Leidse Courant | 1983 | 17 december 1983 | pagina 25

JJWb'

oplossing vorige puzzel

NR. 50

LETTERGROEPENPUZZEL

weekpuzzel door dr. Pluizer

Hl Él A.IÉ1 Él

sa

m m n n ft,
a i s I r*
I B 8 1 1

i i i m s_

n m 'a o p
'I .e i n

postzegels

üT

WETENSCHAPPEN

I Bestrijding leukemie
op goede spoor

CeidóaQowuvnt

ZATERDAG 17 DECEMBER 1983 PAGINA 25

rijswinnaars van puzzel nr 49 zijn:

Koudijs, Rijndijk 232, 2331 AL Leiden.

Vreeburg, Mgr. Bekkersstraat 59,

AR Katwijk a/d Rijn.

rijzen worden binnen drie wéken per cheque toegestuurd.

In elk vakje dienen TWEE LETTERS te worden ingevuld, waardoor woorden
van navolgende betekenis verkregen kunnen worden:

HORIZONTAAL:

2. bakruimte; 3. stapel; 5. vriend; 6. voorbij;

7. metaal; 8. onverduisterd schijnende; 9.
standaard voor het schildersdoek; 10. hard
op; 11. keep, kerf; 13. permanent; 14. oude
vochtmaat; 15. neerslachtig; 16. watervlak
te; 17. voorzetsel; 18. fantast; 19. bepaalde
tijdsduur; 20. vijandschap; 21. verdriet; 22.
wagenvracht; 23. klein platboomd vaartuig;

24. feestmaal; 26. onderaardse ruimte: 27.
onbeweeglijk; 28. dolk met korte kling; 29.
voorgebergte; 30. vermakelijk; 31. Spaanse
munt; 32. opslagplaats voor goederen; 33.
uitgezette wacht; 34. vaartuig; 35. afgesne
den stuk; 36. bloedrijk orgaan; 37. rangtel
woord; 39. zwak; 40. deel van de voet; 41.
menslievend; 42. Europeaan; 43. tamelijk
koel (van de temperatuur); 44. deel v.e. ko-
lenkachel; 45. watergewas; 46. guitig.

IN WELK(E) ANTWOORD(EN) KOMT DE LETTERGROEP „TO" VOOR?

VERTICAAL:

1. appelvormige vrucht; 2. gezagdragend li
chaam; 3. plomp dier; 4. eenjarig kalf; 6. te
genovergestelde kant; 7. het inwendige v.e.
viool; 9. omgekrulde hoek v.e. blad in een
boek; 10. zin, animo; 12. plezierreizigster;
13. militaire rang; 14. wandelhoofd in zee;
16. watervogel; 17. schilderstuk; 19. in staat
tegenstand te bieden; 20. vervoervaartuig;
22. deel waarop iets steunt; 23. zonder ha
pering (fig.); 25. half-edelgesteente; 26. ga
zon; 27. pas; 29. inrichting om vliegtuigen
van schepen af te schieten; 30. grondsoort;
32. telwoord; 33. deel v.e. tafel; 35. zaak die
zich bezighoudt met het ontwerpen enz.
van kleding; 36. insekt; 38. land in Europa;
39. zitje bij een café; 40. afstammeling (fig.);
42. smekend verzoek; 43. soort bunzing.

Oplossingen onder vermelding van Puzzel 50 dienen uiterlijk
woensdagmiddag irf bezit te zijn van:

Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.

Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.

door

L. Hofland

Kandidatenmatches

het grote vuurwerk bij
latch Kortsjnoj-Kasparov
uit, ex-wereldkampioen
lov maakt dat volledig
Met partijen waar ook
irov trots op zou zijn, zet-
zijn dertig jaar jongere
[stander Ribli in de vijfde
/ende partij op twee pun-
ihterstand.
iyslov-Z. Ribli.
matchpartij.

