Sarajevo in
de ban van
Olympische
Winterspelen
ONDANKS SMOG EN AKELIGE GEUR
WINTERSPORTPARADIJS OP KOMST
VUCKO
Verzorgde
weduwe zoekt
Deftige
Heer
JOEGOSLAVIË ZONDER TITO (3)
Op 8 februari worden in
het Kosevo-stadion in Sa
rajevo de veertiende
Olympische Winterspe
len geopend. Het is dan
bijna vier jaar geleden,
dat de grondlegger van
het na-oorlogse Joegosla
vië, Josip Broz Tito, over
leed. Na Tito's dood
vreesde men in het Wes
ten aanvankelijk, dat
Joegoslavië zijn onafhan
kelijke status zou kunnen
verliezen. Dat is echter
niet gebeurd. Wel wer
den Tito's erfgenamen in
toenemende mate gecon
fronteerd met een crisis
die niet alleen betrek
king heeft op de econo
mie van het land, maar
ook op de interne ver
houdingen tussen de ver
schillende nationaliteiten
en op de relatie tussen
kerk en staat. Aan de
vooravond van de Olym
pische Winterspelen reis
de onze redacteur Leo
van Vlijmen naar Joego
slavië. Hij sprak er met
regeringsfunctionarissen,
professoren, studenten,
geestelijken en islamie
ten. Op zaterdag 10 de
cember is in „Finale" de
eerste aflevering gepu
bliceerd van de driedeli
ge serie „Joegoslavië zon
der Tito", waarin onder
meer verwerkt een inter
view met de dissident
Milovan Djilas en op za
terdag 17 december de
tweede aflevering, waar
in Van Vlijmen met
name inging op de tegen
stellingen, die het land
kwellen. Vandaag de
derde en laatste afleve
ring, waarin wordt nage
gaan of Sarajevo klaar is
voor genoemde Olympi
sche Winterspelen.
SARAJEVO De purser giet
de hete thee op zijn hand in
plaats van in mijn plastic kop
je. De man merkt het nauwe
lijks, in beslag genomen als hij
is door de bijzonder knappe
Servische naast me in het
vliegtuig, dat ons van Belgra
do naar Sarajevo brengt.
De stad héét dus Sarajevo (met
klemtoon op de eerste lettergreep)
en niet Serajewo zoals vrijwel over-
al elders wordt gezegd; en mijn
mooie buurvrouw voor een half
uur is op weg naar een lang week
einde met haar verloofde, die een
onduidelijke taak blijkt te hebben
bij de voorbereidingen voor de
Olympische Winterspelen. Zij zal
blij zijn als het achter de rug is.
..Sarajevo stinkt, het is nog steeds
een primitieve islamitische stad en
ik mag de Bosniërs niet".
Zo mooi als ze is, zoveel ongelijk
lijkt ze te hebben. Bij aankomst op
het vliegveld blijkt Sarajevo niet te
stinken; de aankomsthal heeft wel
iswaar het karakter van een ooster-
sé bazaar, maar binnen vier minu
ten kunnen we de koffers al in ont
vangst nemen en de taxichauffeur
die ons naar het hotel brengt is een
gezellige prater en zijn tarief ligt
bovendien twintig procent beneden
dat van zijn collega's in Belgrado.
Doch dat zal, naarmate de winter
spelen naderen, wel niet zo blijven.
„Aanslag"
SarajevoIn het olympische
jaar is het precies zeventig jaar ge
leden, dat hier op een brug over de
rivier de Miljacka het startschot
voor de Eerste Wereldoorlog werd
gegeven. De extremistisch-nationa-
listische student Gavrilo Princip
schoot op 28 juni 1914 de Oosten
rijkse troonpretendent aartshertog
Franz Ferdinand neer. Slechts het
museum „Mlada Bosna" (Jong Bos
nië) en twee in plavuizen afge
drukte voetsporen van degene, die
de aanslag pleegde herinneren nog
aan deze gebeurtenis.
