uit de
multinationale macht voor het
handhaven van de vrede in
Libanon zou terugtrekken. De
aanslagen van zaterdagavond
vonden precies tien dagen na
deze waarschuwing plaats
maar de Franse politie onder
streepte zondag dat zij er niet
zeker van is dat de daders in
derdaad in kringen van de Ji
had moeten worden gezocht.
Ongeveer een half uur later
deed zich in het onlangs ge
heel gerestaureerde spoorweg
station St. Charles van Mar
seille een tweede ontploffing
voor in de afdeling waar baga-
8? in bewaring gegeven wordt,
ok daar kwamen 2 personen
om het leven, 6 werden er le
vensgevaarlijk gewond. De ra
vage in het station was enorm.
WASHINGTON Drie voormalige leiders van de
Amerikaanse inlichtingendienst CIA hebben gisteren
gepleit voor de terugtrekking van Amerikaanse miltai-
ren uit Libanon. Naar het oordeel van William Colby,
Stansfield Turner en James Schlesinger vormen de zes
tienhonderd Amerikaanse mariniers een te kleine
strijdmacht om enige invloed te kunnen hebben op het
verloop van de burgerstrijd tussen christenen en mos
lims.
De oud-CIA-directeuren vinden dat de Amerikanen te kwets
baar zijn voor een vijandelijke aanval. „Als we niet bereid zijn
de machtsbalans in het gebied in evenwicht te brengen, dat
brengen we ons in een positie dat de syriërs kat en muis met ons
kunnen spelen, a:dus Schlesinger. Ook de voornaamste demo
cratische presidentskandidaat, Walter Mondale, is voor terug
trekking van de Amerikaanse vredesmacht.
De Amerikaanse gezant voor het Midden-Oosten, Donald Rums
feld, heeft een deling van Libanon voorgesteld om een eind te
maak aan de interne strijd, aldus een Arabisch weekblad in Bei
roet. Libanon zou in acht kantons verdeeld moeten worden. In
Beiroet zou een federale regering gevestigd moeten worden. Er
zouden twee sji'itische, (Khomeini-gezinde islamieten), twee
druzische, twee christelijke en twee soennietisch-islamitische
kantons moeten komen. De regering Reagan heeft het kennelijk
opgegeven dat de regering van president Gemayel ooit nog in
staat zal zijn zijn invloed buiten Beiroet uit te breiden.
RUITENHEER
kwamen, nadat matrassen in brand gestoken waren.
WEST-BERLIJN Zes buitenlanders, die als ongewenste
vreemdeling over de grens gezet zouden worden, zijn in de
nieuwjaarsnacht om het leven gekomen bij een brand in een
huis van bewaring in West-Berlijn. Enkele tientallen andere ge
detineerden konden worden gered.
De vreemdelingen zaten bij elkaar in één cel, waar brand in een
matras ontstond. De gedetineerden stikten in de sterke rookont
wikkeling. De politie vermoedt dat zij zelf de brand gesticht
hebben. Het is alleen niet duidelijk hoe het kwam dat in een
aangrenzende lege cel ook een matras in brand stond. Men
houdt daarom rekening met de mogelijkheid dat er brandstich-^
ting van buitenaf is gepleegd.
Geen krant ontvangen Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur,
zaterdags tussen 14.00 en
15.00 uur, telefoonnr. 071-
122248 en uw krant wordt
nog dezelfde avond nabe
zorgd.
hogingen komen er nu op
zijn vroegst in februari.
Voedselprijsverhogingen lig
gen uiterst gevoelig in Polen
sinds deze in 1970 leidden tot
bloedige rellen en de val van
het regime van Wladyslaw
Gomulka. Het protest tegen
verhogingen herhaalde zich in
1976 en mondde in 1980 uit in
een golf van stakingen, die
leidde tot het ontstaan van de
inmiddels verboden vrije vak
bond Solidariteit.
De Poolse president Jablonksi
riep zaterdagavond in zijn
nieuwjaarsboodschap op tot
nationale verzoening. Hij
vroeg zijn landgenoten samen
te werken aan nationale ont
spanning en het welzijn van
het land.
WARSCHAU Het Pool
se bewind ziet voorlopig
af van prijsverhogingen
voor voedsel, die aan het
begin van het nieuwe jaar
hadden moeten ingaan.
Het besluit tot uitstel
werd in Polen op Oude
jaarsdag bekend op bijna
het laatste moment. Ver-