Tarrasch verdediging.
Pf6 2.Pf3 e6 3.c4 d5 4.Pc3
cxd5 Pxd5 6.e3 Pc6 7.Ld3
8.0-0 0-0 9.a3.
p*-* kan een minuscuul voor-
rie bereiken met 9.Pxd5
korf 10.e4 Dd8 ll.dxcö Lxc5
i Kasparov-Begun 1978.
)I* de gelijke pionnenstruk-
1 «a is de remisemarge echter
groot.

cd4 10.exd4 Lf6 ll.Dc2.

i nieuwtje dat weinig na-
zal vinden. In de ze-
00jle partij volgde Smislov
om de theorie weer met
je4. Een ander idee pro-
0 eide Hansen tegen Ribli
overFdiv '83): 11.Tel Pxc3
tij*c3 b6 13.h4!° Lb7 14.Pg5
ar met de dreiging h5,

aar T 15...h5! 16.Dg3 Pe7 kon
■Iwijzf toen alle problemen de

rihoi»-

Iteed^® heeft het bezwaar, dat
geg^t na 12.Lh6 zijn sterke ko-
gend I°Per kwijtraakt.

aldu

12.Tdl Db6 13.Lc4 Td8 14.Pe2
Ld7 15.De4 Pce7 16.Ld3
Laa4?

De tijdrovende manoeuvre
van wit, om de dame voor de
loper te krijgen, gaat nu toch
zijn vruchten afwerpen. Niet
goed was ook 16...Pg6 17.Pe5
Pde7 18.Pf4 waarna zwart de
zelfde problemen krijgt als in
dc partij. Beter is direkt
16..Lb5, omdat dan wit na
17.Dh7+ Kf8 18 Lxb5 Dxb5
19.Pg3 Pg6 niet 20.Pe5 kan
spelen.

17.Dh7+ Kf8 18.Tel Lb5
19.Lxb5 Dxb5 20.Pg3 Pg6

21.Pe5 Pdc7.

Zie diagram 1.

Nu niet op e5 kan worden ge
slagen, want na 21..Pxe5

22.dxe5 Le7 23.Ph5 is g7 niet
meer te dekken, moet zwart
zich passief verdedigen. Smis
lov toont in het vervolg fraai
aan, dat ook dit niet meer
helpt.

22.Lxh6.

Vermoedelijk heeft Smislov
het fraaie, geforceerde, ver
volg hier al gezien en daarom
geen aandacht besteed aan het
sneller winnende 22.Ph5! Voor
onderste-rij-trucs hoeft wit
niet bang te zijn, want na
22...Pxe5 23.dxe5 Dxe5 is
24.Lxh6! winnend daar Ph5
onkwetsbaar is vanwege
Lxg7+.

22...Pxc5 23.Ph5!

Deze fraaie tussenzet beslist de
partij. Zwart kan het stuk niet
aannemen: 23...P5g6 24.Lxg7+
Lxg7 25.Dxh6 mat!, ook na an
dere zetten dan de tekstzet
verliest zwart snel, bijv.
23...Pg4 24.Lxg7+ Lxg7
25.Dxg7+ Ke8 26.Dxg4 met
een eenvoudige winststelling.
23...Pf3plus 24.gxf3 Pf5

25.Pxf6 Pxh6.

Het lijkt alsof Ribli zich aardig
gered heeft, want na 26.Dh8+,
Ke7 27.Dxg7 Tg8! wint zwart!
en zwart dreigt nu Dg5+.

26.d5! Dxb2.

Verliest geforceerd de dame,
maar na rustiger zetten wint
wit met 27.Dh8+ en 28.Dxg7
terwijl het toreneindspel na
26...gxf6 27.Dxh6* Ke7
28.dxe6 Dg5+ (gedwongen an-
.ders krijgt wit een beslissende
aanval) 29.Dxg5 fxg5 30.exf7+,
zeker tegen Smislov, geen
kansen biedt.