Voor de studenten van de universi
teit van Sarajevo of van de islamiti
sche hogere Koranschool, die tus
sen de colleges door een Turkse
koffie komen drinken in het Ker-
van-Serailcafé blijkt de aanslag
van Princip iets van een andere
planeet te zijn. „Wij hebben andere
zorgen aan ons hoofd", zeggen de
studenten van de Koranschool, ter
wijl ze in feite over dezelfde pro
blemen discussiëren als waarover
Gavrilo Princip met zijn kompanen
?ich druk maakte: de culturele,
want godsdienstige, dus politieke
zelfstandigheid van Bosnië. In 1914
zat de vijand in Wenen, nu zit hij
in Belgrado.
Hoewel het al twee maanden gele
den is gaat het gesprek in de kava-
na nog steeds over het proces tegen
de twaalf islamitische intellectue
len die tot zware gevangenisstraf
fen veroordeeld zijn vanwege hun
Onafhankelijkheidsstreven. Maar:
„Nee, een verband met Princip
zien we niet".
Hajrudin Cengic, in het gemeente
bestuur van Sarajevo de hoogst
verantwoordelijke voor de Olympi
sche Spelen en voor het daarop
volgende gigantische wintersport
project, heeft er tot nu toe even
min bij stil gestaan, dat 1984 ook
een kroonjaar voor de aanslag op
Franz Ferdinand is. „We doen er in
elk geval niets aan. We hebben dat
De brug over de Miljacka waarop aartshertog Franz Ferdinand zeventig jaar geleden werd neergeschoten.
museumpje en we hebben die voet
stappen. Daar blijft het wel bij.
Voor ons is de olympische gedachte
het belangrijkste".
Merkwaardig, hoewel de spannin
gen in de hoofdstad van de repu
bliek Bosnië en Herzegovina voor
een deel gelijkenis vertonen met
wat hier zeventig jaar geleden leef
de. schijnt niemand herinnerd te
willen worden aan de gebeurtenis,
die Sarajevo toen op de voorpagi
na's van alle kranten ter wereld
bracht.
Grijze mist
„We zullen nu op een andere ma
nier op de voorpagina's komen",
zegt Hajrudin Cengic, „met onze
Olympische Winterspelen". Hij
vertelt, dat de Organisatie voor Eu
ropese Samenwerking en Ontwik
keling (OESO) al ruim tien jaar ge
leden had geconstateerd, dat Sara
jevo de grenzen van zijn industriële
ontwikkeling had bereikt. Een
slimmerik met een goed geheugen
dook toen uit de archieven een
oud, doch nooit uitgevoerd plan op
om van Sarajevo een wintersport
centrum te maken. Cengic: „Met
behulp van de Olympische Spelen
kunnen wij nu ook voor de tijd
daarna drieduizend arbeidsplaatsen
scheppen. Dat is net zoveel als
wanneer we een nieuwe fabriek
zouden bouwen, maar met de win
tersport krijgen we geen nieuwe
smog".
Smog Cengic heeft gelijk en de
Servische schone uit het vliegtuig
had het ook: de dag na aankomst in
Sarajevo zweeft er een grijze mist
boven de stad en er hangt een ake
lige lucht.
„Vroeger was het nog veel erger.
De afgelopen twee jaar zijn we erin
geslaagd de helft van de huishou
dens op het gasnet aan te sluiten.
Daarmee hebben we de luchtver
vuiling al flink kunnen terugdrin
gen. Maar de industrie blijft na
tuurlijk, daar kunnen we weinig
aan doen".
Terwijl men elders in Joegoslavië
niet gerust is op de ontwikkeling
van de rijkelijk deviezen aanvoe
rende toeristenindustrie komt mo
menteel in en rond Sarajevo het
meest gigantische wintersportpro
ject uit de geschiedenis van Joego
slavië tot stand. Er werden brede
gleuven gehakt en gegraven in de
maagdelijke bossen van de Bjelas-
nica, waar straks de heren om het
snelst op hun ski's zullen afdalen.
De wilde beren die zich ernstig ge
stoord achtten konden zich slechts
wreken door de veiligheidsnetten
die vorig jaar als proef waren opge
steld, door te knagen. Een speciale
equipe zal er voor zorgen dat de
beesten in elk geval tijdens de spe
len uit de buurt blijven.