27.Dh8+ Ke7.

Zie diagram 2.

28.Txe6+ü

De kroon op het fraaie voorbe
reidende werk.

28...fxe6 29.Dxg7+ Pf7
30.d6+! Txd6 31.Pd5+ Txd5
32.Dxb2.

Waarschijnlijk vergat Ribli
door tijdnood op te geven,
want in een dergelijke open
stelling is de dame veel ster
ker dan toren en paard.

mutm

m

IS m

kC;

1A1

32...b6 33.Db4+ Kf6 34.Tel
Th8 35.h4 Thd8 36.Te4 Pd6
37.Dc3+ e5 38.Txe5! Txe5
39.f4 Pf7 40.fxe5+ Ke6
41.Dc4+.

Zwart geeft het op.

W. Smislov-Z. Ribli.

Zevende partij.

Semi-Tarrasch verdediging.
Tot en met de tiende zet iden
tiek aan de vijfde partij.
ll.Lc4 Pce7 12.Pe5.
Gebruikelijk is hier 12.Dd3 g6
13.Pe5 b6 14.Pg4 Lg7 15.Lg5 f6
met gelijke kansen Torre-Ribli
match 1983. Met 12.Pe5 dwingt
wit, vanwege de dreiging Pg4,
ook g6 af, maar dan zonder de
damezet. Misschien had zwart
met 12..Db6 de witte plannen
moeten verijdelen.
12...g€ 13.LH6 Lg7 14.Lxg7
Kxg7 15.Tcl b6 16.Pxd5 Pxd5
17.Lxd5 Dxd5 18.Tc7.
De goede voorbereiding van
Smislov bleek uit zijn tijdver-
bruik op dit moment: drie mi
nuten!

Diagram 2.

18...Lb7 19.Dg4 Tad8?

Nu krijgt wit groot voordeel,
beter direkt 19...Tac8. 20.Tdl
a5 21.h4 Tc8 22.Td7 De4
23.Dg5 Lc6 24.f3 Df5 25.Ta7
La4.

Dameruil is niet goed mogelijk
vanwege de zwakte van de
velden f6 en h6.

26.Tel Tc2 27.b4 Lb3 28.bxa5
bxa5 29.Te4 h6 30.De3 Tb2
31.Tg4 g5?! 32.hxg5 h5.

Zwart begint al aan zijn wan-
hoopsaktie. Smislov toont zich
nu ook een meester in het re
kenen, want de gevolgen van
de zwarte kombinatie, die op
zich leuk is om te zien, moet
hij hier reeds voorzien hebben.

33.Tg3 h4 34.Tg4 h3 35.g6
h2plus 36.Kxh2 Th8plus
37.Kg3 Txg2plus! 38.Kxg2
Dc2+ 39.Df2 Th2+ 40.Kxh2
Dxf2+ 41.KH3 Dfl+ 42.Tg2.
Zwart geeft het op. Na
42...Dhl+ 43.Kg3 Del+ 44.Kg4
heeft hij geen schaakjes meer.

opr

oplosser Ludwig uit
her^e heeft de top bereikt
eenfte ladder. Door zijn bij-
Maapiogeo van het probleem
child (l) uit de eerste ron-
am hij een punt voor-
op zijn grote concur-
Pruiksma uit Harden-
De laatste maakt nu, zo-
pavil t de stand blijkt, een uit-
nde kans om na de vierde
de eerste plaats op te ei-

;erde

ppp-25 van het klassement
gevo^6 eerste twee ronden
plosseizoen luidt: 1. Lud-
handSmilde 227, 2. Pruiksma
enberg 226, 3. Jongerman
de 210, 4. Winter Oude
r trap3 206, 5. Buisman Olde-
Dis 205, 6. Foppen Lutten
7. Prins Wateringen 203,
n Poeldijk 200, 9. Mulder
ve Pekela 194, 10. Duives-
Poeldijk 190, 11. Pruijs
leloord 187, 12. Clooster-l
Schipluiden 184, 13. De-

Deventer 183, 14. Prins

,rraa| le 179, 15.-16. Van Dam
de <aterwoude en Los Smilde
tweri'7. Lelieveld Leidschen-
170, 18. Ruesink Vorden
Van Slooten Nieuw
JTE\Hinge 154, 20. Smits Zoe-

termeer 143, 21-22 v.d. Brink
Heerde en Kasteel Epe 136, 23.
Alfring Beerta 134, 24. Haver
kamp Musselkanaal 132 en 25.
Groen Zutphen 126 punten.
Hierna volgen 83 deelnemers
met 120 punten of minder.
Ook in de tweede ronde ont
kwam een probleem van Hau-
schild niet aan een bijoplos
sing, die bovendien door vele
deelnemers*werd ontdekt (24-
19 33-28 31x2 enz.).

Oplossingen derde ronde (nog
zonder eventuele bijoplossin
gen): Van den Boogaard (9):
34-29 36x47 29x9 35x24 49-44
4x13 38-32 27x40 50-45 47x29
45x12 (45x14 wordt remise) 19-
23 12-7 23-28A 7-2 13-19B 2-16

24-29 16-49 29-33C 39-34 19-23D
49-43 33-39 43-48 39x30 48x25
28-33E 25-14 23-29 14-20 29-34

20x38 34-40 38-33 40-45 33-50
A: 24-30 7-2 30-34 2x32 34x43 -
32x49 B: 28-33 2x35 33x44
35x49 C: 19-24 39-34 29x40
49x32 D: 19-24 49-35 E: 28-32

25-20 23-28 20-42; 36-31 27x47
32x41 47x49 24-19 49x46 19x6
25x43 45-40 16x27 6-1 35x44
1x14 46x10 15x4 met bekend
eindspel; Vink (11): 24-20 15x35

Ladderwedstrijd (4)

44-40 35x44 49x40 38x49 48-42
49x35 34-30 35x24 42-37 31x42
47x29; Van Wingerden (12):
24-20 15x13 29-24 36x47 33-28
47x19 23x3 22x33 11x31 26x37
3x2.

De vierde ronde, de zoge
naamde Kerstserie, bevat drie
pittige vraagstukken. Het der
de, van Vink, is lichte kost.
Oplossingen moeten uiterlijk
zaterdag 7 januari in het bezit
zijn van B.J. Nuys, Oleander
12, 2671 NN Naaldwijk.

Voor de vele nieuwe deelne
mers aan de ladderwedstrijd
nog een aantal regels: op elk
moment kan men aan de wed
strijd gaan meedoen: eenmaal
behaalde punten blijven - bij
onderbreking - behouden; een
goede oplossing levert twee
punten op, een bijoplossing
één punt; telkens wordt na
twee ronden een klassement
opgemaakt, waarvan de num
mer één een prijs krijgt toege
stuurd en verder gaat met nul
punten.

De cijferstanden van de vraag
stukken uit deze ronde:
Van den Boogaard (13): zwart
7, 8, 9, 12, 14, 18, 20, 23, 24, 26.

vvvü

I I i

m m m m i
p m m m m

a s g m
Sg o o s 1

I S i s s

1 ji p

JSi e 1

1lii

VAN DEN BOOGAARD (13) HAUSCHILD (14)

R P

iïiEi

mm mm m

P 18 H H P
BJSU*Ji .B
8^ n m m n
I CS .1

i m m m

VINK (15)

28, 30, 33, 35, 38, wit 16, 25, 27.