„Sarajevo wordt op zijn kop gezet",
zeggen ze in de stad, waar veertig
procent van de bevolking islamiet
is en waar tachtig van de honderd
moskees nog vol in bedrijf zijn.
„Het is niet gemakkelijk de mensen
te laten wennen aan de winter
sportsfeer, laat staan aan het olym
pische klimaat, maar het begint ons
aardig te lukken", denkt Cengic.
Hij zal wel gelijk hebben, want de
islamieten mogen dan al behou
dend zijn, zij hebben zeker in
Bosnië een uitstekende neus
voor zaken. En wat dat betreft
werpen de skiërs, bobbers en
schaatsers van straks al hun scha
duw vooruit.
Vucko, het Joegoslavische wolfje,
dat mascotte van de winterspelen is
geworden, prijkt al in alle winkels
op shirtjes, tassen, vlaggetjes, speld
jes; sinds kort is hij eindelijk ook
als poppetje verkrijgbaar, erg ver
traagd, want de eerste uitvoering
moest terug naar de fabriek, omdat
de uitstekende wijsneus te lang was
uitgevallen en alle Vucko's op hun
snuit vielen. In de nieuwe uitvoe
ring staan ze echter stevig op hun
poten.
„Nema problema"
De man die het allemaal met Slo-
weense ijver en kennis „doet" is in
genieur Artur Takac, technisch di
recteur van het organiserend comi
té en een van de leidende interna
tionale sportfunctionarissen in Joe
goslavië.
Takac heeft twee seizoenen zijn
skipistes, schaatsbanen en andere
voorzieningen kunnen testen. Er
waren nogal eens problemen: bob
bels in de bobsleebaan, klachten
over de slechte lucht, boze journa
listen, omdat er in het perscentrum
geen gratis coca-cola werd ver
strekt.
Takac: „Ik heb van het begin af
aan gezegd, dat we de nationale
kampioenschappen in '81-'82 niet
zonder fouten, maar toch redelijk
zouden organiseren en dat we de
internationale kampioenschappen
in '82-'83 goed, zij het niet zonder
kjeine foutjes rond zouden krijgen,
zodat we nu de Olympische Spelen
zonder enige fout kunnen realise
ren". Dus geen problemen meer?
„Ik houd niet van die ingewortelde
Joegoslavische uitdrukking „Nema
problema". Er zijn altijd problemen
en we hebben nu, nauwelijks twee
Artur Takac: „Natuurlijk hebben we nog problemen,
maar die lossen we op".
Hajrudin Cengic: „Drieduizend nieuwe arbeidsplaat
sen zonder smog".
Vucko - de mascotte met een te
lange neus.
maanden, voordat de spelen geo
pend worden, nog dagelijks een
massa problemen. Maar we lossen
die problemen op en vanaf 8 febru
ari zal alles gesmeerd lopen, zonder
problemen, dan wel".
Takac, die overigens door vrijwel
alle functionarissen van het Olym
pisch Comité bewonderd wordt,
veegt ook de slechte lucht van ta
fel. „Sarajevo heeft inderdaad last
van smog, maar het olympisch dorp
ligt ver buiten de stad en de spelen
vinden in feite ook buiten de stad
plaats; en daar is de lucht heerlijk
zuiver. Dat de deelnemers aan de
spelen hier last zouden kunnen
krijgen van de slechte lucht en dat
daardoor hun conditie zou kunnen
worden beïnvloed is een sprookje".
Optimisme
De slechte lucht en vooral de daar
mee samenhangende mist- schijnt
wel vaak de oorzaak te zijn voor
het uitvallen van vluchten van de
JAT op Sarajevo. „Dat kan wel
eens voorkomen", zegt Hajrudin
Cengic, „maar wij spreken hier ook
vaak over JAT-mist. De JAT heeft
niet voldoende machines en laat
dan bijvoorbeeld de vluchten op
Sarajevo uitvallen met het smoesje
dat er hier mist hangt, terwijl we
hier prachtig weer hebben. Je moet
in Joegoslavië niet altijd geloven
wat er wordt gezegd". Overigens is
er tijdens de spelen voorzien in uit-
wijk-luchthavens.
Maar het is de vraag of de aange
kondigde Jumbo's in Mostar zullen
kunnen landen. Een praatgrage
functionaris op de luchthaven van
Sarajevo zegt trouwens: „Volgens
mij kunnen die grote Boeings hier
ook niet veilig aan de grond ko
men".
Tijdens de spelen rekent Sarajevo
?n p;,
e ka\
-lijk I
op ongeveer vijftigduizend gast*
„Daarvoor hebben we nu accór
modatie genoeg: in hotels van t
luxe klasse tot en met bedden;
eenvoudige huizen van particull
ren", stelt Hajrudin Cengic tevF
den vast. Met betrekking tot Ij
vertier heeft hij nog bedenkingè
„We hebben weliswaar een
honderd typische Bosnische
I na's, maar het is natuurlijk
i vraag of de buitenlandse gasten
j na hun tweede of derde bezoek
nog leuk vinden". Disco's zijn
j Sarajevo vrijwel onbekend. EigÉ
lijk is er maar één en daar, kqwi
i alleen maar in als je er lid
1 bent. De Amerikaanse olympisi
i ploeg, die in Sarajevo al uitgebt®e>
poolshoogte heeft genomen, zal
elk geval haar eigen disco
brengen.
Maar wat gebeurt er als na de
len de wintersporttoeristen koi
waarop Sarajevo zo vurig zit
wachten? Nogmaals Cengic:
sportfaciliteiten zijn maximaal,
accommodatie is uitstekend in
categorieën en wat het entert:
ment betreft, daar zijn we dt
mee bezig. Misschien moeten
nog wat meer fantasie gebrui
Maar we kunnen garanderen.
het hier een wintersDortparar01
wordt. En we zorgen
dat ons niet kan overkomen wajIL
afgelopen twee jaar in onze toén'J*
tenoorden is gebeurd: dat bepaalP31
artikelen niet te krijgen waren"v.er
Turkse markt
Dal
«at
In de oude stad van Sarajevo
men sceptischer, vooral de wirtl
liertjes in de bascarsija, de Tuf!
handelswijk, waar het plavei
voor een deel nog uit kinderkop
bestaat en waar je bij het ond
handelen over de prijs nog
Turkse koffie krijgt aangel
„Wij gaan nu drie jaar lang e:
belasting betalen voor de aan'
lende financiering van de Olyml
sche Spelen. Maar wij vragen <Pel:
af of de bezoekers van de spelen*
later de wintersporters straks v
naar onze winkeltjes zullen kon']#'"
We zijn bang, dat ze boven
bergen blijven en dat wij er
steek op vooruit gaan".
Zo praten de gematigden. Somljfë
gen denken nog verder dan
nering van filigrain-werk, koj
slagerskunst of lederwaren,
karakter van Sarajevo g
ren. Eerst hebben ze de stad
pest met een stinkende indus'tiP°8
nu krijgen we die wintersport. VH-
blijft er van ons islamitische SaGc
jevo over? Niets!".
De twaalf fundamentalisten
sinds twee maanden hun straf mi|
ten uitzitten hebben in elk
een aanhang op de Turkse mal
Tito, die de Olympische Winter!
len als een van de belangrijl
prestige-objecten van het na-
logse Joegoslavië beschou'
draait zich ongetwijfeld om in
«raf' 4ee
LEO VAN VLIJMf
BRUSSEL De Belgische kranten
staan niet bol van de advertenties
en dat is jammer. Niet alleen voor
de kranten, maar zeker ook voor
de lezer, die wat noordelijker gebo
ren is. Want het lezen van Belgi
sche advertenties is harken in een
pracht van een taaltuin. Wat kun je
je niet voorstellen bij de simpele
annonce:Geheel verzorgde wedu
we (61) zoekt Deftige Heer". Hoe
veel mannen in driedelig kostuum,
horloge op de buik, monocle in het
oog en zwaaiend met een wandel
stok zullen op die verzorgde wedu
we afkomen
In het centrum van Hasselt houdt
men ook van voornaam. Daar
vraagt een Dame „Deftige kundige
hulp in het huishouden". Gegadig
den doen er verstandig aan zich
eerst te melden bij het kledingma
gazijn dat in dezelfde krant een
partij „Deftige Dameskleedjes, ge
heel gevoerd" te koop aanbiedt.