31, 32. 34, 37, 39. 40. 41. 42. 43,
44, 47, 48, 49, Hauschild (14):
zwart 7, 9. 10. 12, 13, 15, 16, 17,
26, 30, 36, wit 21, 23. 25, 27, 28,

32, 33, 34, 37, 43, 47, 49, Vink

VAN WINGERDEN (16)

(15): zwart 7, 15, 18. 22, 23. 24,
29, 31, wit 20, 32, 34 38. 39, 40,
41, 45, 50. Van Wingerden (16):
zwart 1, 8, 9,13,15,18, 23, 24. 28,
29, 34, 35, 40, wit 11, 16. 17. 20,
27, 31, 32, 38, 41, 43, 45 en 50.

n Aijé
norn
van
was

pul
a ovfoj
de

Bi M

dan

die 2f

oon je

de fcj"

tijd geleden plaatsten
deze rubriek het voorlo-'<
uitgifteprogramma voor
i van de Nederlandse PTT.
)ij waren nog geen defini-
uitgifte-data bekend. In-
els is nu het definitieve
'amma bekend geworden,
de eerste nieuwe zegels
'84 moeten wij wachten
maart, Op die datum
jnt één postzegel van 70
ter gelegenheid van de
iezing van het Europese
iment. De jaarlijkse zo-
•óstzegels, ditmaal met als
a weidevogels, zullen op 3
worden uitgebracht. Deze
bestaat uit vier zegels
daarnaast een boekje,
eens met vier zegels. De
s hebben een waarde van
us 20 ct., 60 plus 25 ct., 65
15 ct. en 70 plus 30 ct. Een
;te serie kost 3,45. Het
pmvat twee zegels van
us 20 ct. en twee zegels
,n >lus 30 ct. De prijs van
>oekje bedraagt ƒ3,40. Zo

wel de losse zegels als het
boekje zullen tot en met 18
mei in de verkoop blijven.
Op 8 mei verschijnt één post
zegel van 60 ct. Deze zegel
wordt uitgebracht ter herden
king van de sterfdag van Sint
Servaas, 1600 jaar geleden.
Een serie van twee Europa-
CEPT zegels komt op 22 mei
in de verkoop. De zegels zijn
van een gemeenschappelijk
ontwerp en krijgen een waar
de van 50 ct. en 70 ct. Als the
ma voor 1984: „25 jaar Confé
rence Européenne des Admi
nistrations des Postes et des
Télécommunications".

In 1984 wordt in ons land de
Internationale Jubileum Post
zegeltentoonstelling „Filacen-
to" gehouden. Ter gelegenheid
van dit evenement brengt de
PTT op 14 juni een serie van
drie postzegels in de verkoop.
Daarnaast verschijnt op 5 sep-
tembèr, wanneer de tentoon
stelling gehouden wordt, een
blokje waarin de drie postze-

Zomerzegels '84
ook in een boekje

gels zijn opgenomen. De zegels
hebben een waarde van 50
plus 20 ct., 60 plus 25 ct en 70
plus 30 ct. De prijs, van zowel
de serie als het blokje, be
draagt ƒ2,55. Het geheel blijft
in de verkoop tot en met 28
september 1984.

De sterfdag van prins Willem
van Oranje in 1584 wordt in
1984 herdacht met de uitgifte
van één postzegel. Deze zegel
heeft een waarde van 70 ct. en
komt op 10 juli in de verkoop.
Het „Wereld Natuur Fonds"
wordt op 18 september onder
de aandacht gebracht met de
uitgifte van een postzegel in
de waarde van 70 ct. Op 23 ok
tober verschijnt een postzegel
die de aandacht vestigt op het
midden- en kleinbedrijf. Dit in
verband met het „Internatio
nal Small Business Congress"
te Amsterdam. Deze zegel
heeft een waarde van 60 ct.
Het uitgifteprogramma voor
1984 wordt afgesloten op 14
november met de jaarlijkse

Kinderpostzegels. Deze serie
zal bestaan uit vier zegels met
een totale bijslag van 95 ct.
Daarnaast komt er een velletje
ter waarde van ƒ5,-. Exacte
gegevens voor wat betreft de
waarden en de bijslag worden
in een later stadium door de
PTT bekend gemaakt. Zowel
de zegels als het velletje zullen
tot en met 4 januari 1985 in de
verkoop blijven.

De Zweedse PTT bracht op 22
november j.l. een boekje met
vijf bijzondere zegels in om
loop, elk met een waarde van
Zwier. 2,70, en gewijd aan vijf
Zweedse geleerden die de No
belprijs voor scheikunde ver
wierven. Met dit boekje wordt
tevens het 100-jarig jubileum
van de Zweedse vereniging
van scheikundigen herdacht.
Afgebeeld zijn achtereenvol
gens: Svante Arrhenius (1903),
Theodor Svedberg (1926),
Hans von Euler-Chelpin
(1929), George de Hevesey
(1943) en Arne Tiselius (1948).
De aan deze geleerden gewijde
postzegels dragen niet als mo
tief de beeltenis van de be
trokkenen, doch afbeeldingen

in schematische vorm van hun
proefnemingen op scheikundig
gebied.

De PTT van Malta heeft op 17
november vier zegels in om
loop gebracht. Het betreft hier
de tweede serie met als thema
„Maltezer Schepen". Op een
zegel van 2 c. ziet men de
„Strangier" uit 1813. Met zijn
263 ton was dit schip in zijn
tijd het grootste dat op Malta
voer. Een zegel van 12c., toont
de brigantijn „Tigre" uit 1839
en 274 ton metend. Het schip
werd ingezet voor het vervoer
van graan. De brik „La Spe-
ranza" uit 1844 is te zien op
een zegel van 13 c. Dit schip
had een inhoud van 311 ton.
Een zegel van 20 c. toont de
bark „Wignacourt" uit 1844,
met een inhoud van 436 ton.

Vorige week hebben we aan
dacht geschonken aan de in
terlands, die aan de vooravond
van het Caransa-MAI-toernooi
werden gespeeld. Ditmaal iets
over het toernooi zelf, waar 76
viertallen aan deelnamen, met
tientallen zeer sterke buiten
landse vertegenwoordigingen,
zoals Amerika, Frankrijk,
Noorwegen, Zweden, Dene
marken, maar ook Oostblok-
naties als Bulgarije (sinds kort
lid van de EBL) en Hongarije,
welk laatste land meedeed op
aandrang van Caransa zelf. En
hoe! De Hongaren waren voor
deze gelegenheid Caransa-
team gedoopt en wonnen het
toernooi vrijwel onbedreigd.

Sterkste zenuwen

Na elf ronde, d.w.z. met nog
één ronde van acht spellen te
spelen, was de stand aan kop:
1. Hongarije (Caransa-team)
174, 2. Noorwegen 159. 3 ABC
153 en die laatste ronde moest
Noorwegen tegen het team
van Kees Tammens (HOK) en
Hongarije tegen ABC. Deze
.laatste wedstrijd verscheen op
de vuegraph en getuige het
volgende spel had ABC duide
lijk de sterkste zenuwen:

dat Dumbovich in het eindspel
klaver aas-heer sloeg.

René Zwaan, in de andere ka
mer, zag eenvoudig in dat de
klaversnit de grootste kans
was, toen OW niet direkt hun
drie slagen veilig stelden. Hij
sneed gewoon en dat beteken
de tien slagen èn 12 imps.

Haalbare kaart

O-.NZ

Dumbm icli

B10

Oy 52

O 106 12

Nicmcver

«986 2 Kinpma

A 8

•76132

OH VB

W O O 108 7 3

OAH53

7 oB9

4>A 11 5 t

Linczmavcr

H V 9 5

O A 64

O V87

B 10 7

ABC's seizoen kan
niet meer stuk

promoveerd naar de meerster-'
klasse, behandelde deze acht
spellen een stuk beter dan de
Hongaren, waardoor een
fraaie 16-4 overwinning werd
binnengehaald tegen een tot*
op dat moment ongeslagen:
lijstaanvoerder. Het wachten!
was nu nog op de uitslag van
Noorwegen (winnaars van vo
rig jaar) tegen het viertal van
Kees Tammens en die (d.w.z.
die uitslag) was precies in de
roos: 11-9 voor Tammens c.s..
onder meer door een schitte
rend thuisgebrachte 3 SA van
Leo Kirchhoff. De eindstand
werd: 1. Hongarije 178, 2 ABC
169; 3. Noorwegen 168.