Wie daar geen middelen voor heeft
kan terecht bij „Privaat leent geld
direct op handtekening". Of zou
het beter zijn geld te lenen van de
privaat, die laat weten„Geld? Wij
helpen u in ernstige moeilijkhe
den
Persoonlijk zou ik niet in zee wil
len gaan met de privaat, die als
volgt adverteert: „Hebt u financiële
problemen? Wendt u tot een advi
seur met ondervinding". Zo weet ik
ook niet goed raad met de man die
alles koopt en verkoopt: „Inboe
dels, winkelstocks en allerlei nieu
we tweedehands goederen
Een jongeman uit Leuven wil ook
wel eens wat anders. Hij zet daar
toe onder de rubriek Huwelijken
de volgende advertentie: „Mijn
vérjaardagswens: Meisje. Zelf ben
ik een 20-jarige student. Waarom u
niet?". Er is in datzelfde Leuven
ook een dancing te koop tegen een
gigantische prijs. Vandaar dat „met
kapitaalkrachtigen zich dienen te
onthouden". Er is ook een restau
rantje te huur of te koop. in elk ge
val „over te nemen wegens dubbel
gebruik". Als de zaak niet loopt
kan de kok, na het innemen van
enkele consumpties terecht in
Borghout, want daar heeft men
haast: Dringend gevraagd been
houwer, volle gast".
Rita lijkt niet gemakkelijk aan de
man te komen, want ze adverteert
vrijwel dagelijks en ze vraagt
steeds weer een niet te jonge za
kenman. die jong van geest is.
„Rita (43) is een buitengewoon
mooie brunette, die er nauwelijks
35 uitziet. Ze heeft een aangenaam
karakter en ze heeft klasse die haar
aan te zien is". Zou Rita ook onder
de naam Anna adverteren? Want
die wil ook een niet te jonge zaken
man, die jong van geest is, terwijl
ze zelf pretendeert dertig te zijn.
Nee, dan de Rechtzettingover
twee advertentiekolommen. Daarin
staat: „Wij. ondergetekende inrich
ters. verklaren dat, voor wat be
treft het optreden van Fats Domino
en Roy Orbison in de oktoberhal-
len te Wieze dit niet kan doorgaan,
aangezien er reeds een tournee van
hogervermelde artisten bestond
door andere inrichters. Wij veront
schuldigen ons hiervoor ten zeer
ste".
Er is „reservatie gewenst", maar
dan hebt u ook ten zuiden van
Brussel in een uitgelezen hotel-res
taurant een schitterend weekeinde.
Dames, die daarvoor een heer wen
sen uit te nodigen, kunnen reflecte
ren op de volgende annonce: „Deze
jongeman is 26 en deze biedt een
bijzonder goed uiterlijk. Is groot.
innemend. Hij zoekt een Heken
vrouwelijke partner in". Minder fl\ei
schikt lijkt me: „Universitair u/féne]
echt gescheiden, wil zeer ernstèrij
relatie". En de volgende adverteitïaj
der lijkt me ook geen gem a k kei f
type: „Man wenst jongedame I
kennen. Echtgescheidenen dient
zich te onthouden".
Tot slot nog drie personeelsadvraa
tenties: „Spekslager vraagt h,
gast": Bedrijf zoekt zelfs tam
plaatser„Banketbakker vr
derde gast".
U begrijpt het al. Ook in BeL
kun je de krant niet missen, gel9''
dag. k
AAD JONGRT.fWfi
Straatje in de oude Bascarsija Gaat het karakter van Sarajevo verloren?
ZATERDAG 31 DECEMBER!