Speelprobleemtje

/-allen

AHB42

Zowel open als gesloten heette
het eindcontract 4 harten voor
NZ (4 schoppen is toevallig on-
verliesbaar). Open gooide
Chris Niemeyer wat olie op
het vuur door na zuids klave
ropening met één ruiten te
volgen en op grond daarvan
taxeerde leider noord klaver-
vrouw bij west: één down, om-

Beide westspelers kwamen na
1 klaver bij zuid in 3 SA te
recht en aan beide tafels werd
met klaver gestart, waardoor
de vierde harten op tafel nor-

zijn negende slag in ruiten
zien te vinden door een geluk
kige belissing in die kleur te
nemen (klein naar de 9). Zo
ging het tegen René Zwaan-
Frans Borm.

In de andere kamer speelde de
Hongaarse zuid merkwaardig
tegen, waarschijnlijk door een
signaleermisverstand, waar
door de distributie van zijn
partner niet overkwam:

1). klaver 2 voor de heer.

2). hartenvrouw, gedoken.

3). hartenheer, gedoken en nu
is het duiken plotseling een
regelrechte blunder gewor
den, want nu ligt de negen
de slag al op tafel!

4). hartenboer voor het aas.

5). klaver naar de vrouw.

6). harten 10.

7). ruitenboer.

En toen ook die nog gedoken
werd, verzamelde Chris Nie
meyer zelfs tien slagen.
Het Amsterdamse viertal, dat
waarschijnlijk inmiddels is ge-

NV—

B86

Pü ren wedht rijd O V 9 5

O B 1093

*753

N

W O

z

A H 9 3

O H B 2

O A 8 4

AV9

2 SA

1). kleine harten voor oosts aas.

2). harten na, via de boer voor

3). ruitenboer voor de vrouw van

4). harten voor de heer (oost ruiten
weg).

5). schoppenaas.

6). schoppenheer, waaronder bij oost
de vrouw valt.

7). schoppen naar de boer.

8). ruiten 10, die houdt (west klaver
weg).

Hoe verder? Oplossing in een
van de volgende rubrieken.

AGENDA: 7 Januari viert-
.toern. Klavertje Elf (Zetten),
tel.[phone]; 28 jan. Open
IBM jeugdparenkampioen-
schap (A'dam), inl. tel.070-1
85.77.00 (bondsbureau).
Correspondentie over de rur
briek p-a Leharstraat 10, 2162*
AC Lisse.

Iemand met acute leukemie
heeft in z'n bloed meestal een
aantal kwaadaardige cellen.
Voor de hoeveelheid bestaat
geen getalsaanduiding, maar
omgerekend naar massa wordt
goed duidelijk om hoeveel het
gaat: ongeveer een kilo.
Met zoveel kankercellen
werkt een lichaam niet meer
naar behoren. Er komen
klachten over bloedingen, een
verhoogde vatbaarheid voor
infecties en klachten over
bloedarmoede. Doorgaans is de
levenskans nog maar enkele
maanden. Zo'n leukemie kan
binnen enkele minuten wor
den vastgesteld, zelfs onder
een gewone lichtmicroscoop.
Moderne geneesmiddelen en
technieken hebben de bestrij
ding van acute leukemie sterk
verbeterd. Het is niet moeilijk
om leukemiepatiënten zo te
behandelen dat ze weer nor
maal kunnen functioneren.
Maar daarmee is leukemie nog
bepaald niet genezen. In veel
gevallen komt de ziekte terug,
met op den duur fatale afloop.
Dat komt, omdat met de toe
passing van bestraling en cel-
delingsremmende geneesmid
delen (cytostatica) niet kan
worden nagegaan of inderdaad
alle kwaadaardige cellen in
het lichaam zijn gedood. Soms
is de concentratie van kwaad
aardige cellen namelijk zo ge
ring, dat zij niet meer gevon
den kunnen worden.

In de hele wereld richten nu
de kankeronderzoekers hun
aandacht op het ontwikkelen
van methoden om ook kleine
restanten leukemiecellen op te
sporen en te vernietigen.
Een veelbelovend hulpmiddel

daarbij is de toepassing van
monoclonale anti-lichamen.
Die hechten zich alleen aan
kwaadaardige cellen en laten
die bij toepassing van een be
paald soort licht kleuren, zodat
ze zich verraden.

Er is intussen apparatuur ont
wikkeld om die kwaadaardige
cellen door middel van laser-
straling tussen de gezonde cel
len uit te pikken. Een andere
benadering is het laten uit
groeien van leukemiecellen in
kweekplaatjes. Ze verraden
zich dan door hun grotere af
metingen.

Nederlandse academische zie
kenhuizen, vooral die in Rot
terdam en Leiden, verrichten
baanbrekend werk dat tot een
hoger overlevingspercentage
leidt. Een veelbelovende be
handeling is de toepassing van
beenmergtransplantatie. Juist
in het beenmerg worden, in de
„stamcellen", de bloedli
chaampjes geproduceerd.
De behandeling komt erop
neer, dat een behandelde leu-
kemiepatiënt, die zich weer
kerngezond voelt, nog eens
wordt blootgesteld aan een
grote dosis bestraling en cytos
tatica, waardoor alle been
mergcellen (ook de stamcellen)
worden vernietigd.

Dat kan alleen als de patiënt
beschikt over een geschikte
donor van nieuw beenmerg.
Dat moet een broer of zus zijn
met precies dezelfde been-
mergsamenstelling, om afsto
tingsverschijnselen zoveel mo
gelijk te voorkomen.

Met de donorcellen, die via
een infuus zelf hun plekje in
de botten opzoeken, kan de

patiënt heel voorzichtig weer
een bloedcellenproduktie op-_
bouwen. De le weken is de in--
fectiekans enorm en daarom
moet de patiënt een tijd lang.
in een volstrekt steriele ruimte
blijven.

Alles wat daarin wordt bin
nengebracht is van tevoren ge
steriliseerd. Pas wanneer de
bloedcellenproduktie weer re
delijk op peil is, herkrijgt de
patiënt beetje bij beetje het
contact met bacteriën uit de-
buitenwereld.

3 Van de 4 patiënten moeten
zo'n donor echter ontberen. De
wetenschap is nu zo ver, dat
de patiënt ook eigen beenmerg
terug kan krijgen. Eventueel
kunnen uit dat merg eerst nog
de resterende leukemiecellen
worden gehaald, via de laser
straalmethode. Van de 4 pa
tiënten die in ons land inmid
dels eigen beenmerg terugge
kregen hebben, leven er nog 3.
De 4e is overigens niet aan
leukemie gestorven.

Nog meer in de kinderschoe
nen staat de methode, als do
nor een niet-familielid te laten
optreden. Het totale aantal
leukemiepatiënten is overigens
niet zo groot. In Nederland
worden er jaarlijks 300-500
ontdekt.

Maar de verwachting is, dat
beenmergtransplantaties in de
nabije toekomst ook worden
toegepast op patiënten die lij
den aan een andere vorm van
kanker. Wanneer beenmerg
transplantatie volgt, kunnen
namelijk veel hogere bestra-
lingsdoses worden gegeven,
met een grotere kans op ver
nietiging van alle kwaadaardi
ge cellen.